«Ο υπερήφανος είναι χωρισμένος από τον Θεό, γιατί η υπερηφάνεια είναι κακός αγωγός, μονωτικό, που δεν αφήνει την Χάρη τού Θεού να περάσει, και μάς απομονώνει από τον Θεό».
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - Υπερηφάνεια, το Γενικό Επιτελείο τών παθών
– Γέροντα, έχω ζήλεια, μνησικακία, κατακρίνω, θυμώνω...
– Η ζήλεια, η κατάκριση, ο θυμός, η μνησικακία κ.λπ., όλα από την υπερηφάνεια ξεκινούν. Η υπερηφάνεια είναι το Γενικό Επιτελείο όλων τών παθών. Αν λοιπόν χτυπήσης την υπερηφάνεια, χτυπάς όλα τα πάθη και έρχεται μέσα σου η ταπείνωση και η αγάπη. Γι αυτό, νομίζω, αρκετό είναι να ασχοληθής ή μάλλον να ανοίξης μέτωπο μάχης με την υπερηφάνεια· να στρέψης όλα τα πυρά προς το κάστρο τής υπερηφανείας, το οποίο μάς χωρίζει από τον Θεό. Βλέπεις, όταν ο εχθρός πολεμάη ένα κράτος, τις περισσότερες δυνάμεις θα τις στείλη να χτυπήσουν την πρωτεύουσα. Μία βόμβα αν ρίξη στην πρωτεύουσα και την καταστρέψη, πάει μετά, κατέστρεψε όλο το κράτος.
– Γέροντα, με ποιόν συγγενεύει ο υπερήφανος;
– Με τον έξω από δώ, με τον διάβολο... Αν και ευκολώτερα κάμπτεται ο διάβολος παρά ο υπερήφανος. Γιατί τον δαίμονα τον κάμπτεις, αν ταπεινωθής, ενώ τον υπερήφανο, ακόμη και να ταπεινωθής και να τού ζητήσης συγγνώμη, δεν τον κάμπτεις· θα σού πη: «υποκρίνεσαι!».
Όποιος έχει περισσότερη ταπείνωση, έχει περισσότερο πνευματικό περιεχόμενο. Ο υπερήφανος δεν έχει εσωτερικό περιεχόμενο. Είναι σαν το αψώμωτο στάχυ που στέκεται όρθιο, ενώ το ψωμωμένο στάχυ γέρνει το κεφαλάκι του. Και εκτός που είναι σκοτισμένος, είναι και εσωτερικά ανήσυχος και εξωτερικά ταραγμένος και θορυβώδης. Γιατί, όταν υπάρχη υπερηφάνεια, ό,τι κάνει ο άνθρωπος, είναι μια φούσκα που την φουσκώνει ο διάβολος και μετά την τρυπάει με μια καρφίτσα, κάνει κρότο και σπάει.
Είναι άτιμη η υπερηφάνεια, είναι φοβερό πράγμα, αφού τους Αγγέλους τους έκανε δαίμονες! Αυτή μάς έφερε από τον Παράδεισο στην γη και τώρα από την γη προσπαθεί να μάς στείλη στην κόλαση.
Όταν δεν καταλαβαίνουμε την υπερηφάνεια
– Εγώ, Γέροντα, δεν καταλαβαίνω να υπερηφανεύωμαι για κάτι συγκεκριμένο.
– Τότε θα υπάρχη μέσα σου μια γενική υπερηφάνεια. Πολλές φορές ο διάβολος τα παρουσιάζει όλα καμουφλαρισμένα και δεν παίρνει ο άνθρωπος είδηση, όταν ενεργή υπερήφανα. Αν όμως παρακολουθή και εξετάζη τον εαυτό του, βλέπει πού ενήργησε με υπερηφάνεια. Μπορεί να μην καταλαβαίνη όλη την υπερηφάνεια που έχει, αλλά λίγο θα την καταλαβαίνη. Θα δη ότι νιώθει μέσα του μια εγωιστική ικανοποίηση, μια υπεροχή απέναντι στους άλλους.
– Και όταν, Γέροντα, κάποιος δεν μπορή να καταλάβη καθόλου ότι έχει υπερηφάνεια, τι γίνεται;
– Τότε λειτουργούν οι πνευματικοί νόμοι. Υπερηφανεύεται, πέφτει και ταπεινώνεται. Ξανά υπερηφανεύεται, πάλι πέφτει, πάλι ταπεινώνεται. Και συνεχίζεται η ίδια κατάσταση σε όλη του την ζωή, υπερηφάνεια-ταπείνωση, υπερηφάνεια-ταπείνωση. Αυτή η ταπείνωση δεν είναι αρετή· είναι το αποτέλεσμα τών πνευματικών νόμων που λειτουργούν. Ταπεινώνεται δηλαδή ο άνθρωπος, χωρίς να το θέλη και χωρίς να βγαίνη τίποτε. Υπάρχει μια στασιμότητα· τού δίνεται μόνον η ευκαιρία να καταλάβη ότι δεν πάει καλά. Λέω, ας πούμε, σε μια αδελφή: «Αυτήν την εικόνα την έκανες καλή». Αν υπερηφανευθή, όταν πρόκειται να κάνη άλλη εικόνα, θα πη: «Αυτήν την εικόνα θα την κάνω πιο καλή από την προηγούμενη, για να μού πη ο Γέροντας πάλι "μπράβο"». Και βλέπεις, μετά κάνει μια καρικατούρα. Την διορθώνω και, επειδή πάλι λέει μέσα της: «τώρα θα την κάνω όπως ακριβώς μού είπε ο Γέροντας, για να μού πη "μπράβο"», κάνει πάλι καρικατούρα.
– Μπορεί όμως, Γέροντα, η ίδια να την θεωρή καλή;
– Πώς δεν μπορεί; Την καρικατούρα μπορεί να την θεωρήση αριστούργημα και να έρθη με χαρά να μού πη: «Πώς σάς φαίνεται, Γέροντα, τώρα; Είναι καλή;». Θα τής αποδείξω ότι είναι καρικατούρα και τότε θα καταλάβη.
– Κι αν δεν το καταλάβη;
– Τότε η υπερηφάνειά της έχει πιάσει πουρί και θα συνεχίζη να κάνη τα ίδια λάθη. Ό,τι και να πης, δεν θα βγαίνη από το δικό της.
– Εάν, Γέροντα, με τον νου μου πιάνω την υπερηφάνεια, αλλά η καρδιά μου μένει σκληρή;
– Από κει θα αρχίσης και σιγά-σιγά θα έρθη η θεραπεία. Ο γιατρός πρώτα κάνει την διάγνωση και ύστερα προχωρεί στην θεραπεία.
Η υπερηφάνεια εισχωρεί παντού
– Γέροντα, πιο πολύ με βοηθάει να έχω λίγη δυσκολία, όταν κάνω τα πνευματικά μου καθήκοντα. Μπορεί όμως να έχη και αυτό υπερηφάνεια;
– Έ, αν δεν προσέξη κανείς, και ξαπλωμένος να είναι και να μην κάνη τίποτε, πάλι μπορεί να υπερηφανεύεται. Το τραίνο εκτροχιάζεται και από τα αριστερά και από τα δεξιά. Ο διάβολος και από δώ και από κει μάς πιάνει. Με ρωτούν μερικοί: «Τι να προσέξω, για να μην πέφτω στην υπερηφάνεια;». Είναι σαν να λένε: «Από πού κινδυνεύω να πέσω; από δώ ή από κει;». Και από δώ και από κει μπορεί να πέσης, και από αριστερά και από δεξιά, και από την σκάλα και από την καρέκλα και από το σκαμνί. Κάθε στιγμή και σε κάθε περίπτωση χρειάζεται προσοχή, γιατί η υπερηφάνεια εισχωρεί παντού.
– Μπορεί, Γέροντα, κάποιος να μην έχη τίποτε και να υπερηφανεύεται;
– Καμμιά φορά αυτός μπορεί να έχη περισσότερη υπερηφάνεια. Όταν ήμουν στην Μονή Στομίου, στην Ήπειρο, είχα μάθει για έναν γέρο τσομπάνο ότι ήταν τελείως εγκαταλελειμμένος. Δεν είχε κάνει οικογένεια και γύριζε εδώ κι εκεί. Τελικά τον συμμάζεψε ένας άλλος τσομπάνος και τον έβαλε σε μια καλύβα, όπου είχε τα κλαδιά για τις κατσίκες. Δεν τον άφηνε να ανάβη ούτε φωτιά, για να ζεσταθή, γιατί φοβόταν μην πιάσουν φωτιά τα κλαδιά. Εκεί μέσα στο κρύο, σε μια γωνιά είχε δύο σανίδες για κρεββάτι κι ένα στρώμα. Όταν το έμαθα, πήγα να τον δώ. Ήταν χάλια. Είπα μετά σε μια φτωχή γυναίκα: «Πόσα θέλεις, για να τον πλένης λίγο;». «Τίποτε, μού λέει, μόνον το σαπούνι να μού δίνης». Μια μέρα που είχα πάει, ήταν μεσημέρι και έτρωγε. Μόλις τέλειωσε το φαγητό, με κοιτάζει, γυρίζει το πιάτο ανάποδα και λέει με μια ικανοποίηση: «Αυτό θα πη μελό, καλόγερε, αυτό θα πη μελό! Έχει σκυλιά, γατιά εδώ». Δηλαδή το ότι γύρισε ανάποδα το πιάτο, για να μην το γλείφουν τα γατιά και τα σκυλιά, το θεώρησε κατόρθωμα. Λες και ανέβηκε στο διάστημα. Να, υπερηφάνεια! Τα χάλια του είχε, και όμως τι υπερηφάνεια είχε!
Οι υπερήφανοι λογισμοί
– Γέροντα, τι πρέπει να κάνουμε, όταν μάς έρχωνται λογισμοί υπερηφανείας;
– Όπως οι άλλοι γελούν, όταν μάς βλέπουν να υπερηφανευώμαστε, έτσι κι εμείς να γελούμε με τους λογισμούς υπερηφανείας.
– Στον ταπεινό έρχονται υπερήφανοι λογισμοί;
– Έρχονται, αλλά γελάει, γιατί γνωρίζει τον εαυτό του.
– Γέροντα, κάπου διάβασα ότι τον λογισμό τής υπερηφανείας πρέπει να τον διώχνουμε αμέσως όπως τον αισχρό λογισμό.
– Το θέμα είναι ότι τον αισχρό λογισμό τον καταλαβαίνεις εύκολα, ενώ τον λογισμό τής υπερηφανείας, για να τον καταλάβης, χρειάζεται πολλή εγρήγορση. Αν λ.χ. την ώρα τής προσευχής περάση ένας άσχημος λογισμός από τον νου σου, θα τον καταλάβης και θα τον διώξης αμέσως· «άντε φύγε από δώ», θα πης. Αλλά, αν στην εκκλησία σού περάση ο λογισμός ότι διάβασες ωραία το Ψαλτήρι και υπερηφανευθής, χρειάζεται εγρήγορση, για να τον καταλάβης και να τον πετάξης.
– Γέροντα, τις περισσότερες φορές προλαβαίνει και έρχεται ο λογισμός τής υπερηφανείας σε χρόνο μηδέν. Πώς θα προλαβαίνω να φέρνω ταπεινό λογισμό;
– Πρέπει να γίνη δουλειά από νωρίτερα – «ητοιμάσθην και ουκ εταράχθην», λέει ο Δαβίδ –, γιατί οι λογισμοί τής υπερηφανείας έρχονται αστραπιαία. Αυτό είναι παλιά μηχανή τού διαβόλου. Τώρα να πάρης μια καινούργια μηχανή – να καλλιεργής συνέχεια ταπεινούς λογισμούς –, για να τρέχης.
Μόνον οι ταπεινοί λογισμοί φέρνουν ταπείνωση και μόνο με την ταπείνωση φεύγει η υπερηφάνεια. Μια φορά ένας ιεροκήρυκας μού είπε ότι ετοίμασε ένα ωραίο κήρυγμα. Ανέβηκε στον άμβωνα και μιλούσε πολύ ωραία. Κάποια στιγμή όμως τού πέρασε ένας υπερήφανος λογισμός και μπερδεύτηκε. Ξέσπασε τότε σε ένα νευρικό κλάμα και κατέβηκε από τον άμβωνα ντροπιασμένος. Ύστερα, για πολύν καιρό δεν μπορούσε να κάνη κήρυγμα· είχε αχρηστευθή. «Κοίταξε, τού λέω, εκείνο το έπαθες από υπερηφάνεια. Επειδή υπερηφανεύθηκες, απομακρύνθηκε η Χάρις τού Θεού. Τώρα να ξεκινήσης ταπεινά. Όταν έρθη η ώρα να ανεβής στον άμβωνα, να πης: "Αν μπερδευτώ, σημαίνει ότι μού χρειάζεται ρεζιλίκι, γιατί αυτό θα με βοηθήση πνευματικά". Και αν τυχόν σε πιάση πάλι το κλάμα, οι άνθρωποι θα νομίζουν ότι συγκινήθηκες, οπότε θα βοηθηθούν και δεν θα σκανδαλισθούν. Μη φοβάσαι». Πράγματι, ξεκίνησε έτσι ταπεινά, περιμένοντας ρεζιλίκι, και άρχισε πάλι να κηρύττη.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - Η υπερηφάνεια είναι πολύμορφη
Η κρυφή υπερηφάνεια
– Μού είπατε, Γέροντα, ότι έχω κρυφή υπερηφάνεια. Ποια είναι η κρυφή υπερηφάνεια;
– Είναι η εσωτερική υπερηφάνεια. Και η εσωτερική υπερηφάνεια είναι πολύ χειρότερη από την εξωτερική.
– Γέροντα, τι διαφορά έχει η εξωτερική από την εσωτερική υπερηφάνεια;
– Η εξωτερική υπερηφάνεια φαίνεται και θεραπεύεται εύκολα. Ο άνθρωπος που έχει εξωτερική υπερηφάνεια φαίνεται και από τα ρούχα του και από το περπάτημά του και από την ομιλία του, και έτσι μπορεί κανείς να τού πη καμμιά κουβέντα και να βοηθηθή. Ενώ η κρυφή υπερηφάνεια είναι πολύ ύπουλη και γι αυτό δύσκολα θεραπεύεται. Κρύβεται και δεν την βλέπουν οι άλλοι· μόνον ένας πεπειραμένος μπορεί να την καταλάβη. Η κρυφή υπερηφάνεια συνήθως υπάρχει στους πνευματικούς ανθρώπους. Και τότε, ενώ έχουν εξωτερικά σχήματα ταπεινά, σχήματα ευλαβείας, μέσα τους κρύβουν τού κόσμου την υπερηφάνεια! Βλέπεις, ντύνεται στα κουρέλια το ταγκαλάκι...
– Γέροντα, ο άνθρωπος που έχει κρυφή υπερηφάνεια την καταλαβαίνει;
– Αν παρακολουθή τον εαυτό του, την καταλαβαίνει.
– Γέροντα, έχω τον λογισμό ότι αυτός που έχει κρυφή υπερηφάνεια, δεν νιώθει μέσα του ανάπαυση.
– Ανάπαυση θεϊκή δεν νιώθει, ούτε γνώρισε ποτέ την θεϊκή ανάπαυση, αλλά αναπαύει τον λογισμό του.
– Τι θα με βοηθήση, Γέροντα, να καταλάβω αν έχω κρυφή υπερηφάνεια και να αγωνισθώ να την διώξω;
– Αν κάνης, ας υποθέσουμε, έναν πνευματικό αγώνα και σού λέη ο λογισμός ότι κάνεις κάτι σπουδαίο, είσαι ενάρετη κ.λπ., σίγουρα υπάρχει μέσα σου υπερηφάνεια, αλλά την κρύβεις. Αν λοιπόν προσέξης, θα δης ότι νιώθεις μια ικανοποίηση ψεύτικη. Για να φύγη η κρυφή υπερηφάνεια, πρέπει να σιχαθής αυτό το ψεύτικο και να το πετάξης. Αυτούς που έχουν εξωτερική υπερηφάνεια, τους σιχαίνονται οι άλλοι, και έτσι μπορούν να διορθωθούν· ενώ, όσοι έχουν εσωτερική, κρυφή, υπερηφάνεια, πρέπει οι ίδιοι να σιχαθούν τον εαυτό τους, για να απαλλαγούν από αυτήν. Αλλά, και όταν δίνης στους άλλους το δικαίωμα να σού κάνουν παρατηρήσεις, αυτό θα σε βοηθήση, γιατί θα βγη έξω η κρυφή υπερηφάνεια, θα φανερωθή και σιγά-σιγά θα φύγη.
Εγωισμός, το αναρχικό παιδί τής υπερηφανείας
– Γέροντα, άλλο πάθος είναι η υπερηφάνεια και άλλο ο εγωισμός;
– Η υπερηφάνεια, ο εγωισμός, η κενοδοξία κ.λπ., εκτός από την έπαρση που είναι εωσφορικός βαθμός, είναι το ίδιο πάθος με μικρές διαφορές και διαβαθμίσεις.
Ο εγωισμός είναι το αναρχικό παιδί τής υπερηφανείας· δεν το βάζει κάτω, επιμένει. Όπως όμως τα δένδρα που δεν λυγίζουν, σπάζουν τελικά από τον αέρα, έτσι και ο άνθρωπος που έχει εγωισμό, επειδή δεν κάμπτεται, σπάζει τελικά τα μούτρα του. Μεγάλο κακό ο εγωισμός! Ενώ και ανάπαυση δεν έχει ο εγωιστής, πάλι επιμένει! Δεν βλέπεις, ο Άρειος; Όταν η μητέρα του τού είπε: «καλά, τόσοι λένε ότι σφάλλεις· δεν το καταλαβαίνεις;», «ναι, το ξέρω, τής απάντησε, αλλά πώς να υποταχθώ σ αυτούς;». Ο εγωισμός του δεν τον άφηνε να παραδεχθή το λάθος του.
– Και δεν τον απασχολούσε, Γέροντα, που είχε παρασύρει τόσον κόσμο στην αίρεση;
– Όχι, δεν τον απασχολούσε. «Αν παραδεχθώ ότι σφάλλω, έλεγε, θα εξευτελισθώ και στους οπαδούς μου». Και όσο καταλάβαινε ότι κάνει λάθος, άλλο τόσο ζοριζόταν να τους πείση ότι είχε δίκαιο. Φοβερό πράγμα ο εγωισμός!
– Σε τι διαφέρει, Γέροντα, ο εγωιστής από τον υπερήφανο;
– Ο εγωιστής έχει θέλημα, πείσμα, ενώ ο υπερήφανος μπορεί να μην έχη ούτε θέλημα ούτε πείσμα. Ας πούμε ένα παράδειγμα: Στην εκκλησία προσκυνάτε τις εικόνες με μια σειρά· η καθεμιά ξέρει την σειρά της. Μια αδελφή, αν έχη εγωισμό και τής πάρη κάποια άλλη την σειρά, θα κατεβάση τα μούτρα και μπορεί να μην πάη ούτε να προσκυνήση. «Αφού προσκύνησε εκείνη πριν από μένα, θα πη, δεν πάω να προσκυνήσω». Ενώ, αν έχη υπερηφάνεια, πάλι θα πειραχθή, αλλά δεν θα αντιδράση έτσι· μπορεί μάλιστα να πη και στις επόμενες, δήθεν με ευγένεια: «Περάστε! πέρνα κι εσύ, πέρνα κι εσύ!».
– Τι να κάνω, Γέροντα, όταν πληγώνεται ο εγωισμός μου;
– Όταν πληγώνεται ο εγωισμός σου, μην τον περιθάλπης· άφησέ τον να πεθάνη. Αν πεθάνη ο εγωισμός σου, θα αναστηθή η ψυχή σου.
– Και πώς πεθαίνει, Γέροντα, ο εγωισμός;
– Πρέπει να θάψουμε το εγώ μας, να σαπίση και να γίνη κοπριά, για να αναπτυχθή η ταπείνωση και η αγάπη.
Η μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας
– Γέροντα, γιατί υπερηφανεύομαι εύκολα;
– Για να υπερηφανεύεσαι εύκολα, σημαίνει ότι έχεις μεγάλη ιδέα για τον εαυτό σου. Πιστεύεις ότι κάτι είσαι. Δεν μπορεί να υπερηφανευθή κανείς, αν δεν πιστεύη ότι κάτι είναι. Αφού λοιπόν πιστεύεις ότι είσαι σπουδαία, μετά με το παραμικρό υπερηφανεύεσαι, σαν τους υπερτασικούς πού, μόλις λίγο στενοχωρηθούν, αμέσως ανεβάζουν πίεση.
– Γέροντα, έχει παγώσει πάλι η καρδιά μου. Γιατί φθάνω σ αυτήν την κατάσταση;
– Γιατί αφήνεις το κεφάλι σου ξεβίδωτο και παίρνει αέρα το μυαλό σου. Εγώ βάζω τάπα, την βιδώνω, αλλά εσύ την πετάς. Τώρα χρειάζεται να βάλουμε τάπα μεγάλη και να την βιδώσουμε γερά-γερά. Ξέρεις πόσα θα σού έδινε ο Χριστός, αν δεν είχες αυτό το ελάττωμα; Όταν δεν προσέχουμε, έρχεται ο διάβολος ύπουλα, μάς τρυπάει το κεφάλι με το σουβλί του, την οίηση, μάς το φουσκώνει σαν μπαλόνι και μάς σηκώνει στον αέρα.
– Γέροντα, ένας που έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, δεν είναι εύκολο να δη το καλό που έχει ο άλλος.
– Έτσι είναι. Αυτός που έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, παραμένει μέσα στην αντάρα τής υπερηφανείας και δεν έχει ούτε πνευματική υγεία ούτε ορατότητα, οπότε δεν μπορεί να δη τα χαρίσματα τού άλλου. Αλλά γιατί να έχη κανείς μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του; Πώς θα έρθουν οι θείες ιδέες, αν δεν πετάξη την δική του μεγάλη ιδέα; Αν πάρη το κατσαβίδι ο Χριστός, λίγο την βιδούλα να στρίψη, μπανταλομάρες θα λέμε. Τι ιδέα να έχης λοιπόν για τον εαυτό σου;
Αυτός που έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, είναι εκτός τού εαυτού του, παράφρων. Χρειάζεται να κατεβή-να κατεβή, να προσγειωθή, για να βρη τον εαυτό του· αλλιώς θα γυρίζη στα σύννεφα και θα ξοδεύη την βενζίνη στον αέρα!
Η αυτοπεποίθηση
– Γέροντα, τι σημαίνει: «Εάν μη Κύριος οικοδομήση οίκον, εις μάτην εκοπίασαν οι οικοδομούντες»;
– Αυτό αναφέρεται στην αυτοπεποίθηση τού ανθρώπου. Βλέπεις, και στην Ακολουθία τού Μεγάλου Σχήματος, όταν ο υποψήφιος μοναχός ερωτάται: «Ταύτα πάντα υπομένεις;», απαντά: «Ναι, τού Θεού συνεργούντος». Δεν λέει: «Ναι, εγώ μόνος μου θα υπομείνω». Όταν ο άνθρωπος δεν βάζη σε όλα μπροστά τον Θεό, αλλά λέη: «εγώ μόνος μου θα κάνω αυτό, εγώ με τις δικές μου δυνάμεις θα κάνω εκείνο», τότε και τα μούτρα του τρώει και τίποτε δεν κάνει.
– Γέροντα, στενοχωρώ πολύ τις αδελφές· άλλα μού λένε να κάνω, άλλα κάνω.
– Από την αυτοπεποίθηση το παθαίνεις. Εσύ νομίζεις ότι πιάνεις πουλιά στον αέρα, ενώ πιάνεις αέρα! Σηκώνεις το χέρι σου και νομίζεις ότι έπιασες ένα πουλί. «Το έπιασα» λες, αλλά το χέρι σου είναι άδειο. Σηκώνεις και το άλλο σου χέρι, «το έπιασα» λες, αλλά και πάλι το χέρι σου είναι άδειο. Να βλέπης πρώτα αν είναι γεμάτο το χέρι σου και ύστερα να λες «το έπιασα».
– Γέροντα, οι αδελφές μού λένε ότι δυσκολεύονται μαζί μου, επειδή επιμένω στην γνώμη μου· εγώ όμως δεν το καταλαβαίνω πάντοτε.
– Ξέρεις τι συμβαίνει μ εσένα; Όταν σχηματίζης μια γνώμη για κάτι, δεν λες: «μού πέρασε αυτός ο λογισμός, δεν ξέρω αν είναι σωστός», αλλά πιστεύεις ότι η γνώμη σου είναι πάντοτε σωστή και επιμένεις. Κάνεις σαν εκείνη την νοικοκυρά που τής αγόρασε ο άνδρας της ένα χταπόδι να μαγειρέψη, αλλά τού έλειπε το ένα πλοκάμι. «Το μαγείρεψες, τής λέει, το χταπόδι; έβρασε;». «Ποιο χταπόδι; λέει εκείνη, το επταπόδι». Όχι το οχταπόδι-όχι το επταπόδι, νευρίασε στο τέλος ο άνδρας της από την επιμονή της και την πέταξε στο πηγάδι. Αλλά και από κει έδειχνε με τα δάκτυλά της «επτά, επτά, επτά»! Κοίταξε, να λες τον λογισμό σου, αλλά να μην επιμένης.
– Όμως, Γέροντα, πολλές φορές βλέπω ότι η δική μου γνώμη είναι καλύτερη από την γνώμη τών αδελφών με τις οποίες συνεργάζομαι.
– Από την αυτοπεποίθηση που έχεις βλέπεις έτσι τα πράγματα. Να προσέξης πολύ, γιατί όποιος έχει πολλή λογική και κρίση με εγωισμό και αυτοπεποίθηση, μπορεί να φθάση να μην παραδέχεται κανέναν.
– Πώς θα απαλλαγώ από την αυτοπεποίθηση;
– Αν γνωρίσης τον εαυτό σου, θα δης ότι δεν έχεις τίποτε δικό σου και τίποτε δεν μπορείς να κάνης χωρίς την βοήθεια τού Θεού. Αν λοιπόν καταλάβης πως ό,τι καλό κάνεις είναι από τον Θεό και όσες χαζομάρες κάνεις είναι δικές σου, τότε θα πάψης να έχης εμπιστοσύνη στον εαυτό σου και θα απαλλαγής από την αυτοπεποίθηση.
Η καυχησιολογία
– Γέροντα, όποιος έχει υπερηφάνεια πάντοτε λέει το καλό που κάνει;
– Και να το πη και να μην το πη, τόχει μέσα του κρυφό καμάρι! Να, αυτές τις μέρες ήρθε κάποιος να με δη. Μού μιλούσε συνέχεια για τον εαυτό του και κάθε τόσο πρόσθετε: «Εις δόξαν Θεού τα λέω». Έλεγε-έλεγε... «Εις δόξαν Θεού τα λέω». Με τρόπο τού είπα: «Μήπως μπαίνει λίγο και η δόξα η δική σου;». «Α, όχι, μού λέει, όλα εις δόξαν Θεού...». Και τελικά δεν είχε έρθει να μού πη κάτι που τον απασχολούσε, αλλά να μού διηγηθή τα κατορθώματά του «εις δόξαν Θεού...», ενώ στην πραγματικότητα όλα τα έλεγε για την δόξα την δική του.
Πάντως, όταν ο άνθρωπος κάνη γνωστό το καλό που κάνει και υπερηφανεύεται, πάντοτε το χάνει. Τότε και κουράζεται άσκοπα και κολάζεται. Κάποιος που επρόκειτο να γίνη ιερέας πήγε σε ένα απομονωμένο μοναστήρι να καθήση σαράντα μέρες πριν από την χειροτονία του. Στις τριάντα οκτώ όμως μέρες παρουσιάσθηκε κάποια ανάγκη και χρειάσθηκε να κατεβή στον κόσμο. Μετά έκανε το παν να επιστρέψη, για να μείνη ακόμη δυο μέρες, γιατί πώς θα έλεγε ότι κάθησε στην έρημο σαράντα μέρες πριν από την χειροτονία του; Βλέπεις, και ο Μωυσής σαράντα μέρες κάθησε στο Σινά, πριν πάρη τις δέκα εντολές!... Έλεγε μετά παντού: «Εγώ πριν από την χειροτονία μου κάθησα στην ησυχία σαράντα μέρες». Έτσι έρχεται η Χάρις; Χίλιες φορές να καθόταν είκοσι μέρες ή δεκαπέντε ή να μην καθόταν ούτε μια μέρα, για να μη καυχιέται ότι κάθησε σαράντα μέρες. Τότε περισσότερη Χάρη θα είχε.
– Γέροντα, ο Απόστολος Παύλος λέει: «Ο καυχώμενος εν Κυρίω καυχάσθω». Αυτή η καύχηση μπορεί να έχη υπερηφάνεια;
– Όχι, πώς να έχη υπερηφάνεια; Αυτό έχει μια δοξολογία, μια ευχαριστία στον Θεό. Αν θεωρούμε μεγάλη τιμή και ευεργεσία που οικονόμησε ο Καλός Θεός να είμαστε Χριστιανοί, αυτή η καύχηση δεν έχει υπερηφάνεια. Όταν κάποιος, ας υποθέσουμε, θεωρή ευλογία και χαίρεται που ο Θεός οικονόμησε να έχη καλούς, ευλαβείς, γονείς, αυτό δεν σημαίνει ότι καμαρώνει κοσμικά, αλλά ότι έχει ευγνωμοσύνη προς τον Θεό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου