ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΟΛΟΓΙΑΣ-Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΡΕΣΗ (22)

Συνέχεια από:Πέμπτη, 18 Ιουνίου 2015

Ο ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ

ΤΟΥ Jean Pierre Torrell.

ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΣ ΤΩΝ ΔΩΡΩΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ.

        

  Τα τρία χωρία της Γραφής τα οποία υποστηρίζουν αυτή την θέση προτείνουν και τα τρία, όχι μόνον την οικειότητα τής Θείας πραξης στο βάθος τού Είναι στο οποίο εξασκείται, αλλά και την γλυκύτητα και την χαρά που απορρέουν. Ξαναβρίσκουμε επίσης την διδασκαλία του Απ. Παύλου γύρω από όσους αφήνονται να οδηγηθούν από το πνεύμα. Εάν ο Ακινάτης ανέπτυξε αυτή την δοξασία σε ενότητα με την αρχή τής πίστεως, οφείλεται στο ότι μ'αυτόν τον τρόπο είναι δυνατόν να συλλάβουμε καλύτερα την ελευθερία τής Θείας πρωτοβουλίας η οποία συνεργάζεται με την ανθρώπινη ελευθερία: "Η ίδια η πράξη της πίστεως ανήκει σε μία διάνοια η οποία προσκολλάται στην Θεία αλήθεια κάτω από την ώθηση μίας ανθρωπίνου θελήσεως η οποία κινείται από την χάρη: πρόκειται επομένως ακριβώς για μία ενέργεια της ελευθέρας βουλήσεως η οποία κατευθύνεται πρός τον Θεό"(Cf. ST IIa IIae q. 2 a. 9)! "Αυτός που έχει την πίστη, έχει έναν επαρκέστατο λόγο για να πιστεύει, διότι ωθείται από την Θεία αυθεντία η οποία επιβεβαιώνεται από τά θαύματα και ακόμη περισσότερο από ένα εσωτερικό ένστικτο τού Θεού που τον προσκαλεί (interiori instinctu Dei innitantis)".
Πρόκειται για τον ακαταμάχητα γλυκύ νόμο του πνεύματος που εργάζεται μέσα μας χάριτι, ο οποίος την μία φωτίζει την διάνοια, ώστε να μήν υποκύπτει παρά μόνον στο πρόδηλο και σαφές και ταυτοχρόνως κινεί την θέληση η οποία αποφασίζει ελεύθερα, διότι διακρίνει το αγαθό της."

          Στην συνέχεια ο Ακινάτης εξετάζει το καθένα από τα επτά δώρα για να καθορίσει σε ποιά δύναμη και σε ποιά αρετή να τα συνδέσει. Ενδιαφέρεται περισσότερο μάλλον να φανερώσει μέχρι ποιού σημείου η πνευματική ζωή είναι κάτω από την ολοκληρωτική κίνηση του πνεύματος, ούτε λίγο ούτε πολύ. Κατά τον Ακινάτη τα δώρα δέν προορίζονται μόνον για μερικές "εκλεκτές ψυχές", αλλά όχι μόνον προσφέρονται σε όλους σύμφωνα με την ίδια την αγάπη, αλλά δίνονται και όλα ταυτοχρόνως, σύμφωνα με ένα διαφωτιστικό παραλληλισμό όσων συμβαίνουν στην περίπτωση τής αρετής τής σωφροσύνης.

          «Είναι οι ηθικές αρετές οι οποίες διαθέτουν τις ικανότητες τής επιθυμίας μας στην διακυβέρνηση τής διάνοιας. Παρομοίως, είναι τα δώρα που προδιαθέτουν όλες τις δυνάμεις τής ψυχής μας απέναντι στην κίνηση του Αγίου Πνεύματος. Έτσι λοιπόν, εάν το Άγιο Πνεύμα κατοικεί μέσα μας, αυτό συμβαίνει μέσω της αγάπης. "ότι η αγάπη του Θεού εκκέχυται εν ταις καρδίαις ημών διά Πνεύματος Αγίου του δοθέντος ημίν" (Ρωμ 5,5), όπως επίσης μέσω της αρετής τής σωφροσύνης η διάνοια μας τελειοποιείται. Συνεπάγεται λοιπόν ότι όπως οι ηθικές αξίες είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους στην σωφροσύνη έτσι τα δώρα του Αγίου Πνεύματος είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους στην αγάπη. Επομένως όποιος έχει την αγάπη διαθέτει όλα τα δώρα του Αγίου Πνεύματος. Αλλά χωρίς αυτή δέν μπορούμε να έχουμε κανένα»(ST Ia IIae q. 68, a. 5)!

          Η ζωή λοιπόν κάτω από το καθεστώς τών δώρων δέν είναι μία ρεζέρβα κυνηγιού για λίγους, διότι τα δώρα είναι απαραίτητα για την σωτηρία. Τα δώρα είναι τόσο αναγκαία στην σωτηρία όσο είναι η αγάπη και το έλεος και οι άλλες θεολογικές αρετές, χωρίς τις οποίες είναι αδύνατον να φτάσουμε στην κοινωνία με τον Θεό, και γι' αυτό δίνονται μαζί με αυτές. Εάν η διάνοια είναι αρκετή για να φθάσουμε έναν καθαρά ανθρώπινο σκοπό, παραμένει όμως ριζικά ανεπαρκής όταν πρόκειται για έναν υπερφυσικό σκοπό. Γι'αυτό ο Θεός μας δίνει την χάρη και τις αρετές. Αυτές όμως οι ίδιες οι αρετές παραμένουν στην διάθεσή μας και δέν μπορούμε παρά να κάνουμε μία διστακτική χρήση τους, πολύ λίγο γενναιόδωρη, χωρίς ορμή. Και εδώ ακριβώς επεμβαίνει το Άγιο Πνεύμα:

          "Στην τάξη τού υπερφυσικού σκοπού, η νόηση δέν μας κινεί παρά μόνον στο μέτρο στο οποίο αυτή έχει μεταμορφωθεί λίγο και ατελώς από τις θεολογικές αρετές. Η κίνησή της δέν είναι αρκετή εάν το ένστικτο και η κίνηση, η ώθηση του Αγίου Πνεύματος δέν υπεισέρχονται από ψηλά. Σύμφωνα με αυτό που δηλώνει ο Απ. Παύλος: "Αυτοί που καθοδηγούνται από το πνεύμα του Θεού είναι υιοί τού Θεού, εάν είναι υιοί είναι και κληρονόμοι". Ο Ψαλμός (142,10) εξίσου λέει: Το πνεύμα σου το αγαθόν οδηγήσει με εν γή ευθεία! Πρέπει να κατανοήσουμε ότι κανείς δέν μπορεί να αποκτήσει την κληρονομιά αυτής της γής των Μακαρίων εάν δέν ωθείται και δέν έλκεται από το Άγιο Πνεύμα. Να λοιπόν γιατί, για να αποκτήσουμε αυτό το τέλος, είναι αναγκαίο να κατέχει ο άνθρωπος το δώρο τού Αγίου Πνεύματος!"

          Η αναγκαιότης των δώρων τού Αγίου Πνεύματος για την σωτηρία επεκτείνεται, είναι αυτονόητο, στα δώρα τα οποία εξαρτώνται απο την αγιαστική χάρη. Υπάρχουν και άλλα δώρα του πνεύματος (εκείνα που στην σχολαστική γλώσσα ονομάστηκαν οι χάρες, gratis datae και αντιστοιχούν σ'αυτα που σήμερα ονομάζουμε χαρίσματα!) Προσφέρονται σύμφωνα με τις ανάγκες τής κοινότητος, αλλά δέν ανήκουν στον ίδιο τύπο τής ανάγκης και ο Ακινάτης το εξηγεί καθαρά!

          "Μερικά δώρα του Αγίου Πνεύματος είναι αναγκαία στην σωτηρία. Αυτά είναι κοινά σε όλους τους αγίους και παραμένουν σε μας, όπως συμβαίνει με την αγάπη η οποία ουδέποτε εκπίπτει (1 Κορ 13,8). Και παραμένει και στην μέλλουσα ζωή. Άλλα δέν είναι απαραίτητα στην σωτηρία και δωρίζονται στους πιστούς για την φανέρωση του πνεύματος. Εκάστω δέ δίδοται η φανέρωσις τού πνεύματος πρός το συμφέρον (1 Κορ 12,7). Όσον αφορά δέ αυτόν τον δεύτερο τύπο των δώρων ανήκει στον Χριστό να έχει το Άγιο Πνεύμα πάντοτε μαζί του [Τί γενναιόδωρος! Για να μήν είναι μόνος] Στην Εκκλησία δέν υπάρχει κανείς που να μήν διαθέτει το μερίδιο του απο τις χάρες του Αγίου Πνεύματος!"

          Όταν λοιπόν γίνεται λόγος για την αναγκαιότητα τών δώρων και για την σχέση τους με τις αρετές, δέν είναι απαραίτητο να φανταστούμε ότι θα επρόκειτο να πάμε πέραν των αρετών. Αντιθέτως σύμφωνα με μία διατύπωση τού Ακινάτη την οποία επαναλαμβάνει πολύ συχνά, τα δώρα προσφέρονται για να βοηθήσουν τις αρετές να εκπληρώσουν τον έσχατο σκοπό τους, και αυτό παρά τις δικές μας μικρότητες, τους δισταγμούς μας και την αναποφασιστικότητά μας. Βεβαίως τίποτε δέν μπορεί να πάει μακρύτερα απο την αγάπη ή την πίστη, αλλά η διάνοιά μας η οποία διστάζει και υπολογίζει, δέν τους επιτρέπει να κινηθούν ελεύθερα. Και τότε επεμβαίνει ο Θεός και μας πιάνει απο το χέρι βοηθώντας μας να πορευθούμε πιό σίγουροι στις οδούς του!

          "Η ανθρώπινη νόηση δέν είναι ικανή, ούτε να γνωρίσει, ούτε να πραγματοποιήσει όλα τα πράγματα, τόσο αν την υπολογίσουμε στην τελειότητα τής φυσικής της ανάπτυξης, όσο και στην τελειότητα που τής προσφέρουν οι Θεολογικές αρετές. Επομένως δέν μπορεί να απωθήσει σε όλα τα σημεία την πλάνη και τα κακά που την ακολουθούν. Αλλά ο Θεός στου οποίου την επιστήμη και την δύναμη υπόκειται το πάν, με την παρέμβασή του μας προστατεύει απο κάθε πλάνη, άγνοια, αργία πνευματική, σκληρότητα της καρδίας και άλλα παρόμοια. Γι'αυτό λέγεται ότι τα δώρα τα οποία μας ωθούν να ακολουθήσουμε γλυκά-γλυκά το ένστικτο του Αγίου Πνεύματος, αντιτίθενται σ'αυτόν τον τύπο των ελαττωμάτων".  Δέν μπορούμε παρά να θαυμάσουμε το βάθος αυτών των παρατηρήσεων. [Είναι κωμικοί οι άνθρωποι]. Αυτό που τα δώρα του Αγίου πνεύματος επιτρέπουν να υπερβούμε δέν είναι πράξεις φανερά αντίθετες στην χάρη. Δέν είναι ούτε οι Θεολογικές αρετές οι οποίες παραμένουν ανώτερες απο τα δώρα καθότι αυτές είναι η ρίζα, αλλά είναι ο ανθρώπινος τρόπος της πραγματοποιήσεως, αυτό που ονομάζουμε ατέλειες και αποτελούν άλλα τόσα όρια και εμπόδια στην ένδοξη ελευθερία των κινήσεων τών υιών του Θεού [αγάπα και κάνε ό,τι θες]. Έτσι λοιπόν το όν το οποίο θα είναι πιό υπάκουο στην ενέργεια του πνεύματος θα είναι και το πιό ελεύθερο. Σ'αυτό, όλη του η πράξη εξαρτάται απο την χάρη, αλλά η ίδια η χάρη όχι μόνον σέβεται, αλλά θεμελιώνει τον ελεύθερο χαρακτήρα της κινήσεως του!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.