Η νεοφιλελεύθερη μάστιγα

Ως μία οικονομική θεωρία ο νεοφιλελευθερισμός έχει τόσες πολλές εσωτερικές αντιφάσεις και ανακρίβειες, ώστε θα έπρεπε από καιρό να έχει εξαφανισθεί – αφού πρόκειται καθαρά για ένα είδος «πνευματικής παθολογίας»: για μία διανοητική ασθένεια.

Άρθρο

Η νεοφιλελεύθερη σκέψη πηγάζει από πολλές διαφορετικές πηγές, ενώ δεν πρόκειται για μία ενιαία οικονομική και κοινωνική αντίληψη. Υπάρχει όμως μία πολιτικά οργανωμένη και εξαιρετικά ισχυρή αντίστοιχη τάση, η οποία ουσιαστικά ονομάζεται «υπαρκτός νεοφιλελευθερισμός» – κατά τα πρότυπα του πολιτικού «υπαρκτού σοσιαλισμού» της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με την κομμουνιστική οικονομική και κοινωνική θεωρεία.

Η συγκεκριμένη πολιτική οργάνωση, η οποία προωθείται από τις παγκόσμιες ελίτ μέσω των ΜΜΕ, καθώς επίσης με τη βοήθεια διαφόρων δεξαμενών σκέψης, είναι γνωστή από τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που προωθεί: από την πλήρη απελευθέρωση των αγορών και των επαγγελμάτων, από τη μείωση της κρατικής γραφειοκρατίας, από την πολιτική λιτότητας, από τον περιορισμό του κοινωνικού κράτους, από τις ιδιωτικοποιήσειςτων πάντων κοκ.

Περαιτέρω η νεοφιλελεύθερη «ιδεολογία», η οποία δεν έχει απολύτως καμία σχέση με τον «κεντρώο» φιλελευθερισμό, αναζητάει απεγνωσμένα μία επιστημονική στήριξη – τη νομιμοποίηση της καλύτερα από μια κατάλληλη οικονομική θεωρία, όπως αυτές που κυκλοφορούν στους χώρους των σεμιναρίων (σπουδών) των οικονομικών κλάδων. Οι αντιλήψεις της όμως στηρίζονται κυρίως σε θεωρητικές ασυναρτησίες – σε δομές, οι οποίες έχουν τελικό στόχο την αναδιανομή του πλούτου που προωθείται.

Βασίζονται δε στη διανοητική φαντασία μίας ορθολογικά αυτορυθμιζόμενης «ελεύθερης αγοράς», στην οποία το πλασματικό ον «Οικονομικός άνθρωπος» ενεργεί κατά το συμφέρον του – πως πρόκειται λοιπόν για ένα απολύτως ορθολογικό άτομο, το οποίο μεγιστοποιεί πάντοτε την ωφέλεια του, αφενός μεν διαθέτοντας επαρκείς γνώσεις για όλες τις δυνατές επιλογές αποφάσεων, αφετέρου διακρίνοντας ταυτόχρονα επακριβώς όλες τις συνέπειες των ενεργειών του!

Επειδή όμως το θεμελιώδες σφάλμα μίας τέτοιας αντίληψης του ανθρωπίνου νου γίνεται αμέσως κατανοητό από οποιονδήποτε δεν έχει ιδεοληπτικές παρωπίδες, ο νεοφιλελευθερισμός  παρουσιάζεται ως ένα εξιδανικευμένο μαθηματικό μοντέλο– το οποίο έχει τότε το πλεονέκτημα να συλλαμβάνει όλες τις προφανείς διαφορές των υποκειμενικών εντυπώσεων του εκάστοτε ατόμου με την πραγματικότητα, εξετάζοντας τα δεδομένα σχολαστικά, με τα κατάλληλα κριτήρια και εργαλεία.

Οι ιδιαιτερότητες του νεοφιλελευθερισμού

Ως μία οικονομική θεωρία ο νεοφιλελευθερισμός έχει τόσες πολλές εσωτερικές αντιφάσεις και ανακρίβειες, ώστε θα έπρεπε από καιρό να έχει εξαφανισθεί – αφού πρόκειται καθαρά για ένα είδος «πνευματικής παθολογίας»: για μία διανοητική ασθένεια. Το γεγονός αυτό έχει τεκμηριωθεί από πολλούς επιστήμονες, οι οποίοι έχουν εξετάσει το νεοφιλελευθερισμό από όλες του τις οπτικές γωνίες – αποδεικνύοντας πως καταστρέφει τη Δημοκρατία, οδηγώντας τις ανθρώπινες κοινωνίες στο χάος.

Εν τούτοις, η επιστημονική τεκμηρίωση της ανεπάρκειας του νεοφιλελευθερισμού δεν είχε μέχρι στιγμής κανένα αποτέλεσμα – επειδή διακρίνεται από μία παράδοξη ανοσία απέναντι στα επιχειρήματα, ενώ του αρκεί η πολιτική ισχύς που απολαμβάνει.

Παρά το ότι λοιπόν ο στόχος του είναι η επανεγκατάσταση της ταξικής ισχύος μίας όλο και μικρότερης ελίτ στις ανθρώπινες κοινωνίες, λόγω του φόβου της απώλειας των προνομίων της από τις μάζες, ενισχύεται πολιτικά από τις ίδιες αυτές μάζες – οι οποίες χειραγωγούμενες συμπεριφέρονται ακριβώς όπως τα πρόβατα (άρθρο), απλά και μόνο επειδή δεν τολμούν να χρησιμοποιήσουν τη δική τους λογική.

Συνεχίζοντας, στην πραγματικότητα ο νεοφιλελευθερισμός δεν αποβλέπει στις «ελεύθερες αγορές», αλλά σε μία ριζική αναδιανομή των εισοδημάτων – από κάτω προς τα επάνω, από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, καθώς επίσης από τον εκάστοτε φτωχό Νότο, στον πλούσιο Βορά. Για να μπορέσει δε να το επιτύχει, είναι υποχρεωμένος να εκθέτει τόσο τους Πολίτες, όσο και τα κράτη στις δυνάμεις της δήθεν ελεύθερης αγοράς, στις πανίσχυρες πολυεθνικές δηλαδή και στα χρηματοπιστωτικά μεγαθήρια, χωρίς καμία προστασία.

Ταυτόχρονα, φροντίζει να προσφέρονται στους οικονομικά ισχυρούς οι καταλληλότερες προϋποθέσεις, για την περαιτέρω αύξηση των κεφαλαίων τους – με τη βοήθεια ενός ισχυρού κρατικού μηχανισμού, ο οποίος ευρίσκεται στην έμμισθη υπηρεσία του. Για παράδειγμα, θεσμοθετούνται φορολογικά προνόμια, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιεί μόνο η ελίτ (φοροαποφυγή), ενώ η πλειοψηφία ωθείται έμμεσα στη φοροδιαφυγή και διώκεται με κάθε δυνατό τρόπο – ειδικά οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με στόχο το κλείσιμο τους.

Με απλά λόγια ο νεοφιλελευθερισμός, ο οποίος είναι πάντοτε πρόθυμος να χαρακτηρίσει τις διορθωτικές επεμβάσεις του κράτους στην οικονομία ως «σοσιαλιστική μάστιγα», είναι στην πραγματικότητα ένα είδος νεοφιλελεύθερου σοσιαλισμού – ενός σοσιαλισμού για τους πλουσίους, αφού προσπαθεί να τους προστατεύει από τις δυνάμεις της αγοράς, μέσω της υιοθέτησης κανόνων από τα κράτη.

Τα πακέτα ποσοτικής διευκόλυνσης που δρομολόγησαν οι κεντρικές τράπεζες, είχαν αυτόν ακριβώς το σκοπό – αφού διέσωσαν μεγάλες τράπεζες και επιχειρήσεις από τη χρεοκοπία μετά τις τεράστιες απάτες των στελεχών τους, οι οποίες προκάλεσαν την κρίση του 2008. Η διάσωση δε χρηματοδοτήθηκε από τα φτωχά εισοδηματικά στρώματα, ενώ αποτέλεσε τη μεγαλύτερη αναδιανομή εισοδημάτων από τα κάτω προς τα επάνω στην παγκόσμια ιστορία – όπως επίσης από το Βορά στο Νότο στην Ευρωζώνη, ενώ από τον κρατικό τομέα στον ιδιωτικό στην Ευρώπη και σε πολλές άλλες περιοχές του πλανήτη.

Πρόκειται λοιπόν για μία μορφή επανάστασης, από την αντίστροφη πλευρά της – από τους πλουσίους εναντίον των φτωχών. Επειδή όμως οι φτωχοί αποτελούν την πλειοψηφία, η επανάσταση αυτή έχει πολλά ρίσκα – ειδικά σε χώρες με δημοκρατικά καθεστώτα.

Βοηθάει λοιπόν σε μεγάλο βαθμό η εξατομίκευση του πληθυσμού, ο κατακερματισμός όλων των κοινωνικών κινημάτων και η στροφή της μίας κοινωνικής ομάδας εναντίον της άλλης –ταυτόχρονα, η δημιουργία μίας καινούργιας ταξικής συνείδησης, η οποία να είναι θετική απέναντι σε αυτούς που επωφελούνται από την αναδιανομή των εισοδημάτων.

Αυτό ακριβώς έχει συμβεί με επιτυχία στο παρελθόν, όπου οφείλει κανείς να θυμηθεί τα εξής λόγια του Warren Buffet από το 2006: «Επικρατεί ένας ταξικός πόλεμος, πολύ σωστά. Αυτός όμως που έχει κηρύξει τον πόλεμο είναι η δική μου τάξη των πλουσίων και τον κερδίζουμε«.

Το πολεμικό τραγούδι αυτού του πολέμου των τάξεων, είναι αναμφίβολα ο μύθος που αναφέρεται στα ευλογημένα πλεονεκτήματα της (νεοφιλ)ελεύθερης αγοράς, η ανάπτυξη της οποίας, οπότε η ευημερία, προϋποθέτει την κατεδάφιση του κράτους – την ιδιωτικοποίηση των πάντων.

Φυσικά ο νεοφιλελευθερισμός αρνείται πως πρόκειται για έναν πόλεμο των πλουσίων εναντίον των φτωχών – δικαίως δε θα μπορούσε να επισημάνει ότι, προωθεί με τον ίδιο τρόπο τη φτώχεια και τον πλούτο, χωρίς να παίρνει το μέρος κανενός.

Εν τούτοις είναι γεγονός το ότι, οι 500 μεγαλύτεροι επιχειρηματικοί όμιλοι παράγουν πάνω από το 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ – ενώ οι 85 πλουσιότεροι άνθρωποι του πλανήτη κατέχουν περισσότερα περιουσιακά στοιχεία, από τους 3.600.000.000 φτωχότερους. Σύντομα δε το 1% των πλουσιότερων ανθρώπων θα έχει στην ιδιοκτησία του περισσότερα, από το υπόλοιπο 99% – οπότε ο όποιος ανταγωνισμός του 1% από το 99% είναι εκ των πραγμάτων άνισος.

Πώς είναι δυνατόν λοιπόν να προωθείται με τον ίδιο τρόπο η φτώχεια και ο πλούτος, κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις; Δεν είναι το αποτέλεσμα της λειτουργίας των ελεύθερων αγορών, οπότε του νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος κυριαρχεί μετά το 1980 σε ολόκληρο σχεδόν τον πλανήτη; Μπορεί να θεωρηθεί η (νεοφιλ)ελεύθερη αγορά ως ένας νόμος της Φύσης, όταν προκαλούνται αυτές οι διαστρεβλώσεις;

Επίλογος

Εύλογα συμπεραίνει κανείς πως ο νεοφιλελευθερισμός αποτελεί το μεγαλύτερο εγχείρημα αναδιανομής εισοδημάτων στην παγκόσμια ιστορία, μετά την ευρωπαϊκή αποικιοκρατία. Δεν αποτελεί δε έκπληξη το γεγονός ότι, απαιτούνται σημαντική κατήχηση (προπαγάνδα), καθώς επίσης μεγάλες προσπάθειες πειθαρχίας, για να στραφεί ο πληθυσμός εναντίον των δικών του συμφερόντων και των δικών του εμπειριών – να αποδεχθεί το τραγούδι του πολέμου των τάξεων, κυρίως όμως να το θεωρήσει δικό του.

Εν τούτοις, ο νεοφιλελευθερισμός έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα με το μέρος του: το ότι όλοι οι άνθρωποι, ειδικά στη Δύση, επιδιώκουν την ευημερία και τον πλούτο. Είναι δε το μοναδικό «σύστημα» που τους υπόσχεται κάτι τέτοιο, αφού όλα τα υπόλοιπα αναφέρονται κυρίως στην επιβίωση τους.

Με δεδομένο λοιπόν το ότι, όλοι οι άνθρωποι αγαπούν το όνειρο, ενώ απεχθάνονται την αλήθεια, καθώς επίσης την ενδόμυχη άρνηση τους να ταυτιστούν με την εργατική τάξη και με τη φτώχεια, ο νεοφιλελευθερισμός δύσκολα θα αποτύχει, παρά το ότι οδηγεί τον πλανήτη στο γκρεμό – εκτός εάν κάνει το λάθος να ξεπεράσει τα όρια, μη επιτρέποντας στην πλειοψηφία την επιβίωση της, έτσι ώστε να καλλιεργείται ανεμπόδιστο το όνειρο. Ολοκληρώνοντας, θεωρούμε πως βοηθάει τη σκέψη μας το ακόλουθο απόσπασμα από ένα κείμενο του E. Fromm:

«Τι γνωρίζω αλήθεια για τον εαυτό μου, όταν συνειδητοποιώ πως η εικόνα, την οποία έχω για εμένα τον ίδιο, είναι στο μεγαλύτερο μέρος της ένα τεχνητό, ψεύτικο προϊόν – ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι, χωρίς να αποκλείω τον εαυτό μου, ψεύδονται χωρίς καν να το γνωρίζουν; Τι γνωρίζω όσο δεν ξέρω πως η άμυνα σημαίνει πόλεμο, πως το καθήκον υποταγή, πως η αρετή είναι συνώνυμη με την υπακοή και πως η ανυπακοή θεωρείται αμαρτία;

Τι γνωρίζω αλήθεια όσο δεν συνειδητοποιώ πως η εντύπωση, σύμφωνα με την οποία οι γονείς αγαπούν ενστικτωδώς τα παιδιά τους, είναι μύθος; Πώς η φήμη και η δόξα πολύ σπάνια οφείλονται σε αξιοθαύμαστες ανθρώπινες ιδιότητες, ενώ συνήθως δεν βασίζονται σε πραγματικές επιδόσεις; Πως η συγγραφή της Ιστορίας είναι αλλοιωμένη, επειδή γράφεται από τους νικητές; Πως η σκόπιμα τονισμένη σεμνότητα δεν αποτελεί απαραίτητα την απόδειξη της έλλειψης ματαιοδοξίας; Πως η αγάπη είναι το ακριβώς αντίθετο την έντονης νοσταλγίας και της απληστίας;

Τι γνωρίζω αλήθεια για μένα, όταν δεν κατανοώ πως ο καθένας προσπαθεί να εξορθολογήσει κακές προθέσεις και δράσεις, έτσι ώστε να τις κάνει να φαίνονται ευγενείς και καλοπροαίρετες; Πως η επιδίωξη της εξουσίας σημαίνει, στην πραγματικότητα, το ποδοπάτημα της Δικαιοσύνης και της Αγάπης; Ότι η σημερινή βιομηχανική κοινωνία διέπεται από τις αρχές του άκρατου εγωισμού, της κατοχής και της κατανάλωσης – σε καμία περίπτωση από τις αρχές της αγάπης και του σεβασμού για τη ζωή που διακηρύσσει;

Εάν δεν είμαι σε θέση να αναλύσω τις ασυνείδητες πτυχές της κοινωνίας, στην οποία ζω, τότε πράγματι δεν μπορώ να ξέρω ποιός είμαι – επειδή δεν γνωρίζω με ποιόν τρόπο εγώ δεν είμαι εγώ»

analyst