ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΟΛΟΓΙΑΣ-ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ-ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ (4)

Συνέχεια από: Πέμπτη, 12 Μαρτίου 2015

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ-ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ.

ΤΟΥ Jean-Pierre Torrell.

Κεφάλαιο VII : Ας μιλήσουμε για το Άγιο Πνεύμα!

Η ΖΩΗ ΣΤΟ ΠΝΕΥΜΑ.

   Θα πρέπει να'χουμε κατά νού μας το προηγούμενο χωρίο όταν θα μιλήσουμε σε λίγο για την κοινωνία των αγίων και για την "αισθηματική αμοιβαία ενύπαρξη" η οποία ενώνει μεταξύ τους όλα τα μέλη τής Εκκλησίας. Αυτή η τεχνητή λέξη, με την οποία η θεολογία μάς δείχνει την αμοιβαία παρουσία των τριών προσώπων μέσα στην άρρητη ενότητα τής Τριάδος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εκφράσει επίσης πώς πραγματοποιεί η Εκκλησιαστική κοινωνία, στο κτιστό της επίπεδο, κάτι από την άφατη ενδοτριαδική μετακίνηση και ανταλλαγή. Στην πραγματικότητα είναι ο ίδιος ο ορισμός της Φιλίας, τον οποίο ξεσηκώνει ο Ακινάτης από τον Αριστοτέλη, τοποθετώντας τον στην υπηρεσία τής δικής του συλλήψεως, επιτρέποντάς του να σκεφτεί αυτό το μυστήριο. Είναι η ίδια καταγραφή τής αγάπης-φιλίας που χρησιμοποιείται ακόμη βαθύτερα για να προσπαθήσει να κατανοήσει καλύτερα όλα όσα συμπεριλαμβάνει αυτός ο τρόπος αντιλήψεως των πραγμάτων.

          «Είναι ίδιον τής φιλίας ένας να φανερώνει στον φίλο τα μυστικά του. Επειδή η φιλία δημιουργεί μία συναισθηματική κοινωνία και κάνει τις δύο καρδιές να χτυπούν σαν μία, αυτό που εμπιστευόμαστε στον φίλο μοιάζει να μήν εγκαταλείπει ποτέ την καρδιά μας. Γι'αυτό και ο Κύριος, μπορούσε να πεί στους μαθητές του (Ιωάν 15,15): "ὑμᾶς δὲ εἴρηκα φίλους, ὅτι πάντα ἃ ἤκουσα παρὰ τοῦ πατρός μου ἐγνώρισα ὑμῖν". Γι'αυτό επειδή το Άγιο Πνεύμα μας καθιστά φίλους του Θεού, είναι συμφέρον να του αποδώσουμε την αποκάλυψη των Θείων μυστηρίων στους ανθρώπους. Αυτό εξάλλου δηλώνει και ο Απ. Παύλος (1 Κορ 2,9): "ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν. ἡμῖν δὲ ὁ Θεὸς ἀπεκάλυψε διὰ τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ". Και επειδή βάσει αυτού που γνωρίζει μπορεί να μιλήσει ο άνθρωπος μπορούμε να αποδώσουμε στο Άγιο Πνεύμα το γεγονός ότι ο άνθρωπος μπορεί να μιλήσει για τα Θεία μυστήρια. Και από εδώ βλέπουμε και την ομολογία του Αγίου Πνεύματος στο Σύμβολο της πίστεως: "Το λαλείσαν διά των προφητών"»(SCG IV 21, n. 3578).

          Ανακαλύπτοντας σιγά-σιγά όλα τα οφέλη τα οποία προκύπτουν από την φιλία την οποία διατηρεί ο Θεός μαζί μας μέσω του Αγίου Πνεύματος, περάσαμε έτσι από την φανέρωση της Θείας εσωτερικότητος, στην φανέρωσή της στους πολλούς. Και ο Ακινάτης μπορεί να επικαλεστεί πολλά χωρία της Βίβλου τα οποία αποδίδουν την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος. Επιπλέον ένα από τα μεγαλύτερα χαρακτηριστικά τής διδασκαλίας του για την προφητεία συνίσταται στο γεγονός ότι η προφητική αγγελία πρέπει να προηγείται αναγκαίως από μία εσωτερική εμπειρία στην οποία ο προφήτης δέχεται την αποκάλυψη αυτού που πρέπει να αναγγείλει.

          Αυτό το τελευταίο δεδομένο εκφράζει ένα είδος γενικού νόμου ο οποίος εφαρμόζεται σε κάθε αγγελία του Λόγου, σε οποιονδήποτε και αν έχει την ευθύνη της. «Ο κήρυκας πρέπει να εγκαταλείψει τον μυστικό του διαλογισμό για να πραγματοποιήσει το κήρυγμα του. Και πράγματι πρέπει να προσλάβει κατ' αρχάς στον διαλογισμό του αυτό που πρέπει να διαδώσει με το κήρυγμα». Αυτή η πρόταση, παρμένη από μία ομιλία, αντικατοπτρίζει μία από τις θεμελιώδεις του Θέσεις και είναι η ίδια που βρίσκουμε σε ένα διάσημο χωρίο της summa του όπου περιγράφει το ιδανικό τού Ιεροκήρυκα δομινικανού καλόγερου.

          «Η πρακτική ζωή η οποία απορρέει από την πληρότητα του διαλογισμού, όπως συμβαίνει με την διδασκαλία και το κήρυγμα, προτιμάται από την αποκλειστική θεωρητική ζωή. Όπως είναι ανώτερο να φωτίζεις παρά να λάμπεις μόνον, έτσι είναι προτιμότερο να μεταδώσεις στους άλλους αυτό που απέκτησες στην θεωρία παρά να διαλογίζεσαι μόνον»(ST IIa IIae q. 188 a. 6).

          Ήταν σημαντικό λοιπόν να δούμε, πρίν επιστρέψουμε στο Κατά των Ελλήνων, πώς εδώ κι' εκεί βρίσκουμε μία σταθερή κίνηση, η καταγωγή τής οποίας τοποθετείται σε μία εσωτερική κοινωνία ζωής με το Άγιο Πνεύμα. [Είναι τόσο παιδαριώδης αυτή η κοινωνία ζωής που σχεδόν φτάνουμε να ευγνωμονούμε τον Διαφωτισμό του Κάντ, που θέτει σαν σκοπό του την ωριμότητα αυτού τού μικρομέγαλου φαντασιοκόπου, που συνεχίζει να παρασύρει ακόμη τους Δυτικούς με τα αυτονόητα που έχει στις συλλογές του]. Επιστρέφοντας όμως στην δική μας ανάγνωση, είναι ανάγκη να επανέλθουμε στον τρόπο με τον οποίο ο Ακινάτης αναπτύσσει αυτή την επίκληση του στην φιλία και στην εμπειρία της. Έτσι θέλει να προχωρήσει πέρα από τα "καλά λόγια", τις εμπιστευτικές κουβέντες των φίλων και εκφράζεται μ'αυτόν τον τρόπο: «Ανήκει όμως στην φιλία επίσης όχι μόνον να φανερώνει στους φίλους τα μυστικά της, λόγω της συναισθηματικής ενότητος, αλλά αυτή η ενότης απαιτεί επίσης την κοινοποίηση στον φίλο ακόμη και αυτού που κατέχουμε. Καθότι ένας φίλος είναι για έναν άνθρωπο "ένας άλλος εαυτός", είναι λοιπόν αναγκαίο να προνοήσουμε για τον φίλο δίνοντας του όλα όσα κατέχουμε. Από εδώ προκύπτει και αυτός ο ορισμός της φιλίας "Να επιθυμούμε και να πραγματοποιούμε το αγαθό του φίλου". Όπως γράφει και στην 1 Ιωάν 3,17: "ὃς δ᾿ ἂν ἔχῃ τὸν βίον τοῦ κόσμου καὶ θεωρῇ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ χρείαν ἔχοντα καὶ κλείσῃ τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ ἀπ᾿ αὐτοῦ, πῶς ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ μένει ἐν αὐτῷ; (Οποίος όμως έχει τα αγαθά του κόσμου που κάμνουν άνετον την ζωήν και βλέπει τον αδελφόν του να έχη ανάγκην, κλείσει δε τα σπλάγχνα του και μείνει αναίσθητος εις την δυστυχίαν εκείνου, πως είναι δυνατόν η αγάπη του Θεού να μένη μέσα του;)". Αυτό όμως συμβαίνει πάνω απ' όλα στον Θεό, για τον οποίο η θέληση σημαίνει ενέργεια. Να λοιπόν γιατί είναι ωφέλιμο να δηλώσουμε πώς όλα τα δώρα του Θεού μάς παραχωρούνται διά του Αγίου Πνεύματος!»(SCG IV 21, n. 3579).

          Εδώ βρίσκουμε εκφράσεις οι οποίες ανήκουν στην θεωρία τού Αριστοτέλη, τις οποίες ο Ακινάτης υιοθετεί ευχαρίστως όταν μιλά για την αγάπη του Θεού για μας, και τις οποίες θα ξανασυναντήσουμε στο δόγμα του περί της κοινωνίας των Αγίων (Ηθ. Νικομ. 1166 α, 1159 b 32). Όταν λοιπόν υπολογίζει τα αγαθά του Θεού τα οποία πρέπει να μας κοινωνήσει λόγω της φιλίας του μαζί μας, ο Ακινάτης αναφέρεται πρίν απ' όλα, χωρίς κανένα δισταγμό στην ευτυχία των Θείων καρπών, που ανήκουν στον Θεό λόγω της ίδιας του της φύσεως.      

          «Προκειμένου ο άνθρωπος να αποκτήσει την ευτυχία είναι αναγκαίο πρίν απ' όλα να αποκτήσει την ομοίωση με τον Θεό μέσω κάποιων πνευματικών ποιοτήτων, με τις οποίες πράττει στην συνέχεια σε συμφωνία μαζί τους, και τελικώς θα αποκτήσει και την ποθούμενη ευτυχία. Έτσι, τα πνευματικά δώρα μάς δίνονται διά της ενέργειας του Αγίου Πνεύματος, επομένως εμείς αποκτούμε την ομοίωση με το Θεό και καθιστάμεθα ικανοί να πράξουμε το αγαθό διά της ενέργειας τού Αγίου Πνεύματος και ένεκεν Αυτού βρίσκουμε ανοιχτή την οδό πρός την Ευτυχία. Ο Απόστολος μας υπενθυμίζει ακριβώς αυτό το τριπλό στάδιο (2 Κορ 1, 21-22): "ὁ δὲ βεβαιῶν ἡμᾶς σὺν ὑμῖν εἰς Χριστὸν καὶ χρίσας ἡμᾶς Θεός, ὁ καί σφραγισάμενος ἡμᾶς καὶ δοὺς τὸν ἀρραβῶνα τοῦ Πνεύματος ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν". Και ακόμη (πρός Εφεσ 1,13): "καὶ ὑμεῖς ἀκούσαντες τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, τὸ εὐαγγέλιον τῆς σωτηρίας ὑμῶν, ἐν ᾧ καὶ πιστεύσαντες ἐσφραγίσθητε τῷ πνεύματι τῆς ἐπαγγελίας τῷ ἁγίῳ, ὅς ἐστιν ἀρραβὼν τῆς κληρονομίας ἡμῶν, εἰς ἀπολύτρωσιν τῆς περιποιήσεως, εἰς ἔπαινον τῆς δόξης αὐτοῦ"! Η σφραγίδα μοιάζει να αναφέρεται στην εν-τύπωση της ομοιώσεως, το Χρίσμα στην ικανότητα που προσφέρεται στον άνθρωπο και στην προδιάθεσή του για αγαθές πράξεις ο αρραβών στην ελπίδα η οποία μας κατευθύνει στην ουράνια κληρονομιά, στην τέλεια ευτυχία!»(SCG IV 21, n. 3580).

Συνεχίζεται 

ΣΧΟΛΙΟ: Γιά νά κατανοήσουμε τόν σκοπό τής αγαπολογίας, όπως καί τήν πρόθεση όσων ανησυχούν γιά τόν τονισμό τής αμαρτίας στήν σύγχρονη θεολογία, άς πούμε ότι ο άνθρωπος, όπως μάς είπε ο Κύριος, μπορεί νά δεί τήν τρίχα στό μάτι τού άλλου αλλά δέν μπορεί νά δεί τό παλούκι στό μάτι τό δικό του. Ας πούμε επίσης ότι αυτός ο νόμος είναι καί η ελπίδα μας νά έλθουμε είς εαυτόν καί νά μετανοήσουμε. Ο Οικουμενισμός όμως θέλοντας νά καταργήσει τήν άφεση τών αμαρτιών γιά νά επιβάλλει τήν ευχαριστιακή εκκλησιολογία, διά τής αγαπολογίας καί τής ανοχής τής διαφορετικότητος,  θέλει νά μάς ακυρώσει αυτόν ακριβώς τόν νόμο τής πτώσεως, πού μάς δίνει τήν ελπίδα τής επιστροφής μας στόν Κύριο. ΝΑ ΜΗΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΠΛΕΟΝ ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΤΗΝ ΤΡΙΧΑ, ΑΚΡΙΒΩΣ, ΣΤΟ ΜΑΤΙ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ.  ΑΚΥΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΜΕΤΑΝΟΙΑ.

Αμέθυστος.