Ο ΠΛΑΤΩΝ VEXATA QUAESTIO (σημείον αντιλεγόμενον). (2)

Συνέχεια από: Πέμπτη 30 Μαρτίου 2017

Η πλατωνική ερμηνεία του Gadamer αντιτιθέμενη σ'εκείνη του Χάϊντεγκερ και του Popper.

του Giuseppe Girgenti.

         

Ο Πλάτων, ο Gadamer και η Ευρώπη (συνέχεια)

        

  Πέραν των αστείων είναι σίγουρο ότι ο σχηματισμός τών κριτηρίων και τών κανόνων της Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας οφείλεται κυρίως στις πλατωνικές ουτοπίες τής πολιτείας. Ας σκεφθούμε για παράδειγμα, την αγαμία των Επισκόπων (όχι των ιερέων), η οποία ιδρύθηκε, θεσμοποιήθηκε στην Σύνοδο της Νίκαιας (325 μ.Χ), με την συμβουλή δύο νεοπλατωνικών επισκόπων όπως ήταν ο Ευσέβιος Καισαρείας και ο Αθανάσιος τής Αλεξάνδρειας. Κάτι που θυμίζει πολύ έντονα τους φιλοσόφους-φύλακες τού Κράτους! Ή εκείνες τις οποίες η καθολική κατήχηση ονομάζει οι τέσσερις βασικές αρετές, οι οποίες έχουν κωδικοποιηθεί απο τον Πλάτωνα και έχουν προσληφθεί απο πάντα στην Χριστιανική συνείδηση σαν μία πλατωνική προετοιμασία στον Χριστιανισμό. ο Γαίγκερ και ο Γκάνταμερ μας θυμίζουν ότι ο Βιλαμόβιτς ήταν ακόμη τόσο χαρακτηρισμένος απο αυτή την συλλογική πλατωνικό-χριστιανική συνείδηση ώστε διέκρινε έναν στίχο των Επτά Επί Θήβαις τού Αισχύλου όπου φαινόταν ότι ήδη ο μεγάλος Τραγικός είχε μιλήσει πολύ πρίν τον Πλάτωνα γι'αυτές τις τέσσερις αρετές. Ο Patocka επιπλέον υπογραμμίζει ότι τα δύο μοντέλα των αντιθετικών ανθρώπων, οι οποίοι ενσαρκώνουν αντιστοίχως την δικαιοσύνη και την αδικία με τέλειο τρόπο, τους οποίους φαντάστηκε ο Σωκράτης στον διάλογό του με τον Γλαύκωνα, έγιναν, στους Πατέρες τής Εκκλησίας, δύο φιγούρες (ή καλύτερα δύο προσχέδια) του Χριστού και του Αντιχρίστου. Ο Χριστός είναι ο άνθρωπος ο τελείως δίκαιος ο οποίος όμως φαίνεται άδικος στους συμπολίτες του, οι οποίοι τον καταδικάζουν σέ θάνατο (Ο Πλάτων για να αποφύγει ίσως μία προφητεία εκ των υστέρων για τον Σωκράτη δέν λέει θα τον δηλητηριάσουν αλλά ότι θα τον μαστιγώσουν και θα τον καρφώσουν σ'έναν δοκό), ενώ ο Αντίχριστος είναι ο τελείως άδικος άνθρωπος, ο οποίος όμως φαίνεται σωστός στους συμπολίτες του, οι οποίοι του αποδίδουν πολλές τιμές. Ας σκεφθούμε τέλος τον μύθο του σπηλαίου. Ένας φιλόσοφος ελευθερώνεται απο τα δεσμά, ανεβαίνει στο φώς της ημέρας και επιστρέφει στο ημίφως τού σπηλαίου για να προσπαθήσει να στρέψει πρός το φώς και τους άλλους φυλακισμένους, λαμβάνοντας όμως απο αυτούς σαν αντάλλαγμα τον θάνατο. Η Πλατωνική μεταμόρφωση του θανάτου τού Σωκράτη εφαρμόζεται εύκολα στον Χριστό, με μία απλή μεταστροφή στην διαδρομή η οποία οδηγεί πρώτα απο τα σκότη στο φώς και στην συνέχεια, στην επιστροφή στην σπηλιά, στο αληθινό έργο τού φιλοσόφου. Στην Χριστιανική εκδοχή, πράγματι, πρώτα συμβαίνει η κάθοδος στο σπήλαιο (Ο Ιησούς γεννιέται στην Φάτνη) και στην συνέχεια, μετά τον θάνατο και την ανάσταση, η ανάληψη στον ουρανό, δηλαδή η επιστροφή στο φώς. Τελευταίως κυκλοφόρησε ένα βιβλίο του J.N. Findlay, ο μύθος του σπηλαίου, όπου βλέπουμε αναδρομικά την μακρά ιστορία των παραλλαγών της πλατωνικής αλληγορίας. Ανάμεσα στα άλλα υπάρχει και ένας αναγεννησιακός πίνακας (τού 1598 του Van Haarlem) ο οποίος αναπαριστά το σπήλαιο του Πλάτωνος σύμφωνα με την ακριβή περιγραφή της πολιτείας η οποία έχει στα λατινικά την επιγραφή: Ότι το φώς ελήλυθεν εις τον κόσμον, και ηγάπησαν οι άνθρωποι μάλλον το σκότος ή το φώς (Ιωάν. 3,19).

          Ας σημειώσουμε επίσης και τις ιστορικές συνέπειες του Πλατωνικού διώνυμου Συρακούσες-Αθήνα, την οριζόντια πολικότητα της πλατωνικής Ελληνικότητος, η οποία μεταμορφώνεται και προβάλλεται στο ιστορικό διώνυμο Ρώμη-Κωσταντινούπολις, πάνω απ'όλα στην τήξη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, με την Εκκλησία, στον διαχωρισμό της ανάμεσα στην Ελληνική Ανατολή και την λατινική Δύση! Και αυτή η πολικότης στην διάρκεια των αιώνων τής Ευρώπης συνεχίζει ασταμάτητα, μέχρι τις αυτοκρατορίες του '800 και τους ολοκληρωτισμούς τού Βερολίνου και της Μόσχας.

          Ο Γκάνταμερ αναγνωρίζει αυτή την Πλατωνικο-Χριστιανική ιδέα τής Ευρώπης, όταν γράφει: "απο το ένα μέρος έχουμε μία μάζα πολιτικών ιδεών, προωθημένων στο έπακρο, η οποία μας είναι ξένη και στέκεται προκλητικά απέναντί μας, και απο την άλλη ο Πλάτων μάς απουμπά σαν μία φυσική Χριστιανική ψυχή. Αυτή είναι η ένταση, ενδογενής και αναπόφευκτη, τής δικής μας προκατανοήσεως απέναντι στο πρόβλημα ! Η Docta Ignorantia του Σωκράτη, η πλατωνικο-σωκρατική απαίτηση ενός ριζικού λογαριασμού που συντελείται στον διάλογο και στην διαλεκτική, είναι συστατικά στοιχεία τής αυτογνωσίας του δυτικού ανθρώπου και έχουν διοχετευθεί στον Χριστιανικό πλατωνισμό σαν ενότης ιστορικής εμβέλειας! [Η ψυχή στο όριο τής σκέψης στην Ελληνική φιλοσοφία].

          Όμως, για να κρίνει την θέση του Πόππερ η οποία οδηγεί αυτή στην ιστορική εμβέλεια του Πλατωνισμού μέχρι τούς ολοκληρωτισμούς συμπληρώνει: "Αυτή η ενωμένη ιστορική επάρκεια του Πλατωνισμού, η οποία προσλαμβάνεται σαν αυτονόητη, τον 19ο αιώνα αποδομήθηκε ιστορικά και οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι μ'αυτόν τον τρόπο οι προϋποθέσεις τής φιλοσοφικής ερμηνείας του Πλάτωνος μετάλλαξαν την ικανότητα ανάγνωσής της!

          Επομένως το πρόβλημα το οποίο θα ήθελα να αναλύσω είναι η θέση σύμφωνα με την οποία η Πολιτεία του Πλάτωνος δέν υπήρξε μόνον η κύρια πηγή τής φιλοσοφικής έμπνευσης του Χριστιανισμού, αλλά στα '800, η πρώτη διατύπωση τού Κομμουνισμού και στα '900 η θεωρητική βάση του Ναζισμού, στην ερμηνεία τού Πόππερ, ο οποίος συγγενεύει σ'αυτό, τον Πλάτωνα στον Χέγκελ και στον Μάρξ. Ο Πλάτων Χριστιανός, ο Πλάτων Κομμουνιστής, ο Πλάτων ναζιστής...έχει για όλους!

          Είναι αλήθεια ότι στην Πολιτεία, το βιβλίο το οποίο οι αξιωματικοί των SS μετέφεραν πάντοτε μαζί τους, βρίσκουμε τον διαχωρισμό σε κάστες, τους μύθους τού αίματος και της γής, την θεωρία της τέλειας ράτσας, δηλαδή την ευγονική την οποία έχουν αναλάβει οι φύλακες, οι οποίοι πρέπει να διαλέξουν τα άτομα που θα ζευγαρώσουν, μ'έναν τέτοιο τρόπο ώστε να έχουν τέλειους απογόνους, κ.τ.λ. Αυτός είναι ο Πλάτων που είχε στόν νού του ο Popper όταν, στην μακρυνή Αυστραλία, όπου είχε διαφύγει απο την Βιέννη λόγω των ρατσιστικών διωγμών, έγραφε τον πρώτο τόμο της Ανοιχτής κοινωνίας και των εχθρών της, ανάμεσα στο 1938 και το 1943. Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Ν.Ζηλανδία το 1944. Εδώ ο Πλάτων κατανοείται σαν υποστηρικτής, μαζί με τον Χέγκελ και τον Μάρξ, μίας κλειστής κοινωνίας! Οι λόγοι που ανάγκασαν τον Popper να διατυπώσει αυτή την κατηγορία εναντίον τού Πλάτωνος είναι οι εξής : α) Ο επιστημονικός ουσιανισμός, η πεποίθηση δηλαδή ότι η Επιστήμη είναι εις θέσιν να ανακαλύψει την αληθινή φύση των πραγμάτων, την ουσία τους, την ιδέα, β) η συλλογικότης, η πεποίθηση δηλαδή ότι τα άτομα έχουν αξία μόνον σαν μέρη μίας πλατύτερης ολότητος, όπου το Κράτος κατανοείται σαν ολότης. Γι'αυτό μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν πιόνια στην υπηρεσία του ενδιαφέροντος του Κράτους στην διατήρησή τους! γ) Η οργανική ή βιολογική θεωρία του Κράτους. Λόγω της αυτάρκειας το Κράτος είναι το τέλειο άτομο και ο ξεχωριστός πολίτης είναι ένα ατελές αντίγραφο. Γι'αυτόν τον λόγο, ο Πλάτων έψαχνε πρώτα την δικαιοσύνη στην πόλη και έπειτα του ατόμου. Όλο αυτό προερχόταν απο την Ενολογική μεταφυσική του Πλάτωνος η οποία ξεχωρίζει το Ένα απέναντι στα πολλά. Οι άνθρωποι είναι πολλοί, ενώ η πόλις είναι μία, μάλιστα είναι η κατεξοχήν ενότης. δ) Η τεχνοκρατία, δηλαδή το γεγονός ότι η κυβέρνηση εναποτίθεται στα χέρια των ειδικών, σ'εκείνους δηλαδή που είναι εις θέσιν να συλλάβουν την αληθινή ουσία του Κράτους, επομένως οι φιλόσοφοι. ε) Ο ιστορικισμός, Οι πρωταγωνιστές τής ιστορίας, προβλέψιμη στις γενικές της γραμμές, είναι οι μεγάλες ιδέες. Όλο αυτό για τον Popper είναι η αντίθεση της δημοκρατίας και του μοντέρνου λιμπεραλισμού.

          Αλλά ποιός είναι ο Πλάτων που έχει στον νού του ο Γκάνταμερ;

Συνεχίζεται

Αμέθυστος