ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ (48)

 Συνέχεια από: Τρίτη 28 Φεβρουαρίου 2023  

ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥΣ.

τού Enrico Berti.

  
Μερική επιστροφή στην Ελεατική εννοιολόγηση τής αντιφάσεως 
και τής διαλεκτικής στον Κάντ(συνέχεια).       

Απεδείχθη επι πλέον ότι αρχίζοντας απο το 1765 ο Κάντ εκτίμησε όλο και περισσότερο αυτό που ο ίδιος ονόμαζε η "ζητητική μέθοδος" ή "σκεπτικιστική μέθοδος", σαν ιδιαίτερη μέθοδο τού φιλοσοφείν, εννοώντας μ'αυτές τις εκφράσεις την ανάπτυξη, συνιστάμενη στην αντιπαράθεση μιας προτάσεως στην άλλη και στην εξεύρεση και προσκόμιση αποδείξεων για την υποστήριξη τού αντιθέτου, με έναν τρόπο ώστε να ανακαλύπτει πότε περί της μιάς των προτάσεων έχουν αποκαλυφθεί αποδείξεις επί αποδείξεων οι οποίες αποδεικνύουν το αντίθετο, το υποκειμενικό λάθος, το οποίο βρίσκεται στην βάση της! Αυτή η "σκεπτικιστική μέθοδος" η οποία εφαρμόστηκε στην αρχαιότητα απο τον Πύρρωνα, τον οποίο αξιολογεί θετικά σαν ένα εμπρόσωπο ενός "κριτικού σκεπτικισμού", ο οποίος δέν εμποδίζει την δυνατότητα να φτάσει στην αλήθεια, όπως υπήρξε ο "δογματικός σκεπτικισμός", αλλά ασκεί την αμφιβολία, την έρευνα, την κριτική ακριβώς για να αποκαλύψει τις φαινομενικές αλήθειες! Στην πραγματικότητα αυτή η μέθοδος συμπίπτει, όπως έχει αποδειχθεί επαρκώς με την μέθοδο η οποία έχει εφαρμοστεί στον "Παρμενίδη" τού Πλάτωνος, δηλαδή με το να συμπεραίνει απο μία υπόθεση, αντίθετες μεταξύ τους συνέπειες, έτσι ώστε να καταλήγει στο ψευδές της! Αυτή η μέθοδος σύμφωνα με τον Κάντ, κατάγεται απο τον Ζήνωνα τον Ελεάτη και συμπίπτει με την διαλεκτική η οποία υπολογίζεται θετικά σαν "κριτική τής φαινομενικότητος"! Μ'αυτή την σημασία μιλά καθαρά ένα χωρίο των μαθημάτων τής μεταφυσικής τού Κάντ, όπου βεβαιώνεται ότι όχι απο την διαλεκτική τού Ζήνωνος, η οποία εάν εννοηθεί μ'αυτή την σημασία, είναι άξια θαυμασμού, όπως τής τον απέδωσαν οι αρχαίοι, αλλά απο τον εκφυλισμό της, ξεκίνησε η διαλεκτική με την αρνητική σημασία τής σοφιστικής τέχνης, τής λογικής τής φαινομενικότητος και όχι τής κριτικής της, την οποία εμείς (ο Κάντ) δίνουμε σ'αυτόν τον όρο!

          Συμπεραίνοντας λοιπόν μπορούμε να αναγνωρίσουμε ότι ο Κάντ δέχεται δύο τύπους τής διαλεκτικής, εκείνη που αποδίδεται στον Ζήνωνα και η οποία συμπίπτει με την καντιανή "σκεπτικιστική μέθοδο, η οποία είναι σωστή, αλλά καθαρά κριτική, δηλαδή καταστροφική, η οποία ξεμασκαρεύει τις ψεύτικες γνώμες, και εκείνη η οποία αποδίδεται στους σοφιστές, δηλαδή η λογική τής φαινομενικότητος, η οποία είναι λανθασμένη, καθότι απαιτεί να είναι εποικοδομητική νέων γνώσεων, ενώ στην πραγματικότητα κατασκευάζει μόνον φαινόμενα!

          Ποιά είναι λοιπόν σύμφωνα με τον Κάντ, η διαλεκτική την οποία ο Αριστοτέλης ξεχώρισε απο την αναλυτική σαν μέρος τής λογικής του; Δέν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή είναι η λογική τής φαινομενικότητος, όπως συμπεραίνεται και απο ένα άλλο χωρίο τής κριτικής, όπου ο Κάντ λέει: "πάνω σ'αυτό στηρίζεται η λογική τών τοπικών τού Αριστοτέλη με την οποία μπορούσαν νεαροί δάσκαλοι τών σχολείων και ρήτορες να εξετάσουν ανάμεσα σε μερικούς τίτλους σκέψης, αυτό που ταιριάζει καλύτερα στην διδακτέα τους ύλη, και  να λεπτολογήσουν με φαινομενικό βάθος ή να τραυλίσουν λεκτικά! Πολυλογώντας! Είναι ξεκάθαρο όμως ότι αυτή η κρίση είναι υπερβολικά υποτιμητική, κάτι που είναι κοινό στους μοντέρνους φιλοσόφους, αρχής γενομένης απο τον Καρτέσιο, για τους οποίους το μοντέλο τής μεθόδου τους συναρτάται απο τα μαθηματικά, ενώ η διαλεκτική είναι μία κενολογία, χωρίς σύνδεσμο με την πραγματικότητα!

          Είναι πιθανόν η άμεση πηγή αυτού του ευτελισμού τής διαλεκτικής εκ μέρους του Κάντ, να είναι τα έργα τού Johann Georg Walch δηλαδή η "Λογική ιστορία", η οποία εκδόθηκε στην Λειψία το 1721 και πάνω απ'όλα το "φιλοσοφικό λεξικό" τού 1732! Αυτός ο συγγραφεύς στο πρώτο αναφερθέν έργο του απέδιδε την διάκριση ανάμεσα στην αναλυτική και την διαλεκτική, στην ερμηνεία τής λογικής τού Αριστοτέλη που δόθηκε απο τους περιπατητικούς, αλλά πρόσθετε ότι αυτοί οι τελευταίοι είχαν χωρίσει την διαλεκτική, με μία δευτερεύουσα σημασία, σε δύο μέρη, το ένα μέρος τής οποίας περιείχαν τα οκτώ βιβλία τών Τοπικών και η οποία συνίστατο στην τέχνη τού διαλόγου και τής συζητήσεως ξεκινώντας απο πραγματικά ένδοξα (ex probabilibus) και το άλλο μέρος περιείχαν οι Σοφιστικοί Έλεγχοι οι οποίοι αφορούσαν την τέχνη τής συζητήσεως ξεκινώντας απο προϋποθέσεις οι οποίες φάνταζαν μόνον δυνατές, αλλά στην πραγματικότητα δέν ήταν! Η πρώτη είναι η καθαυτή διαλεκτική και διδάσκει την ορθή ερώτηση και την σωστή απάντηση, ώστε να φανεί τί πράγμα είναι αληθινό ή κοντά στην αλήθεια, ενώ η δεύτερη πρέπει να μαθευτεί όχι για να στείνει παγίδες αλλά για να τις αποφεύγει, διότι κάποιος είναι σοφιστής λόγω μίας επιλογής (προαιρέσει), ενώ είναι διαλεκτικός διότι διαθέτει την ικανότητα(δυνάμει).

          Στο φιλοσοφικό Λεξικό ο Walch διακρίνει διάφορες σημασίες τής διαλεκτικής, αντιστοίχως στον Πλάτωνα, στον Αριστοτέλη, στους Στωϊκούς και στους Επικούριους και σχετικά με τον Αριστοτέλη παρατηρεί ότι αυτός δέν χώρισε ποτέ την λογική σε ακριβή μέρη παρότι αντιπαρέθεσε την βέβαιη γνώση τής αλήθειας σε εκείνη που είναι μόνον αληθοφανής, ταυτίζοντας την διαλεκτική μ'αυτή την τελευταία τήν δυνατή, πιθανή! Οι διάδοχοί του, και ιδιαιτέρως ο Σιμπλίκιος και ο Φιλόπονος, χώρισαν την λογική σε αναλυτική και διαλεκτική, αποδίδοντας στην πρώτη την βέβαιη γνώση τής αλήθειας κα στην δεύτερη την γνώση μόνον των πιθανών πραγμάτων. Αυτοί όμως, κατά τον Walch είχαν χωρίσει και αντιπαραθέσει χωρίς αιτία αυτά τα δύο μέρη, καταλήγοντας μ'αυτόν τον τρόπο να μειώσουν την έννοια των πραγμάτων που είναι μόνον πιθανά. Ανάμεσα σ'αυτά τα τελευταία, επιπλέον αναφέρει ο Walch οι περιπατητικοί είχαν διακρίνει τα αληθοφανή πράγματα εκ φύσεως, δηλαδή αυτά που είναι αυθεντικά τέτοια, απο τα πιθανά που είναι μόνον φαινομενικώς τέτοια, ισχυριζόμενοι ότι ο Αριστοτέλης πραγματεύτηκε τα πρώτα στα οκτώ βιβλία των Τοπικών και τα δεύτερα στο μοναδικό βιβλίο, Σοφιστικοί Έλεγχοι! Η διαλεκρική με μία δευτερεύουσα σημασία αγκάλιαζε και τα δύο μέρη, η καθαυτή μόνον το πρώτο!

          Εάν ο Κάντ υπολόγισε αυτή την διάκριση, όπως φαίνεται να υπονοεί η αναφορά του στις "διαφορετικές σημασίες" τις οποίες απέδιδαν οι αρχαίοι στον όρο διαλεκτική τού Αριστοτέλη, δέν υπάρχει αμφιβολία ότι ταύτισε αυτή την διαλεκτική με την τέχνη τής συζητήσεως (την εριστική τέχνη) η οποία ξεκινά απο προϋποθέσεις μόνον φαινομενικώς πιθανές ή αληθοφανείς, δηλαδή με την σοφιστική, χωρίς να υπολογίζει ότι στους Σοφιστικούς Ελέγχους ο Αριστοτέλης δέν την παρουσιάζει με τον σκοπό να την διδάξει για να χρησιμοποιηθεί, αλλά μόνον για να διδάξει για να την ξεμασκαρέψει!

          Σε κάθε περίπτωση για τον Κάντ, η αληθινή διαλεκρική σαν κριτική τής φαινομενικότητος, είναι η διαλεκτική τού Ζήνωνος η οποία είχε ορισθεί στα εγχειρίδια της εποχής της, Ελεατική μέθοδος! Θα δούμε λοιπόν σύντομα πώς αυτή η αναφορά στην Ελεατική διαλεκτική, συναντάται στον Κάντ όχι μόνον στον ορισμό τής διαλεκτικής σαν κριτικής και στην άρνησή της, αλλά και στον τρόπο που γίνεται κατανοητή η αρχή στην οποία βασίζεται αυτή η διαλεκτική δηλαδή στην αρχή τής μή-αντιφάσεως.

Συνεχίζεται

ΘΑ ΔΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΠΩΣ Ο ΚΑΝΤ ΚΑΤΑΡΓΕΙ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΗ-ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΣ  ΚΑΘΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΜΟΝΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΟΣ ΣΑΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ. ΘΥΜΑ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Ο ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΟΣ ΖΗΖΙΟΥΛΑΣ. ΚΑΘΟΤΙ ΤΑΥΤΙΖΕΙ ΤΗΝ ΦΥΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΤΟΝ ΝΟΥ.