ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΑ ΟΡΑΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΠΕΤΟΥΑ

(Συνέχεια από : Πέμπτη, 17 Ιουνίου 2010)

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΝΔΡΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ

ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ ΤΗΣ ΠΕΡΠΕΤΟΥΑΣ-MARIE-LOUISE VON FRANZ)

Η εσωτερική διαδικασία συνειδητοποίησης ήταν υπό ορισμένες περιστάσεις απειλητική και βασανιστική(μπορεί κανείς να συγκρίνει τα οράματα του Ζώσιμου), και έτσι στο όνειρο της Περπέτουας είναι στερεωμένα στην κλίμακα σιδερένια όργανα, που ξεσκίζουν τον απρόσεκτο. Επίσης μόνο ένας-ένας μπορεί να την ανέβει κανείς, και δεν υπάρχει επιστροφή. Η «χάλκινη» κατασκευή της σκάλας υποδεικνύει, ότι εδώ εκπληρώνεται ένα «χάλκινο» πεπρωμένο, και ότι πρόκειται για μια αναπόφευκτη διαδικασία, που έχει μια υλική-πραγματική πτυχή. Η εικόνα περιέχει πράγματι μια υπόδειξη του προκείμενου μαρτυρίου. Έτσι περιγράφει πχ μια σύγχρονη πηγή15, πως οι μάρτυρες κτίζουν από τα στάδια των βασάνων τους, των οργάνων βασανισμού, κάτι σαν σκάλα προς την θύρα του παραδείσου. Το όνειρο λοιπόν της Περπέτουας αναπαριστά ακριβώς για τον λόγο αυτό το μαρτύριο στην εικόνα της σκάλας(και όχι έτσι όπως πράγματι έγινε), για να εκφράσει ότι, ιδωμένο από το επίπεδο της ψυχής, σημαίνει μια μετάβαση σε υψηλότερη συνειδητότητα, δηλ το όνειρο δίνει στην οραματίστρια να αναγνωρίσει το εσωτερικό νόημα του γεγονότος, μέσω της κατανόησης του οποίου θα ετοιμαστεί για την εξωτερικά προκείμενη μοίρα. Το γεγονός ότι μόνο ένας-ένας μπορεί να ανέβει την σκάλα, δείχνει ότι αυτός ο δρόμος προς την υψηλότερη συνειδητότητα είναι μια ατομική υπόθεση, που εν τέλει πρέπει να γίνει χωρίς τη βοήθεια άλλου. Το ότι πρέπει κανείς να βλέπει μόνο μπροστά και με κανένα τρόπο δεν πρέπει να κοιτάξει πίσω, στηρίζεται στο ότι, όταν εμφανιστεί μια φορά η δυνατότητα μιας υψηλότερης συνειδητότητας μέσα στον άνθρωπο, μπορεί να επιστρέψει πίσω στην πρωτινή ασυνειδησία μόνο κάτω από μεγάλο κίνδυνο για την ψυχή του. Το εγχείρημα είναι βέβαια τόσο δύσκολο, ώστε ένα μόνο βλέμμα πίσω (όπως συνέβη με την γυναίκα του Λωτ και τον Ορφέα!) αρκεί, ώστε να υποκύψει κανείς στην υπερδύναμη του παρελθόντος. Το ότι το ανέβασμα στη σκάλα σημαίνει μια πρόοδο σε υψηλότερη συνειδητότητα και ταυτόχρονα μια επώδυνη μετάβαση, αποδεικνύει και η ενδιαφέρουσα σύλληψη του Σύριου ποιητή Jakob von Sarug, που στην κλίμακα του Ιακώβ είδε μια προεικόνιση του σταυρικού θανάτου του Χριστού: «ο σταυρός είναι υψωμένος σαν μια θαυμάσια κλίμακα, πάνω στην οποία οι άνθρωποι στην πραγματικότητα θα οδηγηθούν στον ουρανό...ο Χριστός υψώθηκε πάνω στη γη σαν μια κλίμακα με πολλά σκαλοπάτια και ανέβηκε, ώστε όλοι οι γήινοι μέσω αυτού να υψωθούν...στην κλίμακα είδε ο Ιακώβ αληθώς τον Εσταυρωμένο... πάνω στο όρος στερέωσε (ο Κύριος) τον μυστικό σταυρό σαν μια κλίμακα, τοποθέτησε τον εαυτό του στην κορυφή της, και ευλόγησε από εκεί όλα τα έθνη...ο σταυρός υψώθηκε παραδειγματικά τότε σαν μια σκάλα, και υπηρέτησε τους λαούς ως ένα μονοπάτι που οδηγεί ψηλά στον Θεό».16
Σε όλα αυτά τα παράλληλα μοτίβα επισύρει την προσοχή το ότι ο δρόμος της συνειδητοποίησης, που απεικονίζεται ως μια σκάλα, οδηγεί πάντα προς τα πάνω, και δεν αντιστοιχεί σε ένα «descendus ad inferos», όπως πχ ήδη τότε στα διάφορα ειδωλολατρικά μυστήρια τελειώνονταν και επίσης συχνά εμφανίζεται σε όνειρα σύγχρονων ανθρώπων. Το ασυνείδητο φαίνεται να συμβολίζει περιοχή που εκτείνεται τόσο πάνω όσο και κάτω από την ανθρώπινη σφαίρα. Συγκρίνοντας μυθολογικά μοτίβα μπορεί εύκολα να αποδειχθεί ότι στους μύθους, «πάνω» και «κάτω» συχνά έχουν την ίδια σημασία ή φαίνονται παρόμοια και είναι ανταλλάξιμα17.
Η διαφορά μεταξύ «πάνω» και «κάτω» δεν είναι λοιπόν, όπως ίσως θα το περίμενε κανείς, εκείνη μεταξύ «συνειδητού» και «ασυνείδητου», αλλά, το ανθρώπινο συνειδητό τοποθετείται μάλλον σε ένα μεσαίο επίπεδο18, που περιβάλλεται από το ασυνείδητο19. από την άλλη μπορούν να διαφοροποιηθούν συμβολικά ή αντίστοιχα ποιοτικά ο ως «κάτω» χαρακτηρισμένος χώρος και ο ως «πάνω» ονομαζόμενος: το «κάτω» είναι συχνά συνδεδεμένο με το «σκοτεινό», «κακό», «θηλυκό», «ενστικτώδες», «καταβροχθίζον», «γόνιμο» και «χαοτικό», το «πάνω» από την άλλη με το «διαρκές», «αυτό που φέρνει τάξη και είναι εν τάξει», «φως», «καλό», «άρρεν», «πνευματικό» κτλ. Στον μυθικό διαχωρισμό ενός πάνω από ένα κάτω παριστάνεται έτσι μια ψυχική διαδικασία, στην οποία η διπλή όψη του ασυνείδητου φωτίζει βαθμιαία τον εαυτό της στο φως της ανθρώπινης συνειδητοποίησης.
Το σχίσμα του «ασυνείδητου» χώρου σε ένα ποιοτικά διαφορετικό πάνω και κάτω είναι μια διαδικασία, που εν τέλει συμπίπτει με τη διάσπαση της εικόνας του Θεού κατά την πρώιμη χριστιανική περίοδο. Ο Θεός-Πατέρας της προχριστιανικής περιόδου είναι δηλ, όπως το εξέθεσε ο Γιουνγκ στη «Συμβολική του πνεύματος»20, πρωτόγονη ενότητα, στην οποία περιέχονται το καλό και το θετικό, όπως και το αρνητικό και καταστροφικό, και είχαν προσληφθεί ασυλλόγιστα από τον άνθρωπο. Πρώτα όταν ο άνθρωπος κάνει το ερώτημα για την καταγωγή του κακού, σε ένα λιγότερο παιδικό επίπεδο συνειδήσεως, και αρχίσει να σκέφτεται κριτικά, τότε εμφανίζεται το σχίσμα• ο κόσμος του Πατέρα χωρίζεται από αυτόν του Υιού, όπου ταυτόχρονα εμφανίζεται ένας αντίπαλος του Σωτήρα-Υιού, που ενσαρκώνει την άλλη του πλευρά21.
Το σχίσμα στην εικόνα του Πατέρα-Θεού είναι όμως μια διαδικασία, που δεν είναι μόνο εμφανής στην εικόνα του Θεού, αλλά αναγκαίως έπρεπε να επεκταθεί σε όλες τις αρχετυπικές εικόνες: και πάει τόσο μακρυά, ώστε ο ίδιος ο χώρος του «ασυνειδήτου», όπως βλέπουμε στα οράματα αυτά, σχίστηκε σε μια διαλυτότητα, όπου το πάνω χαρακτηρίστηκε ξεκάθαρα ως το άξιο απόκτησης, ενώ το το κάτω ως απόβλητο και κακό.
Όταν λοιπόν ο δρόμος προς το ασυνείδητο στα όνειρα και οράματα των ανθρώπων της πρωτοχριστιανικής περιόδου τόσο ξεκάθαρα οδηγεί προς τα πάνω, πρέπει λοιπόν να υποθέσει κανείς, ότι υπήρξε μια κίνηση από το ίδιο το συλλογικό ασυνείδητο, που προσπαθούσε να επιτύχει την συνειδητοποίηση της πιο πάνω εκτεθειμένης «φωτεινής» πτυχής. Ένα γεγονός, που παράλληλα με την αναβάθμιση της Τριάδας απέναντι σε μια φυσική τετράδα, εξεικονίζει μια διαδικασία η οποία, όπως το εξέθεσε ο Γιουγκ22, πιθανόν δημιουργεί μια αντιστάθμιση της υπερβολικά από «κάτω» καθορισμένης τοποθέτησης του ανθρώπου της ύστερης αρχαιότητας και του μεσαίωνα. Είναι σημαντικό για την προκείμενη σειρά των ονείρων το γεγονός, ότι το επίπεδο της ανθρώπινης συνείδησης του εγώ, ανήκει στο σκοτεινό, απόβλητο μέρος, κάτι με το οποίο θα πρέπει να ασχοληθούμε αργότερα. Πριν από την Περπέτουα ανεβαίνει τη σκάλα ο μετέπειτα συμμάρτυράς της Σατούρους, και προσπαθεί να της εμπνεύσει θάρρος. Αυτός ο Σατούρους δεν είχε στην πραγματικότητα συλληφθεί μαζί με την Περπέτουα, Φελίτσιτας και τους άλλους μάρτυρες, αλλά αργότερα συμπεριφέρθηκε επίτηδες τόσο βίαια στις αρχές, ώστε πήγε και αυτός στη φυλακή. Το έκανε αυτό για να συμπαρασταθεί πνευματικά στους άλλους και να τους στηρίξει στην πίστη. Ήταν με αυτόν τον τρόπο από εκείνους τους μάρτυρες που με συνείδηση και πάθος επιζητούσαν το μαρτύριο23. Για τον λόγο αυτό η Περπέτουα ερμηνεύει το όνειρο στο επίπεδο των αντικειμένων κάτω από αυτό το πρίσμα, ως προεικόνιση του πραγματικού γεγονότος: έτσι όπως συμπέρανε από τα όργανα βασανισμού πάνω στη σκάλα ότι την περιμένει μαρτύριο. Αν και στο όλο όραμα προστίθεται μια προγνωστική αξία, είναι όμως η διαδικασία, συγκρινόμενη προς την πραγματική της εκπλήρωση, ξεκάθαρα μετατοπισμένη στο μυθολογικό επίπεδο. Το μαρτύριο δεν παριστάνεται ως τέτοιο, αλλά ως μια ουράνια κλίμαξ, και ένας δράκων-δηλ μια καθαρά μυθολογική μορφή-είναι εκείνος που προσπαθεί να την εμποδίσει από το να ανεβεί, κτλ. Είναι σαν να προσπαθεί το όνειρο να αναπαραστήσει την πραγματική, βαθύτερη συνάφεια των εξωτερικών απειλών, και να προετοιμάσει την οραματίστρια για το μοιραίως αναπόφευκτο, με το παραστήσει το αρχετυπικό του υπόβαθρο24. αλλά σε μια τέτοια εσωτερική συνάφεια γίνεται ο Σατούρους , λόγω της δικής του φανατικής-ομολογιακής χριστιανικής στάσης, εικόνα μιας χριστιανικής animus μορφής για την Περπέτουα.
Επειδή το ασυνείδητο περιέχει όλα εκείνα τα τμήματα της προσωπικότητος, που για λόγους εξωτερικής προσαρμογής, και άλλους επίσης, δεν ενσωματώθηκαν στο συνειδητό, έχει ένα συμπληρωματικό χαρακτήρα ως προς το ασυνείδητο, και βρίσκει επομένως την ενσάρκωση του τις περισσότερες φορές σε μια μορφή του άλλου φύλου, που μεταφέρει τα περιεχόμενα του συλλογικού ασυνειδήτου. Έτσι υπό τον animus πρέπει να κατανοηθεί η προσωποποίηση όλων των αρσενικών στοιχείων μιας θηλυκής προσωπικότητος, δηλ τα χαρακτηριστικά που δεν έχουν βιωθεί, αλλά έμειναν στο ασυνείδητο υπόβαθρο.
Αν η anima στον άνδρα ενσαρκώνει στην πρώτη γραμμή τις ευαισθησίες, τα αισθήματα και συναισθήματα, έτσι παριστάνει ο animus στην γυναίκα μάλλον μια a priori γνώμη ή πεποίθηση, που επειδή δεν έχει έρθει ποτέ συνειδητά στη σκέψη, προέρχεται από το ασυνείδητο και είναι συλλογικής φύσεως25. Μια τέτοια πεποίθηση μπορεί να καταλάβει μια γυναίκα με τέτοιο δαιμονικό πάθος, που είναι σε θέση να καταστρέψει εντελώς την θηλυκή της ύπαρξη26. Ταυτόχρονα όμως κατέχει ο animus και δημιουργική δύναμη• είναι ένας λόγος σπερματικός, που μεταφέρει νέα περιεχόμενα από το συλλογικό ασυνείδητο27. Επειδή η Περπέτουα έζησε μια εντελώς θηλυκή ζωή ως σύζυγος και μητέρα, όπως συμπεραίνεται από τα λίγα στοιχεία που έχουμε για τη ζωή της, έτσι όλα της τα αρσενικά χαρακτηριστικά, όπως θάρρος, αποφασιστικότητα, ακλόνητη μέχρι αυτοθυσίας πίστη σε μια πεποίθηση-χαρακτηριστικά που βρίσκουν την πιο έντονη έκφραση τους στο μαρτύριο της-ενσαρκώνονται επομένως σε εκείνη την μορφή του animus και προβάλλονται πάνω στον Σατούρους, ο οποίος όπως λέγεται την μετέστρεψε στον Χριστιανισμό. Έτσι βλέπει αυτές τις ιδιότητες πάνω στον Σατούρους, τις οποίες προφανώς και στην πραγματικότητα κατείχε σε υψηλό βαθμό. αποδεικνύεται λοιπόν με αυτό το όνειρο ότι η χριστιανική πνευματική στάση της Περπέτουας δεν ήταν τόσο πολύ μια συνειδητά ενσωματωμένη, όπως πχ μέσω διδασκαλίας μεταφερμένη τοποθέτηση (κάτι που είναι απίθανο, αφού η κατήχηση της δεν είχε διαρκέσει πολύ), όσο πολύ περισσότερο μια από το ασυνείδητο παθιασμένα αναδυθείσα πεποίθηση, μια πνευματική κατάληψη και συναίσθημα, που την κατέλαβε πλήρως, και την έριξε μοιραία στη συλλογική προβληματική της εποχής της, όπου η ατομική της ύπαρξη θα καταστρέφονταν.
Αν ο Σατούρους ανεβαίνει τη σκάλα πριν την Περπέτουα, έτσι με αυτό ακριβώς δείχνει το όνειρο, στο επίπεδο του υποκειμένου ειδομένο, ότι μέσα στην Περπέτουα αυτή η μέχρι τώρα ασυνείδητη αρσενική πνευματική στάση έχει πάρει την αρχηγία στην επερχόμενη εξέλιξη. Το ασυνείδητο πάει έτσι παράλληλα με την συνείδηση και το υποστηρίζει στην οικοδόμηση ενός νέου τύπου, του Χριστιανού ανθρώπου.
Στη βάση όμως της σκάλας κείτεται ένας δράκος που προσπαθεί να την εμποδίσει από την ανάβαση. Ο δράκος ή το φίδι έγιναν εντός του χριστιανικού κόσμου των εικόνων ένα σύμβολο του διαβόλου, ως «λεβιάθαν-ο δράκος που ζει στη θάλασσα(Ιης.ΚΗ, Ι) ή ως αποπλανητής στον παράδεισο. Γενικά στα περισσότερα δυαλιστικά θρησκευτικά συστήματα, ο δράκος ή το φίδι, παίζουν το ρόλο ενός χθόνιου, εχθρικού προς το φως κακού δαίμονος, τις πιο πολλές φορές θηλυκής φύσεως28. Ως ψυχρόαιμο ζώο, που έχει πολύ περιορισμένη ανάπτυξη του εγκεφάλου, σημαίνει το φίδι και το ασυνείδητο, που φαίνεται να είναι συνδεδεμένο με το ανακλαστικό σύστημα, δηλ τα βασικά γάγγλια και την σπονδυλική στήλη, την ενστικτώδη ψυχή ή και το συλλογικό ασυνείδητο29. Ήδη σύμφωνα με τη διδασκαλία των γνωστικών (Περατεν) ταυτίστηκε το φίδι με την παρεγκεφαλίδα και τον νωτιαίο μυελό.
Στον μακρόκοσμο αντιστοιχούσε ο πατέρας στον κυρίως εγκέφαλο, στην παρεγκεφαλίδα όμως ο υιός—σωτήρας δηλ το φίδι ως λόγος που μεταδίδει την πνευματική ουσία στον νωτιαίο μυελό, που παράγει το σπέρμα όλων των δημιουργημάτων30. Καθόλη την προχριστιανική αρχαιότητα, το φίδι έχει όχι μόνο τη σημασία μιας δίσημης κρυμμένης θεότητας, αλλά εκείνη ενός θεραπευτικού δαίμονα που προσφέρει ευλογία, ενός πραγματικού σωτήρα. Έτσι λένε παρά πέρα οι Περατεν, πως το τα πάντα συμπεριλαμβάνον φίδι(δηλ ο ουροβόρος), που σχηματίζει ένα δακτύλιο γύρω από τη γη, είναι ο σοφός λόγος της Εύας, του μυστηρίου της Εδέμ, ο ποταμός που από την Εδέμ ρέει(η Εδέμ είναι ο εγκέφαλος) και διαιρείται στις τέσσερις αρχές32. έτσι γίνεται το φίδι όπως το χάλκινο φίδι που ύψωσε ο Μωυσής πάνω στο σταυρό, ένα σύμβολο του Χριστού, ως σωτήρας—φίδι33. ως ένα θεραπευτικό φίδι λατρευόταν κυρίως ο δράκος στην Αίγυπτο, ως μορφή εμφάνισης του αποκαλυπτικού θεού Θοτ—Ερμή, ως αγαθός δαίμων ή ως Όσιρις «κύριος της αιγυπτιακής γης» και σύζυγος της Ισιδος34. στις κατακόμβες της Ρώμης βρίσκεται στο λεγόμενο Balbinacoemeterium ένα παράξενο φρέσκο (εικόνα 1), που θεωρείται σχεδιάγραμμα του οράματος της Περπέτουαέτουας35. Μια ανθρώπινη μορφή ανεβαίνει μια σκάλα, κάτω από την οποία ξαπλώνει ένα φίδι. Η σκάλα από σπαρμένο αγρό που αναπαριστάνεται από μεμονωμένα ψηλά στάχυα. Εδώ βρίσκεται το φίδι ως πνεύμα της γης σε σύνδεση με αγρό δημητριακών. Αυτό υποδεικνύει ακόμα πιο καθαρά τον αιγυπτιακό αγαθό δαίμονα, που τιμώνταν ως κύριος των σπαρτών και παντοκράτωρ36. η γνωστικιστική αίρεση των οφιτών, ερμήνευσε και το στάχυ, που είχε δειχθεί στα ελευσίνια μυστήρια, ως τον λόγο που εξουσιάζει τον κόσμο. Είναι το στάχυ ένα σύμβολο, που φαίνεται να είναι συνδεδεμένο με όλες εκείνες τις θεότητες που πεθαίνουν και ανασταίνονται, όπως ο Άττις, ο Όσιρις, ο Άδωνις, φρυγικός Παπός37.
Σε αυτή την εννοιολογική συνάφεια εμφανίζεται ο δράκος καθαρά ως ενσάρκωση ενός «ασυνείδητου πνεύματος της φύσης», της «σοφίας της γης», και αναπαριστά γι αυτό επίσης, ειδομένο από την οπτική γωνία του Χριστιανισμού, την ειδωλολατρική κοσμοαντίληψη, στην οποία η εμπειρία της θεότητας ή του πνεύματος, ήταν προβεβλημένη στην υλική πραγματικότητα του κόσμου38. Ο αρχαίος άνθρωπος βίωνε την αρπαγμένος από τα φυσικά φαινόμενα, στο βούισμα της δωδωνικής δρυός, στο μουρμούρισμα του νερού, στον έναστρο ουρανό και στον φωτισμό του ανατέλλοντος ηλίου. Σ αυτά εκδηλωνόταν γι αυτόν η ύψιστη δύναμη. Αυτή όμως η μορφή βιώματος είχε γίνει,όπως είναι προφανές, βαθμιαία μη ικανοποιητική, μάλιστα έγινε καταστροφική και έπρεπε, όπως δείχνει το όνειρο, να υπερβαθούν, παρά απλά να ξεπεραστούν. Η αφαίρεση της προβολής των θεών, ως των κυρίαρχων του ασυνειδήτου από την φύση, είχε ήδη αρχίσει στη Στοά, που ερμήνευσε τους ολύμπιους ως ενσάρκωση συγκεκριμένων ψυχικών φαινομένων, αλλά μόνο για χάρη μιας «εκλεπτυσμένης» έννοιας του πνεύματος, δηλ του πύρινου, αιθερικού, τα πάντα κυριαρχούντος νου. Πρώτος ο Χριστιανισμός έκανε το πραγματικό βήμα προς μια καθαρά πνευματική εξωκόσμια αναπαράσταση του Θεού. Η εκπλήρωση αυτού του πράγματος είναι που παριστάνεται στο ανέβασμα της Περπέτουα πάνω από τον δράκοντα, προς ένα ουράνιο τόπο. Ο δράκος ενσαρκώνει έτσι εντός του οράματος τον κίνδυνο της προς τα πίσω ολίσθησης στην ειδωλολατρική πνευματική στάση, από την οποία απομακρύνει η σκάλα, ως δρόμος προς υψηλότερη συνειδητότητα. Όμως ως θηλυκό και χθόνιο πλάσμα σημαίνει ο δράκων και την ενστικτώδη ψυχή της Περπέτουα, την θέληση της για ζωή και την θηλυκή της πραγματικότητα, που πατάει με τα πόδια, και πάνω από την οποία φεύγει.
Στο πρώιμο χριστιανικό κείμενο, τον «Ποιμένα του Ερμά», βρίσκουμε, όπως ήδη το τόνισε ο Ρομπινσον39, επίσης την εικόνα ενός τεράστιου ζώου, ως συμβόλου της αντιχριστιανικής δυνάμεως40. Είναι ένα ζώο όπως ένα τέρας της θάλασσας, περίπου 100 πόδια μακρύ, και έχει ένα κεφάλι όπως ένα χωμάτινο δοχείο(κέραμος)41. αυτό θυμίζει τον δαιμονικό άγγελο Amnaël στο παλιό αλχημιστικό κείμενο, που συχνά αναφέρεται από τον Γιουνγκ, το Ίσις και Ωρος42, ο οποίος ως σημαία φέρει ένα τέτοιο αγγείο στο κεφάλι, το οποίο περιέχει την μυστική ύλη που ζητά η Ίσις. Το μοτίβο του αγγείου ως κεφαλής ή πάνω στην κεφαλή υποδεικνύει ένα θηλυκό μυστήριο, ώστε αυτές οι παράλληλες επιβεβαιώνουν, αυτό που έτσι και αλλιώς συμπεραίνουμε, δηλ ότι η Περπέτουα αντιτίθεται στο δικό της θηλυκό ένστικτο, για να πάρει μέρος στην πνευματική μεταμόρφωση. Στη διαδικασία αυτή πατά τον δράκοντα στο κεφάλι. Αυτό είναι ταυτόχρονα, όπως και ο Αυγουστίνος το αναγνώρισε(που αναφέρει συχνά το μαρτύριο της και προφανώς είναι πολύ εντυπωσιασμένος από αυτό) η συνήθης αρχαία κίνηση θριάμβου και πιθανόν ένας υπαινιγμός στη Γένεση(Γ,15): «Θα βάλω έχθρα ανάμεσα σε σένα και στη γυναίκα, και ανάμεσα στο σπέρμα σου και στο σπέρμα της γυναίκας. Αυτός θα σου συντρίψει το κεφάλι και εσύ θα του πληγώσεις την φτέρνα.» Το καταπάτημα του δράκοντα στηρίζεται και στον ψαλμό( ) : «και καταπάτησης λέοντα και δράκοντα», σε εκείνη την εποχή συχνά εικόνα του μαρτυρίου και κατανίκησης του διαβολου44.
Εδώ πρόκειται για μια κατάσταση, όπως ο Γιουνγκ την έχει περιγράψει στην «συμβολική του πνεύματος»45, δηλ μια περίσταση όπου η τριάδα και όχι το φυσικό σύμβολο της ολότητας, η τετράδα, αποκτά την ύψιστη και σωτηριώδη σημασία: «σε τέτοιες περιπτώσεις είναι παρούσα μια ασυνειδητότητα και αντίστοιχος πρωτογονισμός, σε τέτοιο βαθμό, ώστε μια αντισταθμιστική πνευματοποίηση εμφανίζεται ως ενδεδειγμένη. Τότε το σωτήριο σύμβολο είναι μια τριάδα στην οποία το τέταρτο, και απαραίτητα απόβλητο στοιχείο, λείπει46». Αυτό το τέταρτο αντιπροσωπεύεται στο όραμα μας από τον δράκοντα. «Ο χωρισμός, που επέφερε ο Χριστιανισμός μεταξύ φύσης και πνεύματος, έκανε το ανθρώπινο πνεύμα ικανό να σκέφτεται όχι μόνο πέρα από τη φύση, αλλά και εναντίον της, ώστε έτσι--θέλω να πω—να αποδείξει την θεϊκή του ελευθερία. Αυτή η εκτόξευση από τα σκοτάδια των βαθών της φύσης κορυφώνεται στην τριαδική σκέψη, που κινείται σε μια πλατωνική υπερουράνια αυτοκρατορία47. ... Η τριάδα αντιστοιχεί δυνάμει του διανοητικού της χαρακτήρα, στην αναγκαιότητα μιας πνευματικής ανάπτυξης, που απαιτεί μια αυτονόμηση της σκέψης...». Είναι «ένα αρχέτυπο, που με κυριαρχούσα δύναμη, όχι μόνο διευκολύνει μια πνευματική ανάπτυξη, αλλά και περιστασιακά την εξαναγκάζει.48» Όπως το δείχνει η μοίρα της Περπέτουα, αυτό μπορεί να οδηγήσει μέχρι και στην αυτοθυσία του ατόμου.
Στο πάνω τμήμα της σκάλας έρχεται η ονειρεύομενη σε ένα κήπο, στη μέση του οποίου ένας γιγάντιος, λευκοντυμένος βοσκός, αρμέγει τα πρόβατα. Αυτός ο κήπος επειδή βρίσκεται στον ουρανό, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο κήπος του παραδείσου, το ουράνιο επέκεινα, γι αυτό και η Περπέτουα ερμηνεύει το όνειρο ως υπόδειξη του προκείμενου θανάτου. Εκεί την υποδέχεται η κοινότητα των λευκοντυμένων, μεταμορφωμένων μακάριων.
Η αντίληψη ότι ο παράδεισος θα γίνει ξανά τόπος διαμονής των ανθρώπων μετά τον θάνατο απεικονίζεται ήδη στα απόκρυφα της Π.Δ.49 Το όραμα της Περπέτουας και ιδιαιτέρως το στο ίδιο κείμενο αναφερόμενο όραμα του Σατούρους, που φτάνει σε ένα ουράνιο, προς την ανατολή εβρισκόμενο κήπο με τριαντάφυλλα και κυπαρίσσια, ανήκει στις πιο πρώιμες γνώστες χριστιανικές αντιλήψεις για τον παράδεισο. Το καθεστώς του παραδείσου ήταν κατά παράδοξο τρόπο για πολύ καιρό αμφιλεγόμενο. Σύμφωνα με την επικρατούσα γνώμη είναι ένας «locus corporalis», όπου οι ψυχές κατοικούν, σε αντίθεση προς την πραγματική εξωκόσμια βασιλεία των ουρανών, τις «κατοικίες των Πατέρων», για τις οποίες αποτελεί ένα πρόδρομο στάδιο51. σύμφωνα με τον πατέρα της Εκκλησία Ιππόλυτο βρίσκεται κάπου προς την ανατολή και μάλιστα ακόμα πάνω στη γη52. Σύμφωνα όμως με άλλες αντιλήψεις βρισκόταν ο παράδεισος έξω από τον κόσμο. Έτσι εμφανίζεται στο Passio s.s Montani et Lucii σε έναν συμμάρτυρα τους, τον Βίκτωρ, ο Χριστός με μορφή ενός αγοριού φωτεινής όψεως και του υπόσχεται την αιώνιο ζωή. Όταν αυτός τον ρωτάει που είναι ο παράδεισος, ο Χριστός απαντά: «extra mundum»53. Ο Ωριγένης μάλιστα έπρεπε να στραφεί ενάντια σε μια αντίληψη, σύμφωνα με την οποία ο παράδεισος αποτελεί μόνο ένα ασώματο κόσμο ιδεών, που υπάρχει μόνο στην φαντασία του πνεύματος και στις σκέψεις.54Αυτή την τελευταία ερμηνεία γνωρίζει ήδη ο Φίλων Αλεξανδρείας55 που και ο ίδιος αντιπροσωπεύει την αντίληψη ότι ο παράδεισος είναι σύμβολο της «σοφίας του Θεού». Η τοποθέτηση του κήπου του παραδείσου έξω από τον κόσμο, εξηγείται από την αντίληψη, ότι τα τέσσερα ποτάμια που με τις καθαρτικές και γονιμοποιές ποιότητες προέρχονται από το υπερουράνιο ύδωρ(Γεν.α,6)56, τα οποία στην πατερική γραμματεία έγιναν πολύ νωρίς σύμβολο του Αγίου Πνεύματος57. από αυτά τα πρωταρχικά, υπερουράνια ύδατα, που περιέχουν τη δημιουργική δύναμη του Θεού, πηγάζουν τα τέσσερα ρεύματα του παραδείσου, ώστε αυτό το ύδωρ να θεωρείται ταυτόσημο με εκείνο.
Επειδή η Περπέτουα δεν περπτάει πάνω στη γη προς την ανατολή, αλλά ανεβαίνει προς τα εκεί με μια ουράνια σκάλα, έτσι πρέπει στο όραμα της να εννοείται ο εξωκόσμιος παράδεισος. Ψυχολογικά μιλώντας αποκαλύπτεται έτσι μια πιο υψηλή κατάσταση συνείδησης που πρέπει να επιτευχθεί, ως μια άυλη πνευματική πραγματικότητα που βρίσκεται επέκεινα του κόσμου και του σύμπαντος, όπου τα αρχέτυπα υπάρχουν καθ εαυτά και δεν βιώνονται πια ως στον κόσμο προβεβλημένα. Η χαρακτηριστική αβεβαιότητα για τον σωματικό χώρο του παραδείσου, βασίζεται στο γεγονός ότι η χριστιανική αντίληψη δεν αναγνώρισε την ιδέα της περί Θεού και τα ουσιαστικά αρχέτυπα εντός της ανθρώπινης ψυχής ως ψυχική πραγματικότητα(κάτι που δεν ήταν δυνατόν,όπως φαίνεται από την πολεμική του Ωριγένους), αλλά ως «απόλυτα» τα προέβαλε σε κάτι «εξωκοσμικό», πράγμα μέσω του οποίου στις ιδέες αυτές προστίθεται μια δική τους ουσία.
Στη μέση του κήπου υποδέχεται ο «καλός Ποιμήν» την αγία, και της δίνει «από το τυρί που άρμεξε». Η μορφή του ποιμένος ως ενός πνεύματος που δείχνει το δρόμο, ενός «παρέδρου» και Σωτήρος, ήταν μια αρχετυπική αντίληψη, κοινή στην ειδωλολατρική και χριστιανική ανθρωπότητα. Στον ειδωλολατρικό κόσμο ήταν το κείμενο Ποίμανδρες, «ποιμήν των ανδρών», που οδηγεί τους ανθρώπους στην φώτιση και τους σώζει, μια μορφή εμφάνισης του Ερμού. Έγινε το πρότυπο για τον χριστιανικό «Ποιμένα του Ερμά»58, τον οποίο ο Ρόμπινσον δικαιολογημένα βλέπει ως ένα παράλληλο προς τον ποιμένα της προκείμενης γραφής59.
Το κείμενο με τον τίτλο Ποίμανδρες ξεκινά με την ακόλουθη περιγραφή ενός εκστατικού οράματος ενός ερμητικού60: «τότε φάνηκε ένας, που ήταν αμέτρητα μεγάλος, να καλεί το όνομά μου και να λέει:τι θες να ακούσεις και να δεις και να μάθεις¬? Εγώ όμως απάντησα:ποιος είσαι, εγώ είμαι είπε, ο Ποίμανδρες, το πνεύμα της αληθείας61.Εγώ ξέρω τι θες, και είμαι παντού μαζί σου62.Εγώ απάντησα:θέλω να μάθω να γνωρίζω το υπαρκτό, και να γνωρίζω την φύση των πραγμάτων, και να γνωρίσω τον Θεό. Τότε μου είπε πάλι: κράτα γερά στον νου σου τι θες να μάθεις και εγώ θα σε διδάξω!Με αυτά τα λόγια άλλαξε την όψη του, και αμέσως μου αποκάλυψε όλα ως εν μια ριπή, και γεύτηκα την αμέτρητη οπτασία, είδα όλα τα δημιουργήματα ως ένα ιλαρότατο φως». Η μορφή του ιερέα Ιωνά στις οπτασίες του Ζώσιμου αποτελεί επίσης μια παράλληλη στην μορφή του ψυχοπομπού63.
Όχι μόνο στα αλχημιστικά και ερμητικά κείμενα εμφανίζεται αυτός ο ψυχοπομπός θεός—σωτήρ ως σύμβολο του νου ή λόγου με τη μορφή του ποιμένος. Επίσης αυτός ο Άττις που στο κήρυγμα του Ναασσεν ερμηνεύεται ως άνθρωπος και λόγος, είναι ένας ποιμήν των «λαμπερών αστέρων»64. το ίδιο και ο φρυγικός Ζεύς ή Πάπας των γνωστικών παρουσιάζεται ως ποιμήν αιγών(έτσι ερμηνεύουν τη λέξη Αιπόλος, ως Αειπόλος, αυτός που γυρίζει πάντα, δηλ ο λόγος που όλα τα αλλάζει και γεννάει)65, όπως και ο αιγυπτιακός θεός Άνουβις και ο θεός ή—ήλιος Ωρος66. Στο αιγυπτιακό βιβλίο των νεκρών67 ο τελευταίος είναι ο καλός ποιμήν που ποιμαίνει 4 ράτσες ανθρώπων που σχηματίζουν την ποίμνη του68.
Έτσι είναι ο βοσκός μια κοσμική φιγούρα και ταυτόχρονα ένα πρόγονος—άνθρωπος, ο άνθρωπος(ελληνικά) στην κοσμική του σημασία(γι αυτό έχει ένα υπερφυσικό μέγεθος στο όραμα της Περπέτουα όπως και στον Ποίμανδρες). Έτσι, όπως λέει ένα κείμενο «ο Υιός του Θεού που τα μπορεί όλα, και γίνονται όλα όσα θέλει, και εμφανίζεται στον καθένα όποτε θέλει69». Εκτείνεται σε όλο το σύμπαν και είναι ο σωτήρας από την ανάγκη των άστρων, την ειμαρμένη.
Γιατί όμως επιλέχθηκε η εικόνα του ποιμένος για την αναπαράσταση του Θεού και ως σύμβολο του νου, προσπάθησε ο Φίλων Αλεξανδρείας με τον ακόλουθο τρόπο να θεμελιώσει70: «το να είναι ποιμήν είναι κάτι τόσο καλό που δεν αποδίδεται μόνο στους βασιλείς και σοφούς άνδρες και στις μέσω αγιασμού καθαρμένες ψυχές, αλλά στον ίδιο τον Θεό, τον αρχηγό των πάντων. Γιατί όπως πάνω σε ένα λιβάδι οδηγεί ο ποιμήν και βασιλεύς Θεός σύμφωνα με το δίκαιο και τον νόμο την γη και το νερό, τον αέρα και την φωτιά, και μέσα σε αυτά τα φυτά και τα ζωντανά όντα, θνητό και θεϊκό, και επίσης την φύση του ουρανού και την πορεία του ηλίου και της σελήνης και τους δρόμους των άλλων αστεριών, και τον αρμονικό τους χορό, με το να παραδίδει ως αρχηγό τους τον δεξιό του λόγο, τον πρωτότοκο υιό του, ο οποίος ως ανθυπασπιστής του μεγάλου βασιλέως θα αναλάβει την φροντίδα γι αυτό το άγιο κοπάδι.» έτσι ήταν ο ποιμήν σύμβολο της ταξιποιού σοφίας του Θεού, που διαπερνά το σύμπαν, του στωικού νου ή λόγου. Γι αυτό φέρει το σκήπτρο του βασιλέως και δικαστού, με το οποίο διοικεί. Αυτός είναι ένα «πνεύμα που φτάνει από τον ουρανό μέχρι την γη»71.
Η νομοτέλεια της φύσεως θεωρήθηκε από τους τότε ανθρώπους ως η ενέργεια ενός λεπτεπίλεπτου θεϊκού πνεύματος, που ήταν διεσπαρμένο μέσα σ αυτήν. Τότε όμως αυτό το πνεύμα «είχε γίνει άνθρωπος», όχι πια μόνο φυσική δύναμις, αλλά ταυτόχρονα ένας προσωπικά βιωμένος δαίμων πάρεδρος(ελληνικά) του ατόμου. Πολυάριθμες προσευχές στους μαγικούς παπύρους κατευθύνονται σ αυτό το πνεύμα που διακατέχει τον κόσμο: «έλα σε μένα, εσύ από τους τέσσερις ανέμους, Παντοκράτωρ(ελληνικά), εσύ που στους ανθρώπους εμπνέεις πνεύμα προς ζωήν...εσύ που τα μάτια σου είναι ο ήλιος και η σελήνη, που λάμπουν στις κόρες των ανθρώπων...εσύ είσαι ο αγαθός δαίμων που όλα τα γονιμοποιεί και γεννά και την οικουμένη σιτίζει72.» ή: «εσύ που κάθεσαι πάνω στο κεφάλι του κόσμου, και όλα τα κατευθύνεις, περιβεβλημένος από τον κύκλο της αληθείας και της πίστης. Εσύ που φέρεις πάνω στο κεφάλι σου τον χρυσό στέφανο, και στο χέρι το σκήπτρο, μέσω του οποίου αποστέλλεις τους θεούς73». Τις περισσότερες φορές παριστάνεται ως ζητιάνος με ραβδί και πήρα74. Ίσως να εννοεί και η επιγραφή του Αβέρκιου όχι τον Χριστό αλλά μια παρόμοια μορφή, όταν επαινεί τον «άγιο ποιμένα» που βόσκει τα κοπάδια των προβάτων στα βουνά και στις πεδιάδες75».
Ως δύναμη που συνέχει τον κόσμο, και ως «ποιμήν των αστέρων», δηλ ως κέντρο όλων των πολυάριθμων εικόνων του ουρανού, αντιπροσωπεύει αυτό το αρχέτυπο του ποιμένος—ψυχολογικά μιλώντας—τον εαυτό, πάνω στον οποίο είναι τοποθετημένες όλες οι αρχετυπικές εικόνες του συλλογικού ασυνειδήτου76.
Ο Χριστός ως «καλός ποιμήν» και «Παντοκράτωρ» έχει προσλάβει όλες τις λειτουργίες της ειδωλολατρικής θεότητος77. Και αυτός επίσης είναι ελευθερωτής από την ειμαρμένη, και αυτός διαπερνά ως παντοκράτωρ το σύμπαν. Αυτός λέγεται ο παντοδύναμος(ελλ.) Λόγος του Θεού, «που ενώ περπατά στη γη αγγίζει τον ουρανό78». Στην τέχνη της εποχής παριστανόταν συχνά στον τύπο του Ερμού(σχήμα 6 και7), με ένα αρνί πάνω στους ώμους, πάνω από το κεφάλι οι 7 πλανήτες, δίπλα του ο ήλιος και η σελήνη, και στα πόδια του 7 αρνιά ως εκπρόσωποι των 7 λαών80. Πάνω σε ένα επιτάφιο του κοιμητηρίου της Δομιτίλλας είναι μάλιστα απεικονισμένος ο Άττις με ποιμενική ράβδο και αυλό81. Το μαρτύριο Πολυκάρπου(Κεφ 19)83 τον ονομάζει «ποιμένα της καθολικής Εκκλησίας». Με ένα λόγο, όπως ο ψαλμός κγ: «Κύριος είναι ποιμήν μου, τίποτα δε θα μου λείψει», τον οποίο το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο(Ι, 11—16) αποδίδει στον Κύριο, θεωρείται ξεκάθαρα ένα είδος δαίμων πάρεδρος, δηλ ένα προσωπικό πνεύμα—προστάτης, που συνοδεύει τον καθένα και συμπαραστέκεται όμοια με το πως ο Ποίμανδρες ομολογεί: «είμαι παντού μαζί σου». Στο μαρτύριο Πολυκάρπου μάλιστα λέγεται «ο ποιμήν, ο Σωτήρ των ψυχών ημών και οδηγός των σωμάτων ημών». Είναι έτσι από τη μια ένα εξωπροσωπικό οδηγούν πνεύμα, αλλά κατά κάποιο τρόπο συνδεδεμένο με το εγώ(σχεδόν ως μια εμφάνιση πνεύματος). Το ασυνείδητο δεν εμφανιζόταν τότε πια ως μια δύναμη προβεβλημένη στη φύση, αλλά σαν ένας δαίμων που συνοδεύει τον άνθρωπο83. αυτό αποδεικνύει ιδιαιτέρως εντυπωσιακά η διήγηση της εμφάνισης του ποιμένος στην περιγραφή του Ερμά: «όπως προσευχόμουν στο σπίτι, καθήμενος πάνω στο κρεβάτι, ήρθε ένας άνθρωπος με θαυμάσια όψη φορώντας ένδυμα ποιμένος, περιβεβλημένος άσπρη γούνα κατσίκας, την πήρα έχοντας πάνω από τον ώμο και το ραβδί στο χέρι, και με χαιρέτησε και εγώ τον αντιχαιρέτησα. Αμέσως κάθισε δίπλα μου και μίλησε: «είμαι απεσταλμένος από τον ύψιστο άγγελο ώστε να ζήσω μαζί σου όλες τις υπόλοιπες μέρες της ζωής σου». Υποψιάστηκα ότι ήταν εκεί για να με πειράξει και είπα: «ποιος είσαι, γνωρίζω σε ποιον παραδόθηκα. Εκείνος είπε: δεν με γνωρίζεις?, όχι είπα εγώ. Τότε είπε: είμαι ο ποιμήν στον οποίο παραδόθηκες. –και ακόμα μιλώντας μεταμορφώθηκε και εγώ αναγνώρισα ότι ήταν εκείνος στον οποίο είχα παραδοθεί». Αυτός ο ποιμήν αναλαμβάνει τότε τη λειτουργία να στηρίξει τον Ερμά στην πίστη και να τον διδάξει.
Πρόκειται για κάτι παρόμοιο, όπως θα αποδειχθεί, όταν ο ποιμήν σε ένα είδος σκηνής θείας κοινωνίας δίνει στη Περπέτουα ένα κομμάτι τυρί ή μυζήθρα, που το λαμβάνει με διπλωμένα χέρια85. το είδος της μετάδοσης στο όραμα έχει αναπαρασταθεί πλήρως σύμφωνα με την λήψη της θείας κοινωνίας86. Σε αυτό το σημείο έβλεπαν μια σχετική σύνδεση με το κείμενο του Passio Montanis που περιγράφει το μαρτύριο του Μοντάνους87 και των οπαδών του88. Αυτοί οι μάρτυρες έπρεπε να περιμένουν πολύ καιρό στη φυλακή λόγω του θανάτου του τότε proconsul, και μεταδόθηκαν από αυτούς οράματα που δεν είναι ανόμοια με εκείνα της αγίας Περπέτουαέτουας89. έτσι μια γυναίκα από αυτούς ονόματι Quartillosia, είχε το όραμα ενός νεαρού άνδρα ασυνήθιστου ύψους(!) που τάϊζε τους φυλακισμένους με δύο κούπες γάλα, που ποτέ δεν άδειαζαν, και τους υποσχέθηκε μια τρίτη, και τότε εξαφανίστηκε από το παράθυρο.
Η μοναδική εικόνα όπου ο ποιμήν στο όραμα της Περπέτουας αρμέγει «τυρί» (κάτι που μόνο σε ένα πραγματικό όνειρο μπορεί να συμβεί)91, στηρίζεται πιθανόν στο ότι διασταυρώνονται δύο αντιλήψεις: η ιδέα της κοινωνίας, της λήψης της όστια, η τελευταία ως κάτι «φτιαγμένο», στερεό, και η ιδέα του ποτισμού με το γάλα. Το γάλα παίζει στα αρχαία μυστήρια ένα σημαντικό ρόλο ως τροφή των πνευματικά «in novam infantiam» ξαναγεννημένων, όπως επίσης και των νεκρών. Στα φρυγικά μυστήρια απέχει ο μύστης από το φάγωμα του κρέατος, «και τρέφεται με γάλα ως νεογέννητο»92. Αυτό είναι σημαντικό σε τέτοιο βαθμό, αφού και ο Μοντάνους ήταν Φρύγας. Ταυτόχρονα ίσχυαν το μέλι και το γάλα, όπως και το κρασί ως ένα ποτό που εμπνευματώνει. Σε κάποιον μαγικό πάπυρο λέγεται: «πιες γάλα και μέλι πριν από την ανατολή του ηλίου, και στην καρδιά σου θα είναι κάτι θεϊκό93». Ως πνευματική διδασκαλία θεωρείται το γάλα και στον χριστιανικό κόσμο: Α Πέτρου β,2, προς Εβραίους ε,12. Ο Παύλος όπως και οι οπαδοί του χαρακτηρίζονται ως νήπιοι εν Χριστώ, και ο Κλήμης Αλεξανδρείας ονομάζει μάλιστα τους Χριστιανούς «γαλακτοφάγοι»95. Το γάλα επίσης θεωρείται ως απόρροια της θεότητας. Στις λεγόμενες ωδές Σολωμόντος96 λέγεται: «μου προσφέρθηκε ένα κύπελλο γάλα, και το ήπια με την απαλή γλυκύτητα του Κυρίου. Ο Υιός είναι το κύπελλο, αυτός που τον άρμεξαν είναι ο Πατέρας, και αυτός που τον άρμεξε το Άγιο Πνεύμα. Γιατί τα στήθη του ήταν γεμάτα, το γάλα του δεν έπρεπε να σπαταληθεί άσκοπα, έτσι άνοιξε το Άγιο Πνεύμα το στήθος του, ανακάτεψε το γάλα από τα δύο στήθη του Πατρός και έδωσε το μείγμα στους Αιώνες, χωρίς αυτοί να το καταλάβουν• αυτοί που λαμβάνουν το μείγμα είναι στα δεξιά μέσα στο πλήρωμα».
Το πιόμα του γάλακτος συμβολίζει, όπως το ερμηνεύει ο Reitzenstein97, την αρχή, ενώ το πιόμα του κρασιού την τελείωση της θεϊκής φύσεως του ανθρώπου98. Σύμφωνα με το τυπικό της Εκκλησίας, του Ιππόλυτου 98, λάμβαναν οι νεόφοιτοι πρώτα ένα κύπελλο νερό, μετά ένα μείγμα γάλα και μέλι, και τέλος κρασί και νερό, όπως στην πραγματική ευχαριστία100.
έτσι είναι αυτή η γλυκιά μπουκιά, την οποία η Περπέτουα λαμβάνει από τον βοσκό, ένα είδος ευχαριστιακής τροφής ή διδασκαλίας, μέσω της οποίας γίνεται δεκτή στην κοινότητα των μεταμορφωμένων(των λευκοντυμένων παρισταμένων που λένε αμήν), την κοινότητα εκείνη στο επέκεινα, από την οποία έρχεται πανηγυρικά ντυμένος ο διάκονος Πομπόνιους στο τρίτο όραμα, για να την πάρει οριστικά. Η μπουκιά σημαίνει ταυτόχρονα και ένα citrus immortalis, μια αθάνατη τροφή, με την οποία(μπουκιά) εκείνοι, « που προσεύχονται στο Θεό εν πνεύματι και αληθεία, θα ομοιάσουν στην δόξα του και μαζί του θα είναι αθάνατοι, με το να λαμβάνουν μέρος στην αιώνια ζωή του Λόγου101» Ήταν λοιπόν το Άγιο Πνεύμα ένα πνεύμα ζωοποιούν102.
Αν και οι αρχαίοι θεοί είχαν πεθάνει, δηλ η ύψιστη αξία που έδινε ζωή και νόημα τότε είχε βυθιστεί και διαλυθεί στο ασυνείδητο103, έτσι είχε (η αξία) αναστηθεί σε συγγενή μορφή στην εικόνα και τη διδασκαλία του Χριστού, του Θεού που έγινε άνθρωπος. από την καινούργια διδασκαλία έρευσε ξανά η ασυνείδητη δύναμη της ζωής και έδωσε τη δυνατότητα για νέα πρόοδο της ζωής και δημιουργία πολιτισμού104. Αυτό το γεγονός παρουσιάζει το πρώτο όραμα της Περπέτουα με αρχετυπικές εικόνες, η περίπλοκη σημασία των οποίων δεν μπορούσε να είναι καταληπτή στο συνειδητό της οραματίστριας, στις πιο βαθιές του συνάφειες, που όμως της δίνουν εκείνο το εσωτερικό αίσθημα «να είναι με νόημα» της μοίρας της, από το οποίο μπόρεσε να δεχθεί το μαρτύριο. Αν και το όνειρο παρουσιάζει την χριστιανική διδασκαλία ως ύψιστη αξία και ως νέα πηγή ζωής, δεν πρέπει όμως να αποδοθεί στο ασυνείδητο η πρόθεση να οδηγήσει την Περπέτουα στο μαρτύριο. Αυτό φαίνεται πχ στο ότι το όνειρο από μόνο του δεν χαρακτηρίζει το εμπόδιο, το οποίο η Περπέτουα ερμηνεύει ως σατανικό, ως μονοσήμαντα κακή δύναμη, αλλά μόνο ως δράκο, ως το ασυνείδητο ζωώδες παρουσιάζει, που προσπαθεί να εμποδίσει την ανάβαση, και που η Περπέτουα καταπατά—της παρουσιάζει απλά την εσωτερικά εκδηλούμενη διαδικασία αντικειμενικά, με την απρόσωπη γλώσσα των εικόνων του συλλογικού ασυνειδήτου. Η ιδιαίτερη σημασία και το βάθος των εικόνων στηρίζονται στο ότι αυτές προκλήθηκαν ως ζωτική αντίδραση του ασυνειδήτου απέναντι στην από έξω επαπειλούμενη μοίρα.

Mετάφραση : Πέτρος

Αμέθυστος