Simone Weil, η Εβραία κριτικός του Ιουδαϊσμού

 του Marcello Veneziani

Η λατρεία της Simone Weil ογδόντα χρόνια μετά τον θάνατό της, στις 24 Αυγούστου 1943 σε ηλικία μόλις 34 ετών, είναι τεράστια και άνευ όρων. Το θρησκευτικό και μεταφυσικό της όραμα είναι το μόνο που έτυχε καλής υποδοχής σε μια αθεϊστική και μηδενιστική εποχή, η ζωή της προκαλεί αγιογραφικές αφηγήσεις και τα έργα της προκαλούν τον απόλυτο θαυμασμό. Εβραία, επαναστάτρια, «εθελόντρια» εργάτρια της Renault, που έσπευσε στην Ισπανία για να πολεμήσει με τους αντιφασίστες, ιεροποιημένη από την έκδοση των έργων της και των σημειωματάριων της από τις εκδόσεις Adelphi, πριν από λίγα χρόνια συλλέχθηκαν οι προβληματισμοί της για τον Ιουδαϊσμό από τους οποίους απροσδόκητα προέκυψε η αντιεβραϊκότητα. Σέ σύγκριση μέ τίς σελίδες τις, οι διαμάχες που χώρισαν την Hannah Arendt, επίσης Εβραία, από τον εβραϊκό κόσμο φαίνονται αβλαβείς. Οι κρίσεις γιά τούς Εβραίους τής Βέιλ και πάνω στον ξεριζωμό που είχαν δημιουργήσει στον κόσμο κάνουν χλωμές τις αόριστες και πομπώδεις νύξεις γιά τίς οποίες «κρεμάστηκε» ο Μάρτιν Χάιντεγκερ.
Στο «Το φορτίο της ταυτότητας» που επιμελήθηκε ο Ρομπέρτο ​​Πεβερέλι (εκδ. Μέδουσα), βρίσκουμε τρομερές κρίσεις: «Η κατάρα του Ισραήλ βαραίνει πολύ τον Χριστιανισμό. Οι φρικαλεότητες, οι εξολοθρεύσεις των αιρετικών και των απίστων, ήταν το Ισραήλ. Ο Καπιταλισμός, ήταν το Ισραήλ (και εξακολουθεί να είναι, σε κάποιο βαθμό). Ο ολοκληρωτισμός είναι το Ισραήλ». Και αλλού διευκρινίζει: «Οι Εβραίοι, αυτή η χούφτα των ξεριζωμένων, προκάλεσαν τον ξεριζωμό ολόκληρης της υδρογείου… με το ψέμα της προόδου. Και η ξεριζωμένη Ευρώπη ξερίζωσε τον υπόλοιπο κόσμο με την αποικιακή κατάκτηση. Ο καπιταλισμός, ο ολοκληρωτισμός είναι μέρος αυτής της προόδου στον ξεριζωμό. Οι αντισημίτες διαδίδουν φυσικά την εβραϊκή επιρροή. Οι Εβραίοι είναι το δηλητήριο του ξεριζωμού». Τρομερή, ούτε καν οι ρατσιστές θεωρητικοί Μπάουμλερ ή Ρόζενμπεργκ δεν πήγαν τόσο μακριά... αλλά μέσα της υπήρχε ο εξτρεμισμός της αγνότητας και η ριζική αντίθεση ανάμεσα στο πνευματικό όραμα και την «πτώση» στην ιστορία.
Σύμφωνα με τήν Weil, το τερατούργημα της εβραϊκής θρησκείας ήταν η αξίωση να συνδυάσει τη θεότητα και τη δύναμη. Ενώ στον Χριστό όπως στον Διόνυσο, στον Όσιρι όπως στον Δία υπάρχει το πάθος, στον Ιουδαϊκό Θεό υπάρχει η μέθη της δύναμης/εξουσίας. «Είναι δύσκολο να φανταστείς έναν Γιαχβέ που παρακαλεί». Εξ ου και η θέση ότι η ιστορία του Ισραήλ είναι μια ιστορία σφαγών και αγριότητας, η ιστορία μιας ειδωλολατρίας που έχει το αποτέλεσμά της «στην απεχθή ιδέα του εκλεκτού λαού». Στην πραγματικότητα, γράφει η Weil, το Ισραήλ είναι ο εκλεκτός λαός μόνο επειδή επιλέχθηκε από τον Θεό για τη γέννηση και τη σταύρωση του Ιησού («ένας λαός που επιλέχθηκε να είναι ο δήμιος του Χριστού»).
Η Simon συγκρίνει τον Μωυσή με τον Maurras, τόν ηγέτη της γαλλικής δεξιάς, γιατί και οι δύο αντιλαμβάνονται τη θρησκεία «ως απλό όργανο πατριωτικού μεγαλείου». Η Weil είδε στον Ιουδαϊσμό ένα μείγμα φανατισμού και αθεϊσμού («ένας άθεος Εβραίος είναι πιο άθεος από όλους τους άλλους»), της θρησκείας ως θέλησης για εξουσία, της απιστίας και της λατρείας του χρήματος. Η Weil επισημαίνει ότι «δεν έχω κληρονομήσει σίγουρα τίποτα από την εβραϊκή θρησκεία» και προσθέτει ότι «αν υπάρχει μια θρησκευτική παράδοση που θεωρώ κληρονομιά μου, αυτή είναι αναμφίβολα η καθολική παράδοση. Η χριστιανική, γαλλική, ελληνική παράδοση, αυτή είναι δική μου. Η εβραϊκή παράδοση μου είναι ξένη». Και φτάνει στο σημείο να αγκαλιάζει τις ξενοφοβικές και αντισημιτικές προτάσεις μιας οργάνωσης που πλαισίωσε επίσης την Αντίσταση, της Οργάνωσης Civile et Militaire, να υιοθετήσει μέτρα που εισάγουν διακρίσεις –για παράδειγμα για να εμποδίσει τους Εβραίους να διδάσκουν στα σχολεία– την επιβολή της χριστιανικής εκπαίδευσης στους Εβραίους, την πιθανή στέρηση της γαλλικής ιθαγένειας για τους πιο φανατικούς Εβραίους. Όλα για να αφήσουν πίσω για πάντα την εβραϊκή μήτρα. Για το σκοπό αυτό, η Simone ελπίζει επίσης στο κίνητρο των μικτών γάμων για να διασκορπιστεί αυτή η καταγωγή.
Το 1978 ένας Εβραίος συγγραφέας, ο Paul Ginievcki, έγραψε ένα πολύ σκληρό φυλλάδιο εναντίον της Weil κατηγορώντας την για άγνοια, μίσος και κακή θέληση προς τους Εβραίους. Έφτασε στο σημείο να υποστηρίξει ότι η Weil αδιαφορεί για τη γενοκτονία του εβραϊκού λαού και για να τη διαγράψει, προτείνει μια μορφή αφομοίωσης, μάλιστα «αρειανοποίησης». Ο αμφιλεγόμενος στόχος είναι το κείμενό της L'Enracinement, που επιμελήθηκε ο Camus, ο οποίος στην Ιταλία δημοσίευσε τον Εβραίο Olivetti με την επιμέλεια του Εβραίου Franco Fortini (γεννημένος Lattes) με τον τίτλο "Η πρώτη ρίζα". Σε αυτό το εξαιρετικό βιβλίο η Simone Weil υπερασπίζεται τις ρίζες και την αίσθηση του καθήκοντος, της τιμής και της αγάπης για την πατρίδα, την πίστη και την παράδοση. Υπάρχει στή Simone η απόλυτη αυστηρότητα της μεταφυσικής και η αδιαλλαξία μιας κρυστάλλινης προσκόλλησης στην Αλήθεια. Αλλά όπως κάθε αγνότητα στο όνομα της Απόλυτης Αλήθειας, υπάρχει ένας ισχυρός μη ρεαλισμός μέσα της που την ωθεί να υπερασπιστεί την υπόθεση του Καλού με κάθε κόστος. Η ζωή για αυτήν είναι αμελητέο πράγμα σε σύγκριση με την Αλήθεια. Πρέπει να πούμε ότι ο Σιμόν, που πέθανε το '43, δεν γνώριζε την αποτρόπαια αλήθεια των στρατοπέδων ή των γκουλάγκ. Και ήταν πάντα κατά του ναζισμού. Η πρώτη μάρτυρας αυτής της απόλυτης αγνότητας ήταν η ίδια, που θυσίασε τη ζωή της στην αυστηρότητα της υπεράνθρωπης αγάπης της, η οποία κινδύνευε να φανεί απάνθρωπος. Η Weil υπέφερε την απαίσια πλευρά μιας αδιάλλακτης αγιότητας, στην απόλυτη και τολμηρή αγάπη της για την αλήθεια. Επιπλέον, η Simone, στον φονταμενταλισμό της αλήθειας, δεν δίστασε να ασκήσει σκληρή κριτική στον σοσιαλισμό, τον εργατικό συνδικαλισμό και τις αντιφασιστικές σφαγές στην Ισπανία, αφού πρώτα είχε ασπαστεί τον αγώνα τους.
Ο Ζωρζ Μπατάιγ, που δεν του άρεσαν οι σκέψεις της Σιμόν, αναγνώρισε ωστόσο ότι πολύ λίγοι άνθρωποι είχαν κεντρίσει το ενδιαφέρον του όπως εκείνη. «Η αδιαμφισβήτητη ασχήμια της ήταν τρομακτική» αλλά έκρυβε «αυθεντική ομορφιά». «Ήταν σαγηνευτική χάρη σε μια πολύ γλυκιά και πολύ απλή αυταρχικότητα. Ήταν σίγουρα ένα αξιοθαύμαστο ον, χωρίς φύλο, με κάτι κακόβουλο πάνω της. Πάντα μαύρα, μαύρα ρούχα, μαλλιά σαν φτερά κορακιού, καστανή επιδερμίδα. Ήταν αναμφίβολα πολύ καλή, αλλά γαλουχημένη από ατρόμητη απαισιοδοξία και υπερβολικό θάρρος που την τραβούσε το αδύνατο, είχε πολύ λίγο χιούμορ». Άλλωστε, σημειώνει ο Bataille, προκάλεσε τον θάνατο στον εαυτό της για υπερβολική αυστηρότητα και για την «λαμπρή σκληρότητά της». Αλλά από αυτές τις σκόρπιες σελίδες, που είναι ήδη γνωστές σε διάσπαρτα θραύσματα, προτιμά κανείς να αγνοήσει την ύπαρξή τους, να συνεχίσει την άσκηση του θαυμασμού προς τη Simone Weil, με μια φαρισαϊκή υποκρισία που η ίδια θα είχε απορρίψει με περιφρόνηση. Και εξακολουθούν να υπάρχουν εκείνοι που αρνούνται το προφανές νόημα αυτών των σελίδων και προσπαθούν να εκμηδενίσουν την αγάπη της για τις ρίζες…

Simone Weil, l’ebrea che criticava l’ebraismo - Marcello Veneziani