Οι "Δαιμονισμένοι", ο Νετσάγιεφ και η "Σέχτα"

Πηγή: ΒΗΜΑ


Οι "Δαιμονισμένοι", ο Νετσάγιεφ και η "Σέχτα"
 
ΕΝΑΣ ΦΙΛΟΣ παλαιοβιβλιοπώλης στα Εξάρχεια μού έλεγε ότι τον Δεκέμβριο του 2008 στη διάρκεια των γεγονότων, βλέποντας όλους αυτούς με τις κουκούλες να περνάνε μπροστά από το μαγαζί του,σκέφτηκε να φτιάξει μια βιτρίνα με βιβλία αναρχικού ενδιαφέροντος. Βρήκε λοιπόν κάποιες παλιότερες εκδόσεις με Μπακούνιν, Νετσάγεφ, Κροπότκιν, Ντουρούτι και... περίμενε. Ενας μήνας πέρασε και ούτε ένας από αυτούς που ορκίζονται στο «άλφα στον κύκλο» δεν πέρασε την πόρτα του μαγαζιού. «Μόνον ένας δημοσιογράφος για τις ανάγκες του ρεπορτάζ κι ένας ηλικιωμένος που μάζευε παλιά βιβλία» μου είπε ο φίλος.

Δεν διαβάζουν οι τρομοκράτες; Ισως. Εξάλλου και η προκήρυξη της «Σέχτας» έχει μηδενική αναφορά σε κείμενα επαναστατών ή λογοτεχνικά κείμενα- εξαιρείται ένα λυρικό, αφελές κειμενάκι μιας ομάδας γερμανών αυτόνομων. Πού η 17Ν που διάβαζε κατά κόρον Μπαλζάκ... Φυσικά αυτό εξηγείται, τα μέλη της «Σέχτας» είναι καθαρόαιμη γενιά της τηλεόρασης, αυτήν ξέρουν, αυτήν εκδικούνται. Εξάλλου και οι στόχοι τους δεν είναι άλλοι από τηλεπερσόνες. Ομως οι πράξεις και τα κείμενά τους φέρνουν στον νου τους «Δαιμονισμένους» του Ντοστογέφσκι και τον πρότυπο του ήρωα του Βερχοβένσκι, τον μηδενιστή Νετσάγεφ.

Τα καθήκοντα του επαναστάτη

Οι αναφορές της «Σέχτας» στο πώς βλέπουν τη ζωή τους «σαν μοναχικοί λύκοι» θυμίζει πολύ τους ρώσους μηδενιστές (νιχιλιστές) και τον αρχηγό τους Νετσάγεφ. Ο Νετσάγεφ (1847-1882), γόνος μικροαστικής οικογένειας, αιώνιος φοιτητής, γνώρισε τον αναρχικό δάσκαλο Μιχαήλ Α. Μπακούνιν το 1869 στη Γενεύη. Γενικά ήταν ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο και πολλοί αναρχικοί τον θεωρούν μέγα προβοκάτορα. Παρά τις επιφυλάξεις άλλων εκπροσώπων του κινήματος της εποχής, όπως του Χέρτσεν, ο Μπακούνιν γοητεύτηκε και συνεργάστηκε με τον Νετσάγεφ στην έκδοση μιας σειράς ακραίων επαναστατικών μανιφέστων. Μαζί με τον Νετσάγεφ, υπάρχει μεγάλη συζήτηση για το ποιος ήταν ο τελικός συντάκτης, έγραψαν εκείνη την εποχή τους κανόνες του επαναστάτη με τίτλο «Η κατήχηση του επαναστάτη».

Φευ, όμως, ο Νετσάγεφ κάθε άλλο παρά το πρότυπο του καλού επαναστάτη έγινε αφού κατηγορήθηκε ως προβοκάτορας και ψεύτης. Σκηνοθέτησε την υποτιθέμενη απόδρασή του από φυλακές υψίστης ασφαλείας του τσαρικού καθεστώτος, ενώ ουδέποτε είχε συλληφθεί ως τότε και παρουσίαζε τον εαυτό του ως αρχηγό μιας ανύπαρκτης επαναστατικής ομάδας. Θεωρούσε τις γυναίκες «εργαλεία» των προσωπικών του φιλοδοξιών κτλ. Οι περισσότεροι αναρχικοί τον θεωρούν πρόδρομο του σταλινισμού.

Σημειώνουμε όμως ότι οι ρώσοι μηδενιστές απέβλεπαν σε ένα άλλο καθεστώς για το σύνολο του λαού. Αντίθετα τα μέλη της «Σέχτας» επιζητούν την αυτοπραγμάτωση, την «ανάκτηση της χαμένης αξιοπρέπειας και της εσωτερικής ελευθερίας μέσα από την ένοπλη πάλη». Οποιος παίρνει το όπλο και σκοτώνει απελευθερώνεται. Δεν υπάρχει ένα σχέδιο για το κοινωνικό σύνολο («να ξεπεράσουμε την κοινωνιστική κληρονομιά») αλλά ο καθένας για τον εαυτό του. Ως πού; Ποιος ο στόχος τους για το μέλλον; Οπως λένε στο κείμενό τους τα μέλη της «Σέχτας»: «Ως την παραλία του Δεν κάνω τίποτα »! Τόσος κόπος για αυτό; Μπορούν να το κάνουν και χωρίς φόνο.

Η θεολογία του μηδενισμού

Ο φιλόσοφος Μπερντιάγεφ σε ένα πολύ ωραίο κείμενό του συνδέει το μηδενιστικό κίνημα με την Ορθοδοξία, καθώς βλέπει πολλά κοινά στοιχεία. «Κάπου καλά κρυμμένη στα βάθη του μηδενισμού υπάρχει η ορθόδοξη άρνηση του κόσμου, η αντίληψη ενός κόσμου που είναι βυθισμένος στο κακό, η παραδοχή ότι οποιοσδήποτε πλούτος και πολυτέλεια στη ζωή είναι αμαρτία». Ο Μπερντιάγεφ είναι πεπεισμένος πως «ο μηδενισμός ήταν ένα ιδιόμορφο θρησκευτικό φαινόμενο».

Στοιχεία αντλήθηκαν από τα: Σ. Γ. Νετσάγεφ, «Η κατήχηση του επαναστάτη», εκδ. Αρμός, Μετάφραση Δ. Β. Τριανταφυλλίδης. Αλμπέρτο Μοράβια, «Το Δέντρο», τεύχος 29/1982. Φ. Ντοστογέφσκι, «Οι Δαιμονισμένοι», εκδ. Ινδικτος

«Η κατήχηση του επαναστάτη» και η «Σέχτα»

1. Ο επαναστάτης είναι ένας άνθρωπος καταδικασμένος.Δεν έχει δικά του ενδιαφέροντα, υποθέσεις, αισθήματα, εμμονές, ιδιοκτησία, δεν έχει καν δικό του όνομα.Ολα αυτά έχουν απορροφηθεί από το μοναδικό και αποκλειστικό του ενδιαφέρον,από τη μοναχική σκέψη, το μοναδικό του- την επανάσταση.

ΣΕΧΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ

«Δεν έχουμε δανειστεί τίποτα από τον κόσμο σας για να νιώσουμε ότι το χάνουμε ή το χρωστάμε »

2. Στα βάθη της ύπαρξής του, και όχι μόνον στα λόγια αλλά στην πράξη,έχει διαρρήξει κάθε σχέση με το πολιτικό σύστημα,με όλον τον πολιτισμένο κόσμο, με όλους τους νόμους,τις καθωσπρέπει συμπεριφορές,τους γενικά αποδεκτούς κανόνες, την ηθική του κόσμου τούτου.Για τον κόσμο αυτόν είναι εχθρός ανελέητος και αν εξακολουθεί να ζει σε αυτόν, το κάνει μόνο και μόνο για να τον καταστρέψει καλύτερα. ΣΕΧΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ

«Εχουμε πόλεμο με τη δημοκρατία σας»

3. Περιφρονεί την κοινή γνώμη.Περιφρονεί και μισεί την καθεστηκυία κοινωνική ηθική σε όλες τις εκφάνσεις και εκδηλώσεις της. Ηθικό για αυτόν είναι εκείνο που συμβάλλει στον θρίαμβο της επανάστασης.Ανήθικο και εγκληματικό είναι κάθε τι που στέκεται εμπόδιο στον θρίαμβο αυτόν.

ΣΕΧΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ

«Η ανθρώπινη ζωή είναι μια μεταβλητή...»

Ο ΑΛΜΠΕΡΤΟ ΜΟΡΑΒΙΑ, Ο ΒΕΡΧΟΒΕΝΣΚΙ ΚΑΙ Ο ΑΛΝΤΟ ΜΟΡΟ

Οι «Δαιμονισμένοι» του Ντοστογέφσκι έχουν ως ήρωα τον Πιότρ Βερχοβένσκι, με πρότυπο τον μηδενιστή επαναστάτη Νετσάγεφ. Ο Ντοστογέφσκι έγραψε το μυθιστόρημά του το 1873, την περίοδο που ο Νετσάγεφ παραδόθηκε στη Μόσχα και καταδικάστηκε σε 20 χρόνια καταναγκαστικά έργα. Ο Ντοστογέφσκι αποτυπώνει στους «Δαίμονες» την κοινωνική τοιχογραφία της εποχής, τη διαφθορά, την επηρμένη αριστοκρατία, τις ιδεολογικές αναζητήσεις των φτωχών λαϊκών στρωμάτων και τις αυταπάτες τους.

Ο ιταλός συγγραφέας Αλμπέρτο Μοράβια, μετά τη δολοφονία του Αλντο Μόρο, σχολίαζε την ιταλική τρομοκρατία σε αναφορά με τους «Δαιμονισμένους» του Φιοντόρ Ντοστογέφσκι. Στους «Δαιμονισμένους» υπάρχει μια σκηνή όπου ο Πιότρ Βερχοβένσκι (Νετσάγεφ) δολοφονεί άνανδρα τον πρώην σύντροφο του επαναστάτη Σάτοφ (Ιβάνοφ). Ο Αλμπέρτο Μοράβια σχολιάζει: «Τι υπάρχει σε αυτή τη σκηνή; υπάρχει η βρωμιά των συνωμοτών. Η σκηνή αυτή δείχνει με συμπυκνωμένο τρόπο τη διαφορά ανάμεσα στον τρομοκράτη και στον επαναστάτη. Η επανάσταση βάζει πρώτα τη συνείδηση και μετά τη δράση. Οι θεωρίες της τρομοκρατίας είναι πολύ αδύναμες γιατί συλλαμβάνονται μετά και όχι πριν από τη δράση και οπωσδήποτε ως πόρισμα και ερμηνεία της δράσης... Η τρομοκρατία ξεκινά με το αίμα. Οι επαναστάσεις, αντίθετα, στο ξεκίνημά τους είναι πάντα μύθοι».

Επισημαίνει ότι οι ρώσοι νιχιλιστές ήθελαν να προκαλέσουν μια επανάσταση ενάντια σε ένα τυραννικό καθεστώς, ενώ οι ιταλοί τρομοκράτες ενάντια σε ένα δημοκρατικό καθεστώς. Και καταλήγει «για τον Ντοστογέφσκι η ανακάλυψή του βρίσκεται στο γεγονός ότι οι δαιμονισμένοι είναι αυτοί που θέλουν το καλό. Ο δαιμονισμένος δεν είναι αυτός που εισβάλλει στο σπίτι και σφάζει μια γυναίκα με τα παιδιά της. Αυτός είναι ένας εγκληματίας και τίποτα άλλο».