Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΨΥΧΗΣ (2)

 Συνέχεια από: Τετάρτη 10 Μαίου 2023

Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΨΥΧΗΣ 

Στον Αριστοτέλη και στην Χριστιανική σκέψη.

Με αφορμή ένα νέο κείμενο του ΑΡΕΘΑ.

Του ΛΙΝΟΥ Γ. ΜΠΕΝΑΚΗ.

  

Η γενικώτερη θέση του Αρέθα διατυπώνεται στην επιγραφή τής επιστολής Προς Νικήταν ώς εξής: ταίς τών ανθρώπων γενέσεσιν η λογική ψυχή τελεία τώ διαπλασσομένω εισκρίνεται παραγόμενη υπό Θεού (εντελής τή ανθρώπινη γενέσει η ψυχή δίδοτας και…. Τελεία η λογική (ψυχή) τη κυήσει καταπέμπτεται) Από την διατύπωση αυτή προκύπτει αρχικά μόνο η αντίθεση προς την αριστοτελική διδασκαλία τής δυνάμει παρουσίας τής λογικής ψυχής στο έμβρυο, στο οποίο εισέρχεται θύραθεν, αφού εξαντλήσουν την λειτουργία τους η φυτική και η αισθητική ψυχή, για να εκδηλωθεί πια και η ίδια σταδιακά κατά την βραδεία πορεία προς την διανοητική ωρίμανση τού νέου ανθρώπου. Η αντίθεση αυτή είναι πιο εμφανής στον τίτλο τής (μη σωζομένης) παράγρ. ε’ (340, 13-14) όπου αμφισβητείται ρητά το ότι το έμβρυο κυβερνάται από την φυτική και μόνο ψυχή όσο είναι στην μήτρα.

          Η Θέση τού Αρέθα στο ειδικώτερο πρόβλημα τού χρόνου εισόδου τής λογικής ψυχής στο έμβρυο προκύπτει από την διατύπωση τού τίτλου τής (επίσης μή σωζόμενης) παραγρ. Θ’: ότι τελεία η λογική ψυχή εν τη συλλήψει δίδοται! Την θέση του ο Αρέθας τήν στηρίζει στην επιστολή του σε μία σειρά από επιχειρήματα που αποτελούν κυρίως αντίκρουση ενστάσεων. Οι τίτλοι τών κεφαλαίων αυτών είναι:

ζ’)Προς τους λέγοντας, επεί μή σαφώς λογίζεσθαι πάρεστι τω εμβρύω και τοις νηπίοις, ουδέ έχειν τοιαύτην δύναμιν ταύτα υποληπτέον.

η’) Διά τί μή τών κατά μήτραν μνήμην το έμβρυον φέρει μηδέ τών κατά την νηπίαν ηλικίαν.

θ’) Ότι τελεία η λογική ψυχή εν τη συλλήψει δίδοται και ουδέν η του οργάνου αελεια ταύτην παραβλάπτει, ώς ουδέ τον τεχνίτην το ελλιπές τού οργάνου…

ια’) Ότι ούκ ασώματος η ψυχή, εί μεριστώς υφίσταται, αλλ’

(έτι) ατιμότερα τού τελειούντος σώματος!

ε’) Προς τούς λέγοντας, εί τελεία η λογική τή κυήσει καταπέμπτεται, ανάγκη προϋπάρξιν ψυχών πρεσβεύειν.

          Είναι φανερό ότι ο Αρέθας δέχεται ότι σώμα και ψυχή δημιουργούνται μαζί και συνυπάρχουν από την πρώτη στιγμή της συλλήψεως τού εμβρύου στην μήτρα της μητέρας. Η διδασκαλία αυτή-πιστεύει-όχι μόνο ότι δεν προσκρούει σε κανένα βασικό δόγμα τής πίστεως-αφού δεν αποδίδεται στο σπέρμα ή στον πατέρα τού νέου λογικού όντος και η ιδιότητα τού αιτίου τής γενέσεως τής λογικής ψυχής (ρητή δήλωση : παραγομένη υπό Θεού τω διαπλασσομένω εισκρίνεται) αφού δεν σημαίνει αποδοχή τής προϋπάρξεως τής ψυχής (ρητή απόκρουση ενός τέτοιου συσχετισμού στην παραγρ. ιε’) ούτε και εκτεθειμένη στο δίλημμα, να αφήνει η ψυχή, καίτοι ανώτερη και Θεία, ως μεταγενέστερη τού σώματος, το προβάδισμα σ’εκείνο και να εξαρτάται από τήν σταδιακή ανάπτυξη τού σώματος, όπως εξαρτάται από αυτήν  η αισθητική, που εμφανίζεται μετά την φυτική ψυχή-αλλά παρουσιάζεται σύμφωνη και με την διδασκαλία του Αγ. Γρηγορίου Νύσσης, που την αυθεντία του επικαλείται.

          Η διδασκαλία τού Γρηγορίου Νύσσης για την γένεση τής λογικής ψυχής κατά την συνοπτικότατη διατύπωση τού Μιχαήλ Ψελλού (ο Θείος Γρηγόριος ο Νυσσαεύς και ο πολύς τήν ομολογίαν και την φιλοσοφίαν Μάξιμος ούτε πρεσβυτέραν την ψυχήν τού σώματος ούτε μεταγενεστέραν τιθέασιν, αλλ’ομού τή καταβολή τού σπέρματος, επιτηδείου προς υποδοχήν ψυχής τυγχάνοντος, ταύτην υφιστάνουσι…) Διδασκαλία παντοδαπή 59!

                                   ΤΕΛΟΣ.

ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΑΝΟΗΣΙΕΣ ΤΟΥ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΤΑΜΟΥΛΗ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Αμέθυστος.