Analogia Entis (Η αναλογία του όντος) (3)

 Συνέχεια από: Τρίτη 15 Μαρτίου 2022

Analogia Entis (Η αναλογια τού Οντος)

Τού Erich Przywara (PRZYWARA).

II. Το βεληνεκές και η σημασία της αναλογίας σαν θεμελιώδης μορφή του Καθολικισμού (1940).
         

Α. Το νόημα της αναλογίας σε σχέση με τις ιστορικές της προϋποθέσεις 

1. ''Ο ορισμός της αναλογίας στην τέταρτη σύνοδο του Λατεράνου".

Η κλασσική διατύπωση της αναλογίας  βρίσκεται στο δεύτερο κεφάλαιο της Συνόδου τού Λατεράνου IV, όπου παρουσιάζεται σαν η Εσώτατη συνοδική απάντηση στο τριαδικό δόγμα του Αββά Ιωακείμ ντα Φιόρε. Η σύνοδος υιοθετεί σε αυτή την απάντηση το τριαδικό δόγμα του Pier Lombardo, την οποία λογόκρινε/κατέκρινε ο Ιωακείμ ντα Φιόρε σαν μία "τετράδα στον θεό" («τα τρία πρόσωπα και η κοινή τους ουσία, υπολογιζόμενη κατά κάποιο τρόπο σαν ένα τέταρτο πρόσωπο») και στο τέλος τής αποφάσεώς της εκθέτει την "αναλογία" σαν εσώτατο θεμέλιο τής ίδιας της αποφάσεως.

Το τριαδικό δόγμα του αββά Ιωακείμ ερμηνεύει την ενότητα τών τριών θείων προσώπων με ταυτόσημο τρόπο με εκείνη την μορφή τής ενότητος που είναι η Εκκλησία σαν ενότης με τον Πατέρα και τον Υιό μέσα στο Άγιο Πνεύμα. Γι' αυτό τον λόγο ο Ιωακείμ βεβαιώνει ότι: Είναι αλήθεια ότι «ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα σχηματίζουν μία μόνη ουσία, μία μόνη φύση και ένα μόνο θεμέλιο», άλλα όχι όμως με την σημασία μιας «αληθινής και πραγματικής ενότητος», αλλά με την σημασία μια ενότητος «συλλογικής και καθ' ομοίωσιν», με τον ίδιο τρόπο δηλαδή με τον οποίο πολλοί άνθρωποι ονομάζονται ένας λαός και πολλοί πιστοί μία Εκκλησία. Προς υπεράσπιση αυτής του της βεβαίωσης μεταφέρει τους λόγους που συναντούμε στο Ευαγγέλιο να έχουν ειπωθεί από τον Χριστό σχετικά με τους πιστούς: «"θέλω πατέρα, ἵνα πάντες ἓν ὦσι, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἓν ὦσιν" (Ιωαν. 17, 21). [Το λατινικό όμως κείμενο λέει: θέλω, πατέρα, να είναι σαν εμάς ένα μόνο πράγμα. Εγώ σ' αυτούς και εσύ σ' εμένα, για να είναι τέλειοι στην ενότητα!]. Διότι πράγματι λέει, οι Χριστιανοί δεν σχηματίζουν μια ενότητα με την ίδια σημασία με την οποία την αποτελεί ένα ξεχωριστό πράγμα (quaedam una res) κοινό σε όλους, αλλά σχηματίζουν μία ενότητα σύμφωνα με τον τρόπο, σχηματίζουν δηλαδή μια Εκκλησία λόγω της ενότητος της καθολικής πίστεως, και ένα βασίλειο λόγω της ενότητος της αδιασπάστου αγάπης!».

Σε αυτή την ταύτιση ανάμεσα στην "τριπρόσωπη ενότητα τού θεού" και στην "ενότητα με τον θεό (τον τριπρόσωπο)", η σύνοδος αντιπαράθεσε την διάκριση με όλη της την δύναμη!

Κατ' αρχάς παρότι ο μοναδικός αληθινός θεός συμπίπτει με το μυστήριο των τριών προσώπων, παρ' όλα αυτά Αυτός, καθότι είναι ο μοναδικός θεός, δεν είναι η ενοποίηση τριών προσώπων, αλλά η αληθινή και πραγματική ταυτότης με τον εαυτό της μιάς "ουσίας, μιάς φύσεως και ενός θεμελίου". Η ομολογία πίστεως στον λόγο τού πιστεύω και στην πράξη τής θρησκευτικής ζωής (αντιστοίχως, στην συμμετοχή από τον θεό και σε εκείνη προς τον θεό) δεν καταλήγει λοιπόν σε τρία πρόσωπα και σε μία ενοποίησή τους η οποία είναι κατά κάποιο τρόπο αποτέλεσμα και συνέπεια, αλλά στον μοναδικό θεό, ο οποίος μόνον σαν τέτοιος συμπίπτει με το μυστήριο των τριών προσώπων: «Εμείς πιστεύουμε και ομολογούμε με τον Pier Lombardo ότι αυτό που είναι στην πραγματικότητα ο Πατήρ, ο Υιός και το Πνεύμα το Άγιο είναι κάτι υπέρτατο (una quaedam summa res), ακατανόητο και άρρητο!»

Και δεύτερον η "ενότης του θεού", καθόσον "ενότητης δοσμένη από μία ταυτότητα της φύσεως", είναι κατ' ουσίαν το αντίθετο της "ενότητος με τον θεό", ο οποίος είναι "ενότης αγάπης χάριτι". «Όταν η Αλήθεια προσεύχεται στον Πατέρα για τους πιστούς του λέγοντας "θέλω να είναι σαν εμάς ένα μόνο πράγμα", σε σχέση με τους πιστούς αυτή η φράση "ένα πράγμα μόνο" χρησιμοποιείται εννοώντας μια ενότητα αγάπης στην Χάρι, και σε σχέση με τα θεία πρόσωπα δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην ενότητα που δίνεται από μία ταυτότητα της φύσεως. Με τον ίδιο τρόπο, όταν σε ένα άλλο σημείο η Αλήθεια λέει: "Να είστε τέλειοι όπως είναι τέλειος ο ουράνιος πατέρας σας", είναι σαν να λέει συγκεκριμένα να είστε τέλειοι στην τελειότητα της Χάριτος όπως είναι τέλειος ο ουράνιος πατέρας σας, στην τελειότητα της φύσεως, κάθε τελειότης με τον τρόπο της.»

Κατά τρίτον, καθώς εδώ, σε υπέρτατες έννοιες όπως οι έννοιες τής ενότητος (unum) και τής τελειότητος (perfectio), έρχεται στην επιφάνεια η αμείωτη διαφορά ανάμεσα στον θεό και το δημιούργημα, ακριβώς αυτό το μυστήριο της ενότητος με τον και μέσα στον τρισυπόστατο θεό (ο οποίος είναι ταυτοχρόνως το πιο υψηλό και το πιο βαθύ ανάμεσα στα μυστήρια της υπερφυσικής πραγματικότητος και της λυτρώσεως), είναι ο τόπος στον οποίο φανερώνεται, με τρόπο καθαρά τυπικό, η απόσταση ανάμεσα στον θεό δημιουργό και το δημιούργημα. Προηγουμένως η σύνοδος, αντιτιθέμενη στην έλλειψη διακρίσεως ανάμεσα στην ενότητα του θεού και την ενότητα με τον θεό, είχε περιγράψει την ενδόμυχη ζωή της τριάδος μέσω της απρόσωπης επισημότητος και της μειώσεως σε πράγμα σχεδόν τού "κάτι υπέρτατο, μέγιστο, κορυφαίο", και είχε φτάσει να αντιπαραθέσει σχεδόν τον θεό, εννοημένο ακριβώς σαν πράγμα (res) έστω κορυφαίο, στην έννοια του "προσώπου", του προσωπικού. Παρομοίως τώρα ορίζει καθαρά, δείχνοντας σαν ολοκλήρωση της κρίσεώς της το "γιατί" της αποφάσεως, την απόσταση που διατρέχει, κάθε φορά και πιο μεγάλη, ανάμεσα στον δημιουργό και στο δημιούργημα. Στο μυστήριο μιας προσωπικής ζωής με και μέσα στον τριαδικό θεό φανερώνεται ο ρεαλισμός (κάθε φορά μεγαλύτερος) μιας ψύχραιμής απόστασης ανάμεσα στον δημιουργό και στο δημιούργημα. Και στο εσωτερικό αυτής της σχέσης η απόσταση της ανομοιότητος η οποία φάνηκε καθαρά στο μυστήριο της υπέροχης ενότητος ανάμεσα στην κτιστή κοινοτική ενότητα και το θείο "κάτι κορυφαίο", ακατάληπτο και άρρητο, είναι κάθε φορά πιο μεγαλύτερο από κάθε άλλη, όσο μεγάλη και αν είναι, ενότητα ανάμεσα στον κτίστη και στο κτίσμα βασισμένης στην ομοίωση! Κάθε τελειότης με τον τρόπο της: διότι δεν είναι δυνατόν να βρεθεί ανάμεσα στο κτιστό και στο άκτιστο μια τέτοια ομοιότης, όσο μεγάλη κι αν είναι, ώστε ανάμεσά τους να μην φανερώνεται μια ανομοιότης κάθε φορά και μεγαλύτερη.

Η αρχική πλατφόρμα της συνοδικής κρίσεως αποτελείται λοιπόν από το πιο υψηλό, το πιο βαθύ και το πιο εσωτερικό μυστήριο ανάμεσα στα μυστήρια της αποκαλύψεως: δηλαδή από το μυστήριο της θεοποιήσεως, το οποίο συνίσταται σε εκείνη την μετοχή στην θεία φύση η οποία μας ξεχωρίζει σαν υιούς του Πατρός, σύμμορφους στον Υιό, πνεύμα από το Άγιο Πνεύμα. Από το μυστήριο της σωτηρίας συνιστάμενο στην ενότητα τής Εκκλησίας, η οποία είναι ενότης με τον Πατέρα που αποστέλλει με τον Υιό που απεστάλη, και επομένως ενότης στο Άγιο Πνεύμα σαν ενότητα του Πατρός και του Υιού. Και επομένως από αυτό το ίδιο το μυστήριο του θεού, συνιστάμενο από τήν αυτοκοινωποίηση της τριπροσωπικής ζωής στην προσωπική ζωή των υιών του θεού σαν μέλη της Εκκλησίας. Αλλά αυτή είναι ακριβώς μόνον μία αρχική πλατφόρμα προς το μυστήριο το οποίο είναι κάθε φορά και πιο μεγάλο, της ανομοιότητος, κάθε φορά και πιο μεγάλης, ανάμεσα στον δημιουργό, κατανοημένο σαν κάτι κορυφαίο, ακατανόητο και άρρητο (και το οποίο στην εσωτερικότητα του είναι Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα!) και την δημιουργία η οποία καθαυτή είναι πολλοί άνθρωποι  ένας λαός, πολλοί πιστοί μία Εκκλησία!

Συνεχίζεται

ΕΚΤΟΣ ΤΗΣ ΕΚΠΛΗΞΕΩΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΛΟΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΑΠΙΚΟΥΣ ΣΕ ΤΟΣΟ ΣΥΝΤΟΜΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΟΠΗ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΠΡΟΣΤΙΘΕΤΑΙ ΚΑΙ Η ΕΚΠΛΗΞΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΩΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΩΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ. 

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΟΙ ΦΥΛΑΚΕΣ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΕΠΕΤΡΕΨΑΝ ΣΤΟ ΤΕΡΑΣ ΝΑ ΚΑΤΑΣΠΑΡΑΞΕΙ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΟΔΗΓΩΝΤΑΣ ΜΑΣ ΣΕ ΠΡΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ;

ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΦΑΝΕΡΩΝΕΤΑΙ ΛΟΙΠΟΝ ΕΙΝΑΙ Η ΣΤΕΝΗ ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ.

Αμέθυστος