Ο ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ

Άρθρο του Eugenio Orso

Μετάφραση: Ιωάννης Αυξεντίου

 

Η λέξη 'λαϊκισμός', στις ημέρες μας, είναι μία πολιτικά ορθή έκφραση που αντιστοιχεί σε μία απαγόρευση, ένα πραγματικό ταμπού αποκλειόμενο από την πολιτική συζήτηση, που μαζί με τα άλλα πολιτικά ορθά ταμπού, εμποδίζει την κριτική σκέψη και καταπνιγεί εν τη γενέσει οποιαδήποτε αντίθεση στην υφιστάμενη εξουσία.

Οι διανοούμενοι, όλοι ΄φιλελεύθεροι-ελευθεριακοί΄, σημαιοφόροι της κυρίαρχης σκέψης, που κατηγορούν συχνά για λαϊκισμό όποιον αντιτίθεται στην χρηματιστική–κεφαλαιοκρατική κυριαρχία, ανακαλούν με αυτή την έκφραση τα φαντάσματα της ιστορίας του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Στην πραγματικότητα, εάν τοποθετήσουμε ορθά τον λαϊκισμό σε μία ακριβή ιστορική διάσταση, αυτός ήταν μόνον έναν κίνημα για την χειραφέτηση πολλών εκατομμυρίων φτωχών αγροτών που κατοικούσαν στη Ρωσική ύπαιθρο τον 19ο αιώνα. Άλλο πράγμα λοιπόν η δημαγωγία, άλλο ο ουτοπισμός και εντελώς άλλο ο λαϊκισμός. Δεν πρέπει να συγχέουμε αυτές τις τρεις έννοιες. Ο λαϊκισμός οριζόταν ως: «Η αφοσίωση στο λαό που η διανόηση αισθάνεται ότι πρέπει να εκδηλώσει με τις δραστηριότητές της [...] από την αίσθηση ότι έχει ένα χρέος να εκπληρώσει σε  αυτούς που κερδίζουν το ψωμί τους με τα χέρια τους, βάζοντας την κουλτούρα της και τη γνώση της [...] στην υπηρεσία της χειραφέτησης και της ευημερίας του λαού».

Αντίθετα, οι διανοούμενοι και οι ακαδημαϊκοί, ειδικά αν είναι εισηγμένοι στους πανεπιστημιακούς κύκλους των σχολών της φιλοσοφίας και των κοινωνικών επιστημών, «πληρώνονται για  να μιλούν μόνον για το 'ολοκαύτωμα', τα 'ανθρώπινα δικαιώματα', για 'δικτάτορες με μουστάκι ή μούσι' και για να νομιμοποιούν εκλογικά τελετουργικά κενά από κάθε εναπομένουσα κυριαρχία. Μπορούν μόνον να κομπάζουν φλυαρώντας πάνω σε άδειες έννοιες όπως ο 'λαϊκισμός'».

Γίνεται λοιπόν ξεκάθαρο, ότι ο στόχος είναι να εμποδιστούν οι μάζες να στηρίξουν όποιον παρουσιάζει σε αυτές ένα κοινωνικό-οικονομικό πρόγραμμα αληθινά εναλλακτικό στο ισχύων χρηματιστικό-παγκοσμιοποιητικό πρόγραμμα, απαξιώνοντας τον αντίπαλο και χτυπώντας τον με ένα 'αφορισμό', που δεν αφήνει καμία δυνατότητα διαφυγής, εκείνον ότι είναι…'λαϊκιστής'.

Ρώσοι χωρικοί

Αυτό συμβαίνει με τον Putin και τον Orban, ενώ για τον Donald Trump, που μόλις εκλέχτηκε πρόεδρος και για την Marine Le Pen, εάν εκλεγεί στην Γαλλία το 2017, θα πρέπει να περιμένουμε την απόδειξη των πράξεων τους.

Στο επίπεδο της μαζικής ψυχολογίας, που εν τέλει αφορά και τις ατομικές συμπεριφορές, γνωρίζουμε ότι ο τύπος δημιουργεί τη δημόσια γνώμη, όπως είχε κατανοήσει ο κοινωνιολόγος F. Tonnies πριν πολλά χρονιά. Ωστόσο, γνωρίζουμε επίσης ότι σε αυτό βαρύνουν και ποιλλύ μη-συνείδητοι και ανορθολογικοί παράγοντες. Μας είναι ξεκάθαρο ότι χάρη στη χειραγώγηση της δημόσιας γνώμης, μικρές κυρίαρχες ομάδες καταφέρνουν να περάσουν τα συμφέροντα τους. Όμως, φαίνεται ότι κάποια πράγματα αρχίζουν να ξεφεύγουν από τον έλεγχο τους.

Η νίκη του Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο και εκείνη του Trump στην Αμερική ανησύχησαν τις κυρίαρχες ελίτ, τους πολιτικούς, τους ακαδημαϊκούς, και τους δημοσιογράφους- υπηρέτες τους σε όλη την δύση, όπως ποτέ μέχρι τώρα. Εάν ο φιλελευθερισμός και η σύγχρονη οικονομία γεννήθηκαν στον αγγλοσαξονικό κόσμο, είναι ακριβώς εκεί, και ειδικά μέσα στην αμερικανική καρδιά της δύσης, που ο 'λαϊκισμός' κατάφερε τις μεγαλύτερες νίκες του (χωρίς να υστερεί σε τίποτα ο Viktor Orban στην Ουγγαρία). Πως συνέβη κάτι τέτοιο; αναρωτιόμαστε και εμείς, εκτός από τους δημοσιογράφους, τους ακαδημαϊκούς και τους δημοσκόπους, που έως τώρα έλεγαν ψέματα γνωρίζοντας ότι ψεύδονται και τώρα πρέπει να μαζέψουν αυτά που έλεγαν.

Εάν ο τύπος δημιουργεί τη δημόσια γνώμη και τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης την  νομιμοποιούν εμποδίζοντας έτσι την ανάπτυξη πραγματικών εναλλακτικών πολιτικών, το Brexit και ο Trump δεν θα έπρεπε να είχαν ξεπεράσει το φράγμα και να έχουν επιτύχει.

Φαίνεται ότι ζούμε ένα παράδοξο. Την στιγμή που οι ελίτ είναι ισχυρότατες και η δημοκρατία της ψήφου ένα απλό σκηνικό θέαμα, στο οποίο τα μέρη που ανταγωνίζονται, αλλά ιδιαίτερα ο νικητής, είναι προκαθορισμένα, κάτι το πολύ σημαντικό ξεφεύγει από τα χέρια των κυριάρχων και όλα φαίνεται ότι αλλάζουν…τα τεχνάσματα δεν επιτυγχάνουν πια.

Η πρώτη μου ερμηνεία του φαινομένου είναι ότι οι ελίτ και οι καμαριέρες τους, παρόλα τα εργαλεία κυριαρχίας και ελέγχου των μαζών που διαθέτουν, λογάριασαν χωρίς τον ξενοδόχο, δηλαδή, το συλλογικό ένστικτο επιβίωσης που φαίνεται να πληροφορεί τους πληθυσμούς που καλούνται να ψηφίσουν. Ούτε οι απειλές χρησίμευσαν αυτή την φορά για να προσανατολίσουν την ψήφο με τον φόβο, εάν σκεφτούμε ότι μετά την νίκη του Brexit η αξία της στερλίνας δεν μηδενίστηκε αλλά ούτε και η βρετανική οικονομία κατέρρευσε.

Χαλυβουργός στο Ohio, τη δεκαετία του 50.

Αμφιβάλω ότι η πλειοψηφία της μάζας, που δεν εμφανίζεται και πολύ ευαίσθητη στην πολιτική ορθότητα και είναι λιγότερο ελεγχόμενη από ότι θα ανεμενόταν, θα αφιερωθεί σε κοινωνικοπολιτικές εμβαθύνσεις και αναλύσεις και ότι έχει την αναγκαία κουλτούρα για να κατανοήσει εις βάθος την εποχή στην οποία ζούμε. Αμφιβάλω ότι ο άγγλος πωλητής του καταστήματος ή ο αμερικανός εργάτης στο Οhio ή στην Indiana, αφιέρωσε ολόκληρες ημέρες ψάχνοντας στο διαδίκτυο για να κάνει κοινωνιολογικές και οικονομικές έρευνες, ώστε να μπορεί να κρίνει και να καταλάβει τις εξελίξεις. Όσο με αφορά, πιστεύω ότι το παγκοσμιοποιητικό 'establishment' ηττήθηκε όχι από μία μαζική ψήφο ορθολογική και πληροφορημένη, που ωθεί τον λαό να επαναστατήσει συνειδητά, αλλά από ένα είδος ενστίκτου  επιβίωσης.

Και είναι ακριβώς αυτό το ένστικτο (προς στιγμή δεν ξέρω να το ορίσω διαφορετικά) που σπρώχνει τις μάζες, τον λαό όλο και περισσότερο 'λαϊκιστή', να κάνει ακριβώς το αντίθετο από αυτό που τον συμβουλεύουν οι υπηρέτες του συστήματος, και δεν υποκύπτει στον εκβιασμό του φόβου, διότι ένας ακόμη μεγαλύτερος φόβος τον έχει καταλάβει: εκείνος να μην μπορέσει καν  να επιβιώσει, στο μέλλον, εάν τα πράγματα θα συνεχίσουν να πηγαίνουν έτσι...

Θεόδοτος: Ο ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ (theodotus.blogspot.com)