Φοβερές δεν είναι οι πυρκαγιές που έγιναν, αλλά αυτές που θα γίνουν

                      

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

Εντελώς σοκαρισμένοι, οι πυροσβέστες στη Καλιφόρνια περιέγραψαν στη διάρκεια συνέντευξης τύπου τις πρωτοφανείς φωτιές που αντίκρισαν πρόσφατα. Δεν ήταν πυρκαγιές, ήταν καταιγίδες από φωτιά, είπαν χαρακτηριστικά. Οι ειδικοί για την κλιματική αλλαγή, από την πλευρά τους, προειδοποίησαν: οι φωτιές θα είναι, από δω και πέρα, όλο και πιο γρήγορες στην εξάπλωσή τους, ισχυρότερες και φονικότερες.

Η μόνη ερμηνεία που έχει προταθεί για τον εξαιρετικά βίαιο χαρακτήρα των πυρκαγιών στην Καλιφόρνια έχει να κάνει με τη συσσώρευση ξερών υλικών και την μείωση των υδάτινων αποθεμάτων, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Είναι χαρακτηριστικό ότι, οι τέσσερις από τις δέκα πιο καταστροφικές πυρκαγιές σε όλη την (καταγεγραμμένη) ιστορία της Καλιφόρνια σημειώθηκαν μόνο τους τελευταίους δέκα μήνες.  Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τη θερμοκρασία των ποταμιών, επιταχύνει το λιώσιμο των χιονιών και μειώνει το χρόνο εξάτμισης του νερού από το λιώσιμο.

Χρειάζεται πολύς χρόνος και προσπάθεια για να συνδεθεί αιτιοκρατικά κάθε μεμονωμένο φυσικό γεγονός με την κλιματική αλλαγή και δεν είναι καθόλου εύκολη δουλειά. Αλλά η πρώτη, στατιστική εικόνα, δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολιών. ‘Εχουμε μπει σε φάση, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, επιταχυνόμενης κλιματικής αλλαγής.

Δεν είναι μόνο η κλιματική αλλαγή…

Πυρκαγιές και άλλες φυσικές καταστροφές γίνονται μεν εντονότερες, αλλά η έκταση και οι συνέπειές τους εξαρτώνται και από πολλούς άλλους παράγοντες. Στην περίπτωση της Καλιφόρνια, έχουν συμβάλλει σημαντικά η διαρκής υποβάθμιση της δημόσιας υποδομής στις Ηνωμένες Πολιτείες, λόγω των ακολουθούμενων οικονομικών πολιτικών, με πολλές φωτιές να ανάβουν εξαιτίας της κατάστασης των καλωδίων μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος.

‘Oχι ότι η κατάσταση της αμερικανικής πυροσβεστικής υπηρεσίας είναι καλύτερη. Σε συνθήκες άγριου νεοφιλελευθερισμού και «υπεριδιωτικοποιήσεων», το ένα τέταρτο των πυροσβεστών που χρησιμοποιούνται για την κατάσβεση πυρκαγιών στην άγρια φύση της Καλιφόρνια είναι φυλακισμένοι που πληρώνονται ένα δολάριο την ώρα όταν σβήνουν φωτιές και δύο δολάρια την ημέρα όταν κάνουν προληπτικό έργο.

Τόσο η συχνότητα, όσο και οι επιπτώσεις των πυρκαγιών είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο, που σπανίως μπορεί να αποδοθεί σε ένα και μόνο ένα παράγοντα. Για παράδειγμα, το πόσο οργανωμένη είναι μια κοινωνία να αντιμετωπίσει φυσικές καταστροφές, ποιες είναι οι προτεραιότητές της, είναι κρίσιμος, καθοριστικός παράγοντας για τις συνέπειες που θα έχουν.

Μια φτωχή χώρα, όπως η Κούβα, έχει αποδειχθεί επανειλημμένα πολύ επιτυχέστερη και αποτελεσματικότερη του πάμπλουτου γείτονά της, των Ηνωμένων Πολιτειών, στην αντιμετώπιση κάθε είδους καταστροφικών φυσικών φαινομένων, όπως οι τυφώνες που συχνά περνάνε το νησί χωρίς να προκαλέσουν ή με ελάχιστα θύματα, για να σκοτώσουν πολλούς ανθρώπους στις ΗΠΑ.

Οι εκρηκτικές παγκόσμιες ανισότητες

Κατά κανόνα βέβαια, οι φτωχότερες χώρες συμβαίνει, τις περισσότερες φορές, να είναι και οι πιο ανοργάνωτες, γι’ αυτό και πληρώνουν πολύ μεγαλύτερο τίμημα από τις πλούσιες σε θύματα και ζημιές, για καταστροφές μάλιστα στις οποίες συμβάλλει πολύ περισσότερο η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων των πλουσίων. Η Καλιφόρνια, μία μόνο πολιτεία των ΗΠΑ, καταναλώνει περισσότερη βενζίνη από σχεδόν πενήντα αφρικανικά κράτη.

‘Ένα πολύ απειλητικότερο μέλλον

Τούτων δοθέντων, η συχνότητα, η βιαιότητα και ο καταστροφικός χαρακτήρας των πυρκαγιών και άλλων ακραίων καιρικών φαινομένων, από την Καλιφόρνια στην Ελλάδα, από την Πορτογαλία μέχρι τη Σουηδία, από τις Ινδίες μέχρι την Ονδούρα, φωνάζουν, όχι απλώς προειδοποιούν, για το τι πρόκειται να συμβεί. Το ίδιο και ο πρωτοφανής καύσων του Ιουλίου, διάρκειας δύο εβδομάδων, στο βόρειο ημισφαίριο, περιλαμβανομένης της Αρκτικής ζώνης. ‘Όχι μόνο η κλιματική αλλαγή είναι σε πλήρη δράση, τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο, δεν ακολουθούν το ευνοϊκότερο σενάριο στο οποίο ήλπιζαν οι επιστήμονες.

Αυτά που βλέπουμε είναι μόνο η αρχή. Το κλίμα της Γης συνιστά μια ασταθή ισορροπία, επομένως φοβάται κανείς ότι οι εκτροπές από την κατάσταση ισορροπίας θα βαίνουν αυτοτροφοδοτούμενες και επιταχυνόμενες.

Προς πυράκτωση η Μέση Ανατολή, προς ερημοποίηση τα Βαλκάνια

Υπενθυμίζουμε στο σημείο αυτό ότι ορισμένα νησιωτικά κράτη απειλούνται με ταχεία εξαφάνιση λόγω ανόδου των υδάτων, ολόκληρες χώρες και περιοχές του κόσμου κινδυνεύουν να μην είναι κατοικήσιμες μέσα σε διάστημα μερικών δεκαετιών,  όπως η Μέση Ανατολή, στην οποία υπάγεται από κλιματικής απόψεως η Κύπρος. Η Νοτιοανατολική Ευρώπη, περιλαμβανομένης της Ελλάδας, θα είναι η περιοχή που εκτιμάται ότι θα πληγεί περισσότερο από το φαινόμενο σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο.

Για πρώτη φορά στην ιστορία του, το περιοδικό των New York Times, κυκλοφόρησε μονοθεματικό, αφιερωμένο στην κλιματική αλλαγή. Ο αναγνώστης θα βρει εκεί στοιχεία για τις συστηματικές προσπάθειες των μεγάλων πολυεθνικών όπως η ‘Εξον και το American Petroleum Institute, να παραπληροφορήσουν συστηματικά την κοινή γνώμη ως προς τα αποτελέσματα της καύσης ορυκτών καυσίμων.

Καπιταλισμός, Πολιτισμός και Κλίμα

Αλλά είναι η εξαίρεση. Στα χέρια των Τραπεζών, όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία, τα μεγάλα μέσα ΜΜΕ και ιδίως οι τηλεοράσεις, αναφέρονται ασφαλώς στα ακραία καιρικά φαινόμενα, αποφεύγουν όμως να τα συνδέσουν με την κλιματική αλλαγή. Αλλά κι όταν τα συνδέουν, προσπαθούν να περιορίσουν τη συζήτηση στην τεχνική της διάσταση και να μην θίξουν τους οικονομικούς, κοινωνικούς και διεθνείς παράγοντες που προκαλούν το φαινόμενο.

‘Ηδη άλλωστε, από το 1970, οι εργασίες της Λέσχης της Ρώμης κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι είναι αδύνατη η επ’ άπειρον ανάπτυξη, οδηγώντας έναν από τους γνωστότερους και εμβριθέστερους μεταπολεμικούς οικονομολόγους, τον και Μαρξιστή Ερνέστ Μαντέλ, να συμπεράνει ότι, αν είναι έτσι, ο ίδιος ο καπιταλισμός δεν μπορεί να διατηρηθεί, γιατί δεν μπορεί να υπάρξει καπιταλισμός χωρίς διαρκή ανάπτυξη. Μισό αιώνα αργότερα, τα ίδια περίπου έγραφε και ο Τζωρτζ Μονμπιό, της βρετανικής Γκάρντιαν, προ ολίγων ημερών. Αλλά και τα «αφεντικά» του πλανήτη διαπίστωσαν, στην περσινή σύναξη του Νταβός, ότι οι οικολογικές συνιστούν ένα όλο και πιο σημαντικό τμήμα των απειλών για τον άνθρωπο.

Το διαπίστωσαν, μόνο που μετά πήγαν για … καφέ και δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Μόνο μια μεγάλη συνειδητοποίηση και κινητοποίηση εθνικά, περιφερειακά και παγκοσμίως της παγκόσμιας κοινής γνώμης, μπορεί να αντιμετωπίσει την ισχύ μιας φούχτας πολυεθνικών εταιρειών, που δρουν για τα ιδιοτελή τους συμφέροντα, όπως ο καρκίνος στο σώμα του ανθρώπου.

Αν τώρα συνδυάσουμε τις οικολογικές απειλές με όλες τις υπόλοιπες, από την τεχνητή ευφυΐα μέχρι τις παρενέργειες των τροποποιήσεων του ανθρώπινου γονιδιώματος, μοιάζει μάλλον προφανές το συμπέρασμα ότι η ανθρωπότητα, με την παρούσα κοινωνική, αν όχι και ψυχολογική δομή της, μάλλον δεν θα επιβιώσει πέραν του τρέχοντος αιώνος. Ο μόνος λόγος που δεν βγαίνει το πολύ λογικό αυτό συμπέρασμα παρά από λίγους βαθιά σκεπτόμενους ανθρώπους, είναι ότι δεν μας αρέσει. Μήπως όμως πρέπει να κάνουμε κάτι πριν είναι πολύ αργά;

Μήπως είναι εν τέλει ακραίος παραλογισμός να κάνει κάποιος παιδιά, να κάνει τόσες, συχνά αιματηρές προσπάθειες για να ζήσουν καλύτερα σε ατομικό επίπεδο, και ταυτόχρονα να αδιαφορεί πλήρως για το αν θα υπάρχουν στο τέλος και πως θα είναι και η χώρα του και ο κόσμος;

Το να καταλαβαίνεις κάτι σε βάθος, σημαίνει και να ενεργείς.

konstantakopoulos