Συνέχεια από : Πέμπτη 30 Δεκεμβρίου 2021
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας”(Saint-Exupery)1. Η τραγική έναρξη (μέρος 4)
Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός GeniusEwiger Jüngling und kreativer Genius
Στην ισλαμική παράδοση υπάρχει μια ιστορία παράλληλη με την ιστορία της συνάντησης με τον πρίγκηπα από το άστρο. Ο Saint-Exupery πιθανόν να την γνώριζε, γιατί έζησε πολύ καιρό στην Σαχάρα, και είχε φιλίες με τους βεδουίνους. Στην 18η σούρα του Κορανίου γίνεται λόγος για τον Μωυσή και τον δούλο του Ιωσία, στην πορεία τους στην έρημο κρατάει ένα καλάθι με ένα ψάρι, το οποίο θα ήταν το γεύμα τους. Ξαφνικά το ψάρι εξαφανίζεται και ο Μωυσής λέει πως θέλουν να μείνουν σε εκείνο τον τόπο γιατί σύντομα θα συμβεί κάτι. Ξαφνικά εμφανίζεται ο Chidr(που θα πει “ο πράσινος”). Θεωρείται ως ο πρώτος άγγελος του Θεού, ο πρώτος αγγελιαφόρος του Αλλάχ. Ως αθάνατος σύντροφος των ηρώων συνοδεύει τον Μωυσή στην πορεία του, λέγοντας του όμως πως αυτός δε θα τον αντέξει και θα αμφισβητήσει τις πράξεις του. Αυτό συμβαίνει αν και ο Μωυσής τον διαβεβαιώνει πως του έχει πλήρη εμπιστοσύνη. Πολλοί ξέρουν την ιστορία, όπου οι δυο τους έρχονται σε ένα χωριό, όπου ο Chidr βυθίζει τις βάρκες, κάνοντας τρύπες πάνω σ' αυτές. Ο Μωυσής τον κατηγορεί σφόδρα, αλλά ο Chidr απαντά, πως του είχε πει ότι δεν θα τον καταλάβαινε. Αργότερα του εξήγησε πως τις βάρκες είχαν κλέψει ληστές, και πως οι ψαράδες, μετά από αυτό μικρό κακό, θα μπορούσαν να τις πάρουν πάλι. Ο Chidr απλά τους βοήθησε, όμως ο Μωυσής μέσα στην ανοησία του δεν μπορούσε φυσικά να το καταλάβει. Ο Μωυσής υπόσχεται και πάλι πως δε θα αμφισβητήσει ξανά και πως δε θα αντιδρά πια τόσο μονόπλευρα διανοητικά. Αργότερα συναντούν έναν νεαρό άνδρα τον οποίο ο Chidr σκοτώνει. Ο Μωυσής ρωτά αναστατωμένος, πως μπόρεσε να το κάνει. Ο Chidr χαμογελάει και λέει πως ο νεαρός πήγαινε να σκοτώσει τους γονείς του, και πως ήταν καλύτερα γι' αυτόν να πεθάνει και να σωθεί η ψυχή του, παρά να γίνει εγκληματίας. Αυτή την φορά ο Μωυσής δείχνει την θέληση του να δεχθεί την εξήγηση. Όταν όμως για τρίτη φορά συμβαίνει κάτι παρόμοιο, καθώς ο Chidr γκρεμίζει ένα τοίχο για να αποκαλύψει τον θησαυρό που ανήκει σε δυο ορφανά, ο Μωυσής επαναστατεί και πάλι. Εν τέλη, ο Chidr πρέπει να τον αφήσει.
Αυτή η διήγηση, την οποία ερμήνευσε εκτενώς ο Γιουγκ, δείχνει το ασύνδετο του διανοητικού εγώ και της εσωτερικής μορφής του εαυτού με τους στόχους του. Το διανοητικό εγώ με τις καλώς νοούμενες προθέσεις και σκέψεις του, πέφτει εντελώς έξω σε σχέση με τον Chidr, την μεγαλύτερη εσωτερική προσωπικότητα. Φυσικά αυτή η διάσημη ιστορία υπηρετεί τον σκοπό να λέει στους ανθρώπους πως πρέπει να είναι ικανοί να αμφισβητούν την συνειδητή τους στάση, και πως πρέπει να αναμένουν το θαυμαστό γεγονός από το ασυνείδητο. Εδώ έχουμε την ίδια κατάσταση, γιατί συμβαίνει κάτι που αντιτίθεται πλήρως στις συνειδητές του αντιλήψεις, οι οποίες του λένε πως πρέπει να επιδιορθώσει την μηχανή του και να μην χάνει χρόνο. Θέλει να με την παλιά μηχανή να γλιτώσει, και δεν είναι έτοιμος να συνεχίσει το παιχνίδι με τον μικρό πρίγκηπα από το άστρο. Από την άλλη είναι χαρακτηριστικό πως ο μικρός πρίγκηπας είναι ο μόνος που αμέσως καταλαβαίνει την ζωγραφιά με τον βόα. Ο Saint-Exupery θα έπρεπε να είναι πολύ χαρούμενος, και να δει πως είναι η άλλη του πλευρά, η οποία πραγματικά τον καταλαβαίνει, ο πρώτος φίλος που ανήκει στον κόσμο του, στον παιδικό κόσμο, που τόσο του λείπει. Αλλά είναι ανυπόμονος, και το βρίσκει ανόητο γιατί πρέπει να φτιάξει την μηχανή του. Συμβαίνει κάτι απόλυτα κλασσικό, η κίνηση της ανυπομονησίας, που είναι για τον Puer τόσο τυπική. Όταν πρέπει να πάρει κάτι στα σοβαρά, είτε στον εξωτερικό είτε στον εσωτερικό κόσμο, κάνει κάποιες μικρόψυχες προσπάθειες, και μετά λόγω ανυπομονησίας παραιτείται. Σύμφωνα με την εμπειρία μου, είναι αδιάφορο αν πιέσει κανείς ένα τέτοιο άνδρα, στα πλαίσια της ανάλυσης, να πάρει στα σοβαρά τον εξωτερικό ή τον εσωτερικό κόσμο. Είναι εντελώς ασήμαντο, αν και εξαρτάται ίσως από τον τύπο. Το μόνο σημαντικό είναι να μείνει και να επιμείνει σε κάτι. Αν πρόκειται για την ανάλυση, τότε πρέπει να γίνει σοβαρή ανάλυση, να πάρει τα όνειρα στα σοβαρά, να στραφεί προς τα μέσα. Ή πρέπει να πάρει την δουλειά στα σοβαρά και να ζήσει πραγματικά την εξωτερική ζωή. Το σημαντικό είναι να κάνει κάτι πλήρως, ότι και να είναι. Ο μεγάλος κίνδυνος και το νευρωτικό πρόβλημα συνίσταται στο ότι ο Puer aeternus, που είναι φυλακισμένος στο μητρικό σύμπλεγμα, συμπεριφέρεται σαν τον Saint-Exupery : το βάζει απλά μέσα σε ένα κουτί και με ένα μορφασμό ανυπομονησίας κλείνει το καπάκι. Για τον λόγο αυτό, τέτοιοι άνθρωποι λένε ξαφνικά πως θέλουν να κάνουν κάτι άλλο. Πως αυτό που κάνουν, δεν είναι ακριβώς αυτό που ζητούσαν. Και το κάνουν πάντα την στιγμή που τα πράγματα είναι δύσκολα. Δεν είναι επικίνδυνο αυτό το οποίο κάνουν, αλλά η συνεχής διακοπή και αλλαγή. Δυστυχώς, αν και τυπικό, ο Saint-Exupery αλλάζει πορεία σε αυτή την αποφασιστική στιγμή.
Ο Saint-Exupery βρήκε λοιπόν στον μικρό πρίγκηπα κάποιον που καταλαβαίνει τις ζωγραφιές του με τον βόα και τον ελέφαντα που έχει καταπιεί. Επειδή όμως δεν υπάρχει η λύση της σύγκρουσης, υποδεικνύει αυτή η σύντομη εισαγωγή το τραγικό τέλος του βιβλίου όπως και το τέλος της ζωής του Saint-Exupery. Στον μύθο, ο ήρωας που τον έχει καταπιεί ο δράκος ή το κήτος ή το φίδι, προσπαθεί να ελευθερωθεί. Αν τώρα, η παρουσίαση των ζωγραφιών του Saint-Exupery δεν έχει κάποια λύση, αυτό είναι μια συμβολική υπόδειξη, πως μέσα του είναι κάτι θεμελιωδώς αδύναμο, σπασμένο, και μάλιστα από την αρχή. Υπάρχει μέσα του κάτι που δεν μπορεί να ξεφύγει από την μοιραία πτυχή του ασυνειδήτου.
Ο Saint-Exupery μιλά με ελαφρά ειρωνικό ύφος για τον κόσμο των ενηλίκων και τους ενήλικες, οι οποίοι παίρνουν τον εαυτό τους τόσο πολύ στα σοβαρά και ασχολούνται με μικρότητες. Το ότι και ο ίδιος είχε αυτές τις ιδιότητες φαίνεται ξεκάθαρα στις βιογραφίες του. Ο στρατηγός Davet, ένας από τους προϊσταμένους του λέει γι' αυτόν: “Ήταν ένας ολόκληρος άνδρας με μια τάση για παιδικές απολαύσεις, που μερικές φορές ξάφνιαζαν, και είχε ανεξήγητες προσβολές ντροπής μπρος στην ξεροκεφαλιά της υπηρεσίας. Το τελευταίο έμεινε για πάντα κάτι μισητό γι' αυτόν.” Άλλοι βιογράφοι διαπιστώνουν πως απογοήτευε λίγο τους ανθρώπους που τον συναντούσαν, γιατί ήταν κάπως επιδειξίας: έκανε πάντα εντύπωση πως κάτι έπαιζε και δεν ήταν εντελώς αληθινός. Η τάση να ξεγλιστρά κανείς στα ξαφνικά σε πράγματα που δίνουν χαρά στα παιδιά, δεν είναι μόνο ένα σύμπτωμα του προβλήματος του Puer, αλλά ανήκει στην δημιουργική προσωπικότητα.
Η δημιουργικότητα προϋποθέτει να είναι κανείς αληθινός και να αφήνεται, γιατί αν δεν είναι κανείς αυθόρμητος, δεν μπορεί να είναι και πραγματικά δημιουργικός. Για τον λόγο αυτό οι περισσότεροι καλλιτέχνες και άλλοι δημιουργικοί άνθρωποι, έχουν μια κανονική και ειλικρινή τάση να παιχνιδίζουν. Αυτό είναι μια μεγάλη ανάπαυση και σημαίνει ξεκούραση από την δημιουργική προσπάθεια. Αυτό το χαρακτηριστικό δεν μπορούμε να το αποδώσουμε μόνο στην Puer aeternus-φύση του Saint-Exupery. Μπορεί να ανήκει και στην ουσία του ως καλλιτέχνη.
Η περιγραφή της ανικανότητας του Saint-Exupery, από τον στρατηγό Davet, να αντεπεξέλθει με τους υπαλλήλους, και ο τρόμος του μπρος στους στρατιωτικούς προϊσταμένους, είναι μια σημαντική υπόδειξη σχετικά με το μοτίβο του προβάτου, το οποίο θέλουμε να συζητήσουμε τώρα. Για ένα άνθρωπο στο πόστο μιας υπηρεσίας οι άλλοι είναι πρόβατα. Μόλις σταθούμε μπρος σε κάποιον σε μια επίσημη θέση, γινόμαστε πρόβατα. Είμαστε γι' αυτόν απλά ένα νούμερο, και φυσικά οι υπάλληλοι κάνουν τον άλλο να αισθάνεται έτσι. Είναι το μοντέρνο πρόβλημα της τεράστιας δύναμης του κράτους και της υποβάθμισης του ατόμου. Ο θυμός που οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται όταν μειωθούν στο επίπεδο προβάτου μέσα σε μια αγέλη, δεν περιορίζεται μόνο στον Puer aeternus, γιατί υπάρχει κάτι αληθινό και δικαιολογημένο σ' αυτό. Ο καθένας που δεν έλυσε ακόμα μέσα του αυτό το πρόβλημα-σε ποιο βαθμό πρέπει να αποδεχθεί πως θεωρείται απλά ένα νούμερο, και σε ποιο βαθμό είναι ένα άτομο με απαίτηση για ατομική αντιμετώπιση-βιώνει αυτή την σύνθετη αντίδραση εναντίον αυτού που ο Davet περιγράφει ως στρατιωτική ξεροκεφαλιά.
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου