Δευτέρα 1 Μαΐου 2017

Γέροντας Σωφρόνιος: «…γνώρισμα της ελευθερίας η απροθυμία μας να εξουσιάζουμε οποιονδήποτε…» (Πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Θερμός)

man in yellow flower field under beautiful sky
Ελευθερία από ενδοψυχικούς ασυνείδητους καταναγκασμούς
Εμπειρία που μου εξωτερίκευσε πνευματικός: η Όλγα έρχεται για εξομολόγηση από τα 15. Ξαφνικά, στα 23 της, ξεκινά λέγοντας: ‘Πάτερ, δεν μπορώ πια να σας κάνω υπακοή’!
Εύλογα ακολούθησε η απορία του: ‘Πότε σου ζήτησα να μου κάνεις υπακοή;’ Πράγματι αυτός ο πνευματικός πιστεύει στην ελευθερία των ανθρώπων. Χρειάστηκαν αρκετές συζητήσεις και κάποιος χρόνος για να καταλάβει η ’Ολγα ότι το ξέσπασμά της είχε να κάνει με το πώς αντιλαμβανόταν αυτή τόσα χρόνια το δήθεν ‘καθήκον’ της και τις δήθεν προθέσεις του πνευματικού της. Πρώτο παιδί της οικογένειας, εξοπλισμένη με αυστηρό υπερεγώ, δυσκολεύθηκε να διακρίνει πότε και πώς πίεζε τον εαυτό της και έπνιγε τις επιθυμίες της στο όνομα της καλής εντύπωσης και της απροθυμίας να αναλάβει την ευθύνη της ιδιοπροσωπίας της. Στα ελλείμματα του πνευματικού καταγράφεται η αδυναμία του να αντιληφθή αυτή την αυτόβουλη καταστολή μιας ψυχής που προθυμοποιείται να γίνεται ‘βασιλικώτερη του βασιλέως’.
Ο γέροντας Σωφρόνιος διέκρινε αυτή την διαβάθμιση: «Το πρώτο γνώρισμα της ελευθερίας είναι η απροθυμία μας να εξουσιάζουμε οποιονδήποτε. Η επόμενη βαθμίδα είναι η εσωτερική μας χειραφέτηση από την εξουσία των άλλων πάνω μας»[1]. Αν η περίπτωση αυτή ανήκει στις εύκολα ιάσιμες και χωρίς σοβαρές επιπτώσεις, αξίζει να σταθούμε σε εκείνους που είναι τόσο βαριά αλλοτριωμένοι, ώστε αναζητούν σκόπιμα ή πνευματικό που καλλιεργεί την ανελευθερία ή οποιονδήποτε άλλον πνευματικό τον οποίο όμως εξωθούν διαρκώς σε πιεστικές στάσεις και συμπεριφορές απέναντί τους, μέσα από μια μαζοχιστική υποδομή. Εδώ δεν καταπιέζει ο πνευματικός αλλά οι ανάγκες του ψυχισμού οι οποίες δεν έχουν σε καμία υπόληψη το αυτεξούσιό τους. Ο εχθρός βρίσκεται μέσα από τα τείχη, γι’ αυτό και είναι δυσκολώτερα αντιμετωπίσιμος.
To τρομακτικό άγχος μπροστά στην ελευθερία (και στη συνακόλουθη ευθύνη) γίνεται πολυμήχανο και εφευρετικό. Ο άνθρωπος τότε πρόθυμα υποδουλώνεται στις άμυνές του, αρκεί να γευτή την ασφάλεια της παλινδρόμησης προς τους πρώιμους και  γνώριμους ‘παραδείσους’ όπου κάποιος άλλος σκέφτεται και αποφασίζει αντί γι’ αυτόν. Άλλοτε η ψυχοπαθολογία αυτή αποτελεί συνέχεια της οικογενειακής δομής. Άλλοτε στηρίζεται εξ ολοκλήρου στη ενοχή. Άλλοτε πηγάζει από φόβο προς τις επιθυμίες και τα συναισθήματα, δηλαδή προς το ‘παθητικόν’ μέρος της ψυχής. Όποια και να είναι η συγκεκριμένη αιτία, σημασία έχει πως ο ψυχισμός δεν αντέχει το θεόσδοτο δώρο της ελευθερίας, ούτε στον εαυτό του ούτε και στους άλλους. Αυτό το δεύτερο έχει ως αποτέλεσμα να εξανίσταται ο ψυχισμός εναντίον εκείνων που δείχνουν να απολαμβάνουν τη ελευθερία τους, είτε εντός είτε εκτός Εκκλησίας. Ο πειρασμός του φθόνου είναι προφανής.
Εννοείται ότι στα πλαίσια αυτής της ασυνείδητης ανελευθερίας δεν μπορεί να γίνει λογος για γνήσια πνευματική ζωή που θα αποδώσει καρπούς κατά Θεόν. Μόνο σε συμμόρφωση μπορούμε να ελπίζουμε. Ανήκει στην αποστολή του πνευματικού να αντιληφθή τη διαφορά μεταξύ συμμόρφωσης και εκούσιας αυτοπαράδοσης στον Χριστό με αγάπη και εμπιστοσύνη. Έτσι καθίσταται αναγκαία και πάντοτε επίκαιρη η συζήτηση για το κατά πόσο ο ίδιος ο πνευματικός έχει κατακτήσει στην πράξη αυτή τη διάκριση και συνεπώς για το τι είδους εσωτερικευμένο αντικείμενο αποτελεί γι’ αυτόν ο Θεός.
[1] Ό.Π, Σ. 184.
[συνεχίζεται]

Παρατήρηση: το παρόν άρθρο αποτελεί το δεύτερο τμήμα της εισήγησης με γενικό τίτλο «Αναβαθμοί της ελευθερίας στην ποιμαντική σχέση» του πρωτοπρεσβύτερου Βασίλειου Θερμού, Ψυχίατρου Νέων και Εφήβων,  στο 5ο Διεθνές Συνέδριο Ορθοδόξων Ψυχοθεραπευτών (Βόλος, 2012).
Το πρώτο μέρος της εισήγησης μπορείτε να το διαβάσετε εδώ

12 σχόλια:

Αντύπας Οκτώ είπε...

Ο πνευματικός είναι ένας εκπαιδευτής, ένας γυμναστής τον οποίο ο 'εκπαιδευόμενος' πιστός έχει επιλέξει για την καθοδήγηση και προαγωγή του. Αν δεν κόψει τα θελήματά του ο πιστός, αν αφεθεί 'ελεύθερα' να ικανοποιεί τις τάσεις του χωρίς έξωθεν 'καταπίεση' για ποιούς αγώνες υποτίθεται έχει απεκδυθεί, ποιά πρόοδο πνευματική θα πρέπει να περιμένει; Πού έχει εφαρμογή εδώ το "βιασταί αρπάζουσι την βασιλεία των ουρανών"; Μάλιστα - δεν μπορεί δηλαδή ο πνευματικός να υποδείξει ότι κάποιοι φίλοι της συναναστροφής δεν οδηγούν σε καλό; Μήπως προτιμούμε αντί για την υπακοή που είναι ζωή την ανυπακοή που είναι θάνατος; Είναι πραγματικά "γνώρισμα ελευθερίας" η απροθυμία να εξουσιάσουμε κάποιον; Ο πατέρας δεν έχει εξουσία στο παιδί του, ή ο δάσκαλος ή ο ηγούμενος στο μοναχό; (άλλο το άν δεν δεχτείς μια επιζήμια εντολή). Τί εννοεί ο πάτερ Σωφρόνιος "χειραφέτηση απο την εξουσία άλλων"; Η εξουσία είναι συνεκτικός ιστός, άλλως ακολουθεί διάλυση! Γιατί αγνοούμε τους Πατέρες της Εκκλησίας και καταφεύγουμε σε νεότερους; Αν θέλει κανείς την πνευματική υγεία του υποτάσσεται, λέει ο της Κλίμακος (26β:2). "Κάλλος ψυχής" αποκαλεί την υπακοή ο θείος Χρυσόστομος. Μήπως, όπως παρατηρείται τελευταία - στο όνομα της "ελευθερίας" και για να την "απολαμβάνουμε" - ο πνευματικός απλά αστοχεί και δεν αντιλαμβάνεται την ευθύνη που έχει αναλάβει απέναντι σε μια ψυχή που του έχει εμπιστευθεί την σωτηρία της; Μήπως χρησιμοποιούμε υστερόβουλα κάποιες αρνητικές και απορριπτέες συμπεριφορές (που πάντα θα υπάρχουν) για να θεμελιώσουμε στον αντίποδα το δικό μας εξίσου διάτρητο οικοδόμημα; Μήπως έχουμε αφήσει πολλή "επιστήμη" να εισρεύσει στην καθαγιασμένη πνευματική καθοδήγηση, στο "στάδιο των αρετών";

amethystos είπε...

Λέγεται άσκηση τού νού. Ο νούς έπεσε. Η υπακοή δέν είναι υποταγή. Εχει σχέση μέ τήν λεπτή φωνή τής συνειδήσεως τήν οποία δέν μπορούμε νά ακούσουμε ακόμη καί άν έχουμε τά σκυλιά δεμένα. Τότε γαυγίζουν πιό δυνατά. Ο Κύριος κατήργησε κάθε εξουσία στούς τρείς πειρασμούς τής ερήμου.

Αντύπας Οκτώ είπε...

«Η υπακοή δεν είναι υποταγή,» σωστό.
«Ο Κύριος κατήργησε κάθε εξουσία,» λάθος!
(Δεν έτυχε να συναντήσεις στην Κ.Δ. – για να μην πάμε περαιτέρω – το «πάσα ψυχή εξουσίαις υπερεχούσαις υποτασσέσθω... ο αντιτασσόμενος τη εξουσία τη του Θεού διαταγή ανθέστηκεν... η γυνή του ιδίου σώματος ουκ εξουσιάζει αλλά ο ανήρ, κ. αντιστρ., ...χρήσομαι κατά την εξουσίαν ην ο Κύριος έδωκέν μοι... κεφαλή πάσης αρχής και εξουσίας... εξουσία του πατείν επάνω όφεων και σκορπίων... εξουσίαν του αφιέναι αμαρτίας... δώσω αυτώ εξουσίαν επι των εθνών... και εδόθη αυτοίς εξουσία επι το τέταρτον της γης...»)
«Ερρύσατο ημάς εκ της εξουσίας του σκότους» (Α΄ Κορ. 1:13) δεν κατάργησε την εξουσία του φωτός και την τάξη μέσα στην Εκκλησία, Αμέθυστε!

Ανώνυμος είπε...

Κάποιο κείμενο σου για τη συνείδηση. Χριστός Ανέστη!

amethystos είπε...

Οστις θέλει φίλε. Κατήργησε τήν εξουσία τού σκότους. Ο Κύριος οδηγήθηκε στόν σταυρό παρότι ο δημιουργός τού παντός. Τό φώς έχει εξουσία στό σκότος, δέν έχει δική του. Ο πιστός δέν είναι σκότος είναι βαπτισμένος. Ταυτίζεις τούς παπάδες μέ τόν θεό απλώς.

Ανώνυμος είπε...

Κατήργησε την εξουσία;!Κύριε ελέησον!

amethystos είπε...

Εσύ τί λές φίλε; Πέρα από τά σταυροκοπήματα τί άλλο κατέχεις;

Ανώνυμος είπε...

Εξεδυσατο μεν ουν ο Κυριος τας αρχας και τας εξουσιας κατα την πρωτην εν τη ερημω πειραν των πειρασμων, το καθ᾽ ηδονην παθητον της ολης φυσεως ιασαμενος· απεξεδυσατο δε ταυτας παλιν κατα τον καιρον του θανατου, της φυσεως ομοιως εξηλωσας το κατ᾽ οδυνην παθητον, το ημιν κατορθουμενον εαυτου δια φιλανθρωπιαν ως υπευθυνου ποιουμενος, μαλλον δε των κατορθουμενων το κλεος ημιν ως αγαθος λογιζομενος.

amethystos είπε...

Η σειρά μας λοιπόν.

χαλαρωσε είπε...

Εξεδυσατο μεν ουν ο Κυριος τας αρχας και τας εξουσιας κατα την πρωτην εν τη ερημω πειραν των πειρασμων

απεξεδυσατο δε ταυτας παλιν κατα τον καιρον του θανατου

προς επιρρωση των λεγομενων σου αμεθυστε.

amethystos είπε...

Πραγματικά δέν ήταν ξεκάθαρο. Καλό μήνα. Είμαστε σέ πλήρη άγνοια τής σωτηρίας πού μάς προσφέρει ο Κύριος.

χαλαρωσε είπε...

ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ ΑΜΕΘΥΣΤΕ...

ΓΡΑΦΟΥΜΕ ΤΡΕΧΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΚΑΜΜΙΑ ΦΟΡΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΕΝΑ ΣΤΗ ΓΡΑΦΗ ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ.
ΑΛΛΑ ΟΣΟ ΜΠΟΡΟΥΜΕ,ΔΙΟΡΘΩΝΟΥΜΕ ΟΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΔΙΟΡΘΩΣΟΥΜΕ.