Giovanni Reale ΠΛΑΤΩΝ
Χ
ΕΡΩΤΙΚΗ ΟΜΟΡΦΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΗ
ΑΝΟΔΟΣ ΣΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ
Η γνώση και η απόλαυση του Αγαθού στην εκδήλωσή του ως Ωραίο - Η κλίμακα του Έρωτα
ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ, ο Έρως, από μόνος του, είναι εκείνη η δύναμη που εμψυχώνει όχι μόνο ορισμένες επιμέρους πράξεις του ανθρώπου, αλλά όλες τις πράξεις με τις οποίες αναζητείται το Αγαθό και ό,τι απορρέει από την κατοχή του Αγαθού, δηλαδή η ευτυχία/ευδαιμονία.
Ωστόσο, οι άνθρωποι έχουν περιορίσει τη σημασία του όρου «Έρως» —που από μόνος του θα ήταν μια καθολική δύναμη με την παραπάνω έννοια— σε μια ιδιαίτερη μορφή της, δηλαδή σε εκείνη τη συγκεκριμένη αναζήτηση και απόλαυση του Αγαθού που πραγματοποιείται μέσω του Κάλλους (μέσω της Ομορφιάς).
Συγκεκριμένα, διευκρινίζει ο Πλάτων, ο Έρως, σε αυτή την ιδιαίτερη σημασία του και στην πιο ισχυρή εκδοχή του, είναι μια αναζήτηση της γέννησης μέσα στο Κάλλος, τόσο σε σωματικό επίπεδο όσο και σε πνευματικό.
Αυτή η επιθυμία του Έρωτα να γεννά μέσα στο Κάλλος αποτελεί την αντιδύναμη, το αντίδοτο που σώζει από τον θάνατο, δηλαδή από εκείνη που είναι η πιο ουσιώδης «έλλειψη» ή «ανεπάρκεια» του ανθρώπου. Πράγματι, η γέννηση πραγματοποιεί εκείνο το διαρκές γίγνεσθαι, το οποίο, στον χώρο του θνητού, είναι μια απομίμηση του αθάνατου: η γέννηση είναι μια νίκη του θνητού πάνω στον θάνατο, μια δύναμη που εγγυάται μια παραμονή στο Είναι, τη διαιώνιση της ύπαρξης.
Αυτό ακριβώς αποτελεί τον δεσμό που έχει ο Έρως με το Αγαθό. Διότι το Αγαθό είναι αιώνιο, και επομένως συνεπάγεται αθανασία. Και, καθώς ο Έρως είναι επιθυμία και αναζήτηση του Αγαθού, είναι, κατά συνέπεια, και επιθυμία και αναζήτηση της αθανασίας.
Επομένως, είναι μια δομική ανάγκη εγγεγραμμένη στη φύση του θνητού να αναζητεί το αθάνατο, και ο Έρως είναι η δύναμη που ικανοποιεί αυτή την ανάγκη. Ακόμη και τα ζώα, μέσω του σωματικού Έρωτα, προσπαθούν να αφήσουν απογόνους όμοιους με αυτά, και έτσι να διατηρήσουν τον εαυτό τους μέσα από το όμοιο: και αυτός είναι ένας τρόπος με τον οποίο ακόμη και αυτό που είναι σωματικό και υλικό, και επομένως εκ φύσεως θνητό, μετέχει του αθάνατου.
Αλλά και η γέννηση μέσα στο Κάλλος, σε πνευματικό επίπεδο των ψυχών, αποσκοπεί στο ίδιο αποτέλεσμα. Πράγματι, μέσω αυτής της μορφής του Έρωτα, ο άνθρωπος επιδιώκει μια άλλη μορφή αθανασίας, εκείνη που έχει πνευματικό χαρακτήρα: επιδιώκει τη μνήμη που θα αφήσει στους μεταγενέστερους μέσω των πνευματικών του δημιουργημάτων.
Ακόμη και το να πεθαίνει κανείς για τη σωτηρία των άλλων είναι, για τον άνθρωπο, μια αναζήτηση της αθανασίας. Ο Έρως, σε αυτή τη διάσταση, είναι μια αγάπη που έχουν οι άνθρωποι για τη μνήμη που θα αφήσουν με τις εξαιρετικές ηρωικές τους πράξεις στους απογόνους: μια αιώνια μνήμη.
Πρόκειται για έναν τύπο αγάπης —αυτόν του να πεθαίνεις για τους άλλους με στόχο την αιώνια δόξα που συνεπάγεται— που δεν έχει καμία σχέση με την χριστιανική αγάπη: αυτή είναι μια μορφή αγάπης δωρητικής, ενώ η άλλη είναι μορφή αγάπης κτητικής· η χριστιανική αγάπη αγαπά για να δώσει, ο ελληνικός Έρως αγαπά για να λάβει.
Ο Έρως, με την ελληνική έννοια, είναι πάντα και μόνο δύναμη που οδηγεί στην απόκτηση αυτού που λείπει, σε όλο και υψηλότερο επίπεδο, μέχρι εκείνο το «δυνάμενο να μη πεθάνει», μέχρι εκείνη την «ικανότητα να μη πεθαίνεις» που φέρνει τον άνθρωπο κοντά στους θεούς.
Συγκεκριμένα, διευκρινίζει ο Πλάτων, ο Έρως, σε αυτή την ιδιαίτερη σημασία του και στην πιο ισχυρή εκδοχή του, είναι μια αναζήτηση της γέννησης μέσα στο Κάλλος, τόσο σε σωματικό επίπεδο όσο και σε πνευματικό.
Αυτή η επιθυμία του Έρωτα να γεννά μέσα στο Κάλλος αποτελεί την αντιδύναμη, το αντίδοτο που σώζει από τον θάνατο, δηλαδή από εκείνη που είναι η πιο ουσιώδης «έλλειψη» ή «ανεπάρκεια» του ανθρώπου. Πράγματι, η γέννηση πραγματοποιεί εκείνο το διαρκές γίγνεσθαι, το οποίο, στον χώρο του θνητού, είναι μια απομίμηση του αθάνατου: η γέννηση είναι μια νίκη του θνητού πάνω στον θάνατο, μια δύναμη που εγγυάται μια παραμονή στο Είναι, τη διαιώνιση της ύπαρξης.
Αυτό ακριβώς αποτελεί τον δεσμό που έχει ο Έρως με το Αγαθό. Διότι το Αγαθό είναι αιώνιο, και επομένως συνεπάγεται αθανασία. Και, καθώς ο Έρως είναι επιθυμία και αναζήτηση του Αγαθού, είναι, κατά συνέπεια, και επιθυμία και αναζήτηση της αθανασίας.
Επομένως, είναι μια δομική ανάγκη εγγεγραμμένη στη φύση του θνητού να αναζητεί το αθάνατο, και ο Έρως είναι η δύναμη που ικανοποιεί αυτή την ανάγκη. Ακόμη και τα ζώα, μέσω του σωματικού Έρωτα, προσπαθούν να αφήσουν απογόνους όμοιους με αυτά, και έτσι να διατηρήσουν τον εαυτό τους μέσα από το όμοιο: και αυτός είναι ένας τρόπος με τον οποίο ακόμη και αυτό που είναι σωματικό και υλικό, και επομένως εκ φύσεως θνητό, μετέχει του αθάνατου.
Αλλά και η γέννηση μέσα στο Κάλλος, σε πνευματικό επίπεδο των ψυχών, αποσκοπεί στο ίδιο αποτέλεσμα. Πράγματι, μέσω αυτής της μορφής του Έρωτα, ο άνθρωπος επιδιώκει μια άλλη μορφή αθανασίας, εκείνη που έχει πνευματικό χαρακτήρα: επιδιώκει τη μνήμη που θα αφήσει στους μεταγενέστερους μέσω των πνευματικών του δημιουργημάτων.
Ακόμη και το να πεθαίνει κανείς για τη σωτηρία των άλλων είναι, για τον άνθρωπο, μια αναζήτηση της αθανασίας. Ο Έρως, σε αυτή τη διάσταση, είναι μια αγάπη που έχουν οι άνθρωποι για τη μνήμη που θα αφήσουν με τις εξαιρετικές ηρωικές τους πράξεις στους απογόνους: μια αιώνια μνήμη.
Πρόκειται για έναν τύπο αγάπης —αυτόν του να πεθαίνεις για τους άλλους με στόχο την αιώνια δόξα που συνεπάγεται— που δεν έχει καμία σχέση με την χριστιανική αγάπη: αυτή είναι μια μορφή αγάπης δωρητικής, ενώ η άλλη είναι μορφή αγάπης κτητικής· η χριστιανική αγάπη αγαπά για να δώσει, ο ελληνικός Έρως αγαπά για να λάβει.
Ο Έρως, με την ελληνική έννοια, είναι πάντα και μόνο δύναμη που οδηγεί στην απόκτηση αυτού που λείπει, σε όλο και υψηλότερο επίπεδο, μέχρι εκείνο το «δυνάμενο να μη πεθάνει», μέχρι εκείνη την «ικανότητα να μη πεθαίνεις» που φέρνει τον άνθρωπο κοντά στους θεούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου