ΕΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ (4)-επανάληψη

Συνέχεια από: Τετάρτη 22 Μαρτίου 2017 

Ενολογια-Οντολογία (4)

Επέκταση με την σημασία της ολότητος, της έννοιας του «Είναι» στον Αριστοτέλη.

Του Giovanni Reale!

Ποιός είναι λοιπόν ο νεωτερισμός του Αριστοτέλη; 

Αυτός ο νεωτερισμός συνίσταται στο γεγονός πώς ανέκτησε σαν αληθινό είναι και το αισθητηριακό.

Μάλιστα δέ, όχι μόνο οι αισθητηριακές ουσίες (πέρα απο τις μετά αισθητήριες) θεωρούνται Είναι, όντα με όλη την σημασία του πράγματος, αλλά και οτιδήποτε αναφέρεται στις αισθητηριακές ουσίες (ακριβώς στο Οριζόντιο επίπεδο) κατανοείται απο τον Αριστοτέλη «Είναι», όν, παρότι σε διαφορετικούς τρόπους και με διαφορετικούς βαθμούς. 

Κατά συνέπεια, το κύριο πρόβλημα στην επεξεργασία του Είναι, για τον Αριστοτέλη δέν τίθεται σαν το πρόβλημα του αριθμού των ουσιών που υπάρχουν, και επομένως δέν εξαντλείται στην έρευνα των πολλαπλών ουσιών απο τις οποίες αποτελείται το Είναι (πάνω απ’ όλα στο υπερβατικό επίπεδο), αλλά στην έρευνα της διακρίσεως των κατηγοριών του Είναι, στην οριζόντια σημασία του κατά πρώτον, πρίν και πέρα απο την κάθετο διάσταση. Και επομένως να θεμελιώσει ποιές είναι οι διάφορες σημασίες του όντος.

Ένα χωρίο απολύτως ουσιώδες της Μεταφυσικής, αλλά παραμελημένο απο τους μελετητές, το οποίο περιέχεται στο ΧΙV βιβλίο, το οποίο ξεχάστηκε σχεδόν εντελώς λόγω του πολεμικού του χαρακτήρα εναντίον των πλατωνιστών, ρίχνει Φώς στο πρόβλημα που χειριζόμεθα, δείχνοντας μάλιστα με ευκρίνεια πώς ο Αριστοτέλης ήταν απολύτως συνειδητός της επαναστάσεως που επιχειρούσε μέσα στα πλαίσια της οντολογίας. 

Μας συμφέρει να το διαβάσουμε διότι είναι θεμελιώδες.

Συζητώντας λοιπόν το θέμα που σχετίζεται με τις πρώτες και υπέρτατες αρχές τού Πλάτωνος και των Πλατωνικών και τους λόγους για τους οποίους εισήχθησαν, προσπαθώντας δηλ να εξηγήσει την πολλαπλότητα των πραγμάτων, που υπάρχουν, ο Αριστοτέλης, διαπιστώνει τα εξής: (Μεταφ. ΧΙV, 2, 1088b 35-1089b 4)

«Υπάρχουν βέβαια πολλά αίτια που στάθηκαν αφορμή να φτάσουν οι ερευνητές βγαίνοντας απο τον δρόμο της ορθότητας, στις αιτίες αυτές. Η σπουδαιότερη αφορμή ήταν ότι έθεσαν τις απορίες κατά έναν αρχαϊκό τρόπο. Γιατί τους είπε η σκέψη τους ότι όλα τα όντα θα είναι ένα και τούτο το ένα θα είναι το καθαυτό όν, εκτός και άν κάνει κανείς πόλεμο και καταλύσει τον λόγο του Παρμενίδη «να κυριευθεί το είναι του μή-όντος είναι ολότελα αδύνατο». Σκέφτηκαν λοιπόν ότι ήταν ανάγκη να αποδειχθεί αντιθέτως ότι το μή όν υπάρχει. Γιατί κατ’αυτόν τον τρόπο απο το όν και απο κάποιο άλλο θα μπορέσουν να υπάρξουν τα όντα, αφού πρέπει να είναι πολλά.

Πρώτα πρώτα όμως άν το όν έχει πολλαπλές σημασίες (επειδή άλλοτε σημαίνει ουσία, άλλοτε ποιόν, άλλοτε ποσό και άλλοτε κάποια απο τις γνωστές κατηγορίες) ποιό ένα θα είναι όλα τα όντα, εάν δέν έχει ύπαρξη το μή-όν; 

Οι ουσίες ή τα πάθη και κάθε άλλη κατηγορία κατά τον όμοιο χωριστό τρόπο ή όλα μαζί ώστε θα είναι ένα και το τούτο-εδώ και το τέτοιας λογής και το τόσο και τα άλλα όσα σημαίνουν μία χωριστή κατηγορία: αλλά είναι άτοπο ή καλύτερα αδύνατο το να παρουσιαστή μία φύση με ενιαία οριστικότητα και να είναι αιτία για να μοιραστή το όν σε ουσία, ποιό, ποσό και τόπο. Έπειτα απο ποιό μή όν και όν έχουν το είναι τους τα όντα; Γιατί και το μή όν έχει πολλές σημασίες αφού πολλές σημασίες έχει και το όν. Γι’αυτό και το μή-άνθρωπος είναι κάτι που αρνείται ουσία, το μή ευθύ κάτι που αρνείται ποιότητα, το μή τρίπηχυ κάτι που αρνείται ποσότητα, απο ποιό λοιπόν όν και μή-όν γίνονται πολλά τα οντα; Εννοεί βέβαια το ψεύδος και ό,τι μία παρόμοια φύση με το ψεύδος έχει όταν (ο Πλάτων) λέει το ούκ όν, απο τό οποίο και απο το όν βγαίνει η πολλαπλότης των όντων, γι’αυτό έλεγαν τότε ότι πρέπει να βάλει κανείς ώς βασική αρχή κάποιο ψεύδος, όπως και οι γεωμέτρες παίρνουν μία γραμμή που δέν έχει μήκος ενός ποδός για γραμμή που έχει αυτό το μήκος. Είναι όμως αδύνατο να είναι έτσι τα πράγματα, γιατί ούτε οι γεωμέτρες παίρνουν ώς βάση ένα ψεύδος (γιατί η προτεινόμενο αισθητή γραμμή δέν μπαίνει στον συλλογισμό) ουδέ γίνονται ουδέ φθείρονται τα όντα ξεκινώντας απο ένα μή όν που έχει τέτοιο είδος ύπαρξης. Αντίθετα, επειδή το μή όν παρμένο στις ποικίλες του παραλλαγές εκφωνείται σε ισάριθμες προς τις κατηγορίες σημασίες παράπλευρα όμως πρός το μή όν αυτό έχουμε και το μή όν στην σημασία του ψεύδους καθώς και το μή όν στη δυναμική σημασία και απο το τελευταίο αυτό παρουσιάζεται η γένεση, δηλαδή απο κάτι που δέν είναι άνθρωπος αλλά ή μπορεί να είναι άνθρωπος γίνεται άνθρωπος και απο κάτι που δέν είναι λευκό αλλά μπορεί να είναι λευκό γίνεται το λευκό, χωρίς εξαίρεση άν πρόκειται να γίνει ένα ή πολλά. Είναι φανερό λοιπόν πώς η αναζήτηση των ερευνητών αυτών θέλει να βρεί πώς υπάρχει η πολλαπλότης, αλλά είναι επίσης φανερό πώς περιόρισαν την αναζήτηση τους στα πλαίσια της ουσίας. Γιατί προσπαθούν να εξηγήσουν την γέννηση των αριθμών, των μηκών και των σωμάτων. Είναι λοιπόν ολοφάνερα άτοπο να ζητήσει κανείς να εξηγήσει την πολλαπλότητα των όντων θεωρημένων στην σημασία της ουσίας, και να μήν κάνει την ίδια έρευνα για την πολλαπλότητα των όντων απο την άποψη της ποιότητας και της ποσότητας. Διότι εξάπαντος δέν μπορούσε να πούμε πώς η αόριστη δυάδα, ούτε το μέγα και το μικρό, ότι είναι αιτία δύο λευκά πράγματα, ή πολλά χρώματα ή χυμοί, ή σχήματα, να υπάρχουν. Γιατί σε μία τέτοια περίπτωση θα ήταν και αυτά αριθμοί και μονάδες. Η αλήθεια είναι ότι άν ήθελαν στ’αλήθεια να φτάσουν στη θεώρηση αυτών των προβλημάτων θα έβλεπαν και το αίτιο που υπάρχει μεσα σ’εκείνα. Διότι αίτιο είναι το αυτό πράγμα ή ένα ανάλογο».

Ακριβώς λοιπόν, είναι η διακήρυξη των «πολλαπλών σημασιών του είναι» (πολλαχώς λέγεται το όν) και η αντίστοιχη των «πολλαπλών σημασιών του μή-είναι» (πολλαχώς λέγεται το μή όν), που επιτρέπει στον Αριστοτέλη την μέγιστη επέκταση της ακτίνας δράσεως της σφαίρας του Είναι, που χαρακτηρίζει τέλεια τον «ρεαλισμό» του. 

Γίνεται κατανοητός επιπλέον και ο λόγος για τον οποίο οι ερμηνευτές έδωσαν προβάδισμα σχεδόν απόλυτο στην ενότητα των σημασιών τού είναι εν λειτουργία με την αρχή τα πρός εν λεγόμενα,  δηλαδή στην οριζόντια αναφορά των διαφόρων σημασιών του είναι, στην ουσία, ξεχνώντας οι περισσότεροι, την σπουδαιότητα που διατηρεί στον Αριστοτέλη και η επίτευξη της καθέτου ενότητος (τα τώ εφεξής)

Συνεχίζεται 

Αμέθυστος