Ο Γερμανικός Ιδεαλισμός από τον Kant μέχρι το «Αίνιγμα του Κακού»!
Με τα μάτια του Έριχ Φρομ «Η καρδιά του ανθρώπου»
«Εάν οι άνθρωποι υπήρχαν στην πλειονότητά τους «πρόβατα», όπως ισχυρίζεται και ο Νίτσε, γιατί η ζωή της ανθρωπότητας είναι τόσο διαφορετική από αυτή των αμνών; Μόνος του ο Χίτλερ εξόντωσε εκατομμύρια Εβραίων; Δεν είχε συνεργάτες, βοηθούς, χιλιάδες στρατιώτες οι οποίοι σκότωσαν, βασάνισαν και πήραν ευχαρίστηση για όλα αυτά τα εγκλήματα; Δεν βλέπουμε παντού την απανθρωπιά του ανθρώπου προς τον άνθρωπο; Δεν είχε δίκαιο ο Hobbes όταν συμπέρανε πως homo homini lupus; Οι εγκληματίες και οι σαδιστές τύπου Χίτλερ και Στάλιν είναι εξαιρέσεις;! Τί πρέπει να σκεφτούμε όμως για τους υπόλοιπους; Μήπως πρέπει να συμπεράνουμε πως εσύ και εγώ και η πλειονότητα των ανθρώπων είμαστε Λύκοι ντυμένοι πρόβατα; Και πως αυτή η «αληθινή μας φύση» θα αποκαλυφθεί μόλις βρεθούμε έξω από τις απαγορεύσεις, με την βοήθεια των οποίων κατορθώσαμε να αποφύγουμε να συμπεριφερθούμε σαν θηρία; Ας δοκιμάσουμε να φωτίσουμε το πρόβλημα από διαφορετική σκοπιά! Υπάρχει μια μειονότης λύκων οι οποίοι ζουν δίπλα-δίπλα με μια πλειονότητα αμνών! Οι Λύκοι θέλουν να σκοτώσουν, τα πρόβατα επιθυμούν να ακολουθήσουν! Έτσι λοιπόν, στην Ιστορία, οι Λύκοι υποχρεώνουν τα πρόβατα να σκοτώσουν, να δολοφονήσουν και να βασανίσουν, και τα πρόβατα υπακούν σε αυτές τις διαταγές, όχι επειδή αισθάνονται ευχαρίστηση, αλλά επειδή θέλουν να ακολουθήσουν. Και πώς ακόμη και έτσι οι δολοφόνοι είναι υποχρεωμένοι να επινοήσουν δικαιολογίες γύρω από την ανωτερότητα του σκοπού τους, για την υπεράσπιση της ελευθερίας, για την εκδίκηση απαγωγών παιδιών, βιασμών γυναικών και εξευτελισμό της τιμής και αξιοπρέπειας, για να πείσουν τα πρόβατα να συμπεριφερθούν σαν λύκοι;
Για να απαντήσουμε στα κριτικά προβλήματα που θέτει η Ιστορία, είμαστε οπωσδήποτε υποχρεωμένοι να ομολογήσουμε πως υπάρχουν εν τελει, δύο φύσεις: Αυτή των λύκων και αυτή των αμνών;
Η Παλαιά Διαθήκη δεν παίρνει θέση στην βασική διαφθορά της ανθρώπινης Φύσεως. Η παρακοή στην εντολή του Θεού του Αδάμ και της Εύας, δεν ονομάζεται αμαρτία. Πουθενά δεν φαίνεται πως η παρακοή αυτή διέφθειρε την ανθρώπινη Φύση. Αντιθέτως η παρακοή είναι η απαραίτητη συνθήκη για την αυτοσυνειδησία του ανθρώπου, για την ικανότητα εκλογής, και σε τελευταία ανάλυση αυτή η παρακοή είναι το πρώτο βήμα του ανθρώπου προς την ελευθερία. Φαίνεται μάλιστα πως αυτή η παρακοή ήταν και το θέλημα του Θεού. Σύμφωνα με την προφητική σκέψη ο άνθρωπος ακριβώς επειδή εκδιώχθηκε από τον παράδεισο είναι πλέον ικανός να δημιουργήσει την δική του Ιστορία, να αναπτύξει τις δικές του ανθρώπινες δυνάμεις, και να επιτύχει μια νέα αρμονία με τον άνθρωπο και την Φύση σαν ολοκληρωμένα ανεπτυγμένο και ώριμο άτομο αντίθετα από την τυπική αρμονία στην οποία υπήρχε χωρίς να είναι ακόμη άτομο! Η μεσσιανική έννοια των προφητών προϋποθέτει ότι ο άνθρωπος δεν είναι βασικώς διεφθαρμένος και πως μπορεί να σωθεί χωρίς την βοήθεια καμμιάς ειδικής ενέργειας της θείας χάρης. Δεν σημαίνει όμως ταυτοχρόνως και πως όλο αυτό το δυναμικό προς το καλό μπορεί να νικήσει απαραιτήτως. Εάν ο άνθρωπος πράξει το κακό γίνεται περισσότερο κακός. Η Παλαιά Διαθήκη φαίνεται να εννοεί πως ο άνθρωπος διαθέτει και τις δύο δυνατότητες! Του κάλου και του κακού. Και πως ο άνθρωπος πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στο καλό και στο κακό, στην ζωή και στον θάνατο! Ακόμη και ο Θεός δεν παρεμβαίνει στην απόφασή του! Μας βοηθά, στέλνοντας τους αγγελιοφόρους του, τους προφήτες, οι οποίοι διδάσκουν τους κανόνες που οδηγούν στην πραγματοποίηση της αγαθότητας, στην ταυτοποίηση του κακού, αλλά ο άνθρωπος αφήνεται βασικώς μόνος με τους δύο δρόμους μπροστά του, του καλού και του κακού, και με την απόφαση να βαραίνει αποκλειστικά τον άνθρωπο!
Η Χριστιανική ανάπτυξη όμως ήταν εντελώς διαφορετική! Η παρακοή του Αδάμ χαρακτηρίστηκε σαν αμαρτία. Τόσο σοβαρή μάλιστα που διέφθειρε όλη του τη Φύση και τη Φύση όλων του των απογόνων και τοιουτοτρόπως κατέστησε αδύνατη την σωτηρία του ανθρώπου από αυτή την διαφθορά με τις δικές του αποκλειστικά δυνάμεις.
Μόνον ο Θεός διαθέτει την ενέργεια της χάρης, την ενσάρκωση του Χριστού, ο οποίος πέθανε για τον άνθρωπο, η οποία Χάρις μπορεί να ελευθερώσει τον άνθρωπο από την διαφθορά και να προσφέρει την Σωτηρία σε αυτούς που θα δεχθούν τον Χριστό!»
Από τον Αυγουστίνο, τον Λούθηρο, στον Χάϊντεγκερ, στον Ζηζιούλα, στον Γιανναρά, η ανθρώπινη Φύσις είναι βασικά και ριζικά φθαρτή και βαδίζει προς τον θάνατο απαρέγκλιτα! Η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός, μέχρι τον Μαρξισμό προσπάθησαν να ελαφρύνουν την καταδίκη, προσπαθώντας να μας πείσουν πως εάν αλλάξουμε τις συνθήκες ζωής, ο άνθρωπος θα επιλέξει το καλό, θα προσαρμοστεί στο καλό περιβάλλον.
Η φιλοσοφία του προσώπου δοκιμάζει την σύνθεση των δύο αντιλήψεων για να σώσει την Ιστορία! Και τον Ιστορικό άνθρωπο. Επιλέγοντας και εδώ, ανάμεσα στην απαισιοδοξία του Λούθηρου και του Χάϊντεγκερ (δικαιολογημένη απαισιοδοξία εξάλλου αφού και οι δυο, ιδιαιτέρως δε ο δεύτερος «πρόδωσαν» τα πάντα, ανατρέποντας όλες τις αξίες όπως το είχε προφητέψει ο Νίτσε και κατορθώνοντας να ζήσουν σαν πρόσωπα, παρόλα αυτά) και στην αισιοδοξία του Διαφωτισμού που στηρίζεται στην επιστημονική πρόοδο και την πολίτικη Σοφιστεία!
Αμέθυστος
Με τα μάτια του Έριχ Φρομ «Η καρδιά του ανθρώπου»
«Εάν οι άνθρωποι υπήρχαν στην πλειονότητά τους «πρόβατα», όπως ισχυρίζεται και ο Νίτσε, γιατί η ζωή της ανθρωπότητας είναι τόσο διαφορετική από αυτή των αμνών; Μόνος του ο Χίτλερ εξόντωσε εκατομμύρια Εβραίων; Δεν είχε συνεργάτες, βοηθούς, χιλιάδες στρατιώτες οι οποίοι σκότωσαν, βασάνισαν και πήραν ευχαρίστηση για όλα αυτά τα εγκλήματα; Δεν βλέπουμε παντού την απανθρωπιά του ανθρώπου προς τον άνθρωπο; Δεν είχε δίκαιο ο Hobbes όταν συμπέρανε πως homo homini lupus; Οι εγκληματίες και οι σαδιστές τύπου Χίτλερ και Στάλιν είναι εξαιρέσεις;! Τί πρέπει να σκεφτούμε όμως για τους υπόλοιπους; Μήπως πρέπει να συμπεράνουμε πως εσύ και εγώ και η πλειονότητα των ανθρώπων είμαστε Λύκοι ντυμένοι πρόβατα; Και πως αυτή η «αληθινή μας φύση» θα αποκαλυφθεί μόλις βρεθούμε έξω από τις απαγορεύσεις, με την βοήθεια των οποίων κατορθώσαμε να αποφύγουμε να συμπεριφερθούμε σαν θηρία; Ας δοκιμάσουμε να φωτίσουμε το πρόβλημα από διαφορετική σκοπιά! Υπάρχει μια μειονότης λύκων οι οποίοι ζουν δίπλα-δίπλα με μια πλειονότητα αμνών! Οι Λύκοι θέλουν να σκοτώσουν, τα πρόβατα επιθυμούν να ακολουθήσουν! Έτσι λοιπόν, στην Ιστορία, οι Λύκοι υποχρεώνουν τα πρόβατα να σκοτώσουν, να δολοφονήσουν και να βασανίσουν, και τα πρόβατα υπακούν σε αυτές τις διαταγές, όχι επειδή αισθάνονται ευχαρίστηση, αλλά επειδή θέλουν να ακολουθήσουν. Και πώς ακόμη και έτσι οι δολοφόνοι είναι υποχρεωμένοι να επινοήσουν δικαιολογίες γύρω από την ανωτερότητα του σκοπού τους, για την υπεράσπιση της ελευθερίας, για την εκδίκηση απαγωγών παιδιών, βιασμών γυναικών και εξευτελισμό της τιμής και αξιοπρέπειας, για να πείσουν τα πρόβατα να συμπεριφερθούν σαν λύκοι;
Για να απαντήσουμε στα κριτικά προβλήματα που θέτει η Ιστορία, είμαστε οπωσδήποτε υποχρεωμένοι να ομολογήσουμε πως υπάρχουν εν τελει, δύο φύσεις: Αυτή των λύκων και αυτή των αμνών;
Η Παλαιά Διαθήκη δεν παίρνει θέση στην βασική διαφθορά της ανθρώπινης Φύσεως. Η παρακοή στην εντολή του Θεού του Αδάμ και της Εύας, δεν ονομάζεται αμαρτία. Πουθενά δεν φαίνεται πως η παρακοή αυτή διέφθειρε την ανθρώπινη Φύση. Αντιθέτως η παρακοή είναι η απαραίτητη συνθήκη για την αυτοσυνειδησία του ανθρώπου, για την ικανότητα εκλογής, και σε τελευταία ανάλυση αυτή η παρακοή είναι το πρώτο βήμα του ανθρώπου προς την ελευθερία. Φαίνεται μάλιστα πως αυτή η παρακοή ήταν και το θέλημα του Θεού. Σύμφωνα με την προφητική σκέψη ο άνθρωπος ακριβώς επειδή εκδιώχθηκε από τον παράδεισο είναι πλέον ικανός να δημιουργήσει την δική του Ιστορία, να αναπτύξει τις δικές του ανθρώπινες δυνάμεις, και να επιτύχει μια νέα αρμονία με τον άνθρωπο και την Φύση σαν ολοκληρωμένα ανεπτυγμένο και ώριμο άτομο αντίθετα από την τυπική αρμονία στην οποία υπήρχε χωρίς να είναι ακόμη άτομο! Η μεσσιανική έννοια των προφητών προϋποθέτει ότι ο άνθρωπος δεν είναι βασικώς διεφθαρμένος και πως μπορεί να σωθεί χωρίς την βοήθεια καμμιάς ειδικής ενέργειας της θείας χάρης. Δεν σημαίνει όμως ταυτοχρόνως και πως όλο αυτό το δυναμικό προς το καλό μπορεί να νικήσει απαραιτήτως. Εάν ο άνθρωπος πράξει το κακό γίνεται περισσότερο κακός. Η Παλαιά Διαθήκη φαίνεται να εννοεί πως ο άνθρωπος διαθέτει και τις δύο δυνατότητες! Του κάλου και του κακού. Και πως ο άνθρωπος πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στο καλό και στο κακό, στην ζωή και στον θάνατο! Ακόμη και ο Θεός δεν παρεμβαίνει στην απόφασή του! Μας βοηθά, στέλνοντας τους αγγελιοφόρους του, τους προφήτες, οι οποίοι διδάσκουν τους κανόνες που οδηγούν στην πραγματοποίηση της αγαθότητας, στην ταυτοποίηση του κακού, αλλά ο άνθρωπος αφήνεται βασικώς μόνος με τους δύο δρόμους μπροστά του, του καλού και του κακού, και με την απόφαση να βαραίνει αποκλειστικά τον άνθρωπο!
Η Χριστιανική ανάπτυξη όμως ήταν εντελώς διαφορετική! Η παρακοή του Αδάμ χαρακτηρίστηκε σαν αμαρτία. Τόσο σοβαρή μάλιστα που διέφθειρε όλη του τη Φύση και τη Φύση όλων του των απογόνων και τοιουτοτρόπως κατέστησε αδύνατη την σωτηρία του ανθρώπου από αυτή την διαφθορά με τις δικές του αποκλειστικά δυνάμεις.
Μόνον ο Θεός διαθέτει την ενέργεια της χάρης, την ενσάρκωση του Χριστού, ο οποίος πέθανε για τον άνθρωπο, η οποία Χάρις μπορεί να ελευθερώσει τον άνθρωπο από την διαφθορά και να προσφέρει την Σωτηρία σε αυτούς που θα δεχθούν τον Χριστό!»
Από τον Αυγουστίνο, τον Λούθηρο, στον Χάϊντεγκερ, στον Ζηζιούλα, στον Γιανναρά, η ανθρώπινη Φύσις είναι βασικά και ριζικά φθαρτή και βαδίζει προς τον θάνατο απαρέγκλιτα! Η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός, μέχρι τον Μαρξισμό προσπάθησαν να ελαφρύνουν την καταδίκη, προσπαθώντας να μας πείσουν πως εάν αλλάξουμε τις συνθήκες ζωής, ο άνθρωπος θα επιλέξει το καλό, θα προσαρμοστεί στο καλό περιβάλλον.
Η φιλοσοφία του προσώπου δοκιμάζει την σύνθεση των δύο αντιλήψεων για να σώσει την Ιστορία! Και τον Ιστορικό άνθρωπο. Επιλέγοντας και εδώ, ανάμεσα στην απαισιοδοξία του Λούθηρου και του Χάϊντεγκερ (δικαιολογημένη απαισιοδοξία εξάλλου αφού και οι δυο, ιδιαιτέρως δε ο δεύτερος «πρόδωσαν» τα πάντα, ανατρέποντας όλες τις αξίες όπως το είχε προφητέψει ο Νίτσε και κατορθώνοντας να ζήσουν σαν πρόσωπα, παρόλα αυτά) και στην αισιοδοξία του Διαφωτισμού που στηρίζεται στην επιστημονική πρόοδο και την πολίτικη Σοφιστεία!
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου