ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ A
ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ π. ΣΥΜΕΩΝ ΚΡΑΓΙΟΠΟΥΛΟΥ
...πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν
Τὸ αἴσθημα κατωτερότητος καὶ ἄλλες ἀρρωστημένες καταστάσεις
μέσα στο μυστήριο τῆς σωτηρίας
Πανόραμα Θεσσαλονίκης, Ε΄ έκδοση
Α΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
Ἐνοχές: ἕνα πάρα πολύ σοβαρό θέμα*
Ἐρώτηση: Οἱ ἐνοχές ἐνεργοῦν ἀνασταλτικά στον καθαρισμό τῆς ψυχῆς ἀπό πάθη καί ἀδυναμίες; Πότε εἶναι παθολογική κατάσταση, καὶ πῶς μπορεῖ νὰ ἀπαλλαγεῖ κάποιος ἀπό τίς ἐνοχές;
Εἶναι πάρα πολύ σοβαρό το θέμα καὶ ἀπό ψυχολογική καί ἀπό πνευματική πλευρά καὶ ἀπὸ τὴν πλευρά τῆς καθημερινῆς πραγματικότητος. Ἀμέσως-ἀμέσως θά ἔλεγα ὅτι ἀπό ψυχολογική πλευρά πάρα πολλοί εἶναι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἐνοχές. Καί οἱ ἐνοχές αὐτές, εἴτε δικαιολογοῦνται εἴτε εἶναι ἀδικαιολόγητες, ὑπάρχουν ὡς βιώματα καί ταλαιπωροῦν αὐτές τις ψυχές μια ζωή ὁλόκληρη καί δέν λένε να φύγουν με τίποτε.
Ἐγώ θά πρόσθετα ὅτι ὑπάρχουν καί ἄλλοι οἱ ὁποῖοι δέν ἔχουν αἴσθηση ὅτι ἔχουν ἐνοχές. Ἐν τούτοις, δέν αἰσθάνονται καλά, νιώθουν ὅτι δέν πηγαίνουν καλά· αἰσθάνονται ὅτι κάτι φταίει, δέν ἔχουν μέσα τους ἡσυχία, εἰρήνη καί εἶναι συνεχῶς ἀγχωμένοι. Δέν αἰσθάνονται λοιπόν ὅτι ἔχουν ἐνοχές, καί ὅμως μπορεῖ νὰ ἔχουν ἐνοχές, αἰσθήματα ἐνοχῆς, σε ἀπωθημένη κατάσταση, καί γίνεται «μύλος» ἡ ὑπόθεση. Ἀλλά καί ἀπό τήν καθαρῶς πνευματική πλευρά ἅμα τὸ πάρουμε το θέμα, ἔχουν ἐνοχές οἱ ἄνθρωποι.
Γιὰ νὰ ξαναγυρίσουμε πάλι στην ψυχολογική πλευρά, ὑπάρχουν νέοι, ἀγόρια, κορίτσια, οἱ ὁποῖοι ὅταν ἦταν πολύ μικροί εἶχαν κάποιες ἄσχημες ἐμπειρίες πού δημιούργησαν ἀνάλογες ἐνοχές. Ἡ φύση αὐτῶν τῶν ἐμπειριῶν ἦταν τέτοια, πού ἀναγκάστηκαν τα παιδιά καί ἔζησαν τίς ἐνοχές μόνα τους καί μετά τίς ἀπώθησαν, καί εἶναι πιά σε ἀπωθημένη κατάσταση. Ὁ ἄνθρωπος δέν φταίει οὔτε γι' αὐτές καθ' ἑαυτές τίς ἐνοχές οὔτε γιά τό ὅτι ἀπωθήθηκαν, ὅμως τώρα τίς ἔχει βαθιά μέσα του, καί ἐπηρεάζουν την ὅλη ψυχή του.
Ἂν ἔχεις ἐνοχές, κάτι δέν πηγαίνει καλά
Ἔχω την ταπεινή γνώμη ὅτι, ἐάν με καλή διάθεση καθίσουμε νὰ δοῦμε, ὅσο γίνεται καλύτερα, τή ζωή τοῦ καθενός ἀπό τά παιδικά του χρόνια, καί μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἀνακαλύψουμε τίς ὅποιες ἐνοχές ὑπάρχουν, καὶ μὲ καλή διάθεση, ὅπως εἴπαμε, γίνει ἡ ὅποια συνεργασία χρειάζεται να γίνει, θὰ βρεθοῦν πολλά πράγματα, ἀλλά καί θά τακτοποιηθοῦν συγχρόνως αὐτά τά πολλά πράγματα, καί θά γίνει κανείς ἄλλος ἄνθρωπος. Καί θά κλαίει καί θὰ ὀδύρεται, ἄν μποροῦμε νὰ τὸ ποῦμε ἔτσι, πῶς τυραννίστηκε στη ζωή του, ἐνῶ θὰ μποροῦσε νά μήν εἶχε τυραννιστεῖ. Θα κλαίει ὅμως ἐλεύθερος τώρα καί λυτρωμένος.
Ἂν ὅμως δέν λυτρωθεῖ καί δέν ἐλευθερωθεῖ; Διότι δὲν εἶναι εὔκολο να γίνει αὐτή ἡ ἐργασία. Μόνο ὅταν ζοριστεί κανείς, ἀναγκάζεται καὶ πηγαίνει καὶ ζητάει βοήθεια, και καμιά φορά εἶναι λίγο ἀργά. Εἶναι ἀργά, διότι, ζοριζόμενος κανείς, δὲν εἶναι εὔκολο να συνεργασθεῖ ὅπως πρέπει. Βέβαια, ἔρχεται ἕνα κάποιο ἀποτέλεσμα, ἔρχεται μια κάποια βελτίωση, ἀλλά δέν εἶναι πάντοτε αὐτή που θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι.
Λέει ἐδῶ ἡ ἐρώτηση: Οἱ ἐνοχές ἐνεργοῦν ἀνασταλτικά στόν καθαρισμό τῆς ψυχῆς ἀπὸ πάθη καὶ ἀδυναμίες;
Θὰ ἔλεγα εὐθέως ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἔχει ἐνοχές ἡ ψυχή. Τελείωσε.
Άμα ἔχει ἐνοχές, κάτι δέν πηγαίνει καλά. Πέρα ἀπό τήν τυραννία, ἀπό τήν ὅλη ταλαιπωρία καί ἀπό τό ὅλο ζόρισμα ποὺ θὰ ἔχει, δὲν μπορεῖ νὰ προκόψει ἡ ψυχή, ἅμα ἔχει ἐνοχές. Θα τὸ ἔλεγα λοιπόν εὐθύς ἀμέσως καὶ ἀπερίφραστα, ὅτι δέν πρέπει ἡ ψυχή νὰ ἔχει ἐνοχές· εἴτε πνευματικῆς εἴτε ψυχολογικῆς φύσεως.
Ἕνα μικρό παιδί, πού κυρίως ψυχολογικῷ τῷ τρόπῳ θα ζήσει κάποιες ἐνοχές, ἐπειδή δέν μπορεῖ νὰ τίς ἀντέξει, τίς ἀπωθεῖ. «Τακτοποιεί» δηλαδή τις ψυχολογικῆς φύσεως ἐνοχές μέ τό νὰ τίς ἀπωθήσει. Καί φαίνεται σάν να λυτρώθηκε, ἐνῶ ἀπό μέσα αὐτές δουλεύουν, γι' αὐτό εἶναι ἄχαρη μετά ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου αὐτοῦ. Εἶναι κάποια πράγματα πού τυραννοῦν τὸν ἄνθρωπο, καί νομίζω ὅτι ἀπό μή καλή γνώση τῶν πραγμάτων ὁ ἄνθρωπος ὑποφέρει.
Ὑπάρχουν καί οἱ πνευματικῆς φύσεως ἐνοχές, πού καί αὐτές τις τακτοποιεῖ δυστυχῶς ὁ ἄνθρωπος ἢ μὲ τὸ νὰ τίς ἀπωθεῖ, ὁπότε γίνεται καί ψυχολογικό το πρόβλημα, ἡ κάνει κάτι ἄλλο, ποὺ εἶναι ἀκόμη χειρότερο. Καί μπορεῖ νὰ φαίνεται ὅτι δὲν ὑποφέρει, ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος χαλάει πέρα για πέρα. Αὐτὸ τὸ τελευταίο νὰ τὸ ἀναλύσω λιγάκι, για να το καταλάβουμε καλύτερα.
Πῶς μποροῦσαν νὰ ἀντιδράσουν οἱ πρωτόπλαστοι μετά την πτώση
Ὅταν ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα ἁμάρτησαν, θα μποροῦσαν νὰ ἀντιδράσουν μὲ ἕναν ἀπό τούς τρεῖς τρόπους ποὺ θὰ πῶ στη συνέχεια. Πρῶτον, να μετανοή σουν ἀμέσως. Αὐτός εἶναι ὄχι ἁπλῶς ὁ καλύτερος τρόπος ἀλλά ὁ σωστός τρόπος. Ἀμέσως να μετανοήσει κανείς. Ἂν δηλαδή καί ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὐα ἔλεγαν μέ ἀληθινή μετάνοια: «Συγχώρησέ μας, Θεέμου, ἁμαρτήσαμε. Δέν σε ἀκούσαμε· πήγαμε ἀντίθετα μέ τήν ἐντολή σου καί ἀντίθετα μὲ τὴν ἀγάπη σου. Νὰ μᾶς συγχωρήσεις», θα τακτοποιοῦνταν. Αὐτὸς εἶναι ὁ σωστός τρόπος.
Δεύτερον, να νιώσουν ὅλη τὴν ἐνοχή, να νιώσουν όλο τον τρόμο και να δικαιολογηθοῦν. Αὐτό πού ἔκανε ὁ Ἀδάμ: φοβήθηκε, κρύφτηκε μήν τον βρεῖ ὁ Θεός καί ἀρχίζει τίς δικαιολογίες. Ὅλα αὐτά δείχνουν ὅτι ἔχει αἴσθηση τῆς εὐθύνης γιὰ τὴν ἁμαρτία καὶ ζεῖ τὴν ἐνοχή. Αὐτός ὁ τρόπος εἶναι κάπως καλύτερος ἀπὸ τὸν τελευταῖο.
Θὰ μποροῦσε νὰ ἀντιδράσει με τον τρίτο τρόπο, πού εἶναι ὁ χειρότερος. Μοῦ ἔγραψε ἕνα γράμμα κάποια, ποὺ δὲν ξέρω ἄν εἶναι στα καλά της, ή καημένη, καί ἔλεγε μεταξύ τῶν ἄλλων: «Καλά έκαναν οἱ πρωτόπλαστοι καὶ ἔφυγαν ἀπὸ τὸν παράδεισο. Γιατί να κάθονταν στη φυλακή τοῦ παραδείσου» Εἶναι ὁ τρίτος τρόπος, πρὸς τὸν ὁποῖο τείνει ἡ ἀνθρωπότητα τώρα γενικά ὡς ἀνθρωπότητα. Κατά καιρούς ὑπῆρξαν ἄνθρωποι που πῆραν ἀπέναντι στον Θεό μια τέτοια στάση, ἀλλά τότε μέσα στον παράδεισο δέν μποροῦσε ὁ Ἀδάμ να πάρει τέτοια στάση. Πρώτη φορά ὁ ἄνθρωπος ζοῦσε τὴν ἁμαρτία, καὶ ἦταν φυσικό να νιώσει τύψεις. Διάλεξε λοιπόν ὁ Ἀδάμ τόν δεύτερο τρόπο.
Ὁ τρίτος τρόπος εἶναι τὸ νὰ ἔλεγαν οἱ πρωτό λαστοι: «Καί τί μᾶς ἐνδιαφέρει ὁ Θεός. Τι δουλειά ἔχουμε μὲ τὸν Θεό, Μακριά ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ κοιτάξουμε τη ζωή μας». Αὐτὸ τὸ ὁποῖο κάνει σήμερα ἡ ἀνθρωπότητα, εἴτε μὲ τὸν ἕναν τρόπο εἴτε μὲ τὸν ἄλλο.
Ἡ μιά περίπτωση –κάτι πού ἀρκετά δίνει καὶ παίρνει στις ἡμέρες μας– εἶναι ὅτι οἱ ἄνθρωποι δέχονται τόν Θεό, ἀλλὰ ὡς ἑξῆς: «Εντάξει· εἶσαι κι ἐσύ. Θέλεις και κάποια πράγματα; Να έρθουμε σε καμιά ἀκολουθία, νά ἀναφέρουμε το ὄνομά σου και μιά φορά; Να το κάνουμε εὐχαρίστως». Ἀπό κεῖ καὶ πέρα ὅμως οἱ ἄνθρωποι δέν λογαριάζουν τον Θεό καὶ ζοῦν ἄνετα τή ζωή τους. Ἡ ὅλη σχέση με τον Θεό εἶναι τέτοια, που σαν να τακτοποιοῦνται καί να σιγουρεύουν τὸν ἑαυτό τους μόνοι τους, χωρίς νὰ ἔχουν ἀναφορά στον Θεό καί χωρίς νὰ ἔχουν τύψεις καὶ ἐνοχές γι' αὐτό. Αὐτό εἶναι πάρα πολύ ἄσχημο, διότι ἀλλοτριώνει πέρα για πέρα τόν ἄν θρωπο, καὶ μετὰ δὲν ὑπάρχει καὶ μετάνοια. Άμα ό ἄνθρωπος περάσει σε τέτοια κατάσταση, δύσκολα νὰ μετανοήσει. Ἐνόσω ἔχει κανείς φόβο, ἀγωνία, τύψεις, ἐνοχές, ἐπειδὴ εἶναι ἀνήσυχος, εἶναι ἐνδεχό μενο νὰ βρεῖ τὴ μετάνοια, εἶναι ἐνδεχόμενο να βρεί τὴν ἀλήθεια, ἐνῶ ὁ ἄλλος σὰν νὰ τὸ γλεντάει το πράγμα καὶ δὲν τὸν νοιάζει ἡ σχέση του με τον Θεά
Τερατοποιεῖ τὸν ἄνθρωπο ἡ ἀπώθηση τῆς ἠθικῆς συνειδήσεως
Ἡ ἄλλη περίπτωση εἶναι ὅτι ἡ ἀνθρωπότητα δὲν δίνει καμιά σημασία στον Θεό, ἂν ὑπάρχει, ἂν δὲν ὑπάρχει, καὶ κάνουν οἱ ἄνθρωποι τα δικά τους. Εἶναι πάρα πολλοί ποὺ ἔχουν μια τέτοια στάση ἀπέναντι στον Θεό: «Δεν βαριέσαι». Ούτε τοὺς νοιάζει ἄν κάτι εἶναι ἁμαρτία, ἂν δὲν εἶναι ἁμαρτία, ἂν κά νουν καλά, ἂν δὲν κάνουν καλά. Μιά τέλεια ἰσοπέδωση. «Αὐτό εἶναι ἁμαρτία; Ἀπὸ ποῦ ὡς που; Το ἄλλο εἶναι ἁμαρτία; Ἀπό ποῦ ὡς ποῦ;» Τα πάντα δη λαδὴ εἶναι ἐπιτρεπτά, ἀρκεῖ νὰ τὰ θέλει κανείς, ἀρ κεῖ νὰ τὰ ποθεῖ, ἀρκεῖ νὰ τὰ ἀγαπάει. Φεύγει τελείως ἡ ἔννοια τῆς ἁμαρτίας, ἡ ἔννοια ὅτι κανείς προσκρούει στον νόμο τοῦ Θεοῦ, στὴν ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ, καὶ συνεπῶς εἶναι ἔνοχος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ ἑπομένως θα δώσει λόγο στον Θεό. Καί βέβαια οὔτε ἐνοχές ἔχουν τέτοιοι ἄνθρωποι. Ἀλλὰ ὅμως χαλάει ὁ ἄνθρωπος. Σ' αὐτές τις περιπτώσεις δηλαδή γίνεται κάτι που πάλι ἀπώθηση εἶναι, ἀλλὰ ἄλλου εἶδους ἀπώθηση, που κάνει χειρότερα τὰ πράγματα.
Όταν αἰσθάνεται κανείς ότι αμάρτησε, έχει ενοχές, έχει τύψεις, οπότε έχει μια κάποια σωστή σχέση με τον Θεό. Με το νὰ ἔχει ένοχές, με το να αισθά νεται ότι κάτι έκανε ποὺ δὲν εἶναι καλό, με το να αἰσθάνεται ότι προσέκρουσε στο θέλημα του Θεού. κάπως ἡ ἠθική συνείδηση τοῦ ἀνθρώπου περισώζεται, διαφυλάσσεται, δέν καταργείται, δὲν καταστρέφεται. Οἱ ἄλλοι οἱ ὁποῖοι κάνουν με όλη την άνεση τους τὰ ὄργιά τους το τι γίνεται σήμερα δὲν λέγεται!- καθώς δέν αἰσθάνονται ότι άμαρτάνουν, καθώς δέν αἰσθάνονται ὅτι παραβαίνουν τὸν νόμο κανενός, δὲν ἔχουν ἐνοχές οὔτε τύψεις. Ναί, ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος ὅμως εἶναι ἐκ φύσεως όν τὸ ὁποῖο ἔχει ἀναφορὰ στον Θεό. Ἐκ φύσεως θέλει δέν θέλει. Δὲν εἶναι θέμα δικό του. Εἶναι ἔτσι φτιαγμένος. Όταν λοιπόν αὐτὴ τὴν ἀναφορά τη διαγράψει, τη σβήσει, τότε πολύ τερατοποιεῖται ὁ ἄνθρωπος. Σ' αὐτὴ τὴν πε ρίπτωση ἀπωθεῖται ἡ ἠθική συνείδηση καὶ πλέον σὰν νὰ μὴν ἔχει κανείς ἠθική συνείδηση
Ἔχουμε πεῖ ὅτι ἡ ψυχολογία ὁμιλεῖ γιὰ ἀπωθήσεις. Εἶναι ἄβυσσος ἡ ὅλη ὑπόθεση. Έχει ὁ ἄνθρωπος κάποιους πόθους, κάποιες ἐπιθυμίες, κά ποιες ἀνάγκες καὶ τὰ ἀπωθεῖ γιὰ διαφόρους λόγους. Καὶ αὐτά, καθώς εἶναι ἀπωθημένα, δημιουργοῦν προβλήματα. Άλλά ή φοβερότερη καί ἡ χειρότερη ἀπώθηση εἶναι αὐτὴ γιὰ τὴν ὁποία τώρα κάνουμε λόγο, δηλαδή ἡ ἀπώθηση τῆς ἠθικῆς συνειδήσεως, ἡ ὁποία ἰσοπεδώνει τὸν ἄνθρωπο, τὸν ἀποχρωματίζει. Δὲν ὑπάρχει χειρότερη ἀλλοτρίωση ἀπό αὐτὴν. Πρόκειται γιά ἀφανισμό τῆς ἀνθρώπινης ὑπάρξεως.
Όπως δηλαδή το παιδί ἀπωθεῖ στὰ κατάβαθα τῆς ψυχῆς του μιὰ ἐνοχή, ἕνα βίωμα ὀδυνηρό που ἔζησε, καὶ σὰν νὰ μὴν ὑπάρχει αὐτό, ἔτσι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος κάνει τὸ ἄλφα, τὸ βῆτα, μὲ τὸ ὁποῖο προσκρούει στο θέλημα τοῦ Θεοῦ ἀλλά δέν ἔχει καμιά αἴσθηση ὅτι ἔσφαλε, σβήνει ἀπό μέσα του, ή, για τὴν ἀκρίβεια, ἀπωθεῖ στα κατάβαθα τοῦ ὑποσυνει δήτου τὴν ἠθική συνείδηση πού ἔχει μέσα του. Ἔτσι, κάνει ἀνενόχλητα τίς ἁμαρτίες του, καί δὲν ὑπάρ χουν οὔτε ἐνοχές οὔτε τύψεις οὔτε φόβοι οὔτε τίποτε. Σ' αὐτή την περίπτωση εἶναι πολύ ἐπικίνδυνα τα πράγματα.
Το ξαναλέω: ὑπάρχει μια κάποια ἐλπίδα μετανοίας, καί γι' αὐτό εἶναι σε καλύτερη κατάσταση αὐ τός που, ἔστω καί κατά ἀρρωστημένο τρόπο, αἰσθάνεται ἐνοχές, τύψεις, αἰσθάνεται ἀνήσυχος, ἔχει ἄγχος. Αὐτός ἔχει κάποια στοιχεῖα καλά μέσα του, ἁπλῶς δέν λειτουργεί σωστά. Ἐνῶ ὁ ἄλλος κάνει τα χειρότερα πράγματα καί δέν ἔχει τὴν παραμικρή τύψη.
Σὲ ὅσους ἀπωθοῦν τὴν ἠθική συνείδηση, μᾶλλον τὴν ὥρα τοῦ θανάτου θὰ βγεῖ ὅλη αὐτή ἡ πραγματικότητα ἀπό μέσα τους, καί ἡ ἴδια ἡ συνείδηση θα καταδικάσει τὸν ἄνθρωπο. Ἀλλὰ θὰ εἶναι ἀργά τότε, γιατί δὲν ὑπάρχει μετάνοια πλέον.
Τί πρέπει να κάνουμε, γιὰ νὰ μὴν ἔχουμε ἐνοχές;
Ἀφήνουμε τώρα ὅμως αὐτούς οἱ ὁποῖοι ἀπωθοῦν τὴν ἠθική συνείδηση καὶ δὲν ἔχουν ἐνοχές. Αὐτοί εἶναι σε πολύ άσχημη κατάσταση. Παίρνουμε ὅλους τοὺς ἄλλους ποὺ ἔχουν ψυχολογικής φύσεως ἀπωθήσεις και ενοχές. Όπως είδαμε, ὅταν τα μικρά παιδιά ἔχουν κάποιες μή καλές εμπειρίες που δεν μποροῦν νὰ τίς ἀντέξουν, τις ἀπωθοῦν, καὶ αὐτὲς δουλεύουν ἀπὸ κεῖ, ἀπὸ τὴν ἀπωθημένη κατάσταση, καὶ δημιουργούνται μέσα τους ἐνοχές. Όταν αὐτοί οἱ νέοι φθάνουν σε μια κάποια ἡλικία, τριάντα, τριάντα πέντε, σαράντα ἐτῶν, βγαίνουν τα βιώματα αὐτὰ ἐνῶ ἦταν σε ἀπωθημένη κατάσταση, για διαφόρους λόγους, τώρα ἔρχονται στο συνειδητό και ἀρρωσταίνουν οἱ ἄνθρωποι ψυχολογικά, καὶ ξαφνικά γίνεται κανείς ψυχοπαθής.
Ἀπ᾿ ὅλα αὐτά βγαίνει τὸ ἑξῆς. Καλό εἶναι νὰ μὴν ἔχει κανείς ἐνοχές. Διότι ἄν ἔχει ἐνοχές, δηλαδή ἀτακτοποίητες καταστάσεις, αὐτὲς δὲν τὸν ἀφήνουν νὰ εἶναι ἤσυχος, ἤρεμος, νὰ ἔχει χαρά, εὐτυχία, ίσορροπία, νὰ εἶναι ἐλεύθερος ἀπό ἄγχη καὶ τέτοια. Καλό εἶναι λοιπόν νὰ μὴν ἔχει κανείς ἐνοχές, καὶ γιὰ νὰ αἰσθάνεται ὡραῖα καὶ γιὰ νὰ προκόπτει πνευματικά.
Τι πρέπει να γίνει; Νομίζω ὅτι κατ' ἀρχήν χρει άζεται αὐτό πού εἶπα πιό μπροστά, στὴν ἀρχὴ ἀρχή ὁ καθένας να φροντίσει νὰ βρεῖ κάποιον ἄνθρωπο ποὺ μπορεῖ νὰ τὸν βοηθήσει. Χρειάζεται ὅμως να ἔχεις καλή διάθεση, προσέξτε το αὐτό, διότι ἀλλιῶς δὲν βγαίνει ἄκρη. Ἀλλὰ ἂν πᾶς κάπου να σε βοηθή σουν, νὰ πᾶς μὲ ἀνοιχτά μάτια. Νὰ μὴν πᾶς ὅπου νὰ 'ναι. Νὰ εἶσαι βέβαιος και πεπεισμένος ὅτι ξέρουν καὶ ὅτι μποροῦν νὰ σε βοηθήσουν. Ἀπό κεῖ καὶ πέρα να δείξεις καλή διάθεση. Ἄν θέλεις νὰ ἐπιβάλεις κάποια δικά σου πράγματα, δέν θά βρεθεῖ ἄκρη.
Στη συνέχεια χρειάζεται να καθίσει κανείς κάτω, καί να μελετηθοῦν τὰ τῆς ψυχῆς του. Να γίνει μιά ἔρευνα. Βέβαια, ἀρκετές φορές δέν χρειάζεται τίποτε· ἀρκεῖ νὰ ἀκούσει κανείς τί θὰ τοῦ ποῦν. Καμιά φορά αὐτό πού χρειάζεται εἶναι νὰ ἀδιαφορεῖ κανείς γιά κάποιες καταστάσεις πού ἔχει, καί ἀφοῦ ἀδιαφορεῖ, φεύγουν αὐτές. Διότι οἱ καταστάσεις μένουν, κυρίως ἐπειδή τίς κρατᾶμε. Δέν μένουν γιατί θέλουν να μένουν, ἀλλά κυρίως διότι τίς κρατάει κανείς. Δέν το καταλαβαίνει, ἀλλά τίς κρατάει μόνος του. Ὅμως γιά νά τίς ἀφήσει, πρέπει να βοηθηθεῖ. Ἢ λοιπόν να γίνει ἔρευνα νὰ βρεθοῦν αὐτές οἱ κα ταστάσεις, ἤ τουλάχιστον νά ἀδιαφορήσει κανείς. Καί λυτρώνεται ἀπό τίς ψυχολογικῆς φύσεως ἐνοχές, εἴτε δικαιολογοῦνται αὐτές εἴτε δέν δικαιολογοῦνται. Καί δικαιολογοῦνται, ἄν ὄντως κάτι ἔγινε κάποια φορά, καί εἶναι φυσικό νά ἔχει κανείς ἐνοχή. Δέν δικαιολογοῦνται, ὅταν ἔχει κανείς ψευτοενοχές. Ὑπάρχουν καί τέτοιες· ἀδικαιολόγητες βέβαια, ἀλλά ὑπάρχουν. Πάντως καί στή μιά περίπτωση καί στήν ἄλλη, μπορεῖ νά τακτοποιηθεῖ κανείς.
Στήν πνευματική σφαίρα ὁ μόνος τρόπος να τακτοποιηθοῦν οἱ ἐνοχές εἶναι νὰ μετανοήσει κανείς. Εἶναι πολύ ὡραῖο αὐτό. Ὅ,τι κι ἄν ἔχεις κάνει, μόλις μετανοήσεις, δέν ἔχεις ἐνοχή. Ἐμπιστεύεσαι τόν ἑαυτό σου στον Χριστό.
Ὑπάρχουν περιπτώσεις -δέν τὸ ἀγνοῶ- πού ἐνῶ θέλει πάρα πολύ κανείς καί προσπαθεῖ, τελικά ὅμως δέν λυτρώνεται ἀπό τίς ἐνοχές. Σ' αυτές τις περιπτώσεις δέν εἶναι σωστή ή μετάνοια. Ἄλλά γιατί δὲν εἶναι σωστή ἡ μετάνοια; Διότι βαθύτερα οἱ ένο χές οἱ πνευματικές μπορεῖ νὰ στηρίζονται πάνω σε ἐνοχές ψυχολογικῆς φύσεως καὶ σὲ ἀρρωστημένες καταστάσεις. Ἔχουμε πεῖ τόσες φορές ὅτι κάτι αρρωστημένο, ἅμα δέν τὸ δοῦμε ἔτσι καὶ δὲν τὸ ἀντιμετωπίσουμε ἔτσι καί ἁπλῶς πνευματικά θέλουμε νὰ τὸ δοῦμε καί νά τό ἀντιμετωπίσουμε, μένει ἐκεῖ καί δέν ξεκολλάει με τίποτε.
Δηλαδή, σε ἕναν πού ἔχει αἴσθημα κατωτερότητος -αὐτοί πού ἔχουν αἰσθήματα κατωτερότητος ἔχουν καί πολλές ἐνοχές, ψευτοενοχές- δημιουργούν ται ἐνοχές πού συγκεντρώνονται, ἐδράζονται καί φωλιάζουν στήν ἀρρωστημένη αὐτή κατάσταση. Ὁπότε, σ᾽ αὐτή τήν περίπτωση χρειάζεται σιγά-σιγά, καί παράλληλα μέ τήν πνευματική προσπάθεια, νά γίνεται καί ἡ ἐξιχνίαση τῶν πραγμάτων ἀπό ψυχολογική πλευρά, γιά νά τά ξεπεράσει ὁ ἄνθρωπος. Ἐκτός ἄν ἔχει κανείς πολλή, φοβερή πίστη, πού τα ἀνατινάζει ὅλα τὰ ἄλλα στόν ἀέρα. Ποῦ ὅμως νά τή βροῦμε τέτοια πίστη; Δέν ἔχουν οἱ σημερινοί ἄνθρωποι τέτοια πίστη. Εἶναι δύσκολο να ἔχουν. Ἔχουμε μάθει ἀλλιῶς.
Ἔχουμε πεῖ κάποια φορά γιά τό αἴσθημα κατωτερότητος ὅτι εἶναι ἕνα ἁπλό πράγμα, ἅμα το καταλάβει κανείς. «Ἄ, ἔτσι εἶναι;» θά πεῖ κανείς, ὅταν το καταλάβει, καί λυτρώνεται. Καί ἅμα λυτρωθεῖς ἀπὸ τὸ αἴσθημα κατωτερότητος, φεύγουν αὐτὰ ὅλα, δηλαδή οἱ ἐνοχές, σὰν ἀνύπαρκτα. Ἔτσι, τακτοποι είσαι καὶ πνευματικά καί προχωρεῖς. Ἀλλά πρέπει να βοηθηθεῖ κανείς· δὲν γίνεται ἀλλιῶς. Ὅσο κι ἂν τὰ λέμε ἐδῶ τώρα, ὅσο κι ἂν τὰ καταλαβαίνετε, πρέπει να βοηθηθεί κανείς συγκεκριμένα καί προσωπικά. Διότι εἶναι σὰν νὰ ἔχει μεσάνυχτα κανείς ὡς πρὸς τὰ τοῦ ἑαυτοῦ του πάνω στα θέματα αὐτά Ἀλλιῶς εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἔχει στο μέτωπο ἕνα φακό, καί ὅπου πηγαίνει βλέπει, καὶ ἀλλιῶς εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος περπατάει στο σκοτάδι.
15-11-1992
Αὐτὸς ποὺ ἔχει αἴσθημα μειονεκτικότητος, σὰν νὰ ἔχει, τρόπον τινά, ἕτοιμη ταπείνωση.
Ἁπλῶς, νὰ δεχθεῖ νὰ εἶναι ταπεινός. Μόλις το δεχθεῖ αὐτό, νὰ την ἡ ταπείνωση.
Ἐνοχές: ἕνα πάρα πολύ σοβαρό θέμα*
Ἐρώτηση: Οἱ ἐνοχές ἐνεργοῦν ἀνασταλτικά στον καθαρισμό τῆς ψυχῆς ἀπό πάθη καί ἀδυναμίες; Πότε εἶναι παθολογική κατάσταση, καὶ πῶς μπορεῖ νὰ ἀπαλλαγεῖ κάποιος ἀπό τίς ἐνοχές;
Εἶναι πάρα πολύ σοβαρό το θέμα καὶ ἀπό ψυχολογική καί ἀπό πνευματική πλευρά καὶ ἀπὸ τὴν πλευρά τῆς καθημερινῆς πραγματικότητος. Ἀμέσως-ἀμέσως θά ἔλεγα ὅτι ἀπό ψυχολογική πλευρά πάρα πολλοί εἶναι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἐνοχές. Καί οἱ ἐνοχές αὐτές, εἴτε δικαιολογοῦνται εἴτε εἶναι ἀδικαιολόγητες, ὑπάρχουν ὡς βιώματα καί ταλαιπωροῦν αὐτές τις ψυχές μια ζωή ὁλόκληρη καί δέν λένε να φύγουν με τίποτε.
Ἐγώ θά πρόσθετα ὅτι ὑπάρχουν καί ἄλλοι οἱ ὁποῖοι δέν ἔχουν αἴσθηση ὅτι ἔχουν ἐνοχές. Ἐν τούτοις, δέν αἰσθάνονται καλά, νιώθουν ὅτι δέν πηγαίνουν καλά· αἰσθάνονται ὅτι κάτι φταίει, δέν ἔχουν μέσα τους ἡσυχία, εἰρήνη καί εἶναι συνεχῶς ἀγχωμένοι. Δέν αἰσθάνονται λοιπόν ὅτι ἔχουν ἐνοχές, καί ὅμως μπορεῖ νὰ ἔχουν ἐνοχές, αἰσθήματα ἐνοχῆς, σε ἀπωθημένη κατάσταση, καί γίνεται «μύλος» ἡ ὑπόθεση. Ἀλλά καί ἀπό τήν καθαρῶς πνευματική πλευρά ἅμα τὸ πάρουμε το θέμα, ἔχουν ἐνοχές οἱ ἄνθρωποι.
Γιὰ νὰ ξαναγυρίσουμε πάλι στην ψυχολογική πλευρά, ὑπάρχουν νέοι, ἀγόρια, κορίτσια, οἱ ὁποῖοι ὅταν ἦταν πολύ μικροί εἶχαν κάποιες ἄσχημες ἐμπειρίες πού δημιούργησαν ἀνάλογες ἐνοχές. Ἡ φύση αὐτῶν τῶν ἐμπειριῶν ἦταν τέτοια, πού ἀναγκάστηκαν τα παιδιά καί ἔζησαν τίς ἐνοχές μόνα τους καί μετά τίς ἀπώθησαν, καί εἶναι πιά σε ἀπωθημένη κατάσταση. Ὁ ἄνθρωπος δέν φταίει οὔτε γι' αὐτές καθ' ἑαυτές τίς ἐνοχές οὔτε γιά τό ὅτι ἀπωθήθηκαν, ὅμως τώρα τίς ἔχει βαθιά μέσα του, καί ἐπηρεάζουν την ὅλη ψυχή του.
Ἂν ἔχεις ἐνοχές, κάτι δέν πηγαίνει καλά
Ἔχω την ταπεινή γνώμη ὅτι, ἐάν με καλή διάθεση καθίσουμε νὰ δοῦμε, ὅσο γίνεται καλύτερα, τή ζωή τοῦ καθενός ἀπό τά παιδικά του χρόνια, καί μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἀνακαλύψουμε τίς ὅποιες ἐνοχές ὑπάρχουν, καὶ μὲ καλή διάθεση, ὅπως εἴπαμε, γίνει ἡ ὅποια συνεργασία χρειάζεται να γίνει, θὰ βρεθοῦν πολλά πράγματα, ἀλλά καί θά τακτοποιηθοῦν συγχρόνως αὐτά τά πολλά πράγματα, καί θά γίνει κανείς ἄλλος ἄνθρωπος. Καί θά κλαίει καί θὰ ὀδύρεται, ἄν μποροῦμε νὰ τὸ ποῦμε ἔτσι, πῶς τυραννίστηκε στη ζωή του, ἐνῶ θὰ μποροῦσε νά μήν εἶχε τυραννιστεῖ. Θα κλαίει ὅμως ἐλεύθερος τώρα καί λυτρωμένος.
Ἂν ὅμως δέν λυτρωθεῖ καί δέν ἐλευθερωθεῖ; Διότι δὲν εἶναι εὔκολο να γίνει αὐτή ἡ ἐργασία. Μόνο ὅταν ζοριστεί κανείς, ἀναγκάζεται καὶ πηγαίνει καὶ ζητάει βοήθεια, και καμιά φορά εἶναι λίγο ἀργά. Εἶναι ἀργά, διότι, ζοριζόμενος κανείς, δὲν εἶναι εὔκολο να συνεργασθεῖ ὅπως πρέπει. Βέβαια, ἔρχεται ἕνα κάποιο ἀποτέλεσμα, ἔρχεται μια κάποια βελτίωση, ἀλλά δέν εἶναι πάντοτε αὐτή που θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι.
Λέει ἐδῶ ἡ ἐρώτηση: Οἱ ἐνοχές ἐνεργοῦν ἀνασταλτικά στόν καθαρισμό τῆς ψυχῆς ἀπὸ πάθη καὶ ἀδυναμίες;
Θὰ ἔλεγα εὐθέως ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἔχει ἐνοχές ἡ ψυχή. Τελείωσε.
Άμα ἔχει ἐνοχές, κάτι δέν πηγαίνει καλά. Πέρα ἀπό τήν τυραννία, ἀπό τήν ὅλη ταλαιπωρία καί ἀπό τό ὅλο ζόρισμα ποὺ θὰ ἔχει, δὲν μπορεῖ νὰ προκόψει ἡ ψυχή, ἅμα ἔχει ἐνοχές. Θα τὸ ἔλεγα λοιπόν εὐθύς ἀμέσως καὶ ἀπερίφραστα, ὅτι δέν πρέπει ἡ ψυχή νὰ ἔχει ἐνοχές· εἴτε πνευματικῆς εἴτε ψυχολογικῆς φύσεως.
Ἕνα μικρό παιδί, πού κυρίως ψυχολογικῷ τῷ τρόπῳ θα ζήσει κάποιες ἐνοχές, ἐπειδή δέν μπορεῖ νὰ τίς ἀντέξει, τίς ἀπωθεῖ. «Τακτοποιεί» δηλαδή τις ψυχολογικῆς φύσεως ἐνοχές μέ τό νὰ τίς ἀπωθήσει. Καί φαίνεται σάν να λυτρώθηκε, ἐνῶ ἀπό μέσα αὐτές δουλεύουν, γι' αὐτό εἶναι ἄχαρη μετά ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου αὐτοῦ. Εἶναι κάποια πράγματα πού τυραννοῦν τὸν ἄνθρωπο, καί νομίζω ὅτι ἀπό μή καλή γνώση τῶν πραγμάτων ὁ ἄνθρωπος ὑποφέρει.
Ὑπάρχουν καί οἱ πνευματικῆς φύσεως ἐνοχές, πού καί αὐτές τις τακτοποιεῖ δυστυχῶς ὁ ἄνθρωπος ἢ μὲ τὸ νὰ τίς ἀπωθεῖ, ὁπότε γίνεται καί ψυχολογικό το πρόβλημα, ἡ κάνει κάτι ἄλλο, ποὺ εἶναι ἀκόμη χειρότερο. Καί μπορεῖ νὰ φαίνεται ὅτι δὲν ὑποφέρει, ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος χαλάει πέρα για πέρα. Αὐτὸ τὸ τελευταίο νὰ τὸ ἀναλύσω λιγάκι, για να το καταλάβουμε καλύτερα.
Πῶς μποροῦσαν νὰ ἀντιδράσουν οἱ πρωτόπλαστοι μετά την πτώση
Ὅταν ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα ἁμάρτησαν, θα μποροῦσαν νὰ ἀντιδράσουν μὲ ἕναν ἀπό τούς τρεῖς τρόπους ποὺ θὰ πῶ στη συνέχεια. Πρῶτον, να μετανοή σουν ἀμέσως. Αὐτός εἶναι ὄχι ἁπλῶς ὁ καλύτερος τρόπος ἀλλά ὁ σωστός τρόπος. Ἀμέσως να μετανοήσει κανείς. Ἂν δηλαδή καί ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὐα ἔλεγαν μέ ἀληθινή μετάνοια: «Συγχώρησέ μας, Θεέμου, ἁμαρτήσαμε. Δέν σε ἀκούσαμε· πήγαμε ἀντίθετα μέ τήν ἐντολή σου καί ἀντίθετα μὲ τὴν ἀγάπη σου. Νὰ μᾶς συγχωρήσεις», θα τακτοποιοῦνταν. Αὐτὸς εἶναι ὁ σωστός τρόπος.
Δεύτερον, να νιώσουν ὅλη τὴν ἐνοχή, να νιώσουν όλο τον τρόμο και να δικαιολογηθοῦν. Αὐτό πού ἔκανε ὁ Ἀδάμ: φοβήθηκε, κρύφτηκε μήν τον βρεῖ ὁ Θεός καί ἀρχίζει τίς δικαιολογίες. Ὅλα αὐτά δείχνουν ὅτι ἔχει αἴσθηση τῆς εὐθύνης γιὰ τὴν ἁμαρτία καὶ ζεῖ τὴν ἐνοχή. Αὐτός ὁ τρόπος εἶναι κάπως καλύτερος ἀπὸ τὸν τελευταῖο.
Θὰ μποροῦσε νὰ ἀντιδράσει με τον τρίτο τρόπο, πού εἶναι ὁ χειρότερος. Μοῦ ἔγραψε ἕνα γράμμα κάποια, ποὺ δὲν ξέρω ἄν εἶναι στα καλά της, ή καημένη, καί ἔλεγε μεταξύ τῶν ἄλλων: «Καλά έκαναν οἱ πρωτόπλαστοι καὶ ἔφυγαν ἀπὸ τὸν παράδεισο. Γιατί να κάθονταν στη φυλακή τοῦ παραδείσου» Εἶναι ὁ τρίτος τρόπος, πρὸς τὸν ὁποῖο τείνει ἡ ἀνθρωπότητα τώρα γενικά ὡς ἀνθρωπότητα. Κατά καιρούς ὑπῆρξαν ἄνθρωποι που πῆραν ἀπέναντι στον Θεό μια τέτοια στάση, ἀλλά τότε μέσα στον παράδεισο δέν μποροῦσε ὁ Ἀδάμ να πάρει τέτοια στάση. Πρώτη φορά ὁ ἄνθρωπος ζοῦσε τὴν ἁμαρτία, καὶ ἦταν φυσικό να νιώσει τύψεις. Διάλεξε λοιπόν ὁ Ἀδάμ τόν δεύτερο τρόπο.
Ὁ τρίτος τρόπος εἶναι τὸ νὰ ἔλεγαν οἱ πρωτό λαστοι: «Καί τί μᾶς ἐνδιαφέρει ὁ Θεός. Τι δουλειά ἔχουμε μὲ τὸν Θεό, Μακριά ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ κοιτάξουμε τη ζωή μας». Αὐτὸ τὸ ὁποῖο κάνει σήμερα ἡ ἀνθρωπότητα, εἴτε μὲ τὸν ἕναν τρόπο εἴτε μὲ τὸν ἄλλο.
Ἡ μιά περίπτωση –κάτι πού ἀρκετά δίνει καὶ παίρνει στις ἡμέρες μας– εἶναι ὅτι οἱ ἄνθρωποι δέχονται τόν Θεό, ἀλλὰ ὡς ἑξῆς: «Εντάξει· εἶσαι κι ἐσύ. Θέλεις και κάποια πράγματα; Να έρθουμε σε καμιά ἀκολουθία, νά ἀναφέρουμε το ὄνομά σου και μιά φορά; Να το κάνουμε εὐχαρίστως». Ἀπό κεῖ καὶ πέρα ὅμως οἱ ἄνθρωποι δέν λογαριάζουν τον Θεό καὶ ζοῦν ἄνετα τή ζωή τους. Ἡ ὅλη σχέση με τον Θεό εἶναι τέτοια, που σαν να τακτοποιοῦνται καί να σιγουρεύουν τὸν ἑαυτό τους μόνοι τους, χωρίς νὰ ἔχουν ἀναφορά στον Θεό καί χωρίς νὰ ἔχουν τύψεις καὶ ἐνοχές γι' αὐτό. Αὐτό εἶναι πάρα πολύ ἄσχημο, διότι ἀλλοτριώνει πέρα για πέρα τόν ἄν θρωπο, καὶ μετὰ δὲν ὑπάρχει καὶ μετάνοια. Άμα ό ἄνθρωπος περάσει σε τέτοια κατάσταση, δύσκολα νὰ μετανοήσει. Ἐνόσω ἔχει κανείς φόβο, ἀγωνία, τύψεις, ἐνοχές, ἐπειδὴ εἶναι ἀνήσυχος, εἶναι ἐνδεχό μενο νὰ βρεῖ τὴ μετάνοια, εἶναι ἐνδεχόμενο να βρεί τὴν ἀλήθεια, ἐνῶ ὁ ἄλλος σὰν νὰ τὸ γλεντάει το πράγμα καὶ δὲν τὸν νοιάζει ἡ σχέση του με τον Θεά
Τερατοποιεῖ τὸν ἄνθρωπο ἡ ἀπώθηση τῆς ἠθικῆς συνειδήσεως
Ἡ ἄλλη περίπτωση εἶναι ὅτι ἡ ἀνθρωπότητα δὲν δίνει καμιά σημασία στον Θεό, ἂν ὑπάρχει, ἂν δὲν ὑπάρχει, καὶ κάνουν οἱ ἄνθρωποι τα δικά τους. Εἶναι πάρα πολλοί ποὺ ἔχουν μια τέτοια στάση ἀπέναντι στον Θεό: «Δεν βαριέσαι». Ούτε τοὺς νοιάζει ἄν κάτι εἶναι ἁμαρτία, ἂν δὲν εἶναι ἁμαρτία, ἂν κά νουν καλά, ἂν δὲν κάνουν καλά. Μιά τέλεια ἰσοπέδωση. «Αὐτό εἶναι ἁμαρτία; Ἀπὸ ποῦ ὡς που; Το ἄλλο εἶναι ἁμαρτία; Ἀπό ποῦ ὡς ποῦ;» Τα πάντα δη λαδὴ εἶναι ἐπιτρεπτά, ἀρκεῖ νὰ τὰ θέλει κανείς, ἀρ κεῖ νὰ τὰ ποθεῖ, ἀρκεῖ νὰ τὰ ἀγαπάει. Φεύγει τελείως ἡ ἔννοια τῆς ἁμαρτίας, ἡ ἔννοια ὅτι κανείς προσκρούει στον νόμο τοῦ Θεοῦ, στὴν ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ, καὶ συνεπῶς εἶναι ἔνοχος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ ἑπομένως θα δώσει λόγο στον Θεό. Καί βέβαια οὔτε ἐνοχές ἔχουν τέτοιοι ἄνθρωποι. Ἀλλὰ ὅμως χαλάει ὁ ἄνθρωπος. Σ' αὐτές τις περιπτώσεις δηλαδή γίνεται κάτι που πάλι ἀπώθηση εἶναι, ἀλλὰ ἄλλου εἶδους ἀπώθηση, που κάνει χειρότερα τὰ πράγματα.
Όταν αἰσθάνεται κανείς ότι αμάρτησε, έχει ενοχές, έχει τύψεις, οπότε έχει μια κάποια σωστή σχέση με τον Θεό. Με το νὰ ἔχει ένοχές, με το να αισθά νεται ότι κάτι έκανε ποὺ δὲν εἶναι καλό, με το να αἰσθάνεται ότι προσέκρουσε στο θέλημα του Θεού. κάπως ἡ ἠθική συνείδηση τοῦ ἀνθρώπου περισώζεται, διαφυλάσσεται, δέν καταργείται, δὲν καταστρέφεται. Οἱ ἄλλοι οἱ ὁποῖοι κάνουν με όλη την άνεση τους τὰ ὄργιά τους το τι γίνεται σήμερα δὲν λέγεται!- καθώς δέν αἰσθάνονται ότι άμαρτάνουν, καθώς δέν αἰσθάνονται ὅτι παραβαίνουν τὸν νόμο κανενός, δὲν ἔχουν ἐνοχές οὔτε τύψεις. Ναί, ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος ὅμως εἶναι ἐκ φύσεως όν τὸ ὁποῖο ἔχει ἀναφορὰ στον Θεό. Ἐκ φύσεως θέλει δέν θέλει. Δὲν εἶναι θέμα δικό του. Εἶναι ἔτσι φτιαγμένος. Όταν λοιπόν αὐτὴ τὴν ἀναφορά τη διαγράψει, τη σβήσει, τότε πολύ τερατοποιεῖται ὁ ἄνθρωπος. Σ' αὐτὴ τὴν πε ρίπτωση ἀπωθεῖται ἡ ἠθική συνείδηση καὶ πλέον σὰν νὰ μὴν ἔχει κανείς ἠθική συνείδηση
Ἔχουμε πεῖ ὅτι ἡ ψυχολογία ὁμιλεῖ γιὰ ἀπωθήσεις. Εἶναι ἄβυσσος ἡ ὅλη ὑπόθεση. Έχει ὁ ἄνθρωπος κάποιους πόθους, κάποιες ἐπιθυμίες, κά ποιες ἀνάγκες καὶ τὰ ἀπωθεῖ γιὰ διαφόρους λόγους. Καὶ αὐτά, καθώς εἶναι ἀπωθημένα, δημιουργοῦν προβλήματα. Άλλά ή φοβερότερη καί ἡ χειρότερη ἀπώθηση εἶναι αὐτὴ γιὰ τὴν ὁποία τώρα κάνουμε λόγο, δηλαδή ἡ ἀπώθηση τῆς ἠθικῆς συνειδήσεως, ἡ ὁποία ἰσοπεδώνει τὸν ἄνθρωπο, τὸν ἀποχρωματίζει. Δὲν ὑπάρχει χειρότερη ἀλλοτρίωση ἀπό αὐτὴν. Πρόκειται γιά ἀφανισμό τῆς ἀνθρώπινης ὑπάρξεως.
Όπως δηλαδή το παιδί ἀπωθεῖ στὰ κατάβαθα τῆς ψυχῆς του μιὰ ἐνοχή, ἕνα βίωμα ὀδυνηρό που ἔζησε, καὶ σὰν νὰ μὴν ὑπάρχει αὐτό, ἔτσι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος κάνει τὸ ἄλφα, τὸ βῆτα, μὲ τὸ ὁποῖο προσκρούει στο θέλημα τοῦ Θεοῦ ἀλλά δέν ἔχει καμιά αἴσθηση ὅτι ἔσφαλε, σβήνει ἀπό μέσα του, ή, για τὴν ἀκρίβεια, ἀπωθεῖ στα κατάβαθα τοῦ ὑποσυνει δήτου τὴν ἠθική συνείδηση πού ἔχει μέσα του. Ἔτσι, κάνει ἀνενόχλητα τίς ἁμαρτίες του, καί δὲν ὑπάρ χουν οὔτε ἐνοχές οὔτε τύψεις οὔτε φόβοι οὔτε τίποτε. Σ' αὐτή την περίπτωση εἶναι πολύ ἐπικίνδυνα τα πράγματα.
Το ξαναλέω: ὑπάρχει μια κάποια ἐλπίδα μετανοίας, καί γι' αὐτό εἶναι σε καλύτερη κατάσταση αὐ τός που, ἔστω καί κατά ἀρρωστημένο τρόπο, αἰσθάνεται ἐνοχές, τύψεις, αἰσθάνεται ἀνήσυχος, ἔχει ἄγχος. Αὐτός ἔχει κάποια στοιχεῖα καλά μέσα του, ἁπλῶς δέν λειτουργεί σωστά. Ἐνῶ ὁ ἄλλος κάνει τα χειρότερα πράγματα καί δέν ἔχει τὴν παραμικρή τύψη.
Σὲ ὅσους ἀπωθοῦν τὴν ἠθική συνείδηση, μᾶλλον τὴν ὥρα τοῦ θανάτου θὰ βγεῖ ὅλη αὐτή ἡ πραγματικότητα ἀπό μέσα τους, καί ἡ ἴδια ἡ συνείδηση θα καταδικάσει τὸν ἄνθρωπο. Ἀλλὰ θὰ εἶναι ἀργά τότε, γιατί δὲν ὑπάρχει μετάνοια πλέον.
Τί πρέπει να κάνουμε, γιὰ νὰ μὴν ἔχουμε ἐνοχές;
Ἀφήνουμε τώρα ὅμως αὐτούς οἱ ὁποῖοι ἀπωθοῦν τὴν ἠθική συνείδηση καὶ δὲν ἔχουν ἐνοχές. Αὐτοί εἶναι σε πολύ άσχημη κατάσταση. Παίρνουμε ὅλους τοὺς ἄλλους ποὺ ἔχουν ψυχολογικής φύσεως ἀπωθήσεις και ενοχές. Όπως είδαμε, ὅταν τα μικρά παιδιά ἔχουν κάποιες μή καλές εμπειρίες που δεν μποροῦν νὰ τίς ἀντέξουν, τις ἀπωθοῦν, καὶ αὐτὲς δουλεύουν ἀπὸ κεῖ, ἀπὸ τὴν ἀπωθημένη κατάσταση, καὶ δημιουργούνται μέσα τους ἐνοχές. Όταν αὐτοί οἱ νέοι φθάνουν σε μια κάποια ἡλικία, τριάντα, τριάντα πέντε, σαράντα ἐτῶν, βγαίνουν τα βιώματα αὐτὰ ἐνῶ ἦταν σε ἀπωθημένη κατάσταση, για διαφόρους λόγους, τώρα ἔρχονται στο συνειδητό και ἀρρωσταίνουν οἱ ἄνθρωποι ψυχολογικά, καὶ ξαφνικά γίνεται κανείς ψυχοπαθής.
Ἀπ᾿ ὅλα αὐτά βγαίνει τὸ ἑξῆς. Καλό εἶναι νὰ μὴν ἔχει κανείς ἐνοχές. Διότι ἄν ἔχει ἐνοχές, δηλαδή ἀτακτοποίητες καταστάσεις, αὐτὲς δὲν τὸν ἀφήνουν νὰ εἶναι ἤσυχος, ἤρεμος, νὰ ἔχει χαρά, εὐτυχία, ίσορροπία, νὰ εἶναι ἐλεύθερος ἀπό ἄγχη καὶ τέτοια. Καλό εἶναι λοιπόν νὰ μὴν ἔχει κανείς ἐνοχές, καὶ γιὰ νὰ αἰσθάνεται ὡραῖα καὶ γιὰ νὰ προκόπτει πνευματικά.
Τι πρέπει να γίνει; Νομίζω ὅτι κατ' ἀρχήν χρει άζεται αὐτό πού εἶπα πιό μπροστά, στὴν ἀρχὴ ἀρχή ὁ καθένας να φροντίσει νὰ βρεῖ κάποιον ἄνθρωπο ποὺ μπορεῖ νὰ τὸν βοηθήσει. Χρειάζεται ὅμως να ἔχεις καλή διάθεση, προσέξτε το αὐτό, διότι ἀλλιῶς δὲν βγαίνει ἄκρη. Ἀλλὰ ἂν πᾶς κάπου να σε βοηθή σουν, νὰ πᾶς μὲ ἀνοιχτά μάτια. Νὰ μὴν πᾶς ὅπου νὰ 'ναι. Νὰ εἶσαι βέβαιος και πεπεισμένος ὅτι ξέρουν καὶ ὅτι μποροῦν νὰ σε βοηθήσουν. Ἀπό κεῖ καὶ πέρα να δείξεις καλή διάθεση. Ἄν θέλεις νὰ ἐπιβάλεις κάποια δικά σου πράγματα, δέν θά βρεθεῖ ἄκρη.
Στη συνέχεια χρειάζεται να καθίσει κανείς κάτω, καί να μελετηθοῦν τὰ τῆς ψυχῆς του. Να γίνει μιά ἔρευνα. Βέβαια, ἀρκετές φορές δέν χρειάζεται τίποτε· ἀρκεῖ νὰ ἀκούσει κανείς τί θὰ τοῦ ποῦν. Καμιά φορά αὐτό πού χρειάζεται εἶναι νὰ ἀδιαφορεῖ κανείς γιά κάποιες καταστάσεις πού ἔχει, καί ἀφοῦ ἀδιαφορεῖ, φεύγουν αὐτές. Διότι οἱ καταστάσεις μένουν, κυρίως ἐπειδή τίς κρατᾶμε. Δέν μένουν γιατί θέλουν να μένουν, ἀλλά κυρίως διότι τίς κρατάει κανείς. Δέν το καταλαβαίνει, ἀλλά τίς κρατάει μόνος του. Ὅμως γιά νά τίς ἀφήσει, πρέπει να βοηθηθεῖ. Ἢ λοιπόν να γίνει ἔρευνα νὰ βρεθοῦν αὐτές οἱ κα ταστάσεις, ἤ τουλάχιστον νά ἀδιαφορήσει κανείς. Καί λυτρώνεται ἀπό τίς ψυχολογικῆς φύσεως ἐνοχές, εἴτε δικαιολογοῦνται αὐτές εἴτε δέν δικαιολογοῦνται. Καί δικαιολογοῦνται, ἄν ὄντως κάτι ἔγινε κάποια φορά, καί εἶναι φυσικό νά ἔχει κανείς ἐνοχή. Δέν δικαιολογοῦνται, ὅταν ἔχει κανείς ψευτοενοχές. Ὑπάρχουν καί τέτοιες· ἀδικαιολόγητες βέβαια, ἀλλά ὑπάρχουν. Πάντως καί στή μιά περίπτωση καί στήν ἄλλη, μπορεῖ νά τακτοποιηθεῖ κανείς.
Στήν πνευματική σφαίρα ὁ μόνος τρόπος να τακτοποιηθοῦν οἱ ἐνοχές εἶναι νὰ μετανοήσει κανείς. Εἶναι πολύ ὡραῖο αὐτό. Ὅ,τι κι ἄν ἔχεις κάνει, μόλις μετανοήσεις, δέν ἔχεις ἐνοχή. Ἐμπιστεύεσαι τόν ἑαυτό σου στον Χριστό.
Ὑπάρχουν περιπτώσεις -δέν τὸ ἀγνοῶ- πού ἐνῶ θέλει πάρα πολύ κανείς καί προσπαθεῖ, τελικά ὅμως δέν λυτρώνεται ἀπό τίς ἐνοχές. Σ' αυτές τις περιπτώσεις δέν εἶναι σωστή ή μετάνοια. Ἄλλά γιατί δὲν εἶναι σωστή ἡ μετάνοια; Διότι βαθύτερα οἱ ένο χές οἱ πνευματικές μπορεῖ νὰ στηρίζονται πάνω σε ἐνοχές ψυχολογικῆς φύσεως καὶ σὲ ἀρρωστημένες καταστάσεις. Ἔχουμε πεῖ τόσες φορές ὅτι κάτι αρρωστημένο, ἅμα δέν τὸ δοῦμε ἔτσι καὶ δὲν τὸ ἀντιμετωπίσουμε ἔτσι καί ἁπλῶς πνευματικά θέλουμε νὰ τὸ δοῦμε καί νά τό ἀντιμετωπίσουμε, μένει ἐκεῖ καί δέν ξεκολλάει με τίποτε.
Δηλαδή, σε ἕναν πού ἔχει αἴσθημα κατωτερότητος -αὐτοί πού ἔχουν αἰσθήματα κατωτερότητος ἔχουν καί πολλές ἐνοχές, ψευτοενοχές- δημιουργούν ται ἐνοχές πού συγκεντρώνονται, ἐδράζονται καί φωλιάζουν στήν ἀρρωστημένη αὐτή κατάσταση. Ὁπότε, σ᾽ αὐτή τήν περίπτωση χρειάζεται σιγά-σιγά, καί παράλληλα μέ τήν πνευματική προσπάθεια, νά γίνεται καί ἡ ἐξιχνίαση τῶν πραγμάτων ἀπό ψυχολογική πλευρά, γιά νά τά ξεπεράσει ὁ ἄνθρωπος. Ἐκτός ἄν ἔχει κανείς πολλή, φοβερή πίστη, πού τα ἀνατινάζει ὅλα τὰ ἄλλα στόν ἀέρα. Ποῦ ὅμως νά τή βροῦμε τέτοια πίστη; Δέν ἔχουν οἱ σημερινοί ἄνθρωποι τέτοια πίστη. Εἶναι δύσκολο να ἔχουν. Ἔχουμε μάθει ἀλλιῶς.
Ἔχουμε πεῖ κάποια φορά γιά τό αἴσθημα κατωτερότητος ὅτι εἶναι ἕνα ἁπλό πράγμα, ἅμα το καταλάβει κανείς. «Ἄ, ἔτσι εἶναι;» θά πεῖ κανείς, ὅταν το καταλάβει, καί λυτρώνεται. Καί ἅμα λυτρωθεῖς ἀπὸ τὸ αἴσθημα κατωτερότητος, φεύγουν αὐτὰ ὅλα, δηλαδή οἱ ἐνοχές, σὰν ἀνύπαρκτα. Ἔτσι, τακτοποι είσαι καὶ πνευματικά καί προχωρεῖς. Ἀλλά πρέπει να βοηθηθεῖ κανείς· δὲν γίνεται ἀλλιῶς. Ὅσο κι ἂν τὰ λέμε ἐδῶ τώρα, ὅσο κι ἂν τὰ καταλαβαίνετε, πρέπει να βοηθηθεί κανείς συγκεκριμένα καί προσωπικά. Διότι εἶναι σὰν νὰ ἔχει μεσάνυχτα κανείς ὡς πρὸς τὰ τοῦ ἑαυτοῦ του πάνω στα θέματα αὐτά Ἀλλιῶς εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἔχει στο μέτωπο ἕνα φακό, καί ὅπου πηγαίνει βλέπει, καὶ ἀλλιῶς εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος περπατάει στο σκοτάδι.
15-11-1992
Αὐτὸς ποὺ ἔχει αἴσθημα μειονεκτικότητος, σὰν νὰ ἔχει, τρόπον τινά, ἕτοιμη ταπείνωση.
Ἁπλῶς, νὰ δεχθεῖ νὰ εἶναι ταπεινός. Μόλις το δεχθεῖ αὐτό, νὰ την ἡ ταπείνωση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου