Marcello Veneziani
Αφήνω κατά μέρος τους γενετικούς, περιβαλλοντικούς και διατροφικούς λόγους. Η έρευνα παραδέχεται ότι εξηγούν μόνο εν μέρει την προοδευτική πτώση της ανθρώπινης νοημοσύνης. Εστιάζω στο σύστημα της ζωής μας, τις σχέσεις, την εκπαίδευση, τη σχέση με τις τεχνολογίες, ξεκινώντας από την πρώτη, τη γλώσσα. Ο Κλαβέ επιμένει στη φτωχοποίηση της γλώσσας. Είναι ένα διαπιστωμένο γεγονός: σήμερα χρησιμοποιούμε ένα πολύ φτωχότερο λεξιλόγιο από ό,τι στο παρελθόν, με λιγότερες λέξεις. Μπορεί να εξασκούμε περισσότερες γλώσσες αλλά γνωρίζουμε λιγότερο τη μητρική μας γλώσσα. Και σε αντίθεση με την «λαμπρή δημοτική» που ήλπιζε ο Δάντης, χρησιμοποιούμε μια πληβεία, βασική, συγχρωτισμένη, τεχνικοεμπορική δημοτική, φτωχή σε χρόνους, τρόπους και μορφές έκφρασης.
Το φτωχό λεξιλόγιο ατροφεί τη νοημοσύνη, η οποία ασκείται λιγότερο στην επιλογή των καταλληλότερων λέξεων και χρόνων. Και τα σεμινάρια και οι αυτόματοι διορθωτές μας διευκολύνουν. Λιγότερη προσπάθεια, λιγότερα καθήκοντα, περισσότερη ελευθερία: αλλά η ελευθερία εδώ συμπίπτει με την εξαθλίωση του μυαλού. Στην πορεία αντιστρέφεται σε μια μεγαλύτερη ευλυγισία που επιτρέπει τήν χειραγώγηση από καθεστώτα επιτήρησης, από ολοκληρωτικά συστήματα. Αρκεί να διαβάσετε το 1984 του Orwell ή το Fahrenheit 451 του Bradbury για να κατανοήσετε την ακολουθία μεταξύ μειωμένων λέξεων και χειραγώγησης, εξαθλιωμένων και προμαγειρεμένων σκέψεων και του θανάτου της κριτικής αίσθησης.
Αλλά ας πάμε παρακάτω. Ζούμε σε έναν κόσμο που φαίνεται όλο και πιο παγκόσμιος και εκτεταμένος, χωρίς σύνορα. Ωστόσο, είναι ένας κόσμος που γίνεται ολοένα και μικρότερος από τη μια πλευρά και όλο και περισσότερο εκχωρούμενος από την άλλη. Η σύγκριση με τη σκέψη και την ιστορία, με τη θρησκεία και την παράδοση, με τις διαφορές και τις ταυτότητες σβήνει, όλα ανάγονται στο μοναδικό παγκόσμιο παρόν που ισχύει. Ένας όλο και μικρότερος κόσμος. Τα μοντέλα ανάγονται σε έναν ενιαίο κανόνα και όταν γίνεται ιδεολογικός παίρνει το πρόσχημα της πολιτικής ορθότητας. Τα υπόλοιπα απαγορεύονται, ακυρώνονται. Δεν υπάρχει παρελθόν, και κατά συνέπεια δεν υπάρχει μέλλον που να μην είναι η άπειρη και ομοιόμορφη συνέχεια του παρόντος και των συνταγών του. Υπάρχει μια αυτόματη διάρκεια, χωρίς πιθανές αποκλίσεις. Δεν υπάρχει δυνατότητα σύγκρισης με άλλα συστήματα ιδεών και ζωής. Και η ίδια η ιδέα της εκπαίδευσης απορρίπτεται εκ των προτέρων ή διαστρεβλώνεται κατά τη διαδικασία.
Και στη συνέχεια, μια διαχειριζόμενη ζωή, με ολοένα και περισσότερη μεσολάβηση και υποκατάσταση με τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας, που ανατίθεται στην τεχνολογική δύναμη και στην προσυσκευασμένη ευημερία. Μια ζωή που ασχολείται όλο και λιγότερο με το απρόοπτο, τις παραλλαγές, τις ανάγκες που οξύνουν την εφευρετικότητα. Στην τεχνητή και προκατασκευασμένη ζωή - ο Saul Bellow το είχε ήδη καταγγείλει πριν από πολλά χρόνια και συνδυάστηκε με "το κλείσιμο του αμερικανικού μυαλού" για το οποίο έγραψε ο Allan Bloom - η νοημοσύνη χάνει ερεθίσματα, δρα αυτόματα, μένει μόνο να μάθει τις διαδικασίες, χωρίς ποτέ έξοδο από το πρόγραμμα και τη μοναδική προβλεπόμενη διαδρομή. Μια θανατηφόρα μετάλλαξη για το μυαλό.
Εν ολίγοις, η ευφυΐα μικραίνει επειδή οι κόσμοι μας και οι δυνατότητές μας στενεύουν, ακόμα κι αν εκ πρώτης όψεως έλεγε κανείς ακριβώς το αντίθετο: λιγότερη πρωτοτυπία και περισσότερη ομοιομορφία, συνθλίβεται στο παρόν και στο Ενιαίο Πρότυπο Ζωής, στερημένο της σκέψης, του πολιτισμού και της ανθρωπιστικής γνώσης, όλο και περισσότερο «εκπαιδευμένης» και μειωμένης σε εξαρτημένα αντανακλαστικά. Ο κόσμος μας έρχεται άνετα στο σπίτι μας, το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να πληρώσουμε.
Για να δώσουμε μια ιστορική περιοδοποίηση σε αυτή την παρακμή, θα μπορούσαμε να τη χωρίσουμε σε τρεις φάσεις. Η πρώτη, που υποδεικνύεται από ερευνητές, ξεκινά από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν τα αποτελέσματα της ευημερίας και της άνεσης που σχετίζονται με την παγκόσμια διαμαρτυρία προκάλεσαν μια αρχική τάση εξέλιξης στη νοημοσύνη μας και μια απόρριψη της εκπαίδευσης. Η δεύτερη της τελευταίας εικοσαετίας, με την εκπληκτική επέκταση του διαδικτύου, μείωσε περαιτέρω τη σφαίρα της σκέψης και του λόγου σε σχέση με τη δράση, εισάγοντάς μας σε αυτόματες και καθαρά τεχνολογικές διαδικασίες. Οι ροές πληροφοριών έχουν αντικαταστήσει τις διαδρομές εκπαίδευσης.
Η τρίτη είναι ακόμα σε εξέλιξη: σύντομα θα καταλάβουμε τι επηρεάζει η παγκόσμια απομόνωση λόγω του lockdown, της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, της διακοπής κάθε μορφής αστικής, κοινωνικής, πολιτιστικής σχέσης, εκτός από αυτές που προέρχονται από το βίντεο.
Με λίγα λόγια, μπαίνουμε με δεμένα μάτια και βουλωμένα αυτιά στην παγκόσμια εποχή της βλακείας. Και δεν βλέπεις τίς Γκρέτες τριγύρω να καταγγέλλουν και να κινητοποιούν ανθρώπους για μιά νοημοσύνη που κινδυνεύει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου