Συνέχεια από: Πέμπτη 18 Σεπτεμβρίου 2025
Giovanni RealeΠΛΑΤΩΝ
ΣΕ ΔΥΟ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣΧΙΙ
ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ
ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ
Ισότητα άνδρα και γυναίκας και η αρετή ως τάξη μέσα στην αταξία
Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΕΙΧΕ ΔΩΣΕΙ για την ψυχή έναν ορισμό κυρίως πρακτικού, δηλαδή λειτουργικού χαρακτήρα, υπογραμμίζοντας κυρίως αυτό που ο άνθρωπος πράττει με την ψυχή, δηλαδή το να γνωρίζει και να πραγματοποιεί το αγαθό, καθώς και τα αποτελέσματα που αυτές οι ενέργειες παράγουν στον άνθρωπο. Δεν είχε θίξει το περαιτέρω πρόβλημα, δηλαδή εκείνο που αφορά τη δομή της ίδιας της ψυχής και ειδικότερα τη φύση της από οντολογική άποψη. Ούτε, άλλωστε, θα μπορούσε να το κάνει, καθώς, τόσο για τη διατύπωση όσο και για τη λύση αυτού του προβλήματος, απαιτούνταν πολύ εκλεπτυσμένες μεταφυσικές γνώσεις, τις οποίες μόνον ο Πλάτων κατέκτησε, όπως είδαμε σε προηγούμενα κεφάλαια, και τις οποίες εφάρμοσε στην ψυχή, ιδίως αρχίζοντας από τον Φαίδωνα (και στη συνέχεια, στην Πολιτεία, στον Φαίδρο, στον Τίμαιο).
Το σημείο από το οποίο πρέπει να ξεκινήσουμε για να προσδιορίσουμε τα οντολογικά χαρακτηριστικά της ψυχής είναι η σύγκρισή της με το σώμα. Από τη φύση του το σώμα είναι ένα «σύνθετο», αλλά ιδιότυπο (εντελώς ιδιαίτερο). Γνωρίζουμε, πράγματι, ότι όλη η πραγματικότητα, σε όλα τα επίπεδα, έχει μια διπολική δομή και συνεπώς είναι μείγμα των δύο αρχών. Αλλά τα αισθητά σώματα είναι σύνθετα ιδιαίτερου είδους, δηλαδή εμπεριέχουν μια υλική αρχή αισθητού χαρακτήρα, η οποία, όπως είδαμε, επιδέχεται να «χαλιναγωγείται» και να κυριαρχείται από το νοητό, αλλά εντός της διάστασης του γίγνεσθαι. Επομένως, τα αισθητά σώματα, που περιλαμβάνονται ακριβώς στο γίγνεσθαι, είναι μεταβλητά και υποκείμενα σε αποσύνθεση, ενώ οι νοητές πραγματικότητες, οι οποίες δεν είναι σύνθετες με αισθητή αλλά μόνο με νοητή ύλη, υπερβαίνουν το γίγνεσθαι και παραμένουν πάντοτε ταυτόσημες με τον εαυτό τους, δηλαδή στις ίδιες συνθήκες.
Τώρα, τα πράγματα που υπόκεινται στο γίγνεσθαι γίνονται αντιληπτά με τις αισθήσεις, ενώ οι πραγματικότητες που μένουν πάντοτε ταυτόσημες συλλαμβάνονται μόνο με τον νου και τη νοημοσύνη και είναι αόρατες. Το σώμα, λοιπόν, υπάγεται στη μορφή του όντος εν τω γίγνεσθαι, είναι αντιληπτό με τις αισθήσεις και ορατό· αντίθετα, η ψυχή δεν είναι ορατή, και, άρα, είναι όμοια με την άλλη μορφή πραγματικότητας. Επομένως, η ψυχή είναι «όμοια» με εκείνο που δεν υπόκειται σε αποσύνθεση και διάλυση και, συνεπώς, είναι όμοια με εκείνο που είναι αμετάβλητο.
Και από μία άλλη άποψη η ψυχή είναι όμοια με εκείνο που είναι θείο, καθώς, ακριβώς όπως η θεία πραγματικότητα, φαίνεται ικανή να κυβερνά και να κυριαρχεί πάνω στο σώμα, παρά να κυριαρχείται και να διοικείται από αυτό.
Συμπέρασμα:
Η ψυχή είναι σε ύψιστο βαθμό όμοια με εκείνο που είναι θείο, αθάνατο, νοητό, ομοιογενές, αδιάλυτο και ταυτόσημο με τον εαυτό του (Φαίδων, 80 B).
Σημειώστε: η ψυχή αποδεικνύεται όμοια με το θείο, όχι ταυτόσημη με αυτό. Θα δούμε με ποια έννοια. Αλλά πριν από αυτό πρέπει να δούμε σε ποιον βαθμό στη πλατωνική αντίληψη της ψυχής εμπεριέχονται και ορφικά στοιχεία, πέρα από τα αυστηρά μεταφυσικά.
ΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου