Χρήστος Γιανναράς - ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (13)

 Συνέχεια από: Τρίτη 14 Ιανουαρίου 2025

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

§ 6. Ἐκκλησία καὶ αἵρεση: Δυὸ ἀσύμπτωτες ὀντολογίες (2η συνέχεια)

Ὁ θεολογικὸς ἀκαδημαϊσμὸς καὶ ὁ πιετισμὸς εἶναι οἱ ἀναπόφευκτες θρησκευτικές συνέπειες τῆς ὀντολογικῆς θεώρησης ποὺ χαρακτηρίζει καὶ θεμελιώνει τὸ δυτικό πολιτισμό. Ἡ δυτικὴ ὀντολογία καθιερώνει μιὰ ἀτομοκεντρική στάση ζωῆς ἢ τρόπο ζωῆς: Τὴν ἀπόλυτη προτεραιότητα τῆς συλλογιστικῆς ἱκανότητας τοῦ ὑποκειμένου, τῶν κοινωνικῶν καὶ πολιτικῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀτόμου, τῶν ἀτομικῶν ἰδεολογικῶν προτιμήσεων, τῶν ὑποκειμενικῶν μεταφυσικῶν θεωρήσεων. Ἡ γνώση ὑποτάσσεται στὶς ἀτομικὲς ἀπαιτήσεις χρησιμότητας καὶ εὐζωίας, δηλαδή στη χρησιμοθηρική σκοπιμότητα τῆς τεχνικῆς ἢ στὴ σκοπιμότητα τῆς ὀργανωτικῆς ἀποδοτικότητας τῶν κοινωνικῶν θεσμῶν. ᾿Αναπόφευκτη συνέπεια καὶ ὀργανικὸ ἐπακόλουθο εἶναι καὶ ἡ ὑποταγὴ τῆς θρησκευτικότητας σὲ αὐτὸ τὸν ἀτομοκεντρικό τρόπο ὑπάρξεως καὶ ἀρθρώσεως τοῦ κοινωνικοῦ βίου: οἱ ἀτομικὲς θρησκευτικές πεποιθήσεις, ἡ ἀτομικὴ ἠθική, ἡ ἀτομική σωτηρία.

Ὁ ἀτομοκεντρικός τρόπος ὑπάρξεως ποὺ ἐπιβάλλεται στὰ ὅρια τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ, τοῦ πολιτισμοῦ τῆς ὑπεραγορᾶς καὶ τῆς κατανάλωσης, ἀναιρεῖ ριζικὰ τὴν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας δίχως νὰ μάχεται ἢ νὰ ἀλλοιώνη τὴ διατύπωση αὐτῆς τῆς ἀλήθειας.[ΤΙ ΔΟΥΛΕΙΑ ΕΧΕΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΥΠΑΡΞΕΩΣ ΠΟΥ ΕΠΙΤΑΣΣΕΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ; ΔΗΛ. ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ; ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΡΧΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΥΠΑΡΞΕΩΣ;] Ἡ ἀλήθεια παύει νὰ εἶναι ἐμπειρικὸ γεγονὸς καθολικῆς σχέσης, μεταβάλλεται σὲ ἀντικείμενο τῆς διάνοιας. Ὁ ἄνθρωπος, ὁ κόσμος καὶ ὁ Θεός, ἀντικειμενοποιοῦνται σὲ ἀπρόσωπες «ἀξίες» ὑπηρετικὲς τοῦ ἀτόμου, «ἀξίες» ἠθικῆς ἢ οἰκονομικῆς χρησιμότητας. [ΟΠΟΤΕ; Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΚ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΟΥΤΟΥ ΑΛΛΑ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΚ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΟΥΤΟΥ; Ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 70 ΧΡΟΝΙΑ ΥΠΗΡΞΕ ΜΙΑ ΙΕΡΗ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ; ΕΝΑΣ ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΕ ΤΟΥΣ ΟΠΑΔΟΥΣ ΤΟΥ; ΤΕΤΟΙΑ ΝΤΡΟΠΗ ΟΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΕΣ;] Ο Θεὸς εἶναι μιὰ «ἀξία» κοινωνικῆς ὠφελιμότητας ἢ ἀτομικῆς ψυχολογικῆς διευκόλυνσης, ὅπως εἶναι καὶ ὁ κόσμος ἕνα σύνολο οἰκονομικῶν «ἀξιῶν» γιὰ ἀτομικὴ κατανάλωση, καὶ ὅπως εἶναι ὁ ἄνθρωπος μιὰ «ἀξία» παραγωγικὴ εὐζωίας. Ἡ ἀλλοίωση τῆς ὑπαρκτικῆς ἀλήθειας σὲ ἀξιολογική ἀποτίμηση μπορεῖ νὰ ἐντάσσεται τόσο σὲ μιὰ ὑλιστικὴ ὅσο καὶ σὲ μιὰ ἰδεαλιστικὴ «κοσμοθεωρία», σὲ ἄρνηση ἢ σὲ ἐξαιρετική προσήλωση στὴν παραδεδομένη θρησκευτικότητα καὶ στὶς διατυπώσεις τῆς ἀλήθειας της. ᾿Αλλὰ αὐτὲς οἱ διατυπώσεις ἀντικειμενοποιοῦνται, ὑποτάσσονται στὴν ἀτομικὴ διανοητικὴ ἱκανότητα ἢ στὴν ἀτομικὴ ψυχολογικὴ αὐθαιρεσία.[ΤΙ ΟΝΕΙΡΕΥΕΤΑΙ Ο ΝΕΟΣ; ΤΗΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ ΕΠΙ ΤΗΣ ΓΗΣ; ΕΝΑΣ ΕΛΕΕΙΝΟΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ;]

Ἡ ὑποταγή κατορθώνεται μὲ τὴν οὐδετεροποίηση τῆς ἀλήθειας σὲ ἔννοιες. Οὐδετεροποιημένες ὑπαρκτικὰ οἱ ἔννοιες ἐξασφαλίζουν τὴν «ἀντικειμενικότητα» τῆς ἀλήθειας, δίχως νὰ ἀναιροῦν τὸν ἐγκλωβισμό στὴν τέλεια ὑποκειμενικότητα. Ὁ ἐγκλωβισμὸς στὴν τέλεια ὑποκειμενικότητα καὶ ἡ ταυτόχρονη ἀναζήτηση ἀπόλυτης ἀντικειμενικότητας εἶναι τὸ τυπικὸ γνώρισμα τοῦ ἀνθρώπου που διαμορφώνει ὁ δυτικός πολιτισμός. (Καὶ ὁ Kant εἶναι μᾶλλον ἡ εὐφυέστερη περίπτωση στὴν προσπάθεια γιὰ τὴν ἄρση τῆς φαινομενικῆς ἀντίθεσης ἀνάμεσα στὴν ὑποκειμενικότητα καὶ τὴν ἀντικειμενικότητα)47. ῾Η ἀντικειμενικότητα τῆς ἀλήθειας προϋποθέτει τὴ συμβατικὴ ταυτότητα τῶν ὑποκειμενικῶν κατανοήσεων ἢ τῶν ψυχολογικῶν καὶ συνειδησιακῶν βιωμάτων. ᾿Αντικειμενικά «σημεῖα» (signes) τῆς συμβατικῆς αὐτῆς ταυτότητας εἶναι οἱ ἔννοιες (concepts). 

Ο Heidegger ἔδειξε μὲ συνέπεια ὅτι ὁ «θάνατος τοῦ Θεοῦ» στὰ ὅρια τῶν δυτικῶν κοινωνιῶν εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς «ἀποεννοιοποίησης» (Verbegrifflichung) τῶν θρησκευτικῶν ἐμπειριῶν, εἶναι δηλαδὴ ἔργο τῆς ἴδιας τῆς δυτικῆς θεολογίας που μετέβαλε τὸν Θεὸ τῆς προσωπικῆς σχέσης καὶ κοινωνίας σὲ ἀφηρημένο ὑπερβατικὸ ἀντικείμενο διανοητικῶν ἀναζητήσεων καὶ σὲ ἀπρόσωπη ἀρχὴ ἠθικῆς αὐθεντίας 48.[ΧΕΣΤΗΚΑΜΕ ΦΙΛΤΑΤΕ. ΟΣΤΙΣ ΘΕΛΕΙ!!! ΔΕΝ ΘΕΛΕΙ Ο ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ; ΚΛΑΙΜΕ ΑΠΑΡΗΓΟΡΗΤΑ. ΕΙΝΑΙ ΛΟΓΟΣ ΑΥΤΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΕ ΤΑ ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ; ΤΙ ΛΕΕΙ Ο ΛΕΩΝ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ; Ο ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΝΟΣ ΜΑΚΙΓΙΕΡ ΤΟΥ ΧΑΜΟΓΕΛΟΥ ΤΗΣ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΟΣ; Ο ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ΠΟΥ ΤΟ ΞΕΣΗΚΩΣΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΑΦΟ;]

Σημείωσεις

47. Βλ. ἐνδεικτικά : Κritik der reinen Vernunft [Κριτική του καθαρού λόγου], B 133, 134, 137. Die Religion innerhalb der Grenzen der blossen Vernunft [Η θρησκεία εντός των ορίων της απλής λογικής], 3/II.

48. Βλ. Holzwege, Frankfurt (Klostermann) 1963, σελ. 193 κ. ε. – Nietzsche, Pfullingen (Neske) 1961, τόμος ΙΙ, σελ. 31 κ. ε. – Χρ. ΓΙΑΝΝΑΡΑ, Η θεολογία τῆς ἀπουσίας καὶ τῆς ἀγνωσίας τοῦ Θεοῦ, ᾿Αθήνα 1967. – Eric FUCHS, «Dieu est morts parce que la raison occidentale l'a tué, Journal de Genève, 14 octobre 1972, σελ. 5. – Olivier CLÉMENT, Devant l' atheisme contemporain, στὸν τόμο: Evangile et Révolution, Paris (Ed. Centurion) 1968, σελ. 102 κ. ε.