ΤΟ ΧΑΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΣΤΟΝ ΚΑΘΡΕΦΤΗ ΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΥΦΥΪΑΣ ΤΟΥ KLAUS HEMMERLE (1)

Του Piero Coda

ΚΑΤΑ ΖΗΖΙΟΥΛΑ

1.Πρόλογος

Θα ήθελα να προσπαθήσω μαζί σας κάτι πρωτότυπο: να δώ το χάρισμα της ενότητος στην θεολογική του δυναμική με τα μάτια του Επισκόπου Klaus Hemmerle. Δύο πράγματα με πείθουν να το προσπαθήσω.

Απο το ένα μέρος η πεποίθηση πώς η σκέψη του αποτελεί μία πρωτότυπη και πολύτιμη προσφορά για την θεολογία και την φιλοσοφία των χρόνων μας και του μέλλοντος μας—όπως με μεγάλη πειθώ επιβεβαιώθηκε και στο πρόσφατο Συμπόσιο του Freiburg πάνω στο έργο του. Σ’αυτό μάλιστα ο γνωστός συστηματικός θεολόγος της Tubimgen ο Hunermann, έφτασε να πεί πώς «η νέα εικόνα της θεολογίας που λάμπει στα έργα του Klaus Hemmerle» θεμελιώνεται μ’έναν «τρόπο πιό βαθύ και πιό μελετημένο» απο τις προσεγγίσεις που προτάθηκαν απο τον Karl Rahner και τον Hans Urs Von Balthasar: «προφανώς χωρίς να υπολογίζουμε την τεράστια σύνθεση και την επιρροή του έργου τους, αλλά μόνον το κέντρο της θεολογικής σκέψης».

Απο το άλλο μέρος είναι, η διαπίστωση –η οποία επικυρώθηκε και απο τον ίδιο τον Hemmerle—πώς η σκέψη του δέν θέλησε να είναι τίποτε άλλο απο ένα ξεκλείδωμα του Πλούτου και του νεωτερισμού του Χαρίσματος της ενότητος.

Η κοινωνία ακόμη και της σκέψεως που, ιδιαιτέρως αυτά τα τελευταία χρόνια, κατόρθωσα να ζήσω με τον Klaus Hemmerle, με αναπαύει λίγο απέναντι στην δυσκολία που κρύβει αυτή η προσπάθεια: όχι μόνον λόγω του εύρους του έργου του και της πολυμορφίας των εκφράσεων του, αλλά πρώτα απ’όλα λόγω  του ίχνους της ιδιοφυίας που το συνοδεύει και του βάθους της πνευματικής εμπειρίας απο την οποίά προέρχεται.

Προνοητικώς όμως μας άφησε—σχεδόν σαν το κλειδί όλης του της πορείας—έναν πανέμορφο στοχασμό πάνω στην εμπειρία του Θεού της Chiara Lubich, κατεγραμμένο απο την ζωντανή φωνή του, μία μόλις βδομάδα πρίν τον θάνατο του τον δημοσιευμένο στα γερμανικά στο περιοδικό «Das Prisma».

Έχω τον πειρασμό να συγκεντρώσω την καθοδηγητική γραμμή όσων θα πώ σε τρείς λέξεις: η συνάντηση, η είσοδος, η κατοίκηση (η εγκατάσταση). Θέλουν να μεταγράψουν τρείς στιγμές, οι οποίες επικαλούνται προφανώς ή μία την άλλη και γι’αυτό είναι κατά κάποιο τρόπο και ταυτόχρονες, της εμπειρίας του, του χαρίσματος της ενότητος και του στοχασμού του πάνω σ’αυτό. Αυτές οι τρείς στιγμές έχουν επιπλέον, χαρακτηριστικά ιδιαιτέρως υπαρξιακά και μάλιστα αυτοβιογραφικά. Αλλά ακριβώς απο εδώ, απο το ρίζωμα στην ανθρώπινη ύπαρξη, ξεπετάγεται η πρωτοτυπία και θα’λεγα η κρυστάλλινη διαφάνεια με την οποία κατόρθωσε το καθρέφτισμα στην σκέψη, του Φωτός αυτού του χαρίσματος.

Σκέφτομαι πώς είναι δυνατόν να ορισθεί μ’αυτούς τους όρους η προσφορά του Klaus Hemmerle στην θεολογική διείσδυση της πνευματικότητος τής ενότητος: στάθηκε ένας καθρέφτης με την θεολογική του ευφυία την τόσο ζωντανή και πάντοτε ενισχυμένη και φωτισμένη με αγάπη, στον νεωτερισμό του χαρίσματος της ενότητος σαν δώρο του Θεού για την εποχή μας.

2. H Συνάντηση.

Όλοι εμείς που ζούμε με την πνευματικότητα της ενότητος ενθυμούμαστε με ευγνωμοσύνη την στιγμή κατα την οποία συναντηθήκαμε για πρώτη φορά μ’αυτό το «ιδανικό»--όπως ορίζεται συνήθως στο κίνημα : ένα «ιδανικό» που είναι ο ίδιος ο Θεός. Και όχι σπάνια μάλιστα, αποτέλεσε μία αληθινή μεταστροφή ή ακόμη και έναν φωτισμό!

Ακόμη και για τον Hemmerle Ισχύουν τα παραπάνω, αλλά με ένα ίχνος πρωτοτυπίας, το οποίο μας αφήνει να υποπτευθούμε την μελλοντική πορεία. Με εντυπωσίασε μία παρατήρηση που έκανε ο Hunermann, σχεδόν βιαστικά, παρουσιάζοντς στο Freidurg την θεολογική σκέψη του  Χέμμερλε : «σχεδόν αυθόρμητα μας έρχεται να αναρωτηθούμε εάν η ελευθερία και η καθαρότης όπως επίσης η ανανεωτική δύναμις της σκέψεως του δέν προϋποθέτουν την μεταστροφή της καρδιάς για να είναι δυνατόν να μιλά και να σκέπτεται μ’αυτόν τον τρόπο».

Νομίζω πώς είναι ακριβώς έτσι. Το πρωτότυπο και μόνιμο χαρακτηριστικό της σκέψεως τού Hemmerle συνίσταται απο ένα ξεκίνημα πάντοτε εξ’αρχής, λόγω ενός γεγονότος μεταστροφής, μετάνοιας! Μίας μεταστροφής σε ποιό πράγμα ή καλύτερα, σε ποιόν ; στον Θεό που έρχεται ανάμεσα μας. Αυτό το γεγονός συνέβη στην συνάντηση με το κίνημα των Focolari στην Μαριάπολη της Fiera di Primiero, το καλοκαίρι του 1958. Και αυτή η μετάνοια της ζωής και της σκέψεως ανανεωνόταν, και πάντοτε με μεγαλύτερη ένταση—παρότι έμεινε ακέραιη η χάρις και η ομορφιά της αρχής—κάθε ημέρα της ζωής του.

Η σκέψη του προέρχεται λοιπόν απο ένα βάθος πάντοτε καινούργιο αυτού του γεγονότος : έτσι ώστε η αρχή  γίνεται η μόνιμη μορφή (Gestalt)της σκέψεως του.

Ο Hemmerle στην Fiera di Primiero φτάνει ετοιμασμένος θα μπορούσαμε να πούμε απο τον ίδιο τον Θεό. Είχε εντυπωσιαστεί στις σπουδές του—πράγμα που είχε αφηγηθεί πολλές φορές—απο το κεντρικό Μήνυμα του Χριστού, όπως μας το μεταφέρει το Ευαγγέλιο του Μάρκου: «Πεπλήρωται ο καιρός και ήγγικεν η βασιλεία του Θεού, μετανοείτε και πιστεύετε εν τω Ευαγγελίω». (Μαρκ. 1,14-15)

Ένας από τους καθηγητές μου μάς είχε εξηγήσει αυτό που ο Ιησούς πραγματικά εννοούσε όταν ανακοίνωνε την Βασιλεία του Θεού. Σ’ εκείνη την περίπτωση μού ξεκαθάρισε ένα πράγμα : η Βασιλεία του Θεού δέν είναι ένα βασίλειο το οποίο μπορούμε να οριοθετήσουμε σ’ έναν φυσικό χώρο, αλλά ούτε ένα σύστημα αλήθειας και κανόνων, η Βασιλεία του Θεού είναι ο ίδιος ο Θεός, ο Θεός δέν είναι πια ο μακρυνός ορίζοντας ή η υπέρτατη Αρχή: στον Ιησού Αυτός με το ένα Του άλμα βρέθηκε στο μέσον αυτού του κόσμου. Για μένα ήταν ξεκάθαρο πως ο Θεός επιθυμούσε να γίνει το κέντρο και της ζωής μου, έτσι ώστε να μπορώ και εγώ να βλέπω όλα τα πράγματα και να ενεργώ ξεκινώντας και κινούμενος πάντοτε από Αυτόν. Αυτή η σκέψη δέν με εγκατέλειψε πλέον. Αλλά τί έπρεπε να κάνω; Δέν μπορούσα να βρώ χώρο γι’αυτό στην καθημερινή μου ζωή. Μου έλειπε η γέφυρα ανάμεσα σ’ αυτό που βαθειά επιθυμούσα και σ’ αυτό που με διάφορους τρόπους με κρατούσε απασχολημένο.

Η απάντηση έρχεται απρόβλεπτη και ταυτόχρονα αναμενόμενη όπως συμβαίνει στα πράγματα του Θεού, και φτάνει ακριβώς σαρωτική στην Μαριάπολη της Fiera di Primiero.

Ήταν η γειτνίαση και η παρουσία του Θεού σε ένα μέτρο που δέν είχα ποτέ μου βιώσει μέχρι τότε. Για πρώτη φορά-εκεί βίωσα αληθινά τον Θεό.

Είναι δυνατές λέξεις και ακριβείς ταυτόχρονα, καθώς προέρχονται απο ένα πρόσωπο που είναι επίσης φιλοσοφικά και θεολογικά έτοιμο όπως ο Hemmerle.

Ένθυμούμαι πώς μιλήσαμε γι’αυτό μαζί ένα απόγευμα, στο Άαχεν (ήταν το 1987). Η Βασιλεία του Θεού που αναγγέλθηκε και εγκαινιάσθηκε απο τον Ιησού στην Ιστορία, πραγματοποιήθηκε στο πάθος του, στον θάνατο και στην Ανάσταση. Όπως εξηγεί και η σύγχρονη ερμηνευτική της Καινής Διαθήκης, ενώ πρίν απο το γεγονός του Πάσχα είναι ο Ιησούς ο οποίος αναγγέλει, κατόπιν είναι Αυτός ο ίδιος, ο Αναστημένος, που αναγγέλεται. Ο αναστημένος Χριστός είναι η Βασιλεία των Ουρανών, είναι ο ίδιος ο Θεός ο οποίος έρχεται στην καινοτομία του Πνεύματος και ο οποίος είναι παρών στην κοινότητα των πιστών.

Η καινοτομία του χαρίσματος της ενότητος βρίσκεται ακριβώς εδώ. Λόγω ενός δώρου Φωτός του Αγίου Πνεύματος, στις απαρχές του κινήματος των Focolari(απο το 1943)ξεκαθαρίζουν και φωτίζονται στην καρδιά της Chiara Lubich, και μέσω αυτής, και στις καρδιές των πρώτων της συντρόφων μερικές απο τις λέξεις του Ευαγγελίου που υπογραμμίζουν αυτή την ζωντανή παρουσία του Αναστημένου και οι συμπεριφορές που απαιτούνται απο μας, για να την τονίσουμε και να την εκφράσουμε : « Όπου είναι συναγμένοι δύο ή τρείς στο όνομα μου, εκεί είμαι κι’εγώ ανάμεσα τους» (Ματθ. 18,20)

Αλλ’όμως για να είμαστε ενωμένοι στο όνομα του, δηλ, στην θέληση του η οποία είναι εκείνη του Πατρός, είναι απαραίτητο να ζήσουμε το «να αγαπιέστε μεταξύ σας όπως εγώ σας αγάπησα» και αυτό σημαίνει ακολουθώντας τον Ιησού, να είμαστε έτοιμοι να δώσουμε ακόμη και την ζωή μας, διότι «μείζονα ταύτης αγαπην ουδείς έχει ίνα τις την ψυχήν αυτού θή υπέρ των φίλων αυτού» (Ιωάν 15,12-13)

Αυτή είναι—όπως γράφει ο Hemmerle—«η εμπειρία του Θεού της Chiara Lubich»,  «μία εμπειρία βασικώς κοινοτική» διότι είναι η εμπειρία της Βασιλείας του Θεού «ανάμεσα σας» (Λου.17,21), η εμπειρία του Θεού στον χώρο όπου «δύο ή περισσότεροι» (Ματθ. 18,20).

Μία πρωτότυπη και καινούργια εμπειρία, όπως την προσλαμβάνει ο Hemmerle στην Μαριάπολη, τόσο που να τον Εκπλήξει και να τον σημαδέψει με τρόπο ανεξίτηλο. Και ταυτόχρονα, μία εμπειρία τυπικώς και μάλιστα ριζικώς Ευαγγελική και Εκκλησιαστική, τόσο που αναγνωρίζει σ’αυτή χειροπιαστή την ουσία, το ιδιαίτερο της Χριστιανικής πίστεως: η μεταστροφή στην αγγελία της Βασιλείας του Θεού που είναι ενα με την πραγματικότητα του αναστημένου Χριστού παρόντος στην κοινότητα.

3. Η Είσοδος.

Η συνάντηση, για τον Hemmerle, συμπίπτει με το πέρασμα της πύλης, δηλ, μέ την είσοδο στον καινούργιο χώρο που άνοιξε απο αυτή την εμπειρία του Θεού ανάμεσα μας. Είναι ο χώρος της ζωής του Θεού, του Θεού που είναι αγάπη.

Ο Θεός Αγάπη αυτό είναι το κλειδί, η ανακάλυψη—όπως την ορίζει ο Hemmerle. Που είναι ένα με την απάντηση : «και εμείς πιστέψαμε στην αγάπη». (1Ιωάν. 4,15). Εισερχόμενοι στην βιωματική εμπειρία του χαρίσματος της ενότητος είναι σαν να βρισκόμαστε πραρασυρμένοι σ’αυτό το ρεύμα αγάπης που πηγάζει απο τον Θεό και επιστρέφει σ’Αυτόν—σάν ένας πολλαπλασιασμένος αντίλαλος αγάπης—γιά την πίστη αυτού που πιστεύει σ’Αυτόν. Κατα βάθος είναι η ίδια εμπειρία την οποία ο Ιησούς κοινοποιούσε στους μαθητές του και σε όλους: η αγάπη του Θεού, το πρόσωπο του Θεού σαν Πατήρ. Στην Μαριάπολη, είναι η κοινότητα του Αναστημένου που κάνει προσιτή αυτή την εμπειρία, μέχρι του σημείου να σε εμπλέκει ελευθέρως σ’αυτή.

Συνεχίζεται

Σχόλιο: Όπως βλέπουμε ο μεγαλύτερος θεολόγος της Ορθοδοξίας μετά τον Γρηγόριο Παλαμά δέν είναι μόνο ένας βάρβαρος καταστροφέας της Ορθοδόξου Θεολογίας, αλλά και ένας ποταπός κλέφτης της Δυτικής Θεολογίας. Η συνέχεια θα είναι πιό συγκλονιστική.

Αμέθυστος