Η ώρα του κόσμου 18

Συνέχεια από: Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου 2019

Η ώρα τού κόσμου 

Του Frank Schirrmacher

Αφιερωμένος στο φως και όμως καλούσε τούς αρουραίους*

Τα βάσανα και ο έρωτας του Gottfried Benn στα κρίσιμα χρόνια 1930-1937 β

Τα πεπρωμένα τών άλλων τον ενδιαφέρουν μόνο ως «διηγήσεις…τίποτα παραπάνω, και αυτό πολύ είναι», όπως τον κατηγορεί η Elinor Büller σε μια οργισμένη επιστολή. Την πρώτη του σύζυγο, λίγο μετά τον γάμο, την έστειλε να μείνει σε άλλο διαμέρισμα, μετά δέ τον θάνατό της έστειλε την κόρη του και τον θετό του γιο, «παρά τα πολλά παρακάλια», σε ξένους ανθρώπους. Την δεύτερη σύζυγό του την είχε «προσλάβει» ως καλύτερη καμαριέρα-και παρόλα αυτά, δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου κατηγορίες. Το γράμμα τής Elinor Büller είναι το μοναδικό κατηγορητήριο κατά του Benn, που βρισκόταν δίπλα στο γράμμα ενός άλλου ερωμένου, που είναι και το διάσημο ξεκαθάρισμα λογαριασμών μαζί της, από πλευράς του Klaus Mann. Σε αντίθεση όμως προς τον Klaus Mann, η Elinor Büller δεν είχε ταχυδρομήσει την επιστολή της.

Κατά την διάρκεια τής σχέσης του με την Elinor Büller, o Benn περνούσε την μεγαλύτερη κρίση της ζωής του. Οι εθνικοσοσιαλιστές τον είχαν απογοητεύσει. Μετά το σκάνδαλο γύρω από τον Röhm, ο Benn αισθανόταν πως απειλείται. Οι επιθέσεις εναντίον αυξάνονται. Έλπιζε να βρει προστασία εντασσόμενος στην Wehrmacht και φεύγοντας από το Βερολίνο. Στο Αννόβερο ήθελε να «πετρώσει». Ήταν δυστυχισμένος «σε αυτή την κολασμένα ανόητη γκρίζα πόλη» και μέρα με την μέρα γινόταν όλο και πιο δυστυχισμένος. «Είσαι ο ομφαλός που με συνδέει με την γη», είχε γράψει στην Elinor Büller αμέσως μετά την άφιξη του στο Αννόβερο. «Αισθάνομαι μόνος και φοβισμένος».

Τα γράμματα αυτά προς την ηθοποιό, την οποία γνώρισε το 1929 στο Βερολίνο, είναι γεμάτα διαβεβαιώσεις, όρκους, αισθήματα φόβου και διαρκή ξεσπάσματα νοσταλγίας για το αγαπημένο Βερολίνο. Με ακούραστη αφοσίωση περιγράφει τα καθημερινά του βάσανα. Σαν μην έφτανε το ότι ομιλούν από κάθε γραμμή σχεδόν σωματικά τό  γκρίζο και η ερημιά, μαζεύει σχεδόν αποκλειστικά το γελοίο στις μικροαστικές του εκφάνσεις. «Ο κύριος Forstmeister, ο αρραβωνιαστικός τής κυρίας Sattler, είναι αιμοφιλικός και έχει αιμορροΐδες , η φροντίδα- το μοναδικό του όνειρο.»

Οι μαρτυρίες τού Benn περί του νέου διαμερίσματος, τής σπιτονοικοκυράς, των συναδέλφων στο στρατοπεδο, είναι πράξεις εκδικήσεως-όχι μόνο κατά του παρατηρητή. «Ούτε είδα, ούτε άκουσα κάτι», δηλώνει σχεδόν ψιθυρίζοντας, μετά την εγκατάσταση τής σπιτονοικοκυράς του κυρίας Sattler, η οποία «θροΐζει με το κόκκινο σαν αίμα νυχτικό», και είχε ζήσει κάτω από καλύτερες συνθήκες. Σε όλο το σπίτι της κυρίας Sattler υπήρχαν φωτογραφίες αξιωματικών, ακόμα και τα επώμεια ενός στρατηγού, φυλαγμένα σε ένα ξύλινο έπιπλο. Αυτός όμως περιγράφει όλα αυτά τα σύμβολα τής αστικής αξιοπρέπειας με δηλητηριώδη δυσπιστία. Κάθε γράμμα που γράφει στην φιλενάδα του από το Βερολίνο είναι ένα κομμάτι δεξιοτεχνικής λογοτεχνίας ενός νοικάρη. Βλέπει κανείς ένα μεγάλο ποιητή μέσα σε ένα μικρό, άθλιο δωμάτιο, που έχει στη διάθεση του, όπως ο ίδιος λέει, μέ ξεσκονίστρα και τσάι. Ο ίδιος όμως δίνει την εντύπωση πως τον έχουν τοποθετήσει εκεί και τόν έχουν ξεχάσει. Τα γράμματά του όμως εκτελούν χειρονομίες, χαιρετούν κρυφά την αποδέκτη στην σοφίτα και διηγούνται σιγά για το δικό του σπίτι. Γιατί πάνω από το κρεβάτι του Benn βρίσκεται η ζωγραφιά μιας «γυμνής γυναίκας»; Η κυρία Sattler έχει και «περιστασιακή σχέση». Δεν τον λένε Forstmeister, αλλά είναι κάποιος, που για τον Benn καθιστά την κατάσταση όχι λιγότεορ ενδιαφέρουσα. «Σαββατοκύριακα μένει εδώ,….και οι δυο βήχουν δυνατά». Μαζεύει στοιχεία  πιθανόν εναντίον αυτής τής  εξαιρετικά αθώας γυναίκας. «Κάποιες στιγμές νομίζω πως όλα αυτά είναι απλώς καπνός», είναι το συμπέρασμα που βγάζει.

Μεταξύ όλων αυτών, ξέχασε να πληροφορήσει την Elinor Büller για μια όχι και τόσο ασήμαντη λεπτομέρεια της ζωής του. Γιατί πέραν της σχέσης του μαζί της, ο Benn είχε και μια εκτεταμένη ερωτικήή σχέση με την ηθοποιό Tilly Wedekind. Επιπλέον, ένα χρόνο μετά την άφιξη του στο Αννόβερο, είχε γνωρίσει την μελλοντική δεύτερη σύζυγο του, Herta von Wedemeyer.

Μέχρι το 1937 ζούσε μέσα από τα γράμματα σε αυτό το τρίο, όπου η μια δεν ήξερε για την άλλη. Μόνο τον Oelze είχε μυήσει. «Με τις δυο ταυτόχρονα. Είναι βλακεία η γυναίκα να μας θέλει μόνους. Οι εμπειρίες μου είναι εντελώς αντίθετες». Αλλά και με τον Oelze, που τότε δεν γνώριζε σχεδόν καθόλου, φαίνεται πως η προσοχή ήταν επιβεβλημένη. Ο Benn θεωρούσε τον έμπορο από την Βρέμη ομοφυλόφιλο, και φοβόταν μήπως ο φίλος του θέλει κάτι από αυτόν. Την υποψία αυτή αποκαλύπτει με κολακευτικά υπονοούμενα στις φιλενάδες του.

«Η καλή σκηνοθεσία είναι καλύτερη από την πιστότητα»: με αυτό το σύνθημα οργανώνει την ερωτική του ύπαρξη. Μέσα σε αυτή την συνάφεια εμφανίζεται για πρώτη φορά και η έννοια «διπλή ζωή». Έγραψε λοιπόν στον Oelze: «Εδώ προσφέρεται μια νόστιμη ευκαιρία για διπλή ζωή και δαιμονικά μαγικά, την ημέρα μάλιστα και στις διαταγές σας και τον πισινό τεντωμένο, και το βράδυ αποδόμηση και ρατσισμός. Την ημέρα Baldur, αφιερωμένος στο φως, και την νύχτα Loki, σφυρίζοντας στους αρουραίους».

Συνεχίζεται