Συνέχεια από: Σάββατο 13 Ιανουαρίου 2018
Θεολογία 1/2009 Αμπατζίδης – Ζηζιούλας .
Σύμφωνα με τον αγαπητό κ. Ζηζιούλα η θεμελιώδης αρχή της κλασσικής οντολογίας ήταν η προσήλωσή της στην οντολογική προτεραιότητα της ενότητος, της αφαιρετικής καθολικότητας, έναντι της πολλαπλότητας, η οποία οδηγούσε σε μία μονιστική άποψη της πραγματικότητος.
Έτσι η ετερότητα, η συγκεκριμένη ύπαρξη, η υπόσταση ώς υπαρκτικό γεγονός δέν ήταν οντολογικά απόλυτη αλλά μάλλον έβρισκε την αυθεντικότητά της στην ενότητα του κόσμου ή της φύσεως, η οποία κατανοούνταν ώς το «αληθινώς είναι».
Η θεώρηση τής αρχαίας Ελληνικής οντολογίας ανατρέπεται ριζικά από τη Χριστιανική σκέψη, την Πατερική θεολογία και δή την τριαδολογία των Καππαδοκών. Άν η αιτία τής Τριαδικής ύπαρξης τού Θεού ως «όντως όντος» βρίσκεται στην Υπόσταση, στό πρόσωπο τού Πατρός, τότε η κλασσική οντολογία υφίσταται μία ριζική αντιστροφή: μιά συγκεκριμένη Υπόσταση, το πρόσωπο τού Πατρός, είναι η αρχή και η αιτία τού Είναι. Τώρα η συγκεκριμένη ύπαρξη, η ετερότητα και η μοναδικότητα, το πρόσωπο, η ελευθερία και η κοινωνία δεν συνιστούν ιδιώματα (συμβεβηκότα) τού όντος, αλλά ανήκουν στην καρδιά της οντολογίας και την προσδιορίζουν.
Η ανάπτυξη τής οντοθεολογικής αυτής προβληματικής τού Ι.Ζηζιούλα ερείδεται στην θεολογία τού αιτίου των Καππαδοκών.
Το ισχυρό χαρτί της θεολογίας του Ζηζιούλα είναι η βεβαιότης του ότι δεν θα ελεγχθεί. Εάν ο Ακινάτης ήταν Καππαδόκης τότε πράγματι η θεολογία του προέρχεται από τούς Καππαδόκες.
Ας ξεκινήσουμε τόν έλεγχο μέ τούς αρχαίους. Και ας αναρωτηθούμε αν ο ίδιος ο Πλάτων κατανοούσε την έκφραση «όντως όν», όπως την χρησιμοποιούμε σήμερα. Σημείο αναφοράς για αυτή την περίπτωση είναι ο Σοφιστής, όπου το όν τίθεται σαν πρόβλημα. Στο διάλογο αυτό ο Πλάτων αφού εξετάσει με τον Ξένο όλες τις εκδοχές του Είναι, απο τον δυισμό και τον πλουραλισμό, τον μονισμό, μέχρι τους υλιστές και τους ιδεαλιστές φτάνει στον ορισμό του: (247 c-d) ΞΕ. Λέω λοιπόν πώς εκείνο που απο φυσικού του έχει μιαν οποιανδήποτε δύναμη είτε να ενεργεί όπωσδήποτε πάνω σε ένα άλλο, είτε να παθαίνει και το παραμικρό απο το πιο μηδαμινό πράγμα (δύναμιν είς το ποιείν, είτε εις το παθείν), έστω και για μόνο μια φορά, κάθε τί τέτοιο είναι όντως όν. (Λέγω πάν τούτο όντως είναι). Δηλ. θέτω για ορισμό των όντων, πώς αυτά δέν είναι τίποτε άλλο παρά δύναμη (τίθεμαι γάρ όρον ορίζειν τα όντα, ώς έστιν ούκ άλλο τι πλήν δύναμις)
Ο Πλάτων λοιπόν ορίζει το όν, το είναι, σαν δύναμη, σαν ικανότητα ενέργειας και πάθους, διότι ονομάζονται όντα και τα πράγματα των αισθήσεων και τα άυλα. Το παράδοξο του ορισμού που προσφέρεται στον Σοφιστή είναι πως το χαρακτηριστικό της δυνάμεως, δηλ. της ενέργειας και του πάθους, του Γίγνεσθαι, είναι ένα χαρακτηριστικό το οποίο κυριαρχεί στον κόσμο των αισθήσεων ενώ είναι δύσκολο να ανιχνευθεί στον ιδεατό κόσμο. Η αισθητή πραγματικότης προηγείται εμφανώς λοιπόν στον ορισμό αυτό, ενώ η ιδεατή πραγματικότης διαθέτει την περιορισμένη δύναμη που αντιστοιχεί στο γεγονός πως γνωρίζεται και επομένως υφίσταται μια αλλαγή.
Η μόνη εξήγηση είναι πώς ο Πλάτων δέν διέθεται μια ιεραρχημένη δομή του Είναι, μέσω της οποίας υπάρχει ανώτερη μετοχή στο Είναι και κατώτερη. Ακόμη και ο Αριστοτέλης ενισχύει αυτή την εξήγηση καθώς στο έργο του Κατ. 3 b 33-4a9, γράφει πώς η ουσία δέν ανέχεται βαθμούς, ώς ουσία.
Η ΙΔΕΑ ΛΟΙΠΟΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΜΙΑΣ ΚΑΠΟΙΑΣ ΠΟΙΟΤΗΤΟΣ ΟΧΙ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ.
Οι εκφράσεις που χρησιμοποιεί για την νοητή πραγματικότητα είναι σταθερές : ωσαύτως αεί έχει κατά ταυτά (Φαίδων 78d2-3), αεί κατά τα αυτά ωσαύτως έχοντα (Φίληβος 59c4). Αντιθέτως οι εκφράσεις που χρησιμοποιεί για την αισθητή πραγματικότητα είναι διαφορετικές : Φαίδων 74d : Οι ισότητες που βλέπουμε στα αισθητά πράγματα δέν είναι ίσες με την ισότητα καθ’εαυτή, αλλά είναι ελλατωματικές σε σχέση με αυτή, ή στον Φαίδωνα 78d-e : Τα πολλά ωραία πράγματα ( άνθρωποι, άλογα, ρούχα κτλ.) στα οποία δίνουμε το ίδιο όνομα με τα πράγματα που υπάρχουν καθ’εαυτά, των ιδεών, δέν είναι ποτέ ίδια (Κατά ταυτά έχει) Ούτε σε σχέση με τον εαυτό τους, ούτε σε σχέση με τα άλλα πράγματα. Τα αισθητά πράγματα δέν είναι ποτέ και μόνον αυτό που είναι.
Στον Φαίδρο (247c3-e6) Ο Σωκράτης ξεκαθαρίζει τα πράγματα : Ο υπερουράνιος τόπος είναι ο τόπος όπου υπάρχει η πραγματικότης καθ’εαυτή, ουσία όντως ούσα, χωρίς χρώμα και μορφή, αόρατη. Οι ανθρώπινες ψυχές που κατορθώνουν να φτάσουν σε αυτόν τον τόπο, και να θεωρήσουν την αλήθεια, βλέπουν αυτή την ίδια την δικαιοσύνη, την επιστήμη, χωρίς να συνδέονται με το γίγνεσθαι.Ούτε με την πραγματικότητα που είναι αλλοιώς αλλού (βρίσκεται σε διαφορετικές σχέσεις με τα άλλα πράγματα), αλλά την αληθινή επιστήμη ( Όν όντως επιστήμην ούσαν).
Η ιδέα λοιπόν πώς μπορεί να υπάρχει η οντοθεολογία στον Πλάτωνα δέν μπορεί να στηριχθεί σε εκφράσεις όπως όντως όν ή αληθώς όν. Μόνον εάν βρούμε εκφράσεις οι οποίες μπορούν να παραπέμπουν σε βαθμούς ιεραρχικούς του Είναι, μπορούμε να δεχθούμε την υπόθεση.
Πάνω σε αυτό το θέμα υπάρχει μια εργασία του Βλαστού : «Degrees of reality in Plato». Ο Βλαστός δείχνει πως όταν ο Πλάτων γράφει ότι μόνον οι ιδέες είναι αληθώς πραγματικές, δέν αρνείται την πραγματικότητα των αισθητών, ούτε εννοεί μια διαφορα βαθμού υπάρξεως αλλά θέλει να τονίσει την γνωσιολογική διαφορά των δύο. Μόνο στο νοητό κόσμο, επιτρέπονται αποδείξεις, ενώ στον αισθητό κόσμο μπορούμε να δηλώσουμε πράγματα τα οποία μόνον κατα συνθήκην μπορούν να είναι αληθινά ή ψευδή πχ.η έκφραση η Ελένη είναι ωραία, είναι αληθινή μόνο ποιοτικά (δηλ. όχι αναγκαία) Διότι η Ελένη θα είναι πάντοτε λιγότερο ωραία της Αφροδίτης. Στον Πλάτωνα οι βαθμοί της πραγματικότητος σημαίνουν βαθμούς γνώσεως
Στον Πλάτωνα λοιπόν δέν υπάρχει ίχνος οντοθεολογίας αλλά ούτε και οντολογίας. Ακόμη και αυτός ο ίδιος ο Χάιντεγκερ το συνέλαβε γύρω στο ’20., όταν παρέδωσε μαθήματα στον Σοφιστή. Αλλά το ξέχασε γρήγορα όταν έκανε την καταστροφική του Στροφή.
Τί γίνεται λοιπόν με την οντοθεολογία που κάνει τόσο θόρυβο ; Πάντως οι Αρχαίοι Έλληνες, Πλάτων και Αριστοτέλης, συνελάμβαναν την πραγματικότητα σαν αρθρωμένη σε επίπεδα διαφορετικής αξίας, αξίας άνισης μεταξύ των ( αισθητά πράγματα, ιδέες και ίσως οι Αρχές στον Πλάτωνα. Υλικές φθαρτές ουσίες, ουσίες υλικές άφθαρτες, και ουσίες άυλες για τον Αριστοτέλη).
Η οντοθεολογία όπως και η οντολογική διαφορά του Χάιντεγκερ, είναι σήμερα όπως και την εποχή του πλάτωνος, άνευ νοήματος.
Συνεχίζεται...
Αμέθυστος
Σύμφωνα με τον αγαπητό κ. Ζηζιούλα η θεμελιώδης αρχή της κλασσικής οντολογίας ήταν η προσήλωσή της στην οντολογική προτεραιότητα της ενότητος, της αφαιρετικής καθολικότητας, έναντι της πολλαπλότητας, η οποία οδηγούσε σε μία μονιστική άποψη της πραγματικότητος.
Έτσι η ετερότητα, η συγκεκριμένη ύπαρξη, η υπόσταση ώς υπαρκτικό γεγονός δέν ήταν οντολογικά απόλυτη αλλά μάλλον έβρισκε την αυθεντικότητά της στην ενότητα του κόσμου ή της φύσεως, η οποία κατανοούνταν ώς το «αληθινώς είναι».
Η θεώρηση τής αρχαίας Ελληνικής οντολογίας ανατρέπεται ριζικά από τη Χριστιανική σκέψη, την Πατερική θεολογία και δή την τριαδολογία των Καππαδοκών. Άν η αιτία τής Τριαδικής ύπαρξης τού Θεού ως «όντως όντος» βρίσκεται στην Υπόσταση, στό πρόσωπο τού Πατρός, τότε η κλασσική οντολογία υφίσταται μία ριζική αντιστροφή: μιά συγκεκριμένη Υπόσταση, το πρόσωπο τού Πατρός, είναι η αρχή και η αιτία τού Είναι. Τώρα η συγκεκριμένη ύπαρξη, η ετερότητα και η μοναδικότητα, το πρόσωπο, η ελευθερία και η κοινωνία δεν συνιστούν ιδιώματα (συμβεβηκότα) τού όντος, αλλά ανήκουν στην καρδιά της οντολογίας και την προσδιορίζουν.
Η ανάπτυξη τής οντοθεολογικής αυτής προβληματικής τού Ι.Ζηζιούλα ερείδεται στην θεολογία τού αιτίου των Καππαδοκών.
Το ισχυρό χαρτί της θεολογίας του Ζηζιούλα είναι η βεβαιότης του ότι δεν θα ελεγχθεί. Εάν ο Ακινάτης ήταν Καππαδόκης τότε πράγματι η θεολογία του προέρχεται από τούς Καππαδόκες.
Ας ξεκινήσουμε τόν έλεγχο μέ τούς αρχαίους. Και ας αναρωτηθούμε αν ο ίδιος ο Πλάτων κατανοούσε την έκφραση «όντως όν», όπως την χρησιμοποιούμε σήμερα. Σημείο αναφοράς για αυτή την περίπτωση είναι ο Σοφιστής, όπου το όν τίθεται σαν πρόβλημα. Στο διάλογο αυτό ο Πλάτων αφού εξετάσει με τον Ξένο όλες τις εκδοχές του Είναι, απο τον δυισμό και τον πλουραλισμό, τον μονισμό, μέχρι τους υλιστές και τους ιδεαλιστές φτάνει στον ορισμό του: (247 c-d) ΞΕ. Λέω λοιπόν πώς εκείνο που απο φυσικού του έχει μιαν οποιανδήποτε δύναμη είτε να ενεργεί όπωσδήποτε πάνω σε ένα άλλο, είτε να παθαίνει και το παραμικρό απο το πιο μηδαμινό πράγμα (δύναμιν είς το ποιείν, είτε εις το παθείν), έστω και για μόνο μια φορά, κάθε τί τέτοιο είναι όντως όν. (Λέγω πάν τούτο όντως είναι). Δηλ. θέτω για ορισμό των όντων, πώς αυτά δέν είναι τίποτε άλλο παρά δύναμη (τίθεμαι γάρ όρον ορίζειν τα όντα, ώς έστιν ούκ άλλο τι πλήν δύναμις)
Ο Πλάτων λοιπόν ορίζει το όν, το είναι, σαν δύναμη, σαν ικανότητα ενέργειας και πάθους, διότι ονομάζονται όντα και τα πράγματα των αισθήσεων και τα άυλα. Το παράδοξο του ορισμού που προσφέρεται στον Σοφιστή είναι πως το χαρακτηριστικό της δυνάμεως, δηλ. της ενέργειας και του πάθους, του Γίγνεσθαι, είναι ένα χαρακτηριστικό το οποίο κυριαρχεί στον κόσμο των αισθήσεων ενώ είναι δύσκολο να ανιχνευθεί στον ιδεατό κόσμο. Η αισθητή πραγματικότης προηγείται εμφανώς λοιπόν στον ορισμό αυτό, ενώ η ιδεατή πραγματικότης διαθέτει την περιορισμένη δύναμη που αντιστοιχεί στο γεγονός πως γνωρίζεται και επομένως υφίσταται μια αλλαγή.
Η μόνη εξήγηση είναι πώς ο Πλάτων δέν διέθεται μια ιεραρχημένη δομή του Είναι, μέσω της οποίας υπάρχει ανώτερη μετοχή στο Είναι και κατώτερη. Ακόμη και ο Αριστοτέλης ενισχύει αυτή την εξήγηση καθώς στο έργο του Κατ. 3 b 33-4a9, γράφει πώς η ουσία δέν ανέχεται βαθμούς, ώς ουσία.
Η ΙΔΕΑ ΛΟΙΠΟΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΜΙΑΣ ΚΑΠΟΙΑΣ ΠΟΙΟΤΗΤΟΣ ΟΧΙ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ.
Οι εκφράσεις που χρησιμοποιεί για την νοητή πραγματικότητα είναι σταθερές : ωσαύτως αεί έχει κατά ταυτά (Φαίδων 78d2-3), αεί κατά τα αυτά ωσαύτως έχοντα (Φίληβος 59c4). Αντιθέτως οι εκφράσεις που χρησιμοποιεί για την αισθητή πραγματικότητα είναι διαφορετικές : Φαίδων 74d : Οι ισότητες που βλέπουμε στα αισθητά πράγματα δέν είναι ίσες με την ισότητα καθ’εαυτή, αλλά είναι ελλατωματικές σε σχέση με αυτή, ή στον Φαίδωνα 78d-e : Τα πολλά ωραία πράγματα ( άνθρωποι, άλογα, ρούχα κτλ.) στα οποία δίνουμε το ίδιο όνομα με τα πράγματα που υπάρχουν καθ’εαυτά, των ιδεών, δέν είναι ποτέ ίδια (Κατά ταυτά έχει) Ούτε σε σχέση με τον εαυτό τους, ούτε σε σχέση με τα άλλα πράγματα. Τα αισθητά πράγματα δέν είναι ποτέ και μόνον αυτό που είναι.
Στον Φαίδρο (247c3-e6) Ο Σωκράτης ξεκαθαρίζει τα πράγματα : Ο υπερουράνιος τόπος είναι ο τόπος όπου υπάρχει η πραγματικότης καθ’εαυτή, ουσία όντως ούσα, χωρίς χρώμα και μορφή, αόρατη. Οι ανθρώπινες ψυχές που κατορθώνουν να φτάσουν σε αυτόν τον τόπο, και να θεωρήσουν την αλήθεια, βλέπουν αυτή την ίδια την δικαιοσύνη, την επιστήμη, χωρίς να συνδέονται με το γίγνεσθαι.Ούτε με την πραγματικότητα που είναι αλλοιώς αλλού (βρίσκεται σε διαφορετικές σχέσεις με τα άλλα πράγματα), αλλά την αληθινή επιστήμη ( Όν όντως επιστήμην ούσαν).
Η ιδέα λοιπόν πώς μπορεί να υπάρχει η οντοθεολογία στον Πλάτωνα δέν μπορεί να στηριχθεί σε εκφράσεις όπως όντως όν ή αληθώς όν. Μόνον εάν βρούμε εκφράσεις οι οποίες μπορούν να παραπέμπουν σε βαθμούς ιεραρχικούς του Είναι, μπορούμε να δεχθούμε την υπόθεση.
Πάνω σε αυτό το θέμα υπάρχει μια εργασία του Βλαστού : «Degrees of reality in Plato». Ο Βλαστός δείχνει πως όταν ο Πλάτων γράφει ότι μόνον οι ιδέες είναι αληθώς πραγματικές, δέν αρνείται την πραγματικότητα των αισθητών, ούτε εννοεί μια διαφορα βαθμού υπάρξεως αλλά θέλει να τονίσει την γνωσιολογική διαφορά των δύο. Μόνο στο νοητό κόσμο, επιτρέπονται αποδείξεις, ενώ στον αισθητό κόσμο μπορούμε να δηλώσουμε πράγματα τα οποία μόνον κατα συνθήκην μπορούν να είναι αληθινά ή ψευδή πχ.η έκφραση η Ελένη είναι ωραία, είναι αληθινή μόνο ποιοτικά (δηλ. όχι αναγκαία) Διότι η Ελένη θα είναι πάντοτε λιγότερο ωραία της Αφροδίτης. Στον Πλάτωνα οι βαθμοί της πραγματικότητος σημαίνουν βαθμούς γνώσεως
Στον Πλάτωνα λοιπόν δέν υπάρχει ίχνος οντοθεολογίας αλλά ούτε και οντολογίας. Ακόμη και αυτός ο ίδιος ο Χάιντεγκερ το συνέλαβε γύρω στο ’20., όταν παρέδωσε μαθήματα στον Σοφιστή. Αλλά το ξέχασε γρήγορα όταν έκανε την καταστροφική του Στροφή.
Τί γίνεται λοιπόν με την οντοθεολογία που κάνει τόσο θόρυβο ; Πάντως οι Αρχαίοι Έλληνες, Πλάτων και Αριστοτέλης, συνελάμβαναν την πραγματικότητα σαν αρθρωμένη σε επίπεδα διαφορετικής αξίας, αξίας άνισης μεταξύ των ( αισθητά πράγματα, ιδέες και ίσως οι Αρχές στον Πλάτωνα. Υλικές φθαρτές ουσίες, ουσίες υλικές άφθαρτες, και ουσίες άυλες για τον Αριστοτέλη).
Η οντοθεολογία όπως και η οντολογική διαφορά του Χάιντεγκερ, είναι σήμερα όπως και την εποχή του πλάτωνος, άνευ νοήματος.
Συνεχίζεται...
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου