Η ΕΠΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ (5)

 Συνέχεια από: Τρίτη 24 Νοεμβρίου 2020

Η ΕΠΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 

Πώς (να συνεχίσουμε ) νά σκεφτόμαστε στην ψηφιακή εποχή!

Του Frank Schirrmacher. (Payback, 2009).

Κεφ.3! Ο γνωσιακός μας μηχανισμός μεταμορφώνεται!

          Δεν έχουμε πλέον την ανάγκη τού λευκού σβηστηριού, ούτε μιας κονσόλας για τα 10 μέτρα των βιβλίων που αντιστοιχούν περίπου στα δεδομένα, κάθε προσώπου στον κόσμο, που αποθηκεύει κατά μέσον όρο σε έναν χρόνο. Τότε για τί πράγμα διαμαρτυρόμαστε; Η πληροφορία είναι δωρεάν. Πρέπει να είμαστε ευχαριστημένοι. Μπορούμε να κάνουμε αντίγραφα και να τα προωθήσουμε επ’άπειρον, και ούτε αυτό κοστίζει κάτι. Αλλά το γεγονός ότι είναι δωρεάν, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει μία τιμή (ακριβή) για να πληρώσουμε. Κοστίζει προσοχή, όπως συνειδητοποίησε ήδη το 1971 το βραβείο Νόμπελ Herbert Simon και ένας πλούτος πληροφοριών μπορεί να προκαλέσει κυριολεκτικά ένα κύμα φτώχειας προσοχής.

          Λόγω τών πολυάριθμων νέων μέσων και τής μεγάλης ποσότητος πληροφοριών που μεταδίδουν ψηφιακά, σε πολλούς από εμάς ο μηχανισμός σκέψης και μνήμης άρχισε να αλλάζει μέ εκπληκτικό τρόπο. Οι νευροεπιστήμονες απέδειξαν ότι οι νευρικοί σύνδεσμοι τού εγκεφάλου μας μεταμορφώνονται, χωρίς να μπορούν να πούνε με ακρίβεια εάν στο τέλος τού κυκλώματος θα ανάψει ακόμη το λαμπάκι ή το πιεστικό τών σκουπιδιών. Η νέα αρχιτεκτονική τροποποιεί ακόμη και το Εγώ που κατοικεί, με μία ταχύτητα η οποία ούτε πολύ ούτε λίγο αφήνει με το στόμα ανοιχτό τους μελετητές τής εξέλιξης! Διάφορα σημεία μάς πείθουν ότι αρχίζει να αλλάζει και η νοητική μας αρχιτεκτονική. Είναι μία μεταμόρφωση παρόμοια με εκείνη του Gregor Samsa ο οποίος ένα πρωϊνό ξυπνά και αντιλαμβάνεται ότι κατά την διάρκεια της νύχτας έγινε ένα έντομο.

          Εάν σκέφτεστε τώρα ότι αυτό είναι μια φτηνή παρομοίωση, θα ανακαλύψετε στην συνέχεια ότι είναι ακριβώς αυτό που συμβαίνει. Συμβαίνει ακριβώς όπως στο διήγημα του Κάφκα: Πίσω από την μεταμόρφωσή μας δεν κρύβονται σκοτεινές δυνάμεις του Κακού. Κανένας στην Google ή στην Sillicon Valley δεν σχεδιάζει την απώλεια τής συνήθειας τής σκέψης στα ανθρώπινα όντα, να διαβάζουν και να θυμούνται. Μάλιστα δε υπήρξαν οι πρωταγωνιστές τών νέων τεχνολογιών, αρχής γενομένης από τον πρωτοπόρο τού κομπιούτερ Joseph Weizenbaum, οι πρώτοι που χτύπησαν τον συναγερμό στην γνωσιακή αλλαγή στον μηχανισμό τής σκέψης μας, με τον οποίο έχουμε να κάνουμε τώρα. Είναι αλήθεια ότι πολλοί από εμάς συνειδητοποιούν μία αλλαγή στον μηχανισμό τής σκέψης μας, αλλά δεν ανησυχούμε και πάρα πολύ. Σε κάποιο μέρος, σκεφτόμαστε υπάρχει πάντα ένα κομπιούτερ που μας λέει αυτό που ξεχάσαμε, τί πρέπει να κάνουμε και εάν περιπέσαμε σε κάποιο λάθος.

          Πρόκειται, για να χρησιμοποιήσω μία τρέχουσα έκφραση, για ένα λάθος τού συστήματος. Στον πυρήνα του βρίσκεται αυτό που αποτελεί το κύριο επιχείρημα αυτού του βιβλίου: η μανία μας, προκαλούμενη από τον φόβο μας να χάσουμε τον έλεγχο, να μεταμορφώσουμε και να αλλάξουμε τον κόσμο σε τύπους, συστήματα και αλγόριθμους. Με μία λέξη στα μαθηματικά. (Το αρχαίο όνειρο του Μαρξισμού). Γινόμαστε όλο και πιο ανίκανοι να διαχειριστούμε αμφιβολίες και ανέφικτα, ακόμη και την αβεβαιότητα πάνω σε ποια πληροφορία βρίσκεται στο SMS που μόλις έφτασε. Ζούμε σε σταθερή κατάσταση συναγερμού. Και ένας συναγερμός ο οποίος ηχεί μόνιμα δεν είναι μία πληροφορία, είναι μία ενόχληση!

          Όταν λαμβάνουμε ακόμη γράμματα, εάν ήταν αναγκαίο μπορούσαμε να απαντήσουμε ακόμη και μετά από μέρες, και μερικές φορές βοηθούσε η τύχη και τα γράμματα χανόντουσαν. Σήμερα όμως σχεδόν κάθε ακουστικό σινιάλο που παρουσιάζεται στην καθημερινότητά μας κρύβει μία πραγματική ανθρώπινη σχέση, η οποία μάς κυκλώνει πάντοτε και καθορίζει ένα κοινωνικό στρες που πριν προκαλούσαν μόνον οι Θείοι, παρεξηγημένοι, διότι δεν είχαν λάβει απάντηση για την καρτούλα που είχαν στείλει από το χωριό. Όλοι μας γνωρίζουμε ότι τα mail για τα οποία δεν αντιδρούμε εντός 48 ωρών παραμένουν αναπάντητα. Ακόμη και όταν αποφασίζουμε να αγνοήσουμε τον συναγερμό η αναβολή είναι σύντομη: μερικές ώρες στα SMS και λεπτά για το στιγμιαίο μήνυμα. Οι μηχανικοί όμως έχουν κατανοήσει αυτά τα σημεία και εργάζονται ήδη για να τα λύσουν! Δεν υπάρχει πρόβλημα λέει η Mary Czerwinski, ερευνήτρια τής Microsoft, “μια μέρα το κομπιούτερ θα καταλαβαίνει ποιο μήνυμα είναι σημαντικό και ποιο μπορεί να περιμένει”!

          Αλλά το ερώτημα είναι: εμείς είμαστε ακόμη εις θέσιν να διακρίνουμε τί πράγμα είναι σημαντικό και τί πράγμα δεν είναι; Όπως είναι εύκολα προβλέψιμο, οι μηχανικοί απαντούν και σ’αυτή την ερώτηση με συμβουλές τεχνικής χρήσεως. Τα κομπιούτερ, λένε, θα καταλάβουν καλύτερα όχι μόνο τα μηνύματα, αλλά και τους αποδέκτες τους. Δηλαδή εμάς. Έτσι δεν θα είμαστε εμείς να έχουμε ένα πρόβλημα, αλλά τα μηχανήματά μας.

          Ειλικρινά δεν πιστεύω ότι είναι έτσι. Πιστεύω ότι είμαστε εμείς που έχουμε το πρόβλημα και είναι μάλλον σοβαρό. “Θα μπορούσε να συμβεί, γράφει ο Dennet, πρώην πρωτοπόρος αισιόδοξος τών πληροφοριακών τεχνολογιών “να πνιγούμε, να ηττηθούμε ψυχολογικά, να μην υποκύψουμε στις μεγάλες απατηλές χειραγωγήσεις, αλλά δέν θά μπορούσε νά συμβεί σε τίποτε άλλο από κάποιο ακατανίκητο τραγουδάκι, κάποιο σλόγκαν ή κάποια εξυπνάδα”.

          Τον Δεκέμβριο του 2005 ο υπουργός παιδείας της Αμερικής τάραξε την κοινή γνώμη δηλώνοντας ότι ο αριθμός τών πτυχιούχων ικανών να ερμηνεύσουν σύνθετα κείμενα είχε μειωθεί τα τελευταία 14 χρόνια 10%. Το πιο ανησυχητικό, εξηγούσε ο υπεύθυνος τής στατιστικής, ήταν ότι “η έρευνα δεν διευκρίνιζε εάν αυτά τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν τον Προύστ, αλλά εάν ξέρουν να διαβάζουν τις ετικέτες”. Στο τέλος τού 2007 προστέθηκε ο υπουργός τής Εθνικής ενίσχυσης για τις τέχνες τών ΗΠΑ, ο οποίος παρουσίασε την έρευνα η οποία ήταν η πληρέστερη και βαθύτερη μέχρι εκείνη την στιγμή στο θέμα τού νέου τρόπου ανάγνωσης. Ο τίτλος είναι : “Να διαβάζω ή να μην διαβάζω; Ένα θέμα εθνικής σπουδαιότητος” και βεβαιώνει ότι το ποιο ανησυχητικό γεγονός είναι ότι ανάμεσα στους πτυχιούχους μειώθηκαν τόσο το διάβασμα όσο και η διάθεση για το διάβασμα”.

          Οι συγγραφείς αυτής τής μελέτης- οι οποίοι δεν ήταν βεβαίως εχθροί τών νέων τεχνολογιών και τού internet-έδειξαν επι πλέον ποιες συνέπειες έχει, η απώλεια συγκέντρωσης στην ανάγνωση, στις δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής προόδου. Οι στατιστικές είναι τραγικές. Αυτή η μελαγχολική ανακάλυψη ήλθε σε δεύτερη μοίρα μόνον από την επιβεβαίωση ότι αυξάνει ταχύτατα ο αριθμός των παιδιών και των ενηλίκων οι οποίοι όχι μόνον δεν έχουν πιά επιθυμία να διαβάσουν, αλλά ούτε και ξέρουν να διαβάζουν με συστηματικό τρόπο. Η μελέτη απέδειξε λοιπόν τις αλλαγές στο μυαλό όλων μας και τις μεγάλες ταχύτητες με τις οποίες ο ψηφιακός πολιτισμός ο ποιό ανεπτυγμένος στον κόσμο, δεν κατανοεί πλέον δύσκολα και σύνθετα κείμενα!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.