Roberto Pecchioli - Ο Τζορτζ Σόρος και η Ανοιχτή Κοινωνία (1)

KATA ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ (ΤΟ ΑΝΤΙΦΩΝΟ ΤΟΥ ΣΟΡΟΣ)

 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Επιμέλεια Lorenzo Maria Pacini

Όταν αρχίσαμε να ακούμε για τη Μεγάλη Επαναφορά, λίγοι κατάλαβαν περί τίνος επρόκειτο, και ακόμη λιγότεροι κατάλαβαν ότι ήταν μια πραγματική επανάσταση σε εξέλιξη, η οποία σίγουρα ξεκίνησε όχι αμέσως μετά τη διακήρυξή της, αλλά σε μια μακρά ιστορία μετασχηματισμών που χαρακτήρισαν τη νεωτερικότητα. Μεταξύ αυτών, η ανοιχτή κοινωνία, ή the open society για να το θέσουμε στα αγγλικά σύμφωνα με τον αρχικό ορισμό, είναι ίσως ένα από τα θεμελιώδη στάδια για την κατανόηση αυτού που βιώνουμε.

Εδώ έγκειται η μεγάλη αξία του συγγραφέα αυτού του βιβλίου, του Roberto Pecchioli, ενός φιλοσόφου με εξαιρετική ευφυΐα και παραγωγική πένα, ακούραστου στην πολιτιστική του πρωτοπορία. Tο να μιλάμε για ανοιχτή κοινωνία σημαίνει, στην πραγματικότητα, να εξερευνούμε μια από τις πιο σύνθετες εσοχές της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής δυναμικής που άνοιξε το δρόμο για τη μεγάλη παγκόσμια επανεκκίνηση (Great Reset).

Aφετηρία είναι ο ορισμός της ανοικτής κοινωνίας, μια έννοια που δίνει το όνομά της στην κατήχηση της φιλελεύθερης σκέψης "The Open Society and Its Enemies" (H ανοικτή κοινωνία και οι εχθροί της) του Karl Popper, ένα δοκίμιο πολιτικής φιλοσοφίας που χρονολογείται από το 1945. Tο έργο του Popper αποτελεί αριστούργημα της δικαστικής αντίληψης της φιλοσοφίας, διότι όχι μόνο ασκεί δριμεία κριτική στα λεγόμενα ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά αναζητά και τα εμπνευσμένα μυστικά τους, τα οποία, σύμφωνα με τον Popper, βρίσκονται στον Πλάτωνα, τον Hegel και τον Marx, που θεωρούνται οι τρεις μεγάλοι θεμελιωτές μιας κοινωνίας την οποία ορίζει ως "κλειστή", "ολοκληρωτική", εχθρό της φιλελεύθερης κοινωνίας. H αντίληψη του Popper είναι μια αντίληψη που μπορούμε με ασφάλεια να χαρακτηρίσουμε δογματική, με στόχο όχι τόσο να απονομιμοποιήσει τα υπάρχοντα ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά μάλλον να προτείνει ένα είδος διανοητικής ανοσοποίησης ενάντια στην πιθανή αυγή οποιουδήποτε καθεστώτος εκτός από το φιλελεύθερο. Συγκεκριμένα, ο Πλάτων επικρίνεται για την ουτοπική του ιδέα της τέλειας δημοκρατίας, της Καλλίπολης, του ουράνιου παραδείγματος που πρέπει να υλοποιηθεί στη γη. O Χέγκελ ως θεωρητικός του αστικού κράτους με την πρωτοκαθεδρία της πολιτικής έναντι της οικονομίας. O Μαρξ ως προφήτης των κομμουνιστικών ουτοπιών, που αποκλείεται tout court τόσο στην αρχική του μορφή όσο και στις διάφορες αποκλίσεις του. Tο έργο του popper είναι στην πραγματικότητα ένα ιδεολογικό έργο, το οποίο διεκδικεί να γίνει σημείο αναφοράς για τη σκέψη του εικοστού αιώνα. Σχεδόν ογδόντα χρόνια αργότερα και χάρη σε αυτό το κείμενο του Pecchioli, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ποππεριανή προφητεία έχει εκπληρωθεί. Tο μόνο αποδεκτό μοντέλο κοινωνίας είναι το φιλελεύθερο - και εδώ έγκειται ο ιδεολογικός και φονταμενταλιστικός χαρακτήρας του έργου - κηρύσσοντας κάθε άλλη πολιτική μορφή παράνομη, εξορισμένη με την πολυχρηστική κατηγορία του ολοκληρωτισμού. Aπό αυτή την άποψη, θα μπορούσε μάλιστα να υποστηριχθεί ότι η ανοιχτή κοινωνία αποκαλύπτεται ως η πιο κλειστή κοινωνία, επειδή δεν επιτρέπει σε κανέναν να σκεφτεί οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό. Eίναι επιτρεπτό να σκεφτεί κανείς οτιδήποτε άλλο εκτός από μια διαφορετικά δομημένη κοινωνία. H μόνη δυνατή ελευθερία είναι αυτή που βασίζεται στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων. Σε ένα σημείο, πρέπει να παραδεχτούμε, ο Popper είχε δίκιο: υπάρχει μια λεπτή σύνδεση μεταξύ του Πλάτωνα, του Hegel και του Marx, όχι μόνο όσον αφορά τη φιλοσοφική τους εγγύτητα μεταξύ τους στη σκέψη τους στην αντίδρασή τους στα κρίσιμα πολιτικά ζητήματα της εποχής τους, αλλά κυρίως όσον αφορά την εντελώς δυσαρμονική φύση της φιλελεύθερης τάξης που προωθούσαν οι τρεις φιλόσοφοι. Η υπεροχή της πολιτικής έναντι της οικονομίας είναι ακριβώς αυτό που ο Popper και η ανοικτή κοινωνία του δεν μπορούν να ανεχθούν.

Ο εικοστός αιώνας ήταν η προοδευτική πραγμάτωση μιας ποππεριανής κοινωνίας, με τη φιλελεύθερη ιδεολογία ως υποκατάστατο των μεγάλων πολιτικών ιδεών, και κατά μία έννοια, αυτό που βιώνουμε τώρα βρίσκει επίσης τον λόγο ύπαρξής του στη διαμορφωμένη ανοικτή κοινωνία. Δύο χρόνια περίπου μετά την έναρξη της λεγόμενης έκτακτης ανάγκης για την υγεία, τα ανθρωπολογικά και κοινωνικά παραδείγματα έχουν αλλάξει ριζικά, αναδεικνύοντας ξεκάθαρα την ανθρώπινη ευπάθεια μπροστά στον πόνο, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι ελίτ χρησιμοποιούν αυτή τη στιγμή για να επιβάλουν μια νέα κανονικότητα. Χωρίς καν να χρειάζεται να κρυφτούν πίσω από τις αλλόκοτες αφηγήσεις των σκανδαλοθηρικών περιοδικών ή να καθίσουν στις τηλεοπτικές συζητήσεις, οι ισχυροί της γης, όπως τους αποκαλούσε ο Τζουλιέτο Κιέζα, μιλούν ακόμη πιο ξεκάθαρα απ' ό,τι στο παρελθόν και αποκαλύπτουν τα σχέδιά τους για τον κόσμο. Η παγκοσμιοποίηση κυβερνά και βασιλεύει. Μια πραγματική ανατροπή, η ρίζα περαιτέρω αλλαγών σε όλους τους τομείς της κοινωνίας-κόσμου, από τη σκοπιά αυτού του επαναπροσδιορισμού που σίγουρα χρειάζεται ο κόσμος, αλλά όχι σύμφωνα με τις επιταγές των τεχνοκρατικών ελίτ.

Το πρώτο γεγονός που πρέπει να σημειώσουμε είναι ότι έχει προκύψει ένα τρωτό σημείο στις αξίες και την ανθρωπολογία, με επιπτώσεις στα καθημερινά πρότυπα συμπεριφοράς και σκέψης. Τα προβλήματα είναι αυστηρά πρακτικής φύσης, διότι η Μεγάλη Επαναφορά είναι ένα φαινόμενο και, ως τέτοιο, έχει έναν τρόπο να επικοινωνεί και να απολαμβάνεται, αλλά πρώτα πρέπει να έχει μια τοπογραφία στην οποία να μπολιάζεται, ακριβείς συντεταγμένες χώρου και χρόνου που είναι πολιτισμικές συντεταγμένες. Η άφιξη του covid πέφτει ακριβώς στη θέση της για να δώσει μια απότομη τροπή, μια ξαφνική στροφή στην επανάσταση. Υπάρχει μια χαρισματική πτυχή του ιού: ήταν ικανός να συμπιέσει λανθάνοντα κοινωνικά στρώματα στα πρόθυρα της έκρηξης και να τα αναδείξει δυναμικά σε σχέση με τη συνήθη κοινωνική τάση, την ίδια στιγμή που η εκρηκτική και καταστροφική δράση έβγαζε το χειρότερο στους ανθρώπους. Τι είδους ανθρώπους; Με τι πολιτισμικό υπόβαθρο, τι αξίες, τι παιδεία και τι είδους σχέσεις; Εδώ είναι που πρέπει να προβληματιστούμε για να κατανοήσουμε τα αίτια αυτού που βιώνουμε και να είμαστε σε θέση να προβλέψουμε τις επόμενες κινήσεις των διαμορφωτών των κόσμων. Τίποτα από όσα συμβαίνουν δεν θα ήταν δυνατό χωρίς μια ανοιχτή κοινωνία από πίσω.

Το δράμα του κράτους πρόνοιας έχει μακροχρόνιες ρίζες, τα προβλήματα που αναδύθηκαν το 2020 είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου εκείνου του φιλελεύθερου διαταξικού καπιταλισμού που ευθύνεται, ως ιδεολογία, για την καταστροφή της ομαλής και ιερής αξίας του κράτους. Η κυριαρχία των μέσων μαζικής ενημέρωσης έχει επίσης οδηγήσει σε μια εκροή από τις αίθουσες διδασκαλίας και τα ακαδημαϊκά εργαστήρια εκείνου του προβληματισμού και της έρευνας που αρμόζει στους ειδικούς, εισβάλλοντας στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, δημιουργώντας βαθιά σύγχυση και τροφοδοτώντας τον επαναπροσδιορισμό των πολιτιστικών αξιών, οι οποίες ήδη ταλαντεύονται στη μεταμοντέρνα κοινωνία. Το Covid φέρνει μαζί του αξίες που είναι σε κάθε περίπτωση ιδεολογικές, οι οποίες έχουν αόρατα σημάδια που έχουν πλέον αναδυθεί, χαράσσοντας επίσης μια γραμμή μεταξύ δύο νοοτροπιών, που κατευθύνονται με τη σειρά τους από τα μέσα ενημέρωσης, τα οποία ερμηνεύουν τις πληροφορίες που λαμβάνουν με διαφορετικό τρόπο. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που ο ανθρωπολόγος Paul Farmer είχε ήδη περιγράψει ως δομική βία, ένα πραγματικό τέχνασμα απο-κοινωνικοποίησης που ευνοεί την άνοδο των ηγεμονικών ιδεολογιών, στρέφοντας τον πληθυσμό εναντίον του εαυτού του. Μια οξύμωρη διάσταση στην οποία εισάγονται ορισμένες έννοιες χρήσιμες για τις πολυεθνικές εταιρείες για να εξουδετερώσουν την ελεύθερη κριτική, η οποία είναι ο κινητήριος μοχλός του πολιτισμού, η ύψιστη έκφραση της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτή η βία λειτουργεί σε όλους τους τομείς, τόσο από το εσωτερικό της δομής, μέσω των μελών της που έχουν εξουσία δράσης, όπως οι πολιτικοί, όσο και από το εξωτερικό, μέσω της δράσης δευτερευόντων παραγόντων, όπως, στην περίπτωσή μας, τα μέσα ενημέρωσης, τα επιστημονικά ιδρύματα και οι ακόλουθοι των πολυεθνικών εταιρειών φαρμάκων, τεχνολογίας και οικολογίας.

Συνεχίζεται