Στέλιος Ράμφος: Διαβάζοντας την Πολιτεία του Πλάτωνος στη σημερινή κρίση.

Ο Στέλιος Ράμφος παρουσιάζοντας το βιβλίο του Καλλίπολις Ψυχή διαβάζει την Πολιτεία του Πλάτωνος με φόντο την Ελλάδα της κρίσης.
Αν ο προορισμός του ανθρώπου υποστηρίζει ο Πλάτων, είναι μια πνευματική εξύψωση, πρέπει στο επίπεδο αυτό η εξουσία να ρυθμιστεί, εκεί πρέπει να μπορεί να ανταποκριθεί. Μιλάμε πάντα για μια ουτοπία αλλά ουτοπία που έχει στοιχεία υψηλού ρεαλισμού  όσον αφορά τις μεγάλες γραμμές ενός προβλήματος, και γιαυτό άλλωστε η Πολιτεία είναι το βιβλίο που είναι.  Είναι βέβαιο ότι ο άνθρωπος είναι προϊόν φυσικής εξελίξεως αλλά δεν μπορούμε να τον καταλάβουμε ως προϊόν φυσικής εξελίξεως αλλά ως πνευματικό ον. Τον καταλαβαίνουμε τον άνθρωπο από την κορυφή. Χωρίς να αμφισβητείται ότι είναι προϊόν φυσικής εξελίξεως.
   Οι υλικές ανάγκες, δεν συζητείται αυτό το πράγμα, είναι πρωτίστης σημασίας για την κοινωνία, αν δεν φάμε πεθαίνουμε, δεν  μπορούμε να το αμφισβητήσουμε αυτό. Όμως το σκεπτικό αυτό το Πλατωνικό σημαίνει λέω εγώ, νομίζω εγώ, ότι η κοινωνία δεν ταυτίζεται με την υλικότητά της, δηλαδή από τη στιγμή που αναγνωρίζω ότι οι υλικές ανάγκες είναι σπουδαίο και αναπόφευκτο αλλά τις βάζω δεύτερες, ας πούμε η τρίτες, δεν μας ενδιαφέρει, αυτό, αυτό σημαίνει ότι δεν ταυτίζω την ουσία μιας κοινωνίας με την υλικότητά της.
Δηλαδή λέω ότι μια κοινωνία ας πούμε ότι αυτό λέει ο Πλάτων, δεν συγκροτείται από τον όγκο των υλικών της στοιχείων με τρόπο καθοριστικό, όχι ότι δεν συμμετέχουν αυτά, δεν συγκροτείται με τρόπο καθοριστικό. Υπάρχει ένα τέτοιο παράδειγμα στον τρόπο της ζωής και της εκφράσεως των ανθρώπων που μας το βεβαιώνει; Υπάρχει. Ένα άγαλμα δεν συγκροτείται από τον όγκο του μαρμάρου του, ένας Παρθενών δεν συγκροτείται από τον όγκο του μαρμάρου του, συγκροτείται από την ομορφιά του. Το συστατικό στοιχείο, το δεύτερο στοιχείο, είναι πρώτο. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να καταλάβουμε εδώ και το σκεπτικό του Πλάτωνος.
Το γεγονός ότι ιεραρχεί παραδοξολογικά ο Πλάτων την δομή ας πούμε της κοινωνίας με ένα τρόπο, που ενώ λαμβάνει υπ όψιν τα υλικά δεδομένα δεν τα βάζει πρώτα σημαίνει ότι αντιλαμβάνεται την έννοιαν της πόλεως όχι με όρους φύσεως, γιατί πράγματι εκεί που κυριαρχεί η φύσις, εκεί όντως προέχει το αναγκαίο στοιχείο, αλλά η πόλις είναι το πέρα από τη φύση, αλλά στη φύση η ισορροπία επέρχεται δια αλληλοσφαγής. Τι γίνεται στην πόλη που το ζητούμενο το μεγάλο είναι η ειρήνη και η συνύπαρξη; Επομἐνως η σύστασις της πόλης με τέτοιους όρους δεν μπορεί να έχει να κάνει με τις ανάγκες, έχει να κάνει με την ανθρώπινη ουσία που θέλει να διαπλάσει η πόλις, και που είναι μια ουσία ζώων που μπορούν να μην αλληλοτρώγονται.
Θέλω να το προσέξουμε αυτό το πράγμα για να καταλάβουμε την συνταρακτική εμβέλεια μιας σκέψεως η οποία θα μαρκάρει την σκέψη της ανθρωπότητος τελεσίδικα. Αυτό είναι τελεσίδικο για την ανθρωπότητα, κάθε τι διαφορετικό το πετάμε στην κόλαση, δηλαδή κάθε πρότυπο πολιτείας που επευλογεί και αναγνωρίζει την αλληλοσφαγή. Την απορρίπτουμε, όμως η απόρριψη αυτή είναι πλήρης απόρριψη της φυσικότητος των πραγμάτων χωρίς να αρνούμαστε τη φυσικότητα την ίδια. Δεν αρνούμαστε ότι το άγαλμα έχει μάρμαρο αλλά η συγκρότηση του αγάλματος δεν είναι από το μάρμαρο είναι από την ομορφιά του.
   Έτσι μπορούμε να καταλάβουμε βεβαίως ότι οι αξίες δεν τρώγονται όπως τρώγεται το ψωμί αλλά αν δεν υπάρχουν οι αξίες τρωγόμαστε μεταξύ μας.
  Η πόλις είναι πεδίο που μας ελευθερώνει από τη φύση, και μας ελευθερώνει και από τα πρωτεία της επιβιώσεως χωρίς ούτε να υποβαθμίζει ούτε να διαγράφει το γεγονός ότι είμαστε έμβια βιολογικά όντα, τα οποία αρρωσταίνουν πεθαίνουν αν δεν φάνε δεν ξέρω τι θα πάθουνε κλπ. Μας ελευθερώνει η πόλις απ τη φύση και την επιβίωση, πως μας ελευθερώνει, μας ελευθερώνει βάζοντας στη θέση της φύσεως την ταυτότητα. Η πόλις, μας ελευθερώνει δίνοντάς μας ταυτότητα. Δηλαδή κάνοντας μας όντα των οποίων η πραγματικότητα έχει να κάνει με την ταυτότητά τους κι  όχι με την ανάγκη τους. Χωρίς η ανάγκη να μην υφίσταται, χωρίς να παύει να αποτελεί απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση αλλά φυσική, η φύση δεν οδηγεί στην πόλη, εκείνο που οδηγεί στη πόλη είναι μια άλλη ανάγκη συνυπάρξεως της οποίας η πρώτη ύλη λέγεται ταυτότης.
  Μόνη της η καλοπέραση δεν διασφαλίζει την κοινωνική συνοχή, Η συνοχή η κοινωνική έχει άλλους συντελεστές που για τον Πλάτωνα λέγοντα δικαιοσύνη και αλήθεια… αίτημα για μια κοινωνία που υπηρετεί την πόλη και όχι για να υπηρετεί την υλική πλευρά του σώματος. Για έναν επίσης άλλο λόγο γιατί η διεκδίκηση της επιβιώσεως συνήθως προκαλεί την τάση ορισμένοι  που εξουσιάζουν να εκμεταλλευτούν την πόλη για το δικό τους συμφέρον. Άρα το κρίσιμο στοιχείο και σημείο στην  περίπτωσή μας είναι μια αλλαγή του αξιακού συστήματος, βάσει της οποίας θα μπορούσαμε να έχουμε αποτελέσματα σαν αυτά που επιδιώκει ό Πλάτων. Δηλαδή με άλλα λόγια εάν η  ανάγκη είναι αυτοσκοπός υπάρχει πρόβλημα, μόνο αν η ανάγκη τείνει να υπηρετήσει άλλους σκοπούς πέρα από την ανάγκη τότε μπορεί να γίνει θετικό γεγονός. Μόνο όταν το πλαίσιο της είναι αξιακό μπορεί να μεταβληθεί η ανάγκη σε θετικό γεγονός και να αποτελέσει οργανικό στοιχείο της ζωής της πόλης.
Επειδή δεν έχουν τίποτε να διεκδικήσουν οι φύλακες της Πολιτείας το μόνο που τους μένει είναι να είναι υπεύθυνοι έναντι πάντων, είναι πολύ σημαντικό αυτό για να καταλάβουμε τι σημαίνει, σημαίνει μια εξουσία όχι δυνατών, αλλά υπευθύνων, αυτοί είναι οι άρχοντες φύλακες της Πολιτείας. Μια ηγεσία εκείνων οι οποίοι σηκώνουν τα μεγαλύτερα βάρη, πλήρης η ανατροπή εν σχέση με αυτά που μας διδάσκει η ιστορία και που γιαυτό το λόγο δεν κάνουν υποχρεωτικά ουτοπική την Πολιτεία, αλλά την κάνουν αξιοσέβαστη, γιατί παραμένει ο σκοπός, κάθε φορά που δυσφορούμε, δυσφορούμε ακριβώς επειδή αυτοί οι τύποι οι διάφοροι που μας ενοχλούν, είναι ιδιοτελείς είναι ανεύθυνοι.
Άρα μπορεί να είναι το  γενικό σχήμα εντός εισαγωγικών ουτοπικό, αλλά η ψυχή μας ζητάει αυτή την ουτοπία ως βαθιά πραγματικότητα του ανθρώπου. Και αν ουτοπία είναι η βαθιά πραγματικότητα του ανθρώπου τότε η ουτοπία είναι βαθύς ρεαλισμός…. Κρατάμε λοιπόν ότι η συνοχή και η ισορροπία της πλατωνικής Πολιτείας βασίζεται στα έμψυχα παραδείγματα της αρετής δηλαδή τους φύλακες. Οι φύλακες θεσπίζουν νόμους οι νόμοι τους οποίους θεσπίζουν  δεν αφορούν διευθετήσεις συμφερόντων, να εξυπηρετηθεί αυτός η ο άλλος με την καλή έννοια της διευθετήσεως συμφερόντων, υπηρετούν με τη σειρά τους, οι νόμοι τους οποίους ψηφίζουν, και δεν μπορεί αφού υπάρχει εξουσία να μην θεσπίζει νόμους δεν γίνεται, οι νόμοι λοιπόν, υπηρετούν  τις απαιτήσεις της αληθείας του λόγου που είναι η πλατωνική αλήθεια, και της δικαιοσύνης, της δικαιοσύνης όμως ως ψυχικής ισορροπίας, διότι για πρώτη φορά με τον Πλάτωνα έχουμε επίσης μια μεγάλη ανατροπή με τη Πολιτεία και τη θεωρία της ψυχικής δικαιοσύνης, ως ψυχικής αρμονίας, για πρώτη φορά καταργείται η τραγική και προπλατωνική ιδέα της δίκης ως τιμωρού.
Από την τιμωρητική δίκη, τις ερινύες και όλα αυτά τα πράματα που μας διδάσκει ας πούμε η παλιά ελληνική σκέψη περνάμε σε μια άλλη έννοια της δικαιοσύνης. Τι είναι η δικαιοσύνη;  είναι η ειρήνη η αρμονία η εσωτερική λέει ο Πλάτων, όλο το τέταρτο βιβλίο όσον αφορά ας πούμε το λογιστικό μέρος της ψυχής θυμόμαστε πολύ καλά, ότι είναι ακριβώς αφιερωμένο στο να δείξει ότι το λογιστικό δεν λειτουργεί για λογαριασμό του, είναι ο αποφασιστικός παράγων της ψυχικής αρμονίας. Άρα έχουμε μια καινούργια ιδέα της δικαιοσύνης η οποία έρχεται ας πούμε να βάλει τη σφραγίδα της στην οικοδόμηση της Πολιτείας. Δηλαδή μια Πολιτείας χωρίς εσωτερική ειρήνη είναι αέρας κοπανιστός  λέει ο Πλάτων, γιατί απλώς θα έχουμε δικαστήρια και δικαστές που θα τιμωρούν, αλλά η τιμωρία πολλαπλασιάζει το κακό, δεν μας ενδιαφέρει αυτό λέει ο Πλάτων, μας ενδιαφέρει κάτι άλλο και γιαυτό ακριβώς επιμένει ότι ο λόγος  του κόσμου και η τάξη της ψυχής μπορεί να εγγυηθούν την αρμονία της πόλεως. Τον ενδιαφέρει λοιπόν αυτό το πράγμα να το πετύχει.
Και όσο οι απαιτήσεις των διαφόρων ηγετών συμπίπτουν με επιδιώξεις ιδιοτελείς, με επιδιώξεις μερικότητος που θα λέγαμε πιο αφηρημένα τόσο η πολιτεία παρακμάζει. όσο μεγαλύτερο δηλαδή συντελεστή ιδιοτελείας έχει μια πολιτεία τόσο περισσότερο παρακμάζει. Όσο μεγαλύτερο συντελεστή καθολικότητος έχει τόσο ακμάζει. Η ιδιοτέλεια πεθαίνει τις κοινωνίες. Αυτό είναι που πρέπει να κρατήσουμε στο σκεπτικό του Πλάτωνα. Η ιδιοτέλεια τις τσακίζει… Και κάτι άλλο που πρέπει να συγκρατήσουμε και το οποίο είναι σημαντικό, ότι με βάση αυτή τη λογική σύμφωνα με την οποία η ιδιοτέλεια οδηγεί στην παρακμή μπορούμε να κατανοήσουμε ότι το προσδόκιμο ζωής ενός πολιτεύματος, εξαρτάται από την ομαλή σχέση  μεταξύ της εξουσίας από τη μία μεριά, και του θεσμοθετημένου πλαισίου νομιμότητος από την άλλη, από το κατά πόσο δηλαδή ζει και τηρεί τους νόμους που θεσπίζει η ίδια. Το προσδόκιμο ζωής έχει να κάνει, με τον ίδιο τον τρόπο όπου μια κοινωνία σέβεται πλέον τον εαυτό της. Τηρεί δηλαδή το ίδιο το πλαίσιο το θεσμικό μέσα στο οποίο οικοδομείται.
 Από την δίψα αποκτήσεως η από το αίσθημα απωλείας αρχίζει πια ένα σύμπαν συναισθημάτων να κινείται να αναπτύσσεται και βεβαίως να παίζει ένα ρόλο στα δρώμενα τα κοινωνικά και στην ψυχική ζωή των ανθρώπων. Γιατί αν παίρναμε ως παράδειγμα ας πούμε το μίσος ως συναίσθημα σε μια τέτοια προοπτική σε ένα τέτοιο πλαίσιο τι εκφράζει; To μίσος εκφράζει μια ασύνειδη ανάγκη του ανθρώπου να καθρεπτίζεται στο πρόσωπο του εχθρού του. Πως αυτό το πράγμα μπορεί να εξηγηθεί. Εξηγείται ακριβώς ως βίαιο ξέσπασμα εναντίον του ανυπόφορου εαυτού μου. Ο ανυπόφορος εαυτός μου με κάνει να μισώ, όχι το κακό που μου έχει κάνει κάποιος άλλος. Και υπ αυτή την έννοια δεν έχει κανένα νόημα να πολεμήσει κανείς το μίσος με μίσος.
Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να αμυνθεί, όταν κάποιος ας πούμε κακός, καοήθης εχθρός, ξένος κτλ, του επιτεθεί η μπει ένας κλέφτης, να του πάρει μέσα από το σπίτι το παιδί για να κάνει εμπόριο οργάνων. Στο όνομα της ελευθερίας όμως θα τον πολεμήσει, δηλαδή με διαφορετικά συναισθήματα δικαιολογείται ο πόλεμος. Ο πόλεμος δεν έχει τη δικαίωσή του στην πράξη στη χειρονομία του πολέμου, αλλά στο συναίσθημα με το οποίο πολεμούμε, αν ένας θέλει να με καταλάβει, η να μου εξαφανίσει τη ελευθερία, στο όνομα της ελευθερίας θα τον παλεύω, και ο πόλεμος αλλάζει ριζικά, δεν είναι οι λεγόμενοι αμυντικοί οι δεν ξέρω γω τι πόλεμοι.
Ο πόλεμος όπως και η ειρήνη είναι τρόπος και τύπος οργανώσεως του εσωτερικού μας βίου… Από τη στιγμή που στο τραπέζι πέφτει όλος ο μεγάλος προβληματισμός των συναισθημάτων, ως θεμελίου, ως αιματοδότη, της κοινωνικής ζωής, οφείλουμε να καταλάβουμε με διαφορετικούς όρους προβλήματα που μέχρι τώρα δυσκολευόμασταν να τα καταλάβουμε, και έπρεπε να επικαλεσθούμε ακριβώς τα αντίστοιχα συναισθήματα, με κάποια συναισθήματα να είναι βρομερά, με τα ίδια βρομερά συναισθήματα, εκεί πολλαπλασιάζεται το κακό. Τα διαφορετικά συναισθήματα κάνουνε την ίδια πράξη διαφορετική. Είναι πολύ σημαντικό αυτό να το καταλάβουμε, γιατί έτσι κερδίζουμε και την αξιοπρέπειά μας. Είναι στοιχείο αξιοπρέπειας ένας άνδρας να πολεμάει για την  ελευθερία του, είναι στοιχείο αναξιοπρέπειας ένας άνδρας να πολεμήσει για το μίσος. Έχει σημασία αυτό. 
 Το πρόβλημα της τυραννίας είναι το ανεξέλεγκτο των επιθυμιών. Αυτό ισχύει τόσο για τη στενά ατομική μας ζωή όσο και για ευρύτερα κοινωνικά θέματα. Δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί εύκολα κανείς να ορίσει υποκειμενικό, είναι κάτι πολύ βαθύ…. Μια κουλτούρα που επιμένει στην επιθυμία αδιακρίτως, ας πούμε όπως η θεωρία των Μεταμοντέρνων έχει πρόβλημα γιατί οι Μεταμοντέρνοι δεν διακρίνουν ότι υπάρχει μια επιθυμία που λέει δεν θέλω το μήλο κι άλλη μια που λέει θέλω σοκολάτα. Στη γενίκευση του δεν θέλω το μήλο υπάρχουν προβλήματα πολύ σοβαρά, ένας λοιπόν ο οποίος οικειοποιείται αβασάνιστα αυτές τις αντιλήψεις, οικειοποιείται μια αρνητικότητα η οποία όχι απλώς φωλιάζει πια μέσα του αλλά ριζώνει και δεν μπορεί να ξεριζωθεί ποτέ.
Το λέω αυτό γιατί, γιατί δεν αποκλείεται, και μεγάλες δημοσιονομικές καταστάσεις, και δυσκολίες, από αχαλίνωτες επιθυμίες, η μεγάλες κρίσεις πολιτικοκοινωνικές, από αχαλίνωτες επιθυμίες μπορεί να μεταβάλλονται ας πούμε, σε εκρηκτικές καταστάσεις αντί να μας οδηγήσουν σε καταστάσεις  που ενέχουν στοιχεία, η πραγματικότητες ισορροπίας τέτοιες που θα θέλαμε. Άρα για τον Πλάτωνα κι αυτό πρέπει να το κρατήσουμε προηγείται ο χαρακτήρας, ο χαρακτήρας είναι μια έννοια που ο αρχαίος δέχεται και καταλαβαίνει, και έπεται το καθεστώς δεν μπορούμε να έχουμε γυμνό από χαρακτήρες καθεστώς, δεν μπορεί να υπάρξει τυραννικό καθεστώς χωρίς τυραννικούς ανθρώπους. Και το τυραννικό καθεστώς μπορεί  πολλές φορές εν ονόματι υψηλών σκοπών να ασκείται.
Δεν είναι βέβαιο ότι κάθε φορά εμείς νομίζουμε ότι είμαστε τυραννικοί την ώρα που τυραννάμε, μπορεί να νομίζουμε ότι επιτελούμε θεάρεστο και σπουδαίο ας πούμε έργο. Υπ αυτή την έννοια το κρίσιμο σημείο στην κατανόηση του προβλήματος της επιθυμίας είναι ένας άνθρωπος, [από τη στιγμή κατά την οποία δεν υπάρχει  θετικότης στη επιθυμία, η επιθυμία δηλαδή δεν κτίζει κάτι πέρα απ αυτή], το θεμέλιο λοιπόν της τυραννίας είναι ένας άνθρωπος για τον οποίο οι επιθυμίες αποτελούν αυτοσκοπό. Ουαί και αλίμονο σε μια κοινωνία όπου αυτονομούνται οι επιθυμίες με τον αρνητισμό τους,  δεν έχει η ίδια διέξοδο, γιατί όπως είπαμε,  μια πόλις δεν έχει φυσική διέξοδο, έχει πολιτική διέξοδο, η πόλις είναι το εκτός φύσεως, επομένως δεν υπάρχουν άλλες διέξοδοι από τις πολιτικές διεξόδους και οι πολιτικές διέξοδοι δεν είναι ποτέ ξένες προς την χαλιναγώγηση του αρνητισμού της επιθυμίας, όχι του θετικού της στοιχείου που είναι πάντα συνδεδεμένο με πραγματώσεις περαιτέρω.
Με θετικότητες ας πούμε….Τι είναι λοιπόν ο τυραννικός άνθρωπος; τυραννικός άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος που θέλει για να θέλει, που η επιθυμία του είναι ανυπέρβατη, δεν εξελίσσεται σε θετικότητα η επιθυμία του, θέλει για να θέλει, αλλά όταν ένας άνθρωπος θέλει για να θέλει δεν φτάνουμε έτσι σε μία κατάσταση όπου ο άνθρωπος αυτός εκτελεί την εσωτερική του ζωή; η εσωτερική ζωή υπάρχει στο βαθμό που το θέλω πάει κάπου αλλού, η εσωτερική ζωή φιμώνεται πνίγεται στραγγαλίζεται, όταν ακριβώς το θέλω αποκτά μια αυτονομία η οποία δεν επιτρέπει άλλη έξοδο προς τα έξω, το θέλω για να θέλω απαγορεύει το απέξω. Δίνει τέλος λοιπόν στην εσωτερική ζωή, και μεταβάλλει την ορμή, την παρόρμηση το θέλω ας πούμε σε σκοπό. Σκοπός γίνεται η ίδια η παρόρμηση. Εδώ καταλαβαίνουμε καλά τι νόημα έχουν τα μυθιστορήματα τύπου Ντε Σαντ, γίνεται σκοπός η παρόρμηση.
Εδώ καταλαβαίνουμε ας πούμε, τον Ευρωπαϊκό μαζοχισμό, γίνεται σκοπός η παρόρμηση. Όπου γίνεται σκοπός η παρόρμηση υπάρχει πολύ σοβαρό πρόβλημα, διαμορφώνεται δηλαδή ένα αποπνικτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο καλείται να αυτοκτονήσει, να διαλυθεί ο ίδιος ο άνθρωπος. Και κάτι ακόμη πιο σοβαρό και πιο εφιαλτικό ότι σε τέτοιες περιπτώσεις, αυτή η ενστικτώδης κίνηση να πραγματοποιήσω αυτό που λαχταράω, αυτό που μου αρέσει,  παίρνει τη θέση των αισθήσεων, αίσθηση γίνεται η παρόρμηση δηλαδή ο εφιάλτης γίνεται απόλυτος. Απαγορεύεται η σχέση με το εκτός, η παρόρμηση είναι όλος ο κόσμος. Άρα τίποτε δεν μπορεί να με σταματήσει, είτε αυτό λέγεται πια Άουσβιτς είτε Γκουλάγκ, για να το πούμε απλά.
  Το παρορμητικό στοιχείο όσο διαρκές να είναι δεν παύει να έχει μια προσωρινότητα, είναι το διαρκές παρόν μέσα στο οποίο η παρόρμηση ξετυλίγεται, αυτή η προσωρινότητα των επιθυμητικών μας εντάσεων, κάθε φορά θέλω είναι και μια ένταση, το κάθε φορά θέλω προκαλεί αγχώδη ανυπομονησία η οποία εξαγριώνει. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε για πιο λόγο η ανυπομονησία ξαφνικά μας εξαγριώνει, γιατί ακριβώς όταν ο χρόνος δεν μπορεί να βγει από το παρόν, όταν το μέλλον του παρόντος είναι το παρόν, μόνο η ανυπομονησία μπορεί να υπάρχει. Αλλά με τον  πιο άγριο τρόπο. Και ξέρουμε πολύ καλά τι σημαίνει συναισθηματικά ένα τέτοιο φαινόμενο. Είναι αυτό το οποίο βοηθάει πάρα πολύ τη θηριωδία του ισχυροτέρου. Η θηριωδία του ισχυροτέρου έχει να κάνει με τέτοια πράγματα και είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που λέμε πολιτισμό.
Ο πολιτισμός δηλαδή ο τρόπος ζωής μέσα και από την πόλη, αυτό το πράγμα εννοούμε πολιτισμό είναι λέει ο Πλάτων η ελευθερία η αλήθεια και η δικαιοσύνη. Η αλήθεια ελευθερώνει από τις ιδεοληψίες και τις ψευδαισθήσεις της μερικότητος η δικαιοσύνη αρμονίζει την ψυχή και ευγενίζει την  επιθυμία, γιατί; γιατί μέσα στη δικαιοσύνη οι άνθρωποι καλούνται να αρμονίσουν την  επιθυμίες τους. Να τις εναρμονίσουν με ένα τρόπο θετικό δηλαδή πως; πως μπορούμε τις επιθυμίες να τις ευγενίσουμε; όταν παραχωρούμε κοινωνία, όταν λειτουργούμε χωρώντας συγχωρητικά, η συγχώρηση είναι μια ευγένεια της επιθυμίας, ένας βαθύς ευγενισμός της επιθυμίας, πρέπει να το καταλάβει κανείς αυτό για να δει ακριβώς σε πιο βαθμό πια, είναι η εμβέλεια της Πλατωνικής συλλήψεως  για την οργάνωση της ζωής των ανθρώπων μέσα στην πόλη, και ακριβώς να συνειδητοποιήσει ότι τελικά σ αυτήν την αδιάκοπη αναμέτρηση με την αλήθεια βρίσκει το βάρος της υπάρξεώς του ο άνθρωπος.
Στην αναμέτρηση με την αλήθεια εξανθρωπιζόμαστε, στην αναμέτρηση με την δικαιοσύνη εξανθρωπιζόμαστε, στο μεγάλο αίτημα ας πούμε της εσωτερικής αρμονίας και της αρμονίας της κοινωνίας, της συγχωρητικής εκεί που η επιθυμίες λογικά έχουν άλλο χαρακτήρα, από την ικανοποίηση ας πούμε των ίδιων των παρορμήσεων.
 Αναγνωρίζει στο κράτος, στην πολιτεία, τον συνεκτικό δεσμό και τον ισορροπιστικό παράγοντα της κοινωνίας, χωρίς κράτος η κοινωνία δεν ισορροπεί λέει ο Πλάτων, και σύνολη σχεδόν η πολιτική θεωρία, σχεδόν, ομοφωνεί υπ αυτήν την έννοια, εξ ου και στο τρίτο και τέταρτο βιβλίο, εκεί στα αρχικά, επιμένει τόσο πολύ στην οικειοπραγία, δηλαδή, το να είναι κανείς απόλυτος κάτοχος, απόλυτα βυθισμένος σ αυτό που ο  ίδιος ξέρει να κάνει. Μόνο όταν είμαστε βυθισμένοι απολύτως  σε αυτό που ξέρουμε να κάνουμε μπορούμε να είμαστε υπεύθυνοι.
Μόνο όταν μας πονάει βαθιά το απολύτως ειδικό δικό μας, είμαστε σε θέση να απλώσουμε τη ματιά σ αυτό που αφορά τους άλλους. Δεν είναι δηλαδή μια μανιοκαταδιωκτική καταθλιπτική επιμονή του, στο, ο καθένας να κάνει τη δουλειά του. Είναι γιατί  μόνο το μεγάλο βάθος φέρνει μεγάλο πλάτος,  κυρίως στον Πλάτωνα αυτό ισχύει για τους βασιλείς φιλοσόφους και λιγότερο για τους άλλους, αλλά εμείς μπορούμε να το κρατήσουμε αυτό γιατί μας ενδιαφέρει δίνοντας του διαστάσεις, τις οποίες επιτρέπει η σημερινή κοινωνία που είναι κοινωνία πολιτών, πολύ ευρύτερη πολύ διαφορετική από τις κοινωνίες των δούλων της εποχής εκείνης, οι οποίες όμως δεν έπαυαν να είναι κοινωνίες πολιτικές με τον προβληματικό ας πούμε τρόπο.
  Η Πλατωνική Πολιτεία όπως είπαμε, είναι μια μετριοπαθής αξιοκρατική Δημοκρατία. Ποια είναι η ταυτότητας της δημοκρατίας; Η ταυτότης της δημοκρατίας είναι η ισότης των πολιτών. Δεν έχει άλλη ταυτότητα η δημοκρατία. Τον καιρό εκείνο είμαστε σε μια κοινωνία με δούλους,  με συνθήκες οι οποίες είναι άκρως διαφορετικές από αυτό που θα φανταζόμασταν, αλλά για τους ελευθέρους του καιρού εκείνου τους οποίους μπορούμε να λάβουμε εμείς υπ όψιν μας, η Δημοκρατία ήταν, είναι και θα είναι, ένα πράγμα με μία ταυτότητα, την  ισότητα των πολιτών.
Ισότητα των πολιτών ασχέτως κοινωνικής οικονομικής η άλλης καταστάσεως, και ασχέτως φυσικών χαρισμάτων, διότι η ισότης των πολιτών δεν αφανίζει τις φυσικές διαφορές, δεν κάνει έναν κοντό ψηλό, δεν κάνει έναν  ας πούμε ο οποίος έχει ταλέντο στα μαθηματικά, ξαφνικά να μπορεί να κάνει άρση βαρών. Η πραγματική ισότης των πολιτών  διαφυλάσσει ως κόρη οφθαλμού με προοπτική καλλιέργειας τις φυσικές τους ανισότητες. Υπ αυτή την έννοια δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική δημοκρατία που να μην είναι αριστοκρατική, να μην είναι αξιοκρατική. Αν υπάρξει τέτοιο πράγμα, η κρίση είναι επί θύραις,  και βεβαίως  ξέρουμε πολύ καλά ότι όποτε και στη δική μας ιστορία τα πράγματα για λόγους γενικής ισότητος έρεπαν στο ευτελές και στο χαμηλό, η καταστροφή ήταν φοβερή και την βιώνουμε σήμερα.
  Χωρίς ισορροπία για τον Πλάτωνα, η ισότης καταντά προβληματική,  κι όχι μόνο για τον Πλάτωνα, για κάθε κοινωνία  για σήμερα χωρίς κοινωνική ισορροπία. Τι είδους ισότητα μπορούμε να έχουμε αν τα πράγματα παίζονται στο γρονθοκόπημα το καθημερινό; Δεν μπορούμε να πάμε πουθενά, το πολιτικό οικοδόμημα κλονίζεται.  Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η φυσική τάξη βασίζεται στη ριζική ανισότητα. Το μεγάλο ψάρι που τρώει το μικρό. Αυτή είναι η ριζική ανισότητα που συνεπάγεται και τη μεγάλη αέναη σφαγή στο κόσμο, στο περιβάλλον της φύσεως. Στη δημοκρατική πολιτεία τη νεώτερη, η δημοκρατική πολιτεία, η ισότης έχει ορισμένα προαπαιτούμενα όπως τα μνημόνια, πια είναι τα προαπαιτούμενα της ισότητος;
Ψυχές με όρια, έμμετρες ψυχές. Αυτό είναι το πρώτο προαπαιτούμενο, μέτρο. Που μέτρο; μέτρο στις επιθυμίες. Το πράγμα αρχίζει και γίνεται προβληματικό όταν η αμετρία μπει μέσα στην επιθυμία οπότε κυριεύεται. Η επιθυμία αποκτά μέτρο στο βαθμό που έχει σκοπό, γίνεται άμετρη όταν έχει σκοπό τον εαυτό της, και υπάρχει μεγάλο πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση… όσο ανυψώνεται το κύρος της αλήθειας και της δικαιοσύνης, τόσο υποβιβάζεται ο ρόλος της εξουσιαστικής δυνάμεως. Ο ρόλος της εξουσιαστικής δυνάμεως στις συνειδήσεις των πολιτών , πόσο μετράει λιγότερο μέσα μου, αυτό το πράγμα, χωρίς  η απαραίτητη για την κοινωνική συνοχή εξουσία να πάψει να υπάρχει, και βεβαίως να πάψει να υπάρχει ως κράτος, που υπόκειται στους θεσμούς και στους νόμους. Η εξουσία χάνει την κακή της εκδοχή από τη στιγμή που υπόκειται στους θεσμούς και τους νόμους.
Σ αυτές τις περιπτώσεις, όταν δηλαδή υπόκειται στους νόμους της εξουσίας, οι αντιδράσεις των πολιτών είναι γόνιμες, τα συλλαλητήρια είναι γόνιμα, είναι θετικά είναι εποικοδομητικά, αντιθέτως όταν η αντιπολίτευση γίνεται για την αντιπολίτευση, η αντίδραση τους οι πιέσεις των πολιτών προς την εξουσία  γίνεται προβληματική, αποκτά έναν αρνητικό ας πούμε χαρακτήρα ο οποίος αρνητικός χαρακτήρας δεν έγκειται στο μάταιο των κακών πράξεων, το αρνητικό να αντιπολιτεύομαι για να αντιπολιτεύομαι, έγκειται στο γεγονός ότι συσσωρεύονται τεράστιες μάζες αδρανείας μες στην κοινωνία. Η άσκοπη αντιπολίτευση είναι συγκέντρωση όγκου αδρανειών τρομακτική, η οποία ακριβώς φέρνει σε αποπνικτική ασφυκτική κατάσταση μία κοινωνία, με ποιό τρόπο; διότι πολλαπλασιάζει τη  ερήμωσή της.
Πότε ερημώνεται μία κοινωνία; όταν οι όγκοι αδρανείας κυριαρχούν, διαλύουν, τους συσχετισμούς των δυνάμεων δράσεως. Γιατί διαλύεται μια κοινωνία ας πούμε σαν τη δική μας; γιατί οι αδράνειες είναι τέτοιες ώστε δεν μπορεί να γίνει τίποτα…Τι είναι οι εντροπίες, συγκεντρώσεις τεράστιες αδρανειών, και εκρήξεις μετά οι οποίες ακολουθούν, διαλυτικές. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε, ότι οι συντελεστές αδράνειας είναι μεγάλο πρόβλημα, και είναι ακριβώς  προϊόν, του όχι για το όχι, ενώ δεν υπάρχει αδράνεια, στο όχι για το ναι… Με δεδομένα αυτά, γεννιούνται αυθόρμητα και ορισμένα ερωτηματικά, γιατί είδους ανθρωπιστικό πολιτικό πολιτισμό μπορούμε να μιλάμε, εάν σε μια ιστορική φάση σαν αυτή την οποία διερχόμαστε τώρα, αναδειχθεί κυρίαρχο πολιτικό πρόταγμα, η αρνητικότητα της επιθυμίας; σε τι είδους ανθρωπιστικό πολιτικό πολιτισμό μπορούμε να ελπίζουμε; δεν θα αναγνωριστεί πιθανότατα η πολιτική ανομία σαν θεμιτό μέσο πολιτικής αντιπαραθέσεως;  δεν θα εδραιωθεί η προοπτική μιας εξουσίας, η οποία γαλουχημένη στην ανομία, θα βρίσκει πολύ δύσκολα λόγους να αντισταθεί στους πειρασμούς του μονοπωλίου  της;
 aienaristeyein.