Ο τόπος του μηδενός

Lucien Malson

«Το ανθρώπινο άτομο χτίζει το πρόσωπό του χάρη και μέσα από τον ανθρώπινο περίγυρο. [...] Η ιδέα του ενστίκτου δεν ανταποκρίνεται στην ανθρώπινη κατάσταση. Βέβαια, η έννοια του ενστίκτου έχει χάσει πια την ακαμψία που είχε άλλοτε. Ξέρουμε πλέον, πως η μίμηση και η εκμάθηση υποχρεώσεων στα ανώτερα ζώα, όπως και η ομαδική υποβολή στα κατώτερα, δείχνουν πόσο σημαντικό ρόλο παίζει το περιβάλλον στην ωρίμανση του ενστίκτου. Παρ' ολ' αυτά, το ένστικτο παραμένει κάτι σαν ένα “a priori του είδους”, η οδηγητική δύναμη του οποίου εκφράζεται σε κάθε επιμέρους μέλος του, ακόμα και σε περιπτώσεις πρώιμης απομόνωσης. Με αυτή την έννοια λοιπόν η συμπεριφορά του ζώου παραπέμπει πάντοτε σε κάτι σαν φύση. Στο ανθρώπινο παιδί όμως, κάθε ακραία απομόνωση αποκαλύπτει την απουσία τέτοιου είδους στέρεων “a priori”, τέτοιων ειδικών προσαρμοστικών σχημάτων. Όσα παιδιά έτυχε να αποξενωθούν πολύ νωρίς από την κοινωνική συναλλαγή − αυτά τα παιδιά που αποκαλέσαμε «αγρίμια» −, εμφανίζουν μια τόσο μεγάλη στέρηση ώστε μοιάζουν σαν παράδοξα, ελλειμματικά ζώα. Πράγματι, αντί να αναδυθεί σε αυτά μια “φυσική κατάσταση”, στην οποία θα διακρίναμε ίχνη του homo sapiens και του homo faber [δηλαδή ενός προηγούμενου σταδίου της ανθρωπογένεσης], αυτό που βλέπουμε δεν είναι παρά μια έκτοπη κατάσταση, στο επίπεδο της οποίας κάθε ψυχολογία υποστρέφει στην τερατολογία.

Η αλήθεια είναι, ότι η κληρονομικότητα του είδους δεν καθορίζει τον άνθρωπο όπως καθορίζει το ζώο. Το σύστημα αναγκών και βιολογικών λειτουργιών, που κληροδοτείται από τον γονότυπο, καταχωρίζει τον άνθρωπο στα έμβια είδη χωρίς όμως να τον διακρίνει ως άνθρωπο, χωρίς να τον καταδεικνύει ως μέλος του ανθρώπινου είδους. Την ίδια στιγμή, αυτή η απουσία ειδικών καθορισμών συμπορεύεται με την παρουσία απροσδιόριστων δυνατοτήτων. […]

Αυτό που η ίδια η ανάλυση των ομοιοτήτων μεταξύ των πολυποίκιλων κοινωνικών τύπων αναδεικνύει ως κοινό, είναι μια δομή δυνατοτήτων, ακόμα και απλών πιθανοτήτων, που δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν χωρίς την ύπαρξη ενός κοινωνικού πλαισίου, όποιο κι αν είναι αυτό. Πριν από τη συνάντηση με τον άλλο άνθρωπο, και με την ανθρώπινη ομάδα, ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο από δυνατότητες, εύθραυστες κι αβέβαιες σαν τον ατμό. […]

Στον άνθρωπο, το φυσικοβιολογικό στοιχείο σχετίζεται με την κληρονομικότητα, ενώ το πολιτισμικό με μια κληρονομιά. […]

Χωρίς την κοινωνία των ανθρώπων, ο άνθρωπος γίνεται εκ των πραγμάτων “τέρας” [και όχι “καλός άγριος”] επειδή δεν υπάρχει καμμιά προ-πολιτισμική κατάσταση για να αναδυθεί όταν φύγει από τη μέση η πολιτισμική. […] Στα παιδιά που έτυχε να γίνουν “αγρίμια”, δεν υπάρχει ούτε το γέλιο, ούτε το χαμόγελο, αυτές οι χαρακτηριστικά ανθρώπινες εκδηλώσεις. […]

Lucien Malson, Les enfants sauvages. Mythe et Réalité (1963),από την εισαγωγή με τίτλο Τα παιδιά-«αγρίμια» και το πρόβλημα της ανθρώπινης φύσης.

Σημείωση του Γιάννη Ιωαννίδη: Κρίσιμες επισημάνσεις σε μια εποχή που, τόσο επάνω όσο και κάτω, επικρατεί η ιδέα, ότι το πολιτισμικό στοιχείο αποτελεί απλή «υπερδομή» μιας έξω-πολιτισμικής ή προ-πολιτισμικής «βάσης», την οποία υποτίθεται πως συγκροτούν οι «γυμνές ανάγκες» και η «οικονομία» τους −ή, στην πιο τεχνοφασιστική εκδοχή, το γονιδίωμα−, προσδιορίζοντας έτσι, ψευδώς, σαν «έσχατη πραγματικότητα» και κατεξοχήν τόπο του ανθρώπου το πολιτισμικό μηδέν. 

Σημειώνω, πως το βιβλίο αυτό του − φιλόσοφου, παιδαγωγού και λάτρη της τζαζ (δημιουργός του ραδιοφωνικού Αρχείου της Τζάζ, με εκατοντάδες εκπομπές από το 1956 έως το 1996) − Λισιέν Μαλζόν στηρίζεται στη μελέτη 52 παιδιών-«αγριμιών» από το 1344 έως το 1963, τα οποία εγκαταλείφθηκαν σε πολύ μικρή ηλικία, μεγάλωσαν μαζί με ζώα ή σε απομόνωση (όπως ο Γκάσπαρ Χάουζερ), και βρέθηκαν μεταξύ 7 και 22 ετών. Στην έκδοση 10/18 (1964) το γραπτό του Μαλζόν συνοδεύεται από την εκτενή μελέτη (1801) ενός από αυτά τα παιδιά, του Βικτόρ της Aveyron, από τον Jean Itard (1774-1838), γιατρό, ιδρυτή της ωτορινολαρυγγολογίας και παιδαγωγό, που δούλεψε συστηματικά με κωφάλαλα παιδιά και στις μελέτες του οποίου στηρίχτηκαν οι πρώτες σύγχρονες παιδαγωγικές προσπάθειες στον τομέα της Ειδικής Αγωγής.

πηγή: http://dangerfew.blogspot.com/2011/12/blog-post.html

«Άγρια Παιδιά»
Δείτε τις φωτογραφίες από την Τζούλια Φούλερτον Μπάρτον η οποία φωτογραφίζει παιδιά μεγαλωμένα στη μοναξιά και την άγρια φύση, σε ένα ονειρικό και ενοχλητικό, ταυτόχρονα, project.
Από την ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ   
Η Τζούλια Φούλερτον Μπάτεν γεννήθηκε στη Βρέμη της Γερμανίας το 1970, από μητέρα Γερμανίδα και πατέρα Άγγλο. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής της ηλικίας στη Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, πριν από τη μετάβασή της στο Ηνωμένο Βασίλειο, όταν ήταν 16 ετών. Σήμερα ζει στο Λονδίνο. Σπούδασε φωτογραφία στο Royal Berkshire College of Art and Design. Ξεκίνησε την επαγγελματική της καριέρα το 2001 και πλέον θεωρείται ως μία από τους κορυφαίους φωτογράφους στην Ευρώπη. Έχει βραβευτεί πολλές φορές για το έργο της και έχει εκθέσει στα μεγαλύτερα μουσεία και γκαλερί του κόσμου, ενώ μόνιμη συλλογή των έργων της υπάρχει στην National Portrait Gallery, στο Λονδίνο και στο Musee de l’Elysee, στην Ελβετία. Η επιλογή ασυνήθιστων τοποθεσιών, το ιδιαίτερα δημιουργικό στήσιμο, η χρήση ερασιτεχνών ως μοντέλα και ο κινηματογραφικός φωτισμός χαρακτηρίζουν το έργο της. 

11 Φωτογραφίες 

Sujit Kumar (Tο αγόρι-κοτόπουλο), Φίτζι, 1978. Ο Sujit παρουσίασε δυσλειτουργικές συμπεριφορές, όταν ήταν παιδί. Οι γονείς του τον κλείδωσαν σε ένα κοτέτσι. Η μητέρα του αυτοκτόνησε και ο πατέρας του δολοφονήθηκε. Ο παππούς του ανέλαβε την ευθύνη του, αλλά εξακολούθησε να τον κρατά περιορισμένο στο κοτέτσι. Ήταν 8 χρονών όταν βρέθηκε στη μέση του δρόμου, να περπατά και να κάνει ήχους σαν κοτόπουλο. Τα δάχτυλά του είχαν γυρίσει προς τα μέσα. Οδηγήθηκε σε ένα γηροκομείο από την κοινωνική πρόνοια, αλλά εκεί, επειδή ήταν πολύ επιθετικός, ήταν δεμένος με σεντόνια στο κρεβάτι του για πάνω από 20 χρόνια. Τώρα είναι πάνω από 30 ετών και φροντίζεται από την Elizabeth Clayton, που τον έσωσε από το ίδρυμα.

 Ιvan Mishukov, Ρωσία, 1998. Ο Ιβάν είχε κακοποιηθεί από την οικογένειά του και έτρεξε μακριά όταν ήταν μόλις 4 ετών. Έζησε στους δρόμους ζητιανεύοντας. Ανέπτυξε μια σχέση με μία αγέλη άγριων ​​σκυλιών και μοιραζόταν μαζί τους το φαγητό που ζητιάνευε. Τα σκυλιά άρχισαν να τον εμπιστεύονται και τελικά έγινε κάτι σαν αρχηγός της αγέλης. Έζησε για δύο χρόνια με αυτόν τον τρόπο, αλλά τελικά πιάστηκε και φιλοξενήθηκε σε ορφανοτροφείο. Ζει τώρα μια φυσιολογική ζωή.

Η νέα σειρά φωτογραφιών της Φούλερτον ονομάζεται «Άγρια Παιδιά» και είναι ονειρική και ενοχλητική ταυτόχρονα. Άγριο παιδί θεωρείται ένα παιδί που έχει απομονωθεί από την ανθρώπινη επαφή από πολύ μικρή ηλικία, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να μεγαλώνει με λίγη ή καθόλου εμπειρία της ανθρώπινης φροντίδας, συμπεριφοράς ή γλώσσας. Η φωτογράφος ερεύνησε 15 διάσημες περιπτώσεις άγριων παιδιών από όλο τον κόσμο για το έργο αυτό. Ήθελε να πει τις απίστευτες ιστορίες τους φωτογραφικά, δεν ήθελε, όμως, να επαναλάβει τις περιπτώσεις άμεσα, αλλά περισσότερο να ερμηνεύσει την εμπειρία του κάθε παιδιού. «Ως μητέρα δύο νεαρών αγοριών σοκαρίστηκα και μου κίνησε το ενδιαφέρον όταν έμαθα για αυτές τις περιπτώσεις», δήλωσε η φωτογράφος. «Η αρχική μου αντίδραση ήταν να αναρωτηθώ με ποιον τρόπο θα μπορούσαν να χάσουν οι γονείς και ιδιαίτερα να παραμελούν το παιδί τους.[…] Θαύμασα το σθένος που έπρεπε να επιδείξουν τα παιδιά για να επιβιώσουν σε ακραίες συνθήκες, όπως η απομόνωση, οι καιρικές συνθήκες, η πείνα, η ασθένεια. Σε οποιαδήποτε από τις περιπτώσεις που έχω διαβάσει σχετικά, έχουν συντριβεί εντελώς τα όρια της κατανόησης μου.» Η Φούλερτον, εκτός από την προσωπική της έρευνα που κράτησε δύο χρόνια, συνεργάστηκε με την ανθρωπολόγο Mary-Ann Ochota, η οποία είναι ειδική στο θέμα και έχει συναντήσει τρία πρώην άγρια παιδιά, που τώρα είναι ενήλικες και ζουν στην Ουκρανία, τα νησιά Φίτζι και την Ουγκάντα.   

Genie, ΗΠΑ, 1970. Όταν ήταν μικρό παιδί ο πατέρας της Τζένι αποφάσισε ότι ήταν διανοητικά ανάπηρη και την περιόρισαν σε ένα κάθισμα παιδικής τουαλέτας, σε ένα μικρό δωμάτιο του σπιτιού. Έζησε στην απομόνωση για πάνω από 10 χρόνια. Κοιμόταν πάνω στο κάθισμα. Ήταν 13 ετών το 1970, όταν η ίδια η μητέρα της εμφανίστηκε στις κοινωνικές υπηρεσίες και ένας κοινωνικός λειτουργός διαπίστωσε την κατάστασή της. Δε γνώριζε να χρησιμοποιεί την τουαλέτα και κινούνταν με μια παράξενη πλάγια κίνηση, σαν κουνελάκι. Δεν μπορούσε να μιλήσει ή να κάνει οποιονδήποτε ήχο. Για χρόνια έγινε αντικείμενο έρευνας. Σιγά σιγά έμαθε να λέει κάποιες λέξεις, αλλά δεν μπορούσε να τις οργανώσει συντακτικά. Επίσης, άρχισε να διαβάζει απλά κείμενα, και ανέπτυξε μια περιορισμένη μορφή κοινωνικής συμπεριφοράς. Έζησε για λίγο με τη μητέρα της και κακοποιήθηκε στη συνέχεια από ανάδοχες οικογένειες. 'Οταν επέστρεψε στο νοσοκομείο για παιδιά, διαπιστώθηκε ότι είχε πάψει πια να μιλάει. Η χρηματοδότηση για τη θεραπεία της σταμάτησε το 1974 και δεν ήταν γνωστό τι συνέβη σε αυτήν, έως ότου ένας ιδιωτικός ερευνητής την εντόπισε σε ιδιωτικό ίδρυμα για διανοητικά καθυστερημένους ενήλικες. 

The Leopard Boy, Iνδία, 1912. Το αγόρι ήταν 2 ετών, όταν το άρπαξε λεοπάρδαλη το 1912. Τρία χρόνια αργότερα, ένας κυνηγός σκότωσε τη λεοπάρδαλη και βρήκε τρία μικρά, ένα από τα οποία ήταν το πεντάχρονο αγόρι. Το επέστρεψαν στην οικογένειά του, σε ένα μικρό χωριό στην Ινδία. Όταν το έπιασαν έτρεχε στα τέσσερα τόσο γρήγορα όσο ένας ενήλικος άνθρωπος σε όρθια θέση. Τα γόνατά του ήταν καλυμμένο με σκληρά γδαρσίματα, τα δάχτυλα των ποδιών του ήταν λυγισμένα όρθια, σχεδόν σε ορθή γωνία με το κουτουπιέ του και οι παλάμες του ήταν καλυμμένες με σκληρό δέρμα. Δάγκωσε και πάλεψε με όλους όσοι τον πλησίασαν κι έπιασε και έφαγε τα πτηνά του χωριού. Δεν μπορούσε να μιλήσει, μόνο γρύλιζε. Αργότερα είχε μάθει να μιλά και να περπατά πιο όρθια. 

Madina, Ρωσία, 2013. H Madina έζησε με τα σκυλιά από τη γέννησή της έως ότου ήταν 3 ετών -μοιραζόταν το φαγητό τους, έπαιζε και κοιμόταν μαζί τους, όταν έκανε κρύο το χειμώνα. Όταν την βρήκαν οι κοινωνικοί λειτουργοί το 2013, ήταν γυμνή, περπατούσε στα τέσσερα και γρύλιζε σαν σκυλί. Ο πατέρας της τους είχε εγκαταλείψει λίγο μετά τη γέννησή της. Η μητέρα της, 23 ετών, ήταν αλκοολική και δεν ήταν σε θέση να την φροντίσει. Έτσι, τα σκυλιά έγιναν οι καλύτεροι και οι μόνοι φίλοι της. Οι γιατροί ανέφεραν ότι η Madina ήταν ψυχικά και σωματικά υγιής, παρά τη δοκιμασία της. Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να έχει μια φυσιολογική ζωή, όταν μάθει να μιλά όπως ένα παιδί της ηλικίας της. 

Kamala και Amala, Ινδία, 1920. Η Kαμάλα, 8 ετών, και η Aμάλα, 1.5 έτους, βρέθηκαν το 1920 σε κρησφύγετο λύκων. Είναι μία από τις πιο διάσημες περιπτώσεις άγριων παιδιών. Βρέθηκαν από έναν ηγουμένο, τον Joseph Singh, ο οποίος κρύφτηκε σε ένα δέντρο πάνω από το σπήλαιο, όπου τα είχαν δει. Όταν οι λύκοι άφησαν τη σπηλιά, είδε τα δύο πλάσματα. Τα κορίτσια είχαν φρικτή εμφάνιση, έτρεχαν στα τέσσερα και δεν φαίνονταν ανθρώπινα. Σύντομα κατέλαβε ότι ήταν κορίτσια. Όταν τα πήραν, κοιμόντουσαν κουλουριασμένα μαζί, γρύλιζαν, έσκιζαν τα ρούχα τους, δεν έτρωγαν τίποτα, εκτός από ωμό κρέας, και ούρλιαζαν. Οι τένοντες και οι αρθρώσεις τους είχαν παραμορφωθεί, δεν αλληλεπιδρούσαν με τους ανθρώπους αλλά η ακοή, η όραση και η όσφρησή τους ήταν εξαιρετική. Η Αμάλα πέθανε το επόμενο έτος μετά την εύρεσή τους τους. Η Καμάλα τελικά έμαθε να περπατά σε όρθια στάση και να λέει λίγα λόγια, αλλά πέθανε το 1929 από νεφρική ανεπάρκεια, σε ηλικία 17 ετών.

 John Ssebunya (Το αγόρι-μαϊμού), Ουγκάντα, 1991. O Tζων έτρεξε μακριά από το σπίτι το 1988, όταν ήταν 3 ετών, αφού είχε δει τον πατέρα του να δολοφονεί τη μητέρα του. Διέφυγε στη ζούγκλα, όπου έζησε με τους πιθήκους. Συνελήφθη το 1991, σε ηλικία περίπου 6 ετών και φιλοξενήθηκε σε ορφανοτροφείο. Όταν πλύθηκε, διαπιστώθηκε ότι ολόκληρο το σώμα του ήταν καλυμμένο με τρίχες. Η διατροφή του αποτελούνταν κυρίως από ρίζες, ξηρούς καρπούς, γλυκοπατάτες και μανιόκα και είχε σοβαρό πρόβλημα εντερικών σκουληκιών. Είχε κάλους στα γόνατά του από το περπάτημα σαν μαϊμού. Ο Τζων έχει μάθει να μιλάει κανονικά και είναι γνωστός τραγουδιστής στη χορωδία Pearl of Africa, με την οποία περιοδεύει στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Prava (Tο αγόρι-πουλί), Ρωσία, 2008. O Πράβα, ένα επτάχρονο αγόρι, βρέθηκε σε ένα μικρό διαμέρισμα δύο υπνοδωματίων, όπου ζούσε με την 31 ετών μητέρα του, αλλά είχε περιοριστεί σε ένα δωμάτιο γεμάτο με κλουβιά πουλιών, που περιείχε δεκάδες πτηνά της μητέρας του , ζωοτροφές και περιττώματα. Η γυναίκα είχε αντιμετωπίσει το γιο της ως άλλο ένα κατοικίδιο ζώο. Δεν τον κακοποιούσε, ούτε τον άφησε χωρίς τροφή, αλλά ποτέ δεν του μίλησε. Η μόνη του επικοινωνία ήταν με τα πουλιά. Δε μπορούσε να μιλήσει, αλλά τιτίβιζε. Όταν δε γινόταν κατανοητός, κουνούσε τα χέρια του σαν πουλί. Ο Πράβα μεταφέρθηκε σε κέντρο ψυχολογικής φροντίδας, όπου οι γιατροί προσπαθούν να τον αποκαταστήσουν.

Oxana Malaya, Ουκρανία, 1991. Η Οξάνα είχε βρεθεί με τα σκυλιά σε ένα σκυλόσπιτο το 1991. Ήταν 8 χρονών και ζούσε με τα σκυλιά για έξι χρόνια. Οι γονείς της ήταν αλκοολικοί και μια νύχτα την άφησαν έξω από το σπίτι. Ψάχνοντας για ζεστασιά, το τρίχρονο κορίτσι μπήκε στο σκυλόσπιτο ενός αγροκτήματος και κουλουριάστηκε με τους σκύλους, μια πράξη που πιθανότατα έσωσε τη ζωή. Όταν ανακαλύφθηκε, συμπεριφερόταν περισσότερο σαν ένα σκυλί από ό,τι σαν ένα ανθρώπινο παιδί. Έτρεχε στα τέσσερα με τη γλώσσα της έξω και γάβγιζε. Λόγω της έλλειψης της της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, ήξερε μόνο τις λέξεις «ναι» και «όχι». Η εντατική θεραπεία βοήθησε την Οξάνα να μάθει τις βασικές κοινωνικές και λεκτικές δεξιότητες, αλλά μόνο με την ικανότητα ενός πεντάχρονου. Τώρα, 30 ετών, ζει τώρα σε μια κλινική στην Οδησσό και δουλεύει με τα ζώα του αγροκτήματος του νοσοκομείου, υπό την εποπτεία των φροντιστών της.

Shamdeo, Ινδία, 1972. O Shamdeo, ένα αγόρι ηλικίας περίπου 4 ετών, ανακαλύφθηκε σε ένα δάσος στην Ινδία το 1972. Έπαιζε με μωρά λύκων. Το δέρμα του ήταν πολύ σκούρο και είχε ακονισμένα δόντια, μακριά αιχμηρά νύχια, μπερδεμένη τρίχα και κάλους στις παλάμες, τους αγκώνες και τα γόνατα. Ήταν λάτρης του κυνηγιού κοτόπουλου, έτρωγε χώμα και είχε μια λαχτάρα για το αίμα. Δενόταν με τα σκυλιά. Τελικά σταμάτησε την κατανάλωση ωμού κρέατος, ποτέ δεν μίλησε, αλλά έμαθε κάποια νοηματική γλώσσα. Το 1978 έγινε δεκτός στο Σπίτι της Μητέρας Τερέζας στο Lucknow, όπου μετονομάστηκε σε Πασκάλ. Πέθανε τον Φεβρουάριο του 1985.

 Πηγή: http://www.lifo.gr/