Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος.
(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)
Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος, Λόγος Θεολογικός πρώτος: Προς Ευνομιανούς
(Απόσπασμα)
1. Απευθύνομαι εις εκείνους, οι οποίοι κατά τας συζητήσεις των είναι πολύ απαιτητικοί σε λογικά επιχειρήματα (λογική τεκμηρίωσι)!
Αλλά διά να αρχίσω με τα λόγια της Γραφής: «Ιδού εγώ επί σε την υβρίστριαν»· δηλ. θα στραφώ εναντίον σου, επειδή είσαι γεμάτη αλαζονεία όχι μόνον διά την μόρφωσίν σου, αλλά και διά τον τρόπον, που ακούεις και σκέπτεσαι το κάθε τι! Διότι υπάρχουν, ναι υπάρχουν, μερικοί που τα λόγια μου τους κάνουν να τους «τρώγη» όχι μόνον το αυτί τους και η γλώσσα τους, αλλά, όπως διαπιστώνω, ακόμη και το χέρι τους!
Και αντιθέτως. Όταν ακούουν τας «βεβήλους κενοφωνίας», τας «αντιθέσεις της ψευδωνύμου γνώσεως και τας διαλογικάς συζητήσεις που ποτέ δεν καταλήγουν σε ένα συμπέρασμα χρήσιμο, χαίρουν!
Τους χαρακτηρισμούς αυτούς δίδει, ως γνωστόν, εις κάθε τι το περιττό και εξεζητημένο ο Παύλος, που εκήρυξε, αλλά και επέβαλε την συντομίαν της εκφράσεως, που υπήρξε μαθητής μεν των αλιέων, αλλά έγινε διδάσκαλος (της Οικουμένης)!
Όσον όμως δι’ αυτούς, διά τους οποίους ομιλούμε -είθε, όπως επιδιώκουν να έχουν τόσο εύστροφη την γλώσσα τους, ώστε να είναι καταπληκτικά ικανή να πλήξη και μάλιστα με τα πιο ευγενικά και κατάλληλα διά την περίπτωση λόγια, έτσι να ησχολούντο, έστω και δι’ ολίγον, και με το τι πρέπει να πράττουν! Αν το έκαναν αυτό, ασφαλώς μετά από ολίγον θα εγίνοντο -διά να είπω και κάτι αστείο γύρω από την αστεία αυτή υπόθεσι- σε μικρότερο βαθμό ανεδαφικοί και παράλογοι σοφισταί και «κυβισταί».
2. Αλλ᾽ αφού παραμέρισαν κάθε ευσεβή τρόπον (ερεύνης και συζητήσεως) αποβλέπουν τώρα μόνο, στο τι από τα αναφυόμενα προβλήματα θα «κομποδέσουν» και τι θα «λύσουν», όπως ακριβώς κάνουν στα δημόσια θεάματα αγώνων, εκείνοι που κηρύττουν τα
αποτελέσματα των διαφόρων αθλημάτων, και περισσότερον όχι αυτών που είχαν ως αποτέλεσμά τους την νίκην σύμφωνα με τους αθλητικούς κανονισμούς, αλλά εκείνων που θαμπώνουν τους αδαείς στα θέματα αυτά και τους συναρπάζουν σε επαίνους!
Και καταντήσαμε να βουίζη ολόκληρη η αγορά από την συνεχή επανάληψι των επιχειρημάτων τους και κάθε «κρασοπότι» να κατατρύχεται από την αηδιαστική αυτή φλυαρία! Και κάθε είδους εορτή ή πένθος, να καταντά η εορτή ανέορτη και γεμάτη κατήφεια, και το πένθος να προσπαθούν να το ανακουφίσουν με μία πιο μεγάλη συμφορά, τις λογομαχίες!
Και έχουν γεμίσει φασαρία οι γυναικωνίτες, που έπρεπε παντοτινό τους σύντροφο να έχουν την απλότητα! Τους αρπάζουν το άνθος της αιδημοσύνης με την σπουδή, (που τους εμβάλουν), να ευρίσκουν λογικά επιχειρήματα!
Αλλ’ αφού τα πράγματα είναι έτσι και το κακό αυτό είναι ασταμάτητο και ανυπόφορο, τόσο ώστε να κινδυνεύη το μέγα μυστήριο της πίστεώς μας να θεωρηθή σαν ένα «λογικό κατασκεύασμα», ας με ανεχθούν, παρακαλώ, αυτοί που παρατηρούν τα πάντα, αφού κινούμαι από αγάπη πατρική και, όπως λέγει ο θείος Ιερεμίας, «η καρδιά μου σπαράζεται»! (Ας με ανεχθούν) τουλάχιστον τόσο, όσο αρκεί να μη δεχθούν τα λόγια αυτά με τραχύτητα. Και αφού συγκρατήσουν λίγο τη γλώσσα, αν βεβαίως το κατορθώσουν, ας θέσουν στην διάθεσί μας την ακοή τους!
Και ασφαλώς δεν θα ζημιωθήτε καθόλου! Διότι ή θα ομιλήσωμεν σε ώτα ακουόντων, και συνεπώς ο λόγος μας θα έχη κάποιον καρπό, την ωφέλειά σας, (αφού βέβαια ο σπείρων σπείρει τον λόγον σε κάθε ακοή, αλλά καρποφορεί μόνο η καλή και γόνιμη γη)· ή, αφού μας χλευάσετε, θα φύγετε παίρνοντας περισσότερο υλικό αντιλογίας και λοιδοριών εναντίον μας, ώστε να προσφέρετε πολύ περισσότερη τροφή στους εαυτούς σας. Και μη απορρήσετε, αν θα ειπώ λόγια παράξενα, έξω από την ιδικήν σας συνήθεια που πολύ νεανικά και παλληκαρίσια -και το λέγω αυτό διά να μη σας στενοχωρήσω με το να ειπώ «με αμορφωσιά και θρασύτητα»,- υπόσχεσθε ότι και τα ξέρετε όλα, και μπορείτε και τα διδάσκετε όλα!
3. Δεν είναι «δουλειά» του καθενός, ταλαίπωροι, να φιλοσοφή περί Θεού! δεν είναι του καθενός! Δεν είναι τόσο «φθηνό» το πράγμα: ούτε και (κάτι που μπορούν να το κάμουν) αυτοί που σύρονται κατά γης. Και θα προσθέσω. Ούτε πάντοτε! Ούτε σε όλους! Ούτε καθ᾽ όλα (είναι αυτό κατορθωτό), αλλά μερικές μόνον φορές! Και από μερικούς και σε ένα περιωρισμένο μέτρο.
Και όχι σε όλους μεν· διότι είναι κάτι που το κατορθώνουν μόνον οι δεδοκιμασμένοι, εκείνοι που προσεπέρασαν (τον συνήθη τρόπο θρησκευτικής ζωής) και έφτασαν στην «θεωρία», και κυρίως, εκείνοι που και ως προς την ψυχή και ως προς το σώμα ή έχουν ήδη καθαρθή ή τουλάχιστον καθαίρονται. Διότι ίσως δεν είναι και ακίνδυνο εις τον μη καθαρό να άπτεται του Καθαρού, όπως ακριβώς και εις το μη υγιές μάτι (να άπτεται) της ηλιακής ακτίνος.
Και πότε; Όταν έχωμεν αποδεσμευθή από την «λάσπην» και την ταραχήν, που μας έρχονται απ’ έξω· και όταν το ηγεμονικόν μας δεν «συγχωνεύεται» σε ένα με εκείνα τα πονηρά που του εντυπώνονται διά να το πλανήσουν, που είναι κάτι το ανάλογο με το να αναμειγνύη κανείς με «παλιογράμμματα» γράμματα καλλιγραφικά ή με τον βόρβορο την ευωδία των μύρων! Πράγματι. Πρέπει να ηρεμήσωμεν διά να γνωρίσωμε τον Θεό! Και τας «ευθύτητας» της θεολογίας (τότε μόνο) θα μπορέσω να κρίνω, «όταν λάβω καιρόν»!
Και σε ποίους; Σ εκείνους που ασχολούνται με το ζήτημα αυτό σοβαρά· και όχι σ᾽ εκείνους που σαν ένα από τα πολλά φλυαρούν και επ᾽ αυτού διά να διασκεδάζουν, μετά από τον ιππόδρομο και το θέατρο και τα τραγούδια και την γαστέρα και εκείνα που ευρίσκονται κάτω από την γαστέρα· ένα μέρος της διασκεδάσεώς των είναι και αυτό: να ερεσχελούν (μωρολογούν) γύρω από το θέμα αυτό διατυπώνοντας «χαριτωμένους» συλλογισμούς αντιθετικούς!
Και διά ποία θέματα πρέπει να φιλοσοφούμε και επί πόσο διάστημα; Δι’ όσα μας είναι εφικτά (κατορθωτά)! Και τόσο, σε όσο ανταποκρίνεται η δυνατότης του ακροατού να τα αφομοιώση, διά να μη συμβή, όπως οι υπερβολικές φωνές ή τροφές βλάπτουν την ακοή ή τα σώματα -και αν σου αρέση το παράδειγμα, τα ανώτερα από την αντοχή τους φορτία εκείνους που τα βαστάζουν ή οι πιο δυνατές βροχές (βλάπτουν) την γη, -έτσι και αυτοί συνθλίβουν κάτω από το βάρος των, -ας τους χαρακτηρίσω έτσι- «στερεών» συλλογισμών τους και καταπονημένοι από αυτούς κινδυνεύσουν να χάσουν ακόμη και την δύναμιν που είχαν προηγουμένως.
4. Δεν λέγω καθόλου ότι δεν πρέπει να ενθυμούμεθα πάντοτε τον Θεόν! Ας μη μας ξετρυπώνουν πάλιν αυτοί οι σε όλα εύκολοι και ταχείς! Η γνώμη μου είναι, ότι πρέπει περισσότερο να μνημονεύωμεν του Θεού, παρά να αναπνέωμεν.
Και, αν αυτό είναι δυνατόν να το ειπώ, να μη κάνωμε τίποτε άλλο, ει μη μόνον αυτό! Είμαι και εγώ από εκείνους που επαινούν το λόγιον, που μας προτρέπει να μελετώμεν «ημέρας και νυκτός» και να διηγούμεθα «εσπέρας και πρωί και μεσημβρίας», και να δοξολογούμε τον Κύριον «εν παντί καιρώ» και αν πρέπει να ειπώ και το λόγιον του Μωυσέως: και όταν κατακλινώμεθα, και όταν εγειρώμεθα, και όταν (ενώ) οδοιπορούμεν, και όταν πράττωμεν ο,τιδήποτε άλλο!
Και με την «μνήμη» Του να παίρνωμε το σχήμα της καθαρότητος.
Συνεπώς. Δεν σας αποτρέπω από το να ενθυμήσθε συνεχώς τον Θεόν, αλλά από το να θεολογήτε! Και όχι από την θεολογίαν, σαν να ήταν κάτι το ασεβές, αλλά από την ακαιρίαν! Και όχι από το να διδάσκετε, αλλά από την άμετρη διδασκαλία. Όπως ξέρετε, ο μέχρι κόρου χορτασμός ακόμη και με μέλι προκαλεί εμετόν, παρ᾽ ότι αυτό είναι μέλι! Και, όπως λέγει ο Σολομών -και εγώ συμφωνώ-, «καιρός τω παντί πράγματι».
Και το καλόν δεν είναι καλόν όταν δεν γίνη και με τρόπο καλόν! Κατά τον αυτόν τρόπον το άνθος τον χειμώνα είναι εντελώς παράκαιρο! Και εν γένει είναι ανάρμοστος ο ανδρικός στολισμός εις τας γυναίκας ή ο γυναικείος διά τους άνδρας· σε ώρα πένθους η γεωμετρία, και σε καιρό συμποσίου τα δάκρυα.
Ή μήπως θα πρέπη να παραθεωρήσωμε τον «καιρό» μόνον εδώ, που περισσότερον από κάθε τι άλλο θα έπρεπε να ληφθή σοβαρά υπ όψιν, αν υπάρχη η κατάλληλη περίστασις;
Συνεχίζεται
Από τα Άπαντα των Αγίων Πατέρων. Γρηγορίου του Θεολόγου, τόμος 1, Αθήναι 1976. Μετάφραση Αρχιμανδρίτη Μελετίου Καλαμαρά (μετέπειτα Μητροπολίτη Νικοπόλεως και Πρεβέζης).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου