Στίς πηγές τής νεωτερικής θεολογίαςΑφού προσπαθήσαμε να δούμε με την βοήθεια του Prestige τα καίρια σημεία στην διαμόρφωση της θεολογίας της Αγίας Τριάδος της Ανατολής, θα προσπαθήσουμε να δούμε, με συντομία, τα ίδια σημεία που επέδρασαν στην διαμόρφωση της θεολογίας της Δύσεως και πιο συγκεκριμένα την αυτόνομη πορεία της έννοιας του προσώπου, που γράφει Ιστορία μέχρι στις μέρες μας. Θα χρησιμοποιήσουμε μερικά αποσπάσματα από το κείμενο του ANDREA MILANO, "Η τριάδα των θεολόγων και των φιλοσόφων".
ΟΙ ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ ΠΑΤΕΡΕΣ
Ο όρος υπόστασις, στην τριαδολογία, εισέρχεται για πρώτη φορά με τον Ωριγένη. Κατά τον Ωριγένη ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα είναι τρία πράγματα, διακεκριμένα ως προς την ουσία, το υποκείμενον και ως προς την υπόσταση. Εμφανίζεται λοιπόν στα κείμενα του Ωριγένη μία Αγία Τριάδα με τρεις υποστάσεις αλλά ιεραρχημένη σε μειωτικούς αναβαθμούς. Η "θεολογία" του Ωριγένη δημιούργησε τεράστια προβλήματα από τα οποία χρειάστηκε να ελευθερωθεί στην συνέχεια η πατερική θεολογία, όπως αυτό που (άγνωστο σχεδόν σε μας αναδύεται ανεμπόδιστα στις μέρες μας από τον κ. Ζηζιούλα) συνδέει την αιώνια Γένηση του Υιού με την ιδέα της αιώνιας (ab aeterno) Δημιουργίας του κόσμου.
Ενώ λοιπόν στην Ανατολή η θεολογία, με την επιρροή του Ωριγένη βασίστηκε στη διάκριση των τριών υποστάσεων, στη Δύση θεωρούσαν λάθος την διάκριση προτιμώντας την Μοναρχία, την ενότητα.
Στα σίγουρα έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαφωνία, η οποία προκάλεσε σιγά-σιγά και το οριστικό ρήγμα, μια γλωσσική ανεπάρκεια των Ρωμαίων. Η Ελληνική λέξις υπόσταση μεταφραζόταν σαν Substantia (ουσία), αλλά παρότι δεν είναι μακριά σαν σημασία από την υπόσταση, μετά τον λόγο του Τερτυλλιανού για ενότητα ουσίας της Αγίας Τριάδος, unitas substantiae, δεν μπορούσαν πλέον στη Δύση να μην σκανδαλίζονται κάθε φορά που άκουγαν να μιλάνε για τρεις substatiae στον θεό!
Πίσω στην Ανατολή τώρα ξανά, μέσα από την θεολογία του Ωριγένη, ξεπηδούσε ο Άρειος. Για τον οποίο η υπόσταση ήταν ισάξια της ουσίας όπως και για τον Ωριγένη. Για να διατηρήσει δε την διάκριση των υποστάσεων σκέφτηκε πως οι υποστάσεις έχουν μειωτική Ιεραρχία. Έτσι μόνον η υπόσταση του πατρός είναι θεός ενώ οι άλλες δύο είναι κτίσματα, δημιουργήματα του πατρός. Μέσα σ' αυτό το κλίμα επιβάλλεται το ομοούσιος στην Σύνοδο της Νίκαιας στα 325. Και παρόλα αυτά ακόμη και στην Νίκαια η υπόστασις συνέχιζε να θεωρείται συνώνυμο της oυσίας.
Με τον Μ. Βασίλειο η υπόστασις αρχίζει να διαφοροποιείται από την ουσία, ώσπου στην Σύνοδο της Κων/πόλεως στα 381, λήγει και η ταυτότης των δύο όρων. Ουσία σημαίνει πλέον το ουσιώδες ή την ουσία του Μοναδικού Θεού και υπόστασις την ιδιαίτερη ύπαρξη ή τον τρόπο υπάρξεως των Τριών της Iδίας Τριάδος. Διότι η ουσία ως προς την υπόσταση είναι όπως το κοινό ως προς το ιδιαίτερο.
Ο Μ. Βασίλειος τονίζει πως οι θείες υποστάσεις δεν δημιουργούν μια ομαδική ενότητα, αλλά μια ενότητα oυσίας. Ο Μ. Βασίλειος επέλεξε τον όρο υπόστασις διότι, λόγω και της ετυμολογίας και λόγω της φιλοσοφικής πυκνότητος, έδινε την δυνατότητα να περιγράψουμε την ύπαρξη ενός ουσιαστικού όντος!
Εξασφαλίζοντας λοιπόν την ορθοδοξία οι Καππαδόκες, έθεσαν ταυτόχρονα και τις ιστορικές και νοητικές προϋποθέσεις της αναπτύξεως της ανθρωπολογίας. Δηλαδή της αυτοκατανοήσεως του ανθρώπου σαν πρόσωπο, κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του αποκεκαλυμμένου Θεού και δωρισμένο ξανά στον άνθρωπο στον Ιησού της Ναζαρέτ. Ο άνθρωπος δεν μπορεί πλέον να είναι ένα απλό μέλος μιας ολότητος (το όλον, το παν, τα πάντα), ένα μέρος που λύεται και διαλύεται στο σύνολο των πραγμάτων, μια φευγαλέα στιγμή μιας άπειρης κοσμογονίας, αλλά αυθύπαρκτο υποκείμενο, μοναδικό και ανεπανάληπτο, μέσα σε μια Ιστορία σωτηρίας ή καταδίκης, της οποίας το Σύμπαν είναι μόνον θέατρο και συνθήκη.
Ο άνθρωπος μπορεί τώρα πια να είναι πρόσωπο!
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου