του Marcello Veneziani
Ας γυρίσουμε για να δούμε αυτή την πρώτη ματιά της χιλιετίας. Πόσο μακριά είναι η 11η Σεπτεμβρίου 2001, με την επίθεση στους δίδυμους πύργους, που φέτος θυμήθηκαν λιγότερο από το πραξικόπημα στη Χιλή, την ίδια μέρα του 1973. Για χρόνια μιλούσαμε για την 11η Σεπτεμβρίου ως το σημείο καμπής μιας καθοριστικής εποχής, πιστεύοντας ότι το παιχνίδι του μέλλοντος ήταν μεταξύ της Δύσης και του Ισλάμ. Σήμερα, όμως, αναδύονται άλλα θέματα στον κόσμο. Από τη μία υπάρχει ο σύλλογος που λέγεται BRICS, που αποτελείται από τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα, τη Νότια Αφρική, στις οποίες έχουν προστεθεί και προστίθενται άλλες σαράντα περίπου χώρες που κάποτε θα ονομάζονταν αδέσμευτες. Και από την άλλη υπάρχει η αμερικανική, ή μάλλον ευρωατλαντική, δύναμη, ή αν θέλουμε η G7 που περιλαμβάνει όχι μόνο τις εξέχουσες δυτικές χώρες αλλά και την Ιαπωνία. Η επέκταση των Brics σε πολλές άλλες χώρες, που είναι πολύ άνισες από κάθε άποψη, θα οδηγήσει σε πολλά προβλήματα συνύπαρξης. Όσο πιο μεγάλοι γίνονται οι σύλλογοι, τόσο πιο δύσκολες είναι οι συνθέσεις και οι διαμεσολαβήσεις. Η κόλλα τους όμως είναι ακριβώς η απόρριψη της δυτικής και αμερικανικής ηγεμονίας στον κόσμο. Και αποτελούν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού και των εδαφών του πλανήτη. Είναι απίθανο οι Ηνωμένες Πολιτείες να μπορούν ακόμα να επιδιώκουν τον ρόλο των παγκόσμιων χωροφυλάκων και των ανώτατων διαιτητών του πλανήτη και ότι το δολάριο μπορεί να εξακολουθεί να είναι το παγκόσμιο νόμισμα ανταλλαγής. Θα είναι ήδη πολύ εάν τα αγγλικά παραμείνουν η διεθνής γλώσσα. Ένας κόσμος αλλάζει, η ιστορία αλλάζει κατεύθυνση και δεν είναι πλέον δυνατόν να επιμείνουμε στο να είμαστε οι ανώτατοι κριτές του πλανήτη και να δούμε το τέλος της ιστορίας στην αγκαλιά της παγκοσμιοποίησης της αμερικανικής επωνυμίας. Το παγκόσμιο ζήτημα υπερβαίνει κατά πολύ τον πόλεμο στην Ουκρανία και η ανεπιτυχής προσπάθεια απομόνωσης της Ρωσίας στο διεθνές πλαίσιο. Επηρεάζει τις παγκόσμιες γεωπολιτικές δομές.
Σε αυτό το πλαίσιο, το ίδιο το Ισλάμ, παρά το γεγονός ότι εκπροσωπεί πληθυσμούς και κράτη σε δημογραφική και θρησκευτική επέκταση, αποτελεί σήμερα έναν αθροιστικό και όχι έναν συγκεντρωτικό ή ηγεμονικό πόλο. Και επιπλέον, δεν είναι ομοιογενής, χωρισμένος μεταξύ του Ιράν, της Τουρκίας και της Σαουδικής Αραβίας και μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών. Η Τουρκία είναι με το ΝΑΤΟ, το Ιράν μπαίνει στα BRICS με τους Άραβες. Σε αυτή τη συμμαχία συγκεντρώνονται γιγάντια συμφέροντα, όχι μόνο το πετρέλαιο. Επί του παρόντος, οι εξέχουσες δυνάμεις στον εξωδυτικό κόσμο είναι η Κίνα και η Ινδία, και επομένως η Ρωσία. Μόνο μετά μπορεί να εξεταστεί ο ρόλος της Τουρκίας, του Ιράν και άλλων ισλαμικών χωρών, που κατά τα άλλα είναι διχασμένες.
Στο πλαίσιο αυτό, ο ρόλος της Ινδίας και η φιγούρα του ηγέτη της Μόντι έχουν αναλάβει κεντρικό ρόλο, ως ισορροπία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, αλλά και μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Η Ινδία είναι η πολυπληθέστερη δημοκρατία στον κόσμο και είναι η χώρα που θεωρείται η λιγότερο απειλητική, λιγότερο εχθρική στην παγκόσμια σκηνή, σε αντίθεση με τις άλλες που αναφέρθηκαν. Δεν έχει επιθετικές προθέσεις, δεν έχει αποικιακούς στόχους, γνωρίζει αργή και αδυσώπητη ανάπτυξη, παρά το γεγονός ότι δεν είναι χωρίς συγκρούσεις και εσωτερικά προβλήματα, λόγω και της ιλιγγιώδους επέκτασης του πληθυσμού της. Στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής της G20, ο Μόντι εμφανίστηκε πραγματικά ως το σημείο παγκόσμιας ισορροπίας και διαμεσολάβησης, μεταξύ του βορρά του πλανήτη και του νότου, με την Αφρική, μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης. Ακόμα κι αν η Ινδία (με το αρχαίο και ιερό όνομα Bharat, όπως θέλει ο Modi) είναι η κατ' εξοχήν Ανατολή. Αλλά για αυτό το θέμα και η Βραζιλία και η Αργεντινή, παρότι βρίσκονται στο δυτικό ημισφαίριο, είναι πιο κοντά στις δυνάμεις της Ανατολής παρά στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η αβεβαιότητα κυριαρχεί, αλλά ο πολυκεντρικός κόσμος που βρίσκεται μπροστά είναι ο μόνος εφικτός, ικανός να συγκρατήσει συγκρούσεις, διεκδικήσεις και υπεροχή. Ως εκ τούτου, θα είναι απαραίτητο να επανασχεδιαστούν οι δομές, να επανεξεταστούν τα Ηνωμένα Έθνη και το Συμβούλιο Ασφαλείας, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα και οι άλλες υπερεθνικές οντότητες που παρακολουθούν τον κόσμο. Όλα αυτά θα οδηγήσουν σε συρρίκνωση της Δύσης και των μελών της, όχι μόνο των ΗΠΑ. Και των ιδεολογικών, νομικών, οικονομικών και ζωτικών κωδίκων της.
Εμείς οι Δυτικοί ήμασταν πεπεισμένοι ότι οδηγούσαμε τον κόσμο στο μονοπάτι της νεωτερικότητας και της παγκοσμιοποίησης, και της προσαρμογής του στο δυτικό μοντέλο. Αντίθετα, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη χαμένη μας κεντρική θέση και άλλα ηγεμονικά μονοπάτια ανάπτυξης. Ως προς αυτό, αναφέρω την επικείμενη κυκλοφορία δύο σχετικών βιβλίων: I nodi dell'Occidente από διάφορους συγγραφείς, εκδ. Belforte, επιμέλεια Massimo de Angelis (υπάρχει επίσης μια τελευταία συνεισφορά μου, Beyond the West) και La deriva dell'Occidente, μεταγενέστερη έκδοση, από τον Franco Cardini.
Δύο αποφασιστικοί εσωτερικοί παράγοντες συμβάλλουν στη δυτική παρακμή: η παρακμή του χριστιανισμού και η δημογραφική παρακμή. Από τη μια πλευρά, μια απογοητευμένη, μηδενιστική Δύση, χωρίς αξίες αναφοράς, στερημένη ταυτότητας και υπερηφάνειας για την ιστορία της. Και από την άλλη μια ολοένα και πιο γερασμένη, αποδυναμωμένη Δύση, που κατοικείται από μετανάστες, σε κατάθλιψη.
Αντιμέτωποι με την ανάπτυξη άλλων κόσμων εκτός από τον δικό μας, δεν μπορούμε να θρηνούμε και να κλειστούμε στο σπίτι. Αλλά δεν μπορούμε ούτε να χαρούμε αν άλλοι ζωτικοί κόσμοι πάρουν τη θέση του δικού μας. Στην ιδανική περίπτωση, μπορούμε να παρηγορηθούμε βλέποντας ότι δεν είναι όλος ο κόσμος σε παρακμή. Αλλά δεν μπορεί να μας εξυψώσει να πιστεύουμε ότι ανήκουμε στο ημισφαίριο που φθίνει. Η λύση δεν είναι να τα παρατήσουμε και να ρυμουλκηθούμε από άλλες ατμομηχανές. Ούτε να προσποιούμαστε ότι δεν συμβαίνει τίποτα και να συνεχίσουμε να προσποιούμαστε ότι είμαστε οι κύριοι του κόσμου. Αλλά να ξυπνήσουμε, να ξεπεράσουμε την εξαντλημένη κατηγορία της Δύσης, να ανακαλύψουμε ξανά την εθνική, ευρωπαϊκή και μεσογειακή μας ταυτότητα και να μην φοβόμαστε να είμαστε πολύ ριζοσπαστικοί τόσο στη διατήρηση όσο και στην καινοτομία, στην επιστροφή στις ρίζες και στην ανάληψη της πρόκλησης της ιστορίας που έρχεται. Η εναλλακτική είναι η νύχτα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου