Χρήστος Γιανναράς - ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (9)

 Συνέχεια από: Πέμπτη 26 Δεκεμβρίου 2024

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

§ 5. Τὸ μονοειδές τῶν αἱρέσεων (3η συνέχεια)

Ὁ προτεσταντισμὸς θὰ προχωρήση ἀκόμα περισσότερο στὴν ἴδια παραθεώρηση τῆς ἀλήθειας τοῦ προσώπου, τῆς ἀλήθειας γιὰ τὴν ἑνότητα ὡς προσωπική κοινωνία κατὰ τὴν εἰκόνα τοῦ τριαδικοῦ πρωτοτύπου.[ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΠΟΤΕ ΝΑ ΦΑΝΤΑΣΤΕΙ ΟΤΙ ΘΑ ΑΛΛΑΖΑΜΕ ΘΕΟ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΙΑ, ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ ΚΑΙ ΘΑ ΥΠΟΧΩΡΟΥΣΑΜΕ ΣΤΟ ΚΑΤ' ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΔΕΝ ΥΦΙΣΤΑΤΑΙ ΠΛΕΟΝ] ᾿Αρνεῖται τὴν ἀπόλυτη προτεραιότητα ποὺ ἔδωσε ὁ ρωμαιοκαθολικισμὸς στὴ φύση τῆς Ἐκκλησίας – στὴν «ἐνεργητική»-ὀργανωσιακὴ οὐσία τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴ «λογική» αὐθεντία της – ὄχι γιὰ νὰ ἀποκαταστήση τὴν ἀλήθεια τοῦ προσώπου καὶ τῆς προσωπικῆς κοινωνίας (ποὺ εἶναι ἔργο καὶ χάρισμα τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος), ἀλλὰ γιὰ νὰ ἀπολυτοποιήση τὴν ἀτομικὴ ἑτερότητα σὲ σχέση μὲ τὴν ἀντικειμενική-ὀργανωσιακή σύλληψη καὶ πραγμάτωση τῆς κοινότητας τῆς οὐσίας : ᾿Απολυτοποιεῖ τὴν ἀτομική πίστη (sola fide) – ἀτομική διανοητική σύλληψη, ἀτομική συναισθηματικὴ βίωση, ἀτομικὴ ἠθικὴ ἐφαρμογὴ τῆς ἀλήθειας.

Καὶ ἐπειδὴ ἡ ἑτερότητα ὅταν δὲν εἶναι προσωπική (ἀποκαλυπτόμενη στὰ ὅρια τοῦ χαρίσματος τῆς κοινωνίας καὶ σχέσης) ἀλλὰ μόνο ἀτομικὴ διαφοροποίηση δὲν μπορεῖ νὰ συγκροτήση καμιὰ μορφὴ ὀργανικῆς ἑνότητας δίχως ἀναφορὰ σὲ κάποια ἀντικειμενική βάση καὶ αὐθεντία κοινῆς ἀποδοχῆς, γι' αὐτὸ ὁ προτεσταντισμὸς ἀπολυτοποιεῖ ὄχι πιὰ τὴ λογικὴ «φύση» τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ὀργανισμοῦ, ἀλλὰ τὴ λογική «φύση» τῶν Γραφῶν. Ἡ βάση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητας μετατίθεται στὰ κείμενα τῶν Γραφών, ἡ ἀλήθεια τῆς κοινῆς φύσεως μεταποιεῖται σὲ κοινότητα ἰδεολογίας καὶ ἠθικῆς συμπεριφορᾶς. Η «χριστιανικὴ ἰδεολογία» καὶ ἡ «χριστιανική Ηθικὴ» ἀντλοῦνται ἀπὸ τὴν ἀντικειμενικὴ αὐθεντία τῶν κειμένων - πηγῶν καὶ ὑποκαθιστοῦν τὸ ὑπαρκτικὸ γεγονὸς τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητας καὶ κοινωνίας, τὸν καινούργιο τρόπο ὑπάρξεως ποὺ εἶναι ἡ ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας, ἡ «καινή» θεανθρώπινη φύση της.

Ο προτεσταντισμὸς διατηρεῖ τὴ ρωμαιοκαθολικὴ ἀπόρριψη τῆς διακρίσεως οὐσίας καὶ ἐνεργειῶν, καὶ τὴ ρωμαιοκαθολική διδασκαλία γιὰ τὴν ἐκπόρευση τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ: Μένει δηλαδὴ πιστὸς στὴν ἀντίληψη τῆς ἀπόλυτα ἐνεργητικῆς οὐσίας ποὺ ὑποβιβάζει τὴν ἀλήθεια τῶν προσώπων σὲ ἀφηρημένες «ἐσωτερικὲς σχέσεις» τῆς οὐσίας, προσιτές μόνο μέσα ἀπὸ τὴ λογικὴ φανέρωση καὶ τὴ διανοητική προσπέλαση τῆς οὐσίας. Τόσο στὸ ρωμαιοκαθολικισμὸ ὅσο καὶ στὸν προτεσταντισμὸ ἡ βάση τῆς ἐκλησιαστικῆς ἑνότητας εἶναι ἡ αὐθεντία τῆς «λογικῆς» φανέρωσης καὶ ἐκπροσώπησης τῆς οὐσίας-θελήματος τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς οὐσίας-θελήματος τῆς Ἐκκλησίας. Μὲ τὴ διαφορὰ ὅτι οἱ ρωμαιοκαθολικοί συγκεκριμενοποιοῦν τὴ «λογική» αὐτὴ φανέρωση καὶ ἐκπροσώπηση στὴν ὁρατὴ ᾿Αρχὴ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ὀργανισμοῦ, ἐνῶ οἱ προτεστάντες στὰ κείμενα τῆς Γραφῆς. Καὶ στὶς δυὸ περιπτώσεις ἡ προσπέλαση τῆς οὐσίας-θελήματος εἶναι δυνατὴ μόνο μὲ τὴν ἀτομική λογική-διανοητικὴ ἱκανότητα – προσπέλαση ποὺ διασώζει τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἑνότητα ὄχι ὡς ὑπαρκτικὸ γεγονὸς προσωπικῆς σχέσης καὶ κοινωνίας, ἀλλὰ ὡς ἀτομικὴ πειθαρχία στὴν ἀντικειμενικὴ λογικὴ καὶ ἡθικὴ ἀπαίτηση.

᾿Αλλὰ καὶ στὸ χῶρο τῆς ὀρθόδοξης ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας οἱ κατὰ καιρούς ἀφορμὲς γιὰ τὴν ἀναίρεση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητας ἐπαναλαμβάνουν ἐπίσης τὶς πρῶτες καὶ ἀρχετυπικὲς ἀποκλίσεις ἀπὸ τὴν ὀρθὴ κατανόηση καὶ βίωση τοῦ τριαδικοῦ τρόπου τῆς ὑπάρξεως ποὺ ἀποκάλυψε ἡ σάρκωση τοῦ Λόγου.

Η σημαντικώτερη ἐπιβουλὴ τῆς καθολικῆς ἑνότητας τῶν κατὰ τόπους ὀρθόδοξων Ἐκκλησιῶν τοὺς τελευταίους αἰῶνες εἶναι ὁ ἐθνικισμός ἢ φυλετισμός29. Πρόκειται γιὰ τὴν ὑποκατάσταση τῆς ἀλήθειας γιὰ τὴ φύση τῆς Ἐκκλησίας – τὴ φύση ποὺ εἶναι ὁ «καινὸς» τριαδικὸς τρόπος ὑπάρξεως «ἐν Χριστῷ» – ἀπὸ τὴν ἀντικειμενικὴ ὁμοείδεια τῆς φυλῆς ἢ τοῦ ἔθνους: Σχετικοποίηση τῆς κοινῆς θεανθρώπινης φύσεως τῆς Ἐκκλησίας γιὰ χάρη τῆς «ἀτομικῆς» (ἐθνικῆς - φυλετικῆς) ἑτερότητας.

Ἡ ὑποταγὴ τῶν τοπικῶν ὀρθόδοξων Ἐκκλησιῶν στὰ κριτήρια καὶ τὶς ἀπαιτήσεις τῶν ἐθνοφυλετικών σκοπιμοτήτων, ἡ διεκδίκηση παγκόσμιας (ἀντικειμενικά - ὀρθολογικά καθολικῆς) δικαιοδοσίας ἀπὸ κάθε «αὐτοκέφαλη» ἐθνικὴ ᾿Εκκλησία σὲ σχέση μὲ τὴ φυλετική της διασπορά30, μεταθέτει τὴ βάση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητας ἀπὸ τὴν ὑπαρκτική πραγματικότητα τῆς σωτηρίας – ποὺ εἶναι ὁ τριαδικός τρόπος τῆς ὑπάρξεως, ὁ τρόπος τῆς κένωσης τοῦ Χριστοῦ - στη νεστοριανίζουσα ἀπολυτοποίηση τῶν ἀνθρώπινων συντελεστῶν τῆς ἑνότητας.

Ὁ ἐθνοφυλετισμός ἂν δὲν καταλήγει ούσιαστικὰ νὰ ἀρνῆται, ὁπωσδήποτε πάντως συσκοτίζει τὴν ἀλήθεια γιὰ τὴν πρόσληψη τῆς καθολικῆς ἀνθρώπινης φύσης ἀπὸ τὸν Χριστό, τὴ «συναγωγή εἰς ἐν τῶν πρὶν διεσκορπισμένων τέκνων τοῦ Θεοῦ», (τῶν «φυσικά», ἀλλὰ καὶ τροπικά, δηλαδή φυλετικὰ καὶ ἐθνικά διεσκορπισμένων): Αὐτὸ τὸ «ἕν» τῆς συναγωγῆς καὶ ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητας δὲν εἶναι γιὰ τὸν ἐθνοφυλετισμό ἡ θεανθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, ἡ φανέρωση τοῦ σώματος τῆς κοινωνίας ζώντων καὶ τετελειωμένων σὲ κάθε τοπική εὐχαριστιακή σύναξη – μὲ ὀρατὴ κεφαλὴ τὸν ἕνα Ἐπίσκοπο «εἰς τύπον καὶ τόπον» τοῦ ἑνὸς Χριστοῦ. Δὲν εἶναι τὸ «ἓν» τῆς σωτηρίας, ὁ «παγγενῆς ᾿Αδάμ» συναναστημένος μὲ τὸν Χριστὸ στὸν ἕνα καὶ μοναδικό καὶ «κατ' ἀλήθειαν» τρόπο τῆς ὑπάρξεως. Εἶναι τὸ «ἓν» τῆς φυλῆς ἢ τοῦ ἔθνους, ἀκόμα καὶ στὴν παγκόσμια διασπορά τους εἶναι ἡ ἐμμονὴ στὸν τεμαχισμὸ τῆς ἀνθρώπινης φύσης, στὸ «ἀπρόσληπτον καὶ ἀθεράπευτον» τῆς φύσης.

Συνεχίζεται

Σημειώσεις

29. Ἐν τῇ συγκληθείσῃ ἐν Κωνσταντινουπόλει καὶ ἐν ἔτει 1872 Μεγάλη Τοπική Συνόδεῳ (κατεδικάσθη) ὁ ἐθνοφυλετισμός, ὁ ὁποῖος ὄχι μόνον ἀποτελεῖ παρέκκλισιν ἀπὸ τῆς ὑγιοῦς ἀγάπης πρὸς τὸ ἔθνος καὶ τὸ κράτος, ἀλλὰ καὶ εἶναι πραγματικὸν ἐμπόδιον εἰς τὴν συνεργασίαν τῶν ᾿Ορθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἐν τῷ κόσμῳ καὶ ὁ μεγαλύτερος ἐχθρὸς τῆς ἑνότητος τῆς κατ' ᾿Ανατολάς ᾿Ορθοδόξου Εκκλησίας... Ἡ εὐρεῖα καὶ βαθεῖα ἐπικράτησις τῆς ἀρχῆς τῶν ἐθνικοτήτων προσέλαβε, δυστυχώς, παρὰ τισι τῶν ἐθνῶν τὴν χειροτέραν μορφήν, τὴν μορφήν δηλαδὴ τοῦ ἀκράτου ἐθνικισμού (σωβινισμοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ κύριος ἐχθρὸς τῆς εἰρήνης καὶ ὁ ἀνατροπεὺς τῆς ἐνότητος μεταξύ τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Αύτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν : Μητροπολίτου ΣΑΡΔΕΩΝ ΜΑΞΙΜΟΥ, Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον ἐν τῇ ᾿Ορθοδόξῳ ᾿Εκκλησία, Ιστορικοκανονική μελέτη, Θεσσαλονίκη 1972, σελ. 322 καὶ 321, ὅπου καὶ σχε τικές παραπομπές στοὺς SCHMEMANN, καὶ ΑΛΙΒΙΖΑΤΟ. – Βλ. Επίσης, Ι. ΚΑΡΜΙΡΗ, Ορθόδοξος Εκκλησιολογία, σελ. 302 κ.ά.

30. Βλ. Μητροπολίτου ΣΑΡΔΕΩΝ ΜΑΞΙΜΟΥ, Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, σελ. 330 - 333.