Από το οικολογικό άγχος στον οικορατσισμό

  Marcello Veneziani

Το άγχος εκφράζεται σήμερα με δύο τρόπους: το άγχος του εγώ και το οικολογικό άγχος. Ανησυχούμε για τον εαυτό και τον πλανήτη. Οτιδήποτε ενδιάμεσο – άνθρωποι, οικογένειες, κοινωνίες, έθνη, λαοί, πολιτισμοί, θρησκείες, πολιτισμοί, ανθρωπότητα – μας ενδιαφέρουν όλο και λιγότερο.
Το οικολογικό άγχος είναι η παθολογία των ημερών μας , ένα είδος οικολογικής φλεγμονής. Οι πιο έντονα πάσχοντες είναι τα παιδιά, μετά έρχονται τα μέσα ενημέρωσης και όλοι οι άλλοι. Αλλά και κάποιοι υπουργοί υποφέρουν επίσης από αυτό. Η νέα γραμμή διάκρισης μεταξύ των καλών και των κακών, των μυημένων και των ξένων (μεταξύ των insider και των outsider), είναι η εξής: αν σeχαρακτηρίσουν αρνητή του περιβάλλοντος, είστε καμένος, όπως ο πλανήτης. Έχεις χάσει κάθε σεβασμό, δεν μπορείς να καλύψεις κανένα ρόλο, απλά πρέπει να κρυφτείς.
Τι είναι όμως το οικολογικό άγχος; Δεν είναι μόνο ιταλικό αλλά και δυτικό φαινόμενο, αντλεί προτάσεις από το κίνημα της Γκρέτα Τούνμπεργκ, αλλά δεν έρχεται από το πουθενά: ορισμένες περιβαλλοντικές και κλιματικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης αφορούν πραγματικές αλλοιώσεις του οικοσυστήματος. Ωστόσο, το πόσο αυτά εξαρτώνται από την ανθρώπινη συμπεριφορά μένει να επαληθευτεί/εξακριβωθεί: άλλα περισσότερο (π.χ. πλαστικά στις θάλασσες), άλλα πολύ λιγότερο (αλλαγές στο οικοσύστημα). Και ελάχιστα εξαρτώνται από μεμονωμένα κράτη και μεμονωμένες χώρες, μέτριου μεγέθους, όπως η δική μας. Το οικολογικό άγχος έγινε ξαφνικά εμμονικό, μονομανές, με έναν ιδεολογικό γιακωβινισμό και έναν παθολογικό φανατισμό.
Αλλά το αρχικό του κίνητρο, η διατήρηση της υπό εξαφάνιση φύσης, είναι ιερό και απαραβίαστο. Και είναι πιο συνεπές με ένα συντηρητικό και παραδοσιακό όραμα για τον κόσμο, στο οποίο η υπεράσπιση, ο σεβασμός και η αγάπη για τη φύση είναι πρωταρχικό αγαθό, ξεκινώντας από την ανθρώπινη φύση. Ο βαθύς δεσμός μεταξύ του ανθρώπου και της γης, οι ρίζες του, ο βιότοπός του, οι αρχικοί τόποι καταγωγής και  ταυτότητάς του προκύπτουν όχι τυχαία σε μια αντίληψη της παράδοσης, στους πνευματικούς και βιολογικούς, φυσικούς και πολιτιστικούς δεσμούς της. Για πολύ καιρό αυτό το όραμα της φύσης βρήκε ως αντιπάλους τον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό, την παγκόσμια αγορά και τον σοσιαλιστικό κρατικό σχεδιασμό, παιδιά της βιομηχανικής επανάστασης και τα δύο συνδεδεμένα με ένα ωφελιμιστικό, παραγωγικό και αντιφυσικό όραμα. Στα τέλη της δεκαετίας του ογδόντα, στο βιβλίο Processo all'Occidente (Δίκη της Δύσης), ανέλυσα αυτή τη σύγκρουση μεταξύ της υπεράσπισης της φύσης και των ιδεολογικών, σοβιετικών και μερκαντιλιστών, εχθρών της.

Στη συνέχεια, με τα χρόνια κάτι συνέβη: από τη μια η αναισθησία/αναλγησία απέναντι στα θέματα της φύσης που κινδυνεύει από μια φιλελεύθερη και υπερ-αγορακεντρική «τουρμποδεξιά», από την άλλη η αντικατάσταση της μητέρας φύσης με την παρένθετη μητρότητα του περιβάλλοντος, έναν πιο ασηπτικό όρο (αποστειρωμένο, υγειονομικό, υγιεινό, αντιβιοτικό, χωρίς μικρόβια, καθαρό) που μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε βιότοπο, ακόμα και σε εργοστάσιο. Εξ ου και το ménage à trois μεταξύ του οικολογικού άγχους, του ριζοσπαστικού προοδευτισμού και του «οικολογικά βιώσιμου» καπιταλισμού.

Το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι αυτός ο ανησυχητικός, αντιφυσικός, ιδεολογικός και λειτουργικός περιβαλλοντισμός στον νέο παγκόσμιο καπιταλισμό και την εκμετάλλευση των περιβαλλοντικών επιχειρήσεων. Η οικολογική κερδοσκοπία ενώνει έτσι τον ιδεολογικό μαξιμαλισμό και το πολιτικό του κέρδος. Η διαφημιστική στρατηγική των μεγάλων εταιρειών τροφίμων δεν υπερηφανεύεται πλέον για την ποιότητα των προϊόντων αλλά για το γεγονός ότι είναι οικολογικά βιώσιμα (φιλικά προς το περιβάλλον). Καμαρώνουν και την καλή τους οικολογική συνείδηση ​​εκτός από την καλή τους ιδεολογική συνείδηση ​​(τα διαφημιστικά με υποχρεωτικές δόσεις του πράσινου κόσμου, αλλά και μαύρου, γκέι και ουράνιου τόξου). Το κύριο πλεονέκτημα του προϊόντος είναι ότι δεν βλάπτει το περιβάλλον και είναι ιδεολογικά συμβατό. Δεν είναι η ποιότητα του φαγητού που μετράει αλλά η σπατάλη (τα απόβλητα) και οι ιδεολογικές επιπτώσεις που προκύπτουν. Στη βιώσιμη βιομηχανία οικολογικών τροφίμων έχουν προστεθεί τα οικολογικά αειφόρα καλλυντικά και η μόδα. Μεγάλες μάρκες πωλούν οικολογικά ρούχα, παπούτσια, οικολογικές κρέμες. Η οικολογικά βιώσιμη ελαφρότητα της ύπαρξης… Αλλά η βασική δραστηριότητα του οικολογικού άγχους είναι τα φάρμακα, η υγειονομική περίθαλψη και οι ψυχαναλυτικές θεραπείες. Το άγχος έχει κέρδος, μετατρέπεται σε χρήμα. Για να μην αναφέρουμε την πράσινη μετατροπή της βιομηχανίας και των σπιτιών, των μεταφορών και της ενέργειας. Μια τεράστια υπόθεση για τον ευρέως διαδεδομένο φόβο και για τους νέους υποχρεωτικούς κανόνες που πρέπει να υιοθετηθούν.

Έγραψα για τη νέα πανδημία που ονομάζεται οικολογικό άγχος και τον στόχο της για τη νεολαία στο πρόσφατο βιβλίο Discontenti (Δυσαρεστημένοι). Το οικολογικό άγχος επηρεάζει την ψυχική υγεία. Συνοδεύεται από μια ψυχική διαταραχή που ονομάζεται σολασταλγία, [το Solastalgia είναι ένας νεολογισμός, που σχηματίζεται από το συνδυασμό των λατινικών λέξεων sōlācium (παρηγοριά) και της ελληνικής ρίζας -algia (πόνος, ταλαιπωρία, θλίψη)], που προκαλείται από την οικολογική αλλαγή. Τα συμπτώματα και οι επιπτώσεις του οικολογικού άγχους είναι: κρίσεις πανικού, τραύμα, κατάθλιψη, διαταραχές άγχους, κατάχρηση ουσιών, επιθετικότητα, μειωμένη ικανότητα αυτονομίας και ελέγχου, αίσθηση ανικανότητας, μοιρολατρία και φόβος, τάση για αυτοκτονία. Και πολλές περιβαλλοντικές ενοχές. Ο λαός του οικολογικού άγχους θεωρεί το μέλλον «τρομακτικό».

Οι οικολογικά αγχώδεις θεωρούνται ενάρετοι ασθενείς, οι παθήσεις τους θεωρούνται αξιέπαινες γιατί υποδηλώνουν πράσινες ευαισθησίες. Αντίθετα, οι ένοχοι είναι εκείνοι οι ενήλικες που έχουν χτυπήσει τόσο πολύ τον πλανήτη και δεν υποφέρουν από οικολογικό άγχος. Η ανθρωπότητα χωρίζεται πάλι σε καλό και κακό, και μετά το no-vax, το no-war, ιδού το no-eco: από τη μια πλευρά τα θύματα, οι οικολογικά ανήσυχοι/αγχώδεις, από την άλλη οι αρνητές, τα οικολογικά τέρατα, που ελαχιστοποιούν το πρόβλημα που δημιούργησαν.

Η περαιτέρω τρέλα αυτής της περιβαλλοντικής δραματουργίας είναι ότι δεν παράγει συγκεκριμένα αποτελέσματα στο περιβάλλον: από τη στιγμή που η άξια μειοψηφία των οικολογικών ακτιβιστών έχει εξυψωθεί και η καταραμένη μειοψηφία των οικολογικών αρνητών υβριστεί, δεν προκύπτει κανένα πρακτικό αποτέλεσμα όσον αφορά την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Μια πολλοστή ιδεολογική διάκριση χρησιμοποιήθηκε μόνο για να υποστηρίξει έναν νέο, μανιχαϊστικό οικο-ρατσισμό από τον οποίο αντλούνται πολιτικά κέρδη. Ταυτόχρονα, το οικολογικό άγχος απομακρύνει τον κόσμο από την πραγματικότητα: ο εφιάλτης είναι το κλίμα, ας εστιάσουμε στην υπερθέρμανση του πλανήτη, τα υπόλοιπα είναι άσχετα ή λιγότερο επείγοντα. Μη σκέφτεστε πλέον την οικονομία και την πολιτική, την πραγματική κοινωνία και την οικονομία, την οικογένεια και τις αδικίες, την απανθρωποποίηση και το τέλος του πολιτισμού. Ο πλανήτης είναι το διακύβευμα που πρέπει να σωθεί. Ανάμεσα στο εγώ και στον πλανήτη υπάρχει ένα κενό. διότι τόν χώρο φροντίζει η παγκόσμια διακυβέρνηση. Σκεφτείτε το κλίμα, τα ζώα και τους παγετώνες και τον πονεμένο αγχωμένο εαυτό σας. Ο κόσμος είναι απάνθρωπος, αλλά το θέμα στο οποίο πρέπει να εστιάσουμε είναι το κλίμα. Το σημαντικό είναι να σωθεί ο πλανήτης. Και αν η ανθρωπότητα είναι εμπόδιο, ας σώσουμε τον πλανήτη ακόμα και με κόστος της ανθρωπότητα.

Dall’eco-ansia all’eco-razzismo - Marcello Veneziani (www-marcelloveneziani-com.translate.goog)