«Η ΟΙΚΟΛΟΓΊΑ ΔΕΝ ΠΡΟΣΕΛΗΦΘΗ – ΜΈΡΟΣ ΠΡΏΤΟ»

  Ρομπέρτο Πετσιόλι

«Οικολογία, περιβάλλον: η δεξιά πτέρυγα λείπει. Η σωτηρία του περιβάλλοντος μάς σώζει, δεν έχουμε έναν εφεδρικό πλανήτη: το πεπρωμένο του ανθρώπου δεν είναι να παράγει όλο και περισσότερα πράγματα, να τα εμπορεύεται στην αγορά και να τα καταναλώνει σε έναν αγώνα χωρίς γραμμή τερματισμού.

                                                      Μέρος πρώτο

                                    

Οργανώνοντας παλιά χαρτιά, βρήκαμε την παρέμβασή μας, με ημερομηνία 2001. Ένα απόσπασμα αφορά το περιβαλλοντικό θέμα και, δυστυχώς, φαίνεται σάν να γράφεται σήμερα, ένα σημάδι ότι τα προβλήματα σέρνονται, δέν επιλύονται και δεν αντιμετωπίζονται καν. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο «στα δεξιά», όπου ένα ανεξάλειπτο εξαρτημένο αντανακλαστικό μας κάνει να κλείνουμε τα μάτια μας σε πάρα πολλές αλήθειες. Το πιο φλέγον αφορά το περιβάλλον και τη λέξη που το ορίζει, την οικολογία. Έτσι εκφραστήκαμε πριν από σχεδόν είκοσι χρόνια: χιλιάδες είδη φυτών και ζώων εξαφανίζονται στο όνομα του δόγματος της ανάπτυξης, καλλιέργειες και αγροκτήματα αιώνων εγκαταλείπονται για την επιδίωξη του πολυεθνικού κέρδους, ο επόμενος πόλεμος πιθανότατα θα διεξαχθεί για τον έλεγχο των υδάτινων πόρων, ο αέρας δεν αναπνέεται λόγω του μιάσματος των αποβλήτων, το φαινόμενο του θερμοκηπίου προκαλεί συγκλονιστικές επιπτώσεις σε ολόκληρο το οικοσύστημα.

Φαινόμενο του θερμοκηπίου

Σήμερα κανείς δεν αρνείται ανοιχτά την αλήθεια αυτών των ισχυρισμών, αλλά, όπως τότε και όπως στις δεκαετίες του '70 και του '80 του περασμένου αιώνα, όταν τα οικολογικά ζητήματα εισήλθαν στην πολιτική και πολιτιστική συζήτηση με αλαζονεία, έτσι καί τώρα επικρατεί η σιωπή του τάφου στη δεξιά. Η πολιτική δεξιά δεν ασχολήθηκε, παρά το γεγονός ότι η περιβαλλοντολογική ιδέα συνδέεται ριζικά, φυσικά, με τις ιδρυτικές αρχές αυτού του πολιτικού χώρου. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πρώτοι που τήν αντιμετώπισαν ήταν Γερμανοί διανοούμενοι του διαμετρήματος του Όσβαλντ Σπένγκλερ(1) και Friedrich Georg Juenger(2), αδελφού του Ερνστ. Η υπεράσπιση της γης, τών πόρων της, των ειδών, των διαφόρων ζωικών και φυτικών ειδών και των φυλών της ανθρωπότητας από τήν πιο τρομερή πλάνη που εμφανίστηκε ποτέ στην παγκόσμια σκηνή, τήν οικονομία της παγκόσμιας συσσώρευσης, εμπορικής και παγκοσμιοποιημένης, ήταν και είναι ένα εγχείρημα που θα έπρεπε να είχαν αναλάβει πρωτίστως οι κοσμοθεωρίες που, καλώς ή κακώς, ταυτίζονται με το δίκαιο.

Θα πρέπει να είναι πολύ απλό: υπερασπίζομαι τη φύση, το περιβάλλον, τη γη όλων γιατί το έλαβα ως δώρο κατά τη γέννηση, μού μεταδόθηκε και πρέπει να το αφήσω άθικτο, αν είναι δυνατόν υγιέστερο και καλύτερο, σε εκείνους που θα με διαδεχθούν. Σε αυτή τη φύση είναι ριζωμένος ο λαός μου, ο οποίος αξίζει να ζει και να διαιωνίζεται μεταξύ άλλων στην αρχική του ταυτότητα και στον εδαφικό του ορίζοντα.

Κόνραντ Λόρεντζ

Αλλά όχι. Οι δεξιοί, ας τα πούμε όλα χωρίς να μασάμε τα λόγια μας, δεν δίνουν δεκάρα. Σίγουρα όχι μεταξύ των ανθρώπων του πολιτισμού: αρκεί να θυμηθούμε το έργο του Αλέν ντε Μπενουά(3), τίς ανακαλύψεις του Konrad Lorenz(4), Ιδρυτή της ηθολογίας, της επιστήμης που μελετά τις συνήθειες και τα έθιμα των ζωντανών όντων και την προσαρμογή τους στο περιβάλλον. Από πολιτικής πλευράς, ωστόσο, υπάρχει μια ντροπιαστική σιωπή, μια καθυστέρηση που φοβίζει αλλά εξηγεί τις καθυστερήσεις που συσσωρεύτηκαν για τουλάχιστον μισό αιώνα στην κατανόηση των προβλημάτων, γιά νά μήν πούμε στον προσδιορισμό μιας πολιτιστικής και πολιτικής ατζέντας. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι: ο ένας είναι η συνοφρυωμένη ακινησία των περισσότερων, οχυρωμένων σε ένα ψεύτικο και σε κάθε περίπτωση ξεθωριασμένο όραμα του κόσμου. Ένας άλλος λόγος είναι το γελοίο αντιαριστερό κόμμα. Αν το «στα αριστερά» (όρος του οποίου το νόημα δεν μας απασχολεί καν!) λέει ότι σήμερα είναι μια συννεφιασμένη μέρα, από την άλλη πρέπει να απαντήσουμε όχι, είναι μια όμορφη ηλιόλουστη μέρα. Η θλιβερή συνέπεια του να αυτοπροσδιορίζεται κανείς αρνητικά: το δεξί ως μη αριστερό, όχι ο κομμουνισμός, όχι ο κολεκτιβισμός.

Έχουμε βιώσει προσωπικά την αδιαφορία που επιδεικνύεται σε σημείο γελοιοποίησης και σαρκασμού ταβέρνας προς όσους εκφράζουν ιδέες, προσπαθούν να ξεπεράσουν τα συνθήματα και τα μουχλιασμένα συνθήματα ήδη πριν από σαράντα χρόνια. Τέλος, και αυτή είναι η πιο σκοτεινή πλευρά κατά τη γνώμη μας, εξακολουθεί να υπάρχει σε ορισμένους μια προοδευτική και σχεδόν δεισιδαιμονική προγραμματική εμπιστοσύνη στην επιστήμη· Μια λάμψη, ας πούμε, "φαουστική": αν ο άνθρωπος, μέσω των ανακαλύψεων και της τεχνικής κυριαρχίας των νόμων της φύσης έχει κάνει καταστροφές, θα είναι η ίδια επιστήμη και η ίδια τεχνική για να βρει το φάρμακο. Είναι το σημερινό επιστημονικό παράδειγμα, αποδεκτό χωρίς σκέψη και πάνω απ 'όλα τοποθετημένο στην υπηρεσία τής φιλελεύθερης αγοράς, ένας ορίζοντας από τον οποίο η δεξιά δεν μπορεί να απελευθερωθεί, η κατάρα που μας εμποδίζει να δούμε την πραγματικότητα και να επιβεβαιώσουμε τις θεμελιώδεις αρχές της συμπεριφοράς.

Ο χάρτης πυρκαγιάς της NASA

Θέλουμενα αποφύγουμε τη συζήτηση για τις πηγές ενέργειας, καθώς και τη διαμάχη για την αλλαγή του κλίματος. Δεν γνωρίζουμε αν έχουν ανθρωπογενή προέλευση ή αν αποτελούν μέρος των μακρών χρόνων της φύσης. Αυτό για το οποίο είμαστε σίγουροι, γιατί το βλέπουμε με τα ίδια μας τα μάτια, είναι η ρύπανση, η καταστροφή του περιβάλλοντος, η τεράστια ποσότητα αποβλήτων, υπολειμμάτων διοξειδίου του άνθρακα που μολύνουν τον αέρα, καθιστούν τη Γη αβίωτη και απειλούν να την μετατρέψουν σε έρημο. Αρκεί και περισσεύει γιά να πάρει κανείς θέση και, πρώτα απ' όλα, να αμφισβητήσει στη ρίζα του το φιλελεύθερο παραγωγικό δόγμα (το οποίο συμμερίζονται και οι κολεκτιβιστικές κουλτούρες). Όχι, το πεπρωμένο του ανθρώπου δεν είναι να παράγει όλο και περισσότερα πράγματα, να τα ανταλλάσσει στην αγορά και να τα καταναλώνει σε έναν αγώνα δρόμου χωρίς τερματισμό.

Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, δεν μετρά ούτε τον πολιτισμό ούτε την ευτυχία. Ευεξία αντί για ευημερία. Περιορίζεται στον αριθμητικό ορισμό που συνδέεται με την ενιαία και καθολική μονάδα μέτρησης, το χρήμα, των αμειβόμενων οικονομικών δραστηριοτήτων που ασκούν οι άνθρωποι. Η φροντίδα, οι δουλειές του σπιτιού, η στοργή, η αλληλεγγύη, η αφιλοκερδής προσφορά, όλα όσα γίνονται χωρίς την παρέμβαση χρημάτων, τα οποία ο Ιβάν Ίλιτς(4) ονομάζει "ευχάριστα", αποκλείονται, αν και είναι αυτά που κάνουν τη ζωή να αξίζει να τη ζεις. Σε αντίθεση με μια ειρηνική κοινοτική ζωή, ένας σεισμός βελτιώνει σημαντικά το ΑΕΠ. Πρέπει να θάψουμε τους νεκρούς, να περιθάλψουμε τους τραυματίες, να απομακρύνουμε τα ερείπια, να ξαναχτίσουμε αυτό που κατέρρευσε. Η οικονομία καλπάζει, το χρήμα περιστρέφεται: δεν είναι τυχαίο που ο Joseph Schumpeter ονόμασε τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής «δημιουργική καταστροφή».

Ας τα παραδεχτούμε όλα: Η Γκρέτα, στην ουσία, έχει δίκιο. Φυσικά, είναι άθελά της μιά μαριονέτα στα χέρια του συστήματος, της ολιγαρχικής Γάτας και της Αλεπούς που γνωρίζουν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον τις συνθήκες τού πλανήτη, έχουν στα χέρια τους τα αληθή στοιχεία για τις πηγές ενέργειας και για τους τρομερούς κινδύνους που διατρέχει η ανθρωπότητα και ολόκληρη η δημιουργία. 

                                                         

                                            Ο Ζαν Πιέρ Γιούνκερ φιλάει το χέρι της Γκρέτα

Η Γκρέτα αντιπροσωπεύει τον πονηρό μηχανισμό αυτοπροστασίας της εξουσίας. Οι ένοχοι της ζημιάς προσποιούνται ότι την δέχονται με μεγάλη μεγαλοπρέπεια, κάποιος, όπως ο ηθικολόγος Γιούνκερ υποκλίνεται κιόλας, αλλά η γενική λογική είναι να δημιουργηθεί συναγερμός στην κοινή γνώμη για την αναδιοργάνωση του συστήματος διατηρώντας παράλληλα όλους τους μοχλούς της εξουσίας, φορτώνοντας το κόστος σε όλους μας. Πρέπει να αλλάξουμε τη ζωή μας, αλλά φοβούνται τις λαϊκές αντιδράσεις: εμείς οι ίδιοι πρέπει να απαιτήσουμε την αλλαγή πορείας και να πληρώσουμε πρόθυμα το κόστος, οικονομικό και υπαρξιακό. Αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι η σουηδή κοπέλα θέτει αναπόφευκτες ερωτήσεις.

                                        Ένα παράδειγμα ομοιόστασης

Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι η προστασία της δημιουργίας, η υπεράσπιση του περιβάλλοντος από την ανόητη ανθρώπινη υπερβολή, δεν είναι μόνο ένα κεντρικό θέμα της εποχής μας, αλλά ότι οι πολιτισμοί που συνδέονται με την ταυτότητα, την παράδοση, την υπεροχή του πνεύματος και τη διατήρηση έχουν τις καλύτερες ιδέες και τα πιο έγκυρα εργαλεία κρίσης για να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα, ενωμένοι με όλους εκείνους που επιδιώκουν τον ίδιο σκοπό. Στην παλιά δεξιά φωνάζουμε για άλλη μια φορά ότι οι αρχές που ισχυρίζεται ότι πρεσβεύει βασίζονται στο σεβασμό των φυσικών νόμων, στη διατήρηση του υπάρχοντος – που στη βιολογία ονομάζεται ομοιόσταση – και στην επιθυμία να μεταδώσει, να «παραδώσει», αξίες, αρχές, πολιτισμό, άρα και το περιβάλλον, στις επόμενες γενιές.

Η μετάδοση, η παράδοση, είναι η συγκεκριμένη, υλική χειρονομία της παράδοσης. Δεν έχουμε έναν εφεδρικό πλανήτη: primum vivere, deinde philosophari, είπαν οι Ρωμαίοι πραγματιστές, πρώτα ζούμε, μετά συζητάμε, φιλοσοφούμε. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να λογικευτούμε, ξεκινώντας από τον πιό πάνω ισχυρισμό.

Η Γη ασφυκτιά

 Δεν υπάρχει plan(et) Β, είναι το σύνθημα – παιχνίδι με τις λέξεις του κινήματος της Γκρέτα. Δεν υπάρχει πλανήτης Β, οπότε χρειάζεται η προσπάθεια όλων. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν αντιρρήσεις. Αλλά αν δεν βγούμε από το «παράδειγμα», δηλαδή τις υποχρεωτικές και τρέχουσες ιδέες, το αποτέλεσμα θα είναι μια άλλη καταστροφή: κάποια διακοσμητικά αποτελέσματα στον περιβαλλοντικό πόλεμο, αλλά καί μια περαιτέρω και ακαταμάχητη πρόοδος της παγκοσμιοποίησης. Θα χειροκροτήσουμε μια ολιγαρχική παγκόσμια κυβέρνηση μεταμφιεσμένη σε περιβαλλοντικά βιώσιμη και περιβαλλοντικά δίκαιη. Ο Αϊνστάιν, λίγο πιο έξυπνος από την Γκρέτα, τον Γιούνκερ και τις μεγαλοπερούκες του ΟΗΕ, κατέστησε σαφές ότι δεν μπορείς να λύσεις ένα πρόβλημα με τις ίδιες ιδέες και μεθόδους – προσθέτουμε, τους ίδιους ανθρώπους – που δημιούργησαν το πρόβλημα.

Εάν ο πλανήτης είναι μόνο ένας και κινδυνεύει, αυτό είναι το μήνυμα που περνάει, μόνο μια νέα παγκόσμια τάξη, δηλαδή μια πλανητική κυβέρνηση, μπορεί να μας σώσει. Εδώ είναι η συνέπεια, η σύνθεση της θέσης (ο πλανήτης κινδυνεύει) και της υπόθεσης (πρέπει να ζήσουμε διαφορετικά). Εξ ου και η ανάγκη, για κουλτούρες ταυτότητας και μη-παραγωγικά οράματα του κόσμου, ξένα προς το «μοναδικό» νεοφιλελεύθερο και φιλελεύθερο μοντέλο, να συναντηθούν και να βρουν σημεία σύγκλισης. Ένα από αυτά είναι η διατήρηση του πλανήτη. Η λεγόμενη δεξιά γίνεται συνένοχος αν σκαρφαλώσει, για άλλη μια φορά, στα πόδια του  υπερκαπιταλισμού τής αγοράς και συνεχίσει την τραγελαφική λειτουργία της ως αναλώσιμος φύλακας, που συχνά φιμώνεται και ξυλοκοπείται από τους κυρίους όταν τα πράγματα γίνονται δύσκολα. Και το παιχνίδι, ας το παραδεχτούμε, είναι πραγματικά δύσκολο στον τομέα της οικολογίας και της προστασίας του περιβάλλοντος.

Μια ισχυρή ιδέα – η οικολογία της γης σε συνδυασμό με αυτή της πολιτικής και των αρχών – που έχει πολλαπλούς λόγους να μην αφεθεί στους ψεύτικους φίλους του «ελαφρού» νεοφιλελευθερισμού, του λύκου με το ένδυμα του προβάτου: πρακτικοί λόγοι, αλλά και πολύ σοβαροί ανθρωπολογικοί, φιλοσοφικοί και ηθικοί λόγοι, που αφορούν την υπεροχή της δημόσιας – πολιτικής – διάστασης έναντι του οικονομικού λόγου και οι οποίοι αποτελούν την αδιάθετη κληρονομιά κοσμοθεωριών ξένων προς τον φιλελεύθερο υλισμό και τον ξεπερασμένο κρατικό κολεκτιβισμό. Επιτρέψαμε στους εαυτούς μας να απαλλοτριωθούν από την έννοια του κοινού καλού, δεν δώσαμε προσοχή σε ιδέες μεγάλου βάθους, όπως η βιοοικονομία του Νίκολας Georgescu-Roegen(6), πολύ λιγότερο ασχοληθήκαμε με το βασικό ζήτημα, δηλαδή τον ορισμό της σχέσης μεταξύ ανθρώπου και φύσης.

Προχωράμε χωρίς σκέψη διακηρύσσοντας το δόγμα της «ανάπτυξης», μετρημένο σε χρήμα και φθίνον σε εμπορευματική μορφή, του οποίου το αντίθετο είναι η εξάντληση των φυσικών πόρων, το αβίωτο των περιοχών, η αδυναμία επίλυσης του προβλήματος της διάθεσης των αποβλήτων - αρχής γενομένης από τον ωκεανό των πλωτών σκουπιδιών που εκτείνεται σε εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα στον Ειρηνικό. 

Ένα πλαστικό νησί στον Ειρηνικό Ωκεανό

Πάνω απ 'όλα, πρέπει να αναρωτηθούμε για το βαθύ νόημα του αγώνα στον οποίο έχουμε αναγκαστεί να μπούμε: είναι αυτό το πεπρωμένο του ανθρώπου; Δεν είναι, φυσικά, αλλά έχουμε καθήκον να δώσουμε απαντήσεις και να σκίσουμε το πέπλο της ψεύτικης προόδου, της «ανάπτυξης», της κατανάλωσης. Δεν υπάρχει διαφυγή: είτε αλλάζει το παράδειγμα, δηλαδή η κοινή λογική, ειδικά ημών των Ευρωπαίων και των Δυτικών, είτε η καταστροφή είναι βέβαιη. Περιβαλλοντικό, φυσικό, ανθρώπινο, ηθικό και υλικό. Σε πλανητική κλίμακα γιατί, είτε μας αρέσει είτε όχι, υπάρχουν διαφορετικοί πολιτισμοί, διαφορετικά είδη, αλλά η γη στην οποία περπατάμε είναι μία.

Prometheus Chained (Ο Προμηθέας αλυσοδεμένος) από τον Volcano by Dirck van Baburen

Ο πολιτισμός στον οποίο πρέπει να ανακαλέσουμε τήν ανθρωπότητα είναι αυτός του μέτρου, της σύνεσης, της αριστοτελικής φρόνησης(7). Αντίθετα, βυθιζόμαστε στον θρίαμβο της ύβρεως(8), της αλαζονείας και της υπερβολής του ανθρώπου που αντιστέκεται στον Θεό, ως τον μοναδικό κριτή της ζωής και της φύσης.  Βυθιζόμαστε στην υπεροψία του ανθρώπου που αυτοσυστήνεται ο ίδιος ως Θεός, ως ο μοναδικός κριτής της ζωής και της φύσης. Παραμένουμε στον ελληνικό μύθο, το θεμέλιο του πολιτισμού μας. Η νίκη του τιτανισμού και του προμηθεϊσμού είναι μια αντιστροφή της φύσης, της κοσμικής τάξης. Οι Τιτάνες επαναστάτησαν εναντίον των θεών και τελικά ηττήθηκαν και περιορίστηκαν στα Τάρταρα, ένα μέρος που περιβάλλεται από ψηλά τείχη και κλείνει από βαριές χάλκινες πόρτες. Η ήττα τους συμβολίζει την αδυναμία του ανθρώπου να υπερβεί τον εαυτό του, παρά μόνο μέσω της παραδοχής της κατάστασής του ως πλάσματος. Ο Προμηθέας είναι ο τιτάνας «φίλος» της προόδου: κλέβει τη φωτιά από τους Θεούς, αλλά υποφέρει από την εκδίκηση του Δία που επηρεάζει ολόκληρο το ανθρώπινο είδος: σπάει το κουτί της Πανδώρας, πού περιέχει όλα τα κακά του κόσμου.

                                                            

Το Instauratio Magna (η μεγάλη επανάσταση) του Μπέικον. Το έργο, το οποίο περιλαμβάνει το Novum Organum, αντιπροσωπεύει στο εξώφυλλο το ιστιοφόρο της νέας γνώσης που υπερβαίνει τους κλασικούς πυλώνες του Ηρακλή του γνωστού κόσμου

Οι Τιτάνες και ο Προμηθέας έχουν πληγώσει την ανθρωπότητα, στην ελληνική κοσμογονία. Οι σύγχρονοι μιμητές τους, οι αλαζόνες άρχοντες της Τεχνολογίας,(σημείωση του συντάκτη) της προόδου και της απεριόριστης γνώσης μας οδηγούν στην ίδια άβυσσο. Αυτό έγινε κατανοητό από έναν ιδρυτή της δυτικής νεωτερικότητας, τόν Φράνσις Μπέικον(9), ο οποίος ξεκίνησε το μνημειώδες Novum Organum του με μια παραδοχή που σύντομα ξεχάστηκε: η φύση διοικείται μόνο αν την υπακούσουμε (δεν κυριαρχείται). Η θέληση για εξουσία του homo sapiens έχει γίνει μια δραματική απειλή. Ίσως το παρατήρησε καί ο ίδιος ο Βιτγκενστάιν(10), ένας από τους δασκάλους της σύγχρονης σκέψης, ο εμπνευστής του υπερ-ορθολογιστικού, επιστημονικού Κύκλου της Βιέννης, όταν κατέληξε με κάποια πικρία: "Ολόκληρη η αντίληψη του κόσμου βασίζεται στην ψευδαίσθηση ότι οι λεγόμενοι φυσικοί νόμοι είναι η εξήγηση των φυσικών φαινομένων". Υπάρχει πάντα ένα "πέρα", ένα "quid pluris" που ο άνθρωπος θέλει να αξιοποιήσει, ανταλλάσσοντας την επιμέλεια της φύσης με καθαρή κυριαρχία, σε μια επεκτατική ανάγνωση της θεϊκής εντολής που έλαβε στην Αγία Γραφή.

Και όμως, ο δυτικός άνθρωπος πρέπει να θυμάται την αφήγηση της Παλαιάς Διαθήκης, τόσο παρόμοια, στην ουσία, με τον ελληνικό μύθο. Ο Αδάμ και η Εύα εκδιώκονται από την Εδέμ για την ίδια ύβρη με τού Προμηθέα. Θέλουν να γευτούν τον καρπό του δέντρου του καλού και του κακού, απαγορευμένο από τον Θεό. Αλλά ο Θεός, το όριο, ο κριτής και ο δημιουργός, είναι νεκρός, εκδιωγμένος από τον δυτικό Τιτάνα, έναν υπερενθουσιασμένο Φάουστ που δεν ικανοποιείται με τη γνώση, αλλά απαιτεί παντοδυναμία, έλεγχο και κυριαρχία των φυσικών δυνάμεων. Είναι σημαντικό να γνωρίζετε για να εκμεταλλευτείτε, να χρησιμοποιήσετε, να καταναλώσετε, να ανταλλάξετε. Δεν υπάρχει όριο, το άλφα στερείται του ομολόγου του, του ωμέγα, του τέλους. Η φύση δεν είναι πια ο καθρέφτης της δημιουργίας, ο τόπος συνάντησης με το Καλό, το Ωραίο, το Αληθινό, αλλά ένα απλό έδαφος από το οποίο παίρνεις χωρίς μέτρο και χωρίς ανάπαυση αυτό που «υπηρετεί» το παραλήρημα της παντοδυναμίας. Ο Adam είναι homo faber, όχι καταστροφέας.

Είναι λοιπόν προφανές ότι η διατήρηση του περιβάλλοντος, ο σχεδόν θρησκευτικός σεβασμός του, αποτελούν μέρος των πολιτιστικών και ηθικών αποσκευών της υψηλότερης ανθρωπότητας, αυτής που δεν συγχέει την ύπαρξη με τό έχειν, τη συσσώρευση με τη ζωή, την επιστήμη με τη σοφία. Για άλλη μια φορά, για να επιστρέψουμε στη σύγχρονη γλώσσα, πρέπει να απορρίψουμε τις εργαλειακές αντιλήψεις των σύγχρονων «οικονομικών» υλισμών ως πνευματικές, ηθικές ασυμβατότητες και εξωγενείς προς το Καλό. Θα πρέπει να είναι ένα πολύ κατάλληλο εγχείρημα για εκείνους που θεωρούν τους εαυτούς τους δεξιούς, όπως και για κάθε άνθρωπο καλής θέλησης και ορθής συνείδησης.

Στο δεύτερο μέρος της εργασίας, θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε μια ιδεολογία, μια μικρή πρακτική αδελφότητα της πολιτικής οικολογίας, στον απόηχο μιας αντανάκλασης ενός σύγχρονου στοχαστή καθολικής καταγωγής, ενός φιλοσόφου της επιστήμης μεγάλου βάθους, του Βίκτορ Ματιέ(11), επικριτή του μηδενισμού και της μαζικής τεχνολογικής κοινωνίας: «Αυτό που μας ενώνει με το περιβάλλον είναι μια ταυτότητα. Μια ταυτότητα που δεν είναι πρωτότυπη, είναι αλήθεια, και ούτε καν αποκλειστική, αλλά μια ταυτότητα που δεν μπορούμε να αφήσουμε να φύγει χωρίς να πέσουμε στο τίποτα με τη σειρά μας. Για το λόγο αυτό, το πρόβλημα της διάσωσης του περιβάλλοντος είναι ένα με το πρόβλημα της σωτηρίας μας».

Σημειώσεις ομιλητή

Ο ίδιος ο Προμηθέας, ο εφευρέτης των τεχνικών, δεν διστάζει να αναγνωρίσει ότι «η τεχνολογία είναι πολύ ασθενέστερη από την αναγκαιότητα που διέπει τους νόμους της φύσης». Όταν ο ελληνικός πολιτισμός διασταυρώνεται με τον ιουδαιοχριστιανικό πολιτισμό, το σενάριο αλλάζει επειδή η βιβλική θρησκεία, αντιλαμβανόμενη τη φύση ως δημιούργημα του Θεού, τη θεωρεί ως αποτέλεσμα μιας θέλησης: της θέλησης του Θεού που τη δημιούργησε και της θέλησης του ανθρώπου στον οποίο η φύση έχει δοθεί για την κυριαρχία της. Από εκείνη τη στιγμή, το νόημα της φύσης δεν είναι πλέον «κοσμολογικό» αλλά «ανθρωπολογικό».

Στη Γένεση γράφεται ότι ο Θεός, αφού απομακρύνει τον Αδάμ και την Εύα από τον επίγειο παράδεισο, δίνει την εντολή για τον τρόπο επιβίωσης, ο οποίος οργανώνεται γύρω από το σχήμα της κυριαρχίας «θα κυβερνήσετε τα ζώα της γης, τα ψάρια της θάλασσας, τα πουλιά του ουρανού». Επομένως, στην ιουδαιοχριστιανική παράδοση είναι αυτόματο ότι η φύση είναι το κυριαρχούμενο και επομένως υπόκειται στη θέληση, πρώτα του Θεού που τη δημιούργησε και στη συνέχεια του ανθρώπου που πρέπει να την κυριαρχήσει. Για τον ελληνικό κόσμο, όμως, η φύση δεν είναι σε καμία περίπτωση αποτέλεσμα θείας θέλησης: ο Ηράκλειτος λέει: «αυτός ο κόσμος που κανένας Θεός και κανένας άνθρωπος δεν δημιούργησε, πάντα ήταν, είναι και θα είναι, αιώνιος και αμετάβλητος και ο άνθρωπος, όπως όλα τα όντα, είναι μέρος του οριακά».

«L'ECOLOGIA NON PERVENUTA - PARTE PRIMA» - Inchiostronero