Η διδασκαλία του Ιωακείμ της Φλόρα περί πνεύματος (8)

Συνέχεια από:Τετάρτη, 6 Απριλίου 2016

Creator Spiritus
Η διδασκαλία του Ιωακείμ της Φλόρα περί πνεύματος
Die Geisteslehre des Joachim von Fiore
Του Ernst Benz, στο ERANOS-JAHRBUCH XXV
V. Η θεολογία του Πνεύματος κατά τον Ιωακείμ της Φλόρα 
4. Η πρόοδος της γνώσης περί σωτηρίας: το φως των άστρων, το φως της αυγής, το φως της ημέρας

Υπό το πρίσμα αυτής της εικόνας, η ιστορία της σωτηρίας παρουσιάζεται ως η ιστορία μιας προοδευτικής διαφώτισης τού ανθρώπου, έχοντας την μορφή τής μετάδοσης γνώσεων περί σωτηρίας, το επίπεδο των οποίων ανεβαίνει διαρκώς. Το δημιουργικό έργο του Αγίου Πνεύματος, το οποίο ενεργεί (κινεί) την ιστορία της σωτηρίας, έχει σκοπό την ανάδυση της Intelligentia spiritualis, η οποία θα αναδυθεί στην καθαρότερη μορφή της κατά την τρίτη εποχή σωτηρίας, την εποχή του Αγίου Πνεύματος. Η πρόοδος της γνώσης για την σωτηρία δεν ταυτίζεται λοιπόν με μια ενδοκόσμια υπερανάπτυξη της ανθρώπινης διάνοιας. Αντιθέτως, ενεργείται από το υπερβατικό μέσω ενός προοδευτικού φωτισμού, ο οποίος σε κάθε εποχή χρησιμοποιεί τα χαρακτηριστικά για την εποχή μέσα. Έτσι, η γνώση της σωτηρίας στην πρώτη εποχή μεταδίδεται δια του νόμου, ο οποίος γνωστοποιεί στους ανθρώπους την θετική βούληση τού Θεού. Η δεύτερη εποχή φέρνει μια ανώτερη γνώση, την οποία μεταδίδει στους ανθρώπους το Ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού. Αλλά και αυτό το Ευαγγέλιο δεν αποτελεί τον ύψιστο βαθμό γνώσης της σωτηρίας, καθώς παρουσιάζει τα θεϊκά μυστήρια (Mysterien) με σύμβολα, εικόνες και μυστήρια της Εκκλησίας (Sakramente). Μόνο η τρίτη εποχή φέρνει την γνωστοποίηση ολόκληρης της θεϊκής αλήθειας.

Η Intelligentia spiritualis έχει ένα καθαρά εσωτερικό, πνευματικό χαρακτήρα. Το πνεύμα μεταδίδει γνώσεις ακόμα και «χωρίς την ακοή των αυτιών και χωρίς το βλέμμα των ματιών» (Expositio in Apocalipsim, 48c,f). Αυτές οι γνώσεις του πνεύματος είναι μάλιστα τόσο πιο τέλειες, όσο περισσότερο εκπίπτει το αισθητηριακό βλέμμα και άκουσμα. Έτσι διαπιστώνουμε πως η Intelligentia spiritualis δεν χρειάζεται την αισθητηριακή μετάδοση μέσω Γραφής και μυστηρίων. Η πνευματική θεωρία δεν κατευθύνεται πια στις γήινες εικόνες και σύμβολα, αλλά στα πράγματα του πνευματικού κόσμου. «Όποιος είναι πνευματικός αυτός έχει καθαρθεί από μια αόρατη χάρη και με αόρατο τρόπο ενδυναμώνεται από τα πράγματα των μυστηρίων. Σε αυτόν ανοίγονται οι ουρανοί, και με καθαρισμένα πια τα μάτια τής διάνοιας, βλέπει το Πνεύμα τής υιοθεσίας να κατέρχεται και να ησυχάζει πάνω του, και το διαπιστώνει καθώς αναφωνούμε: Αββά ο Πατήρ!» (Tractatus, 153,26). Το Πνεύμα επομένως ενεργεί στην τρίτη κατάσταση -την κατάσταση του φωτισμού του πιστού από το πλήρες φως της ημέρας, φως του Αγίου Πνεύματος- που είναι η καθαρή αρχή της εσωτερικότητας. «Καθώς το Πνεύμα δεν κατοικεί σε πράγματα χειροποίητα, αλλά στο κάστρο τού εσωτερικού ανθρώπου, ώστε αυτό, συγκρίνοντας τό πνευματικό με το πνευματικό, να μπορεί να δείξει στον άνθρωπο την πληρότητα της αληθείας» (Tractatus, 177,25). Τονίζεται με έμφαση πως πρόκειται για τον φωτισμό της διάνοιας του ξαναγεννημένου. Ο λόγος: «Το Πνεύμα όπου θέλει πνει» (Ιω. 3,8), δεν πρέπει να κατανοηθεί πως λέει ότι το Πνεύμα καταλαμβάνει αυθαίρετα ένα οποιοδήποτε άνθρωπο, αλλά ότι το Πνεύμα κατευθύνει το πνεύμα του ξαναγεννημένου εκεί όπου Αυτό θέλει, καθώς «το Πνεύμα που δόθηκε σε αυτούς διερευνά τα πάντα, ακόμα και τα βάθη του Θεού» (Από το Tractatus, 256,8 και προς Κορ. 2,10).   

Και επειδή αυτή η Intelligentia spiritualis θεωρείται ως η ύψιστη, τελειωτική μορφή της παγκόσμιας γνώσης της σωτηρίας της τρίτης εποχής, ανακύπτει ένα πρόβλημα με πραγματικά επαναστατικές συνέπειες. Συνέπεια αυτής της ιδέας είναι το γεγονός πως η ισχύς της Αγίας Γραφής και των μυστηρίων περιορίζεται στην δεύτερη εποχή και στην αντίστοιχη προς αυτήν γνώση της σωτηρίας. Αυτό σημαίνει πως χάνει (η ισχύς αυτή) την σημασία της στην τρίτη εποχή, καθώς την αντικαθιστά από την ανώτερη γνώση της Intelligentia spiritualis. Ο Ιωακείμ εξέφρασε αυτή την επαναστατική σκέψη χωρίς περιστροφές.

Συνεχίζεται