ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΩΝ ΔΥΑΛΙΣΜΩΝ. (1)

ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΩΝ ΔΥΑΛΙΣΜΩΝ. 

Από τά γνωστικά συστήματα στόν μοντέρνο κόσμο.

          Του Ioan P. Couliano.

     

  

Οι μύθοι αυτοί χρησιμοποιήθηκαν από μία ιδιαίτερη ομάδα θρησκευτικών ρευμάτων, τα οποία για χίλια και πλέον χρόνια υπήρξαν αντικείμενο σταθερής ανησυχίας για τις Χριστιανικές ομολογίες. Τα γνωστικά συστήματα, ο Μαρκίων, ο Μανιχαϊσμός, οι Παυλικιανοί, οι Βογόμιλοι, και οι Καθαροί: αυτή είναι πάνω κάτω η χρονολογική ακολουθία των ρευμάτων αυτών. Σ’αυτούς τούς δυαλισμούς αποδίδονται συνήθως ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά: Ο αντικοσμικισμός, δηλαδή η πεποίθηση ότι αυτός ο κόσμος είναι κακός: ο αντισωματισμός, η πεποίθηση δηλαδή ότι το σώμα είναι κακό. Ο εγκρατεισμός, μία μορφή ασκητισμού η οποία φθάνει μέχρι την απόρριψη τού γάμου και τής διαιωνίσεως. Στην πλειοψηφία τους, οι δυαλιστές δογματίζουν προσθέτοντας στις άπειρες δογματικές τους διαφορές και την απιστία τους στο πάθος και τον θάνατο τού Ιησού Χριστού στον Σταυρό. Τέλος, μερικοί εφαρμόζουν την Χορτοφαγία, απόλυτη ή μερική. Είναι αντινομιστές, δηλαδή αντιτίθενται με διαφορετικούς τρόπους στον κοινό νόμο!

          Οι Χριστιανοί και οι δυαλιστές χρησιμοποιούν τις ίδιες Γραφές, παρότι τίς ερμηνεύουν διαφορετικά. Όμως οι γνωστικοί χρησιμοποιούν και μερικούς μύθους οι οποίοι δεν έχουν καμία σχέση με τον Χριστιανισμό. Μύθους οι οποίοι δεν προέρχονται ούτε από τον Ιουδαϊσμό, ούτε από τις θρησκείες τού Ιράν, αλλά απλώς από τον δυαλισμό. Ο δυαλισμός διαθέτει τούς δικούς του μύθους, οι οποίοι είναι μόνον δυαλιστικοί, όπως για παράδειγμα, ο μύθος τού κατακλυσμού, πριν γίνει εβραϊκός, ελληνικός, ή μάγια, είναι πρώτα απ’όλα ο μύθος του κατακλυσμού.

          Η ιδιαιτερότης τού δυαλισμού συνίσταται κατά ένα μέρος στο γεγονός ότι χρησιμοποιεί δύο μύθους εξαρτώμενους ο ένας από τον άλλον και η δυαλιστική προοπτική η οποία προέρχεται είναι υπεύθυνη για ένα ιδιαίτερο σύστημα ερμηνείας το οποίο εφαρμόζεται σ’έναν τρίτο μύθο, εκείνον τής Βιβλικής Γένεσης, αναποδογυρίζοντας τα δεδομένα. Έτσι τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά τα οποία αναφέρονται στον γνωστικισμό-αντικοσμισμός, αντισωματισμός κ.τ.λ.- είναι αποτέλεσμα μιάς πορείας επαγωγής και εικασίας λανθασμένης, η οποία εφαρμόζεται στην πλειονότητα τών γραπτών, δεν παρατηρούνται σε άλλα γραπτά, τα οποία είναι εξίσου γνωστικά. Τοιουτοτρόπως το γνωστικό φάσμα, εκτείνεται πέραν όσων αναφέρθηκαν στην αχαλίνωτη ακολασία, στο δόγμα τού “φαντασιάσματος” σύμφωνα με το οποίο ο Ιησούς Χριστός δεν πήρε ένα αληθινό σώμα, μέχρι τήν αναγνώριση τής υπάρξεως τού σώματος αυτού, στον αντί-ιουδαϊσμό σχετικά με τον Θεό της Π.Δ., την πίστη στην μετενσωμάτωση (μετεμψύχωση της ψυχής σε νέα σώματα) μέχρι την απόρριψη της και την αποδοχή του δόγματος της Εκκλησίας (νέες ψυχές για νέα σώματα).

          Στον πολιτισμικό πλαίσιο τής εποχής του ο γνωστικισμός μοιάζει απομονωμένος. Μπορούμε να τον υπολογίσουμε σαν ένα φαινόμενο σχετικώς ενωμένο μόνον στην βάση τής βασικής του στάσης και συμπεριφοράς, που είναι επαναστατική απέναντι στα δόγματα και στις θρησκείες που κυριαρχούν στην εποχή του. Τον πλατωνισμό, τον Ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό. Αντίθετα από όλες αυτές, ο γνωστικισμός αρνείται την αγαθότητα τού  Δημιουργού Θεού,  τήν “οικοσυστημική νοημοσύνη” η οποία δίνει τάξη στο ορατό σύμπαν. Ο κόσμος ακόμη και όταν δεν αξιολογείται αρνητικά-είναι πάντοτε το αποτέλεσμα ενός λάθους και ο Δημιουργός του είναι σε κάθε περίπτωση ανόητος τήν στιγμή της Δημιουργίας, παρότι στην συνέχεια γίνεται ικανός να δεχθεί τον φωτισμό! Τα θρησκευτικά δόγματα τής εποχής γνωρίζουν τρείς εναλλαγές τής “ανθρωπικής αρχής”: αυτός ο κόσμος εδημιουργήθη γ’αυτόν τον κόσμο (βίβλος)! Αυτός ο κόσμος εδημιουργήθη όπως αυτός ο άνθρωπος και αυτός ο άνθρωπος εδημιουργήθη όπως αυτός ο κόσμος (πλατωνισμός) και τέλος μία σύνθεση τών προηγουμένων (Ιουδαϊσμός πλατωνίζων και χριστιανισμός).

Ο γνωστικισμός αποκαλύπτεται επαναστατικός: αρνείται τήν “ανθρωπική αρχή” και αντιπαραθέτει σ’αυτή μία θεωρία ανεπτυγμένη σε δύο προτάσεις : ο άνθρωπος δημιουργήθηκε ενάντια στόν κόσμο. Ο άνθρωπος είναι ανώτερος από τούς δημιουργούς του. Γι’αυτό, αντιθέτως από την συνηθισμένη μας άποψη, ο γνωστικισμός δεν είναι απαισιόδοξος στο θέμα τής ανθρωπολογίας, αλλά αντιθέτως είναι υπερβολικά αισιόδοξος, όχι μόνον στον αρχαίο κόσμο, αλλά σε όλη τήν ιστορία τών ιδεών τής Δύσεως.

          Τέλος, καθότι υπερασπιστής παθιασμένος τού ατομικισμού, και τής ελευθερίας τής βουλήσεως, ενάντια σε κάθε εμπόδιο, ο γνωστικισμός διεξάγει μία δυνατή πολεμική εναντίον τής αστρολογίας. Μόνον για συννενόηση πια μπορούμε να μιλήσουμε για μία γνωστική θρησκεία. Οι γνωστικοί μύθοι περιέχουν ένα καθαρά επιστημονικό περιεχόμενο.

          Η περίπτωση του γνωστικισμού είναι ιδιαιτέρως περίπλοκη καθόσον συνθέτει τρείς μύθους, καθένας εκ των οποίων έχει αναρίθμητες συνέπειες. Πιο απλός όμως είναι ο μηχανισμός παραγωγής τών άλλων ρευμάτων, ακόμη και του Μανιχαϊσμού! Όπως ο γνωστικισμός έτσι και ο Μανιχαϊσμός δεν είναι απλώς μία δυαλιστική ερμηνεία τής Γενέσεως και της Κ.Δ.. Έχει έναν δικό του μύθο, αλλά επειδή έχει έναν ιδρυτή και μία δική του δομή η οποία καθιστά δυνατή την ακρίβεια τής μεταδόσεως τού δόγματος, οι εναλλαγές τού μανιχαϊκού μύθου είναι λίγες.

          Οι γνωστικοί μύθοι, ακολουθώντας έναν απλό “κανόνα παραγωγής” αναπτύσσουν όλες τις λογικές δυνατότητες, οι οποίες περιέχονται στις ακολουθίες τους, συνθέτοντάς τες πρωτότυπα. Ενώ ο Μανιχαϊσμός ξεκινά από μία υπόθεση η οποία ήταν περιθωριακή σχεδόν στον προηγούμενο γνωστικισμό και εξερευνά εις βάθος όλες τις συνέπειες.

          Ακόμη πιο απλή είναι η κατάσταση όλων των άλλων δυαλισμών τής Δύσεως. Οι καταγωγικοί μύθοι έχουν έναν δευτερεύοντα ρόλο και η “αρχή τής παραγωγής” συνεχίζει να εφαρμόζεται σταθερά στα κείμενα τής Π.Δ. (βιβλίο τής Γενέσεως) και της Κ.Δ.. Από τον Μαρκίωνα, ο οποίος είναι ο πρώτος που υιοθέτησε αυτή την στάση, κάτι που τον ξεχωρίζει από τους γνωστικούς, οι δυαλισμοί, υποβάλλουν τήν Βίβλο σε μία δυαλιστική ερμηνεία η οποία χρησιμοποιεί όλες τις δυνατότητες τού συστήματος!

          Τον XVII αιώνα οι δρόμοι τής Δύσεως και οι δρόμοι τού δυαλισμού διασταυρώνονται ξανά. Η γνώση, με ανορθόδοξες διαδρομές φθάνει στον Γκαίτε και μετά στον Χέγκελ. Οι Ρομαντικοί δημιούργησαν μύθους φαινομενικώς γνωστικούς και ταυτοχρόνως είναι ερμηνευτές τής Βίβλου με τις συνταγές τού Μαρκίωνος. Και τέλος η συζήτηση στην γνώση έφτασε στο εσωτερικό τών πολιτικών επιστημών, τής φιλοσοφίας τής επιστήμης, ιδιαιτέρως δε τής Βιολογίας.

          Ίσως θα μπορούσαμε να καταλήξουμε αυτή την εισαγωγή αναρωτώμενοι : “το ίδιο το γνωστικό σύστημα σκέφτεται τόν άνθρωπο;”

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.