Από:Τετάρτη, 22 Δεκεμβρίου 2010
Κατά Ζηζιούλα
Μέ τήν ευκαιρία τής ενώσεως τών κακοδοξιών Ανατολής καί Δύσεως. Διότι δέν ενώνονται δύο εκκλησίες, αλλά δύο αιρέσεις. Δύο διαφορετικές Ιεραρχίες, δύο κληρικαλισμοί. Δύο τρόποι εξουσίας τής Θ. Κοινωνίας.
Ο επίσκοπος του Πατριαρχείου κ. Ζηζιούλας λοιπόν! Ο μικρός πρίγκιπας της Ορθοδοξίας. Κοσμοπολίτης, διδάκτωρ, κάτοικος και του Βατικανού, ο μεγαλύτερος θεολόγος της Εκκλησίας, θα ολοκληρώσει μόνος το πάθος του δασκάλου του, Φλωρόφσκι, για την ένωση των Εκκλησιών. Λάτρης της Ιστορίας, της Ιστορικής Εκκλησίας, του πρωτείου του Πάπα, ορθολογιστής, κέρδισε την αναγνώριση των Ευρωπαίων θεολόγων και τη λατρεία των Ελλήνων Ορθοδόξων θεολόγων, οι οποίοι οραματίζονται με τη σειρά τους μιαν ευρωπαϊκή και παγκόσμια δόξα. Μελέτησε για πολλά χρόνια την πατερική μας παράδοση αλλά, όπως θα δούμε, με ισχνά αποτελέσματα! Κανείς δεν κατόρθωσε μέχρι σήμερα να ερευνήσει τις Γραφές γιατί αυτός θα αποτελούσε εξαίρεση; Κατασκεύασε με τη σειρά του το Μυθικό κρεβάτι του Προκρούστη και κόβει και ράβει στα μέτρα του! Προβάλλει τον εαυτό του και μας επιβάλλει τον λόγο του σαν πατέρας της συγχρόνου εξελίξεως, σαν ο παληός καλός θεός, που’ χει στην κατοχή του τα κλειδιά του Παραδείσου, τη Γνώση του καλού και του κακού για μας, ένας απίστευτος “Πετροκλής” με ορθόδοξο ένδυμα, ο οποίος εκμεταλλεύεται με μυθικό τρόπο την δόξα του Πέτρου, που συγκροτεί τους αιώνες της συγχρόνου πνευματικής Ιστορίας της Δύσεως. Εμβάθυνε το Filioque και το τοποθέτησε για πάντα στην κορυφή της πυραμίδος του κοσμοκράτορος, επινοώντας το Bishopoque!
Ας δούμε όμως για τί πράγμα μιλάμε! Ορίζει τον Φόβο, και επομένως τον Φόβο του άλλου, σαν την ουσία του προπατορικού αμαρτήματος, της πτώσεώς μας! Τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος σαν Σχέσεις και τη Σωτηρία του ανθρώπου, το έργο της Οικονομίας της Σωτηρίας, σαν το κατόρθωμα του προσώπου! Άρα τη Σύναξη της Εκκλησίας σαν κοινωνία προσώπων. Η ουσία της συγχρόνου Ορθοδόξου Ιδεολογίας: Ευχαριστιακή Εκκλησιολογία. Το πνευματικό κατόρθωμα των Ρώσων θεολόγων της διασποράς και ιδιαιτέρως του Αλεξάνδρου Σμέμαν.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία αρνήθηκε να προδώσει την πίστη της και να ενωθεί με τον πάπα, κάτω από το πρωτείο του, ακόμη και όταν οι πολιτικές συνθήκες ήταν απελπιστικές, προτίμησε το Μαρτύριο της Τουρκοκρατίας.
Σήμερα όμως, η Ρωσική Εκκλησία φαίνεται να υποκύπτει στις πολιτικές σκοπιμότητες με δική της πρωτοβουλία. Αυτό δε είναι Ιστορία! Είναι εξέλιξη. Νά τί γράφει για την ένωση των Εκκλησιών ο προφήτης της οικουμενικής κινήσεως Σολόβιεφ γύρω στα 1890: «Ο σκοπός της Χριστιανικής πολιτικής είναι η ελεύθερη ένωση της ανθρωπότητος στην Εκκλησία του Χριστού. Μέχρις ότου η Ορατή Εκκλησία, η οποία είναι Αρχέτυπο της καθολικής ενώσεως πάνω στη Γη, μένει χωρισμένη, αυτός ο σκοπός δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί». Δεν υπάρχει τίποτα μέσα στην ήδη υπογραφείσα συμφωνία της Ραβέννας, στο μυαλό του κ. Ζηζιούλα και στα σχέδια του Οικουμενικού διαλόγου που να μην περιέχεται ήδη στα γραπτά του Σολόβιεφ. Γρήγορα τη θέση του πήραν οι μαθητές του. Ο μεγαλύτερος των οποίων, ο γνωστός μας Φλωρόφσκι, παρουσιάζει τις εντολές του Δασκάλου του έναν αιώνα μετά ως εξής: «Κανείς Χριστιανός δεν μπορεί να αγνοεί το γεγονός των χριστιανικών διαιρέσεων. Και κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την ανάγκη για μία χριστιανική επανένωση». Μέσα σε έναν αιώνα τα οράματα του Σολόβιεφ έγιναν κοινός τόπος. Μόνο που ξαναβρήκαν μπροστά τους την ανάγκη, την οποίαν είχαν πρόθεση να υπερβούν στην αυθυπέρβαση του προσώπου. Δεν θα είναι κοινωνία προσώπων η νέα Οικουμενική Εκκλησία;
Γιατί συμβαίνουν όμως όλα αυτά; Γιατί σήμερα κανείς πλέον δεν μπορεί να βγάλει άκρη; Γιατί οι προειδοποιήσεις των Αποστόλων δεν μας ωφελούν πια; Ούτε τα λόγια του Κυρίου; Γιατί οι πιστοί Χριστιανοί δεν φανερώνονται, όπως συνέβη και στο παρελθόν!; Όλοι γνωρίζουμε και ακούμε την προειδοποίηση του Απ. Παύλου: «Τέκνον Τιμόθεε, πονηροί δε άνθρωποι και γόητες προκόψουσιν επί το χείρον, πλανώντες και πλανόμενοι!» Γιατί δεν καταλαβαίνουμε; Επειδή, όπως λέει και ο Απόστολος, οι πονηροί, από την εποχή του Κυρίου, έχουν προκόψει επί το χείρον, έχουν γίνει πονηρότεροι και δεν φτάνει απλώς το όνομα του Κυρίου για να σβήσει την πλάνη. Όπως είπε και ο Κύριος, αυτοί οι πονηροί χρειάζονται νηστεία και προσευχή για να φανερωθούν. Είναι εξελιγμένοι. Θα παρακολουθήσουμε την εξέλιξή τους στα επόμενα!
Οι πονηροί δεν εμφανίζονται πλέον ένας–ένας. Φτιάχνουν Συνόδους, διαθέτουν Αρχιεπισκόπους και Πατριάρχες. Η πνευματική αντίσταση είναι πολύ δύσκολη και όμως είναι δυνατή. Εμείς θα προσπαθήσουμε να φανερώσουμε σύντομα και λακωνικά πώς από το πονηρό οικοδόμημα των ημερών μας απουσιάζει ξανά ο λίθος ον απέρριψαν οι οικοδομούντες! Μια καλή αρχή μπορεί να γίνει με τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας στο κείμενο – ομιλία του “Οι Χριστιανοί στην πολυθρησκευτική ενωμένη Ευρώπη”, όπου και λέει: «Όπως η ζωή του Χριστού – του νέου Αδάμ – έχει παγκόσμιες συνέπειες, το ίδιο και η ζωή του μυστικού Σώματός του, της Εκκλησίας, έχει παγκόσμια εμβέλεια και ενέργεια! Η Εκκλησία προσφέρει τη Θ. Ευχαριστία και τη δοξολογία της υπέρ των πάντων. Ενεργεί υπέρ του κόσμου ολοκλήρου. Ακτινοβολεί τη δόξα του ζώντος Κυρίου σε όλη την κτίση». Αναλόγως λοιπόν με τον Χριστό είναι και η Εκκλησία. Όμως τώρα είναι ίδια και ομοούσια της Κεφαλής της, και δεν είναι πλέον η Εκκλησία του Σταυρωμένου Χριστού, είναι του δοξασμένου που κάθεται στα δεξιά του Πατρός. Η Εκκλησία είναι πρόγευση της Δόξης του Κυρίου, των εσχάτων. Γι’ αυτό αυτή η ένδοξη Εκκλησία καταργεί το Βάπτισμα εις τον θάνατον του Κυρίου και καταργεί τον Μυστικό Δείπνο εις την ανάμνηση της θυσίας Του. Η Εκκλησία λοιπόν αγιάζει, είναι η παρακαταθήκη όλης της Χάριτος που κερδήθηκε με τη θυσία του Κυρίου, την οποία μοιράζει απλόχωρα και αλάθητα σε όλη την κτίση. Ο αγιασμός δε αυτός προσφέρεται σύμφωνα με την αυθεντία των κληρικών της Γης! Πάντως, αυτό το πράγμα μόνο Ορθοδοξία δεν είναι. Είναι η παγκοσμιοποίηση της αυτονομίας. Και ένα ερώτημα για τον πολύτιμο Αρχιεπίσκοπο!: Γιατί γράφετε για Μυστικό Σώμα, εφόσον ακτινοβολεί τόσο δυνατά!;
Το ίδιο μοτίβο υπάρχει στην εισαγωγή του καινούργιου βιβλίου του κ. Ζηζιούλα. Είναι η γνώμη του διασήμου θεολόγου Yves Congar που λέει πως: «Ο κ. Ζηζιούλας είναι ένας από τους πλέον πρωτότυπους και βαθείς θεολόγους της εποχής μας! Η διεισδυτική ανάγνωσή του της παραδόσεως των Ελλήνων Πατέρων κορυφώνεται στη συγκέντρωση όλης της πραγματικότητος και ζωής της Εκκλησίας στο μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας». Οι Δυτικοί θεολόγοι ξέρουν καλά τί σημαίνει συγκέντρωση όλης της πραγματικότητος.
Μπορούμε τώρα πια να δούμε και το αποκορύφωμα της αυτονομημένης Εκκλησίας, όπως παρουσιάστηκε στον λόγο του κ. Ζηζιούλα, στη διάρκεια της γιορτής που οργανώθηκε στο Πολεμικό Μουσείο της Αθήνας στη μνήμη του Γέροντα Σωφρονίου. Στην ομιλία αυτή γίνεται πολύς λόγος για το χάρισμα της θεολογίας και γίνεται και μια “χαριτωμένη” προσπάθεια να ελευθερωθεί η θεολογία από την εμπειρία. Για να παραδοθεί στον υπαρξισμό, του οποίου τη φιλοσοφία καλλιεργεί ο κ. Ζηζιούλας. Λέει λοιπόν εκεί τα εξής “αξιοθαύμαστα”: «Ο θεολογικός Λόγος, όπως και η πνευματική εμπειρία, δεν αποτελούν απλή αναδρομή στο παρελθόν και την παράδοση. Κινούνται και αναπνέουν στην ατμόσφαιρα κάθε εποχής.» Αυτή τη “διάκριση” θα προσπαθήσουμε καταρχάς να δούμε καλύτερα και θα επανέλθουμε στην ομιλία.
Γράφει λοιπόν σε ένα από τα πλέον διάσημα πρώιμα κείμενά του, “Ελληνισμός και Χριστιανισμός”, όπου και ξεκαθαρίζει τις προθέσεις του: «Το πρόσωπο του Ιησού Χριστού δημιούργησε στους συγχρόνους του και άφησε στους μεταγενέστερους το ερώτημα της ταυτότητός του: “Ποιος είναι;”. Από αυτό το ερώτημα θα γεννηθεί ο Χριστιανισμός. Το ίδιο ερώτημα είναι η πηγή της Χριστολογίας και η απάντηση του είναι η γέννηση του Χριστιανισμού – της Εκκλησίας και της θεολογίας της. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό –όπως κάθε απάντηση σε κάθε ερώτηση– είναι συνυφασμένη με τον κόσμο της σκέψεως εκείνων που θα δώσουν την απάντηση! Ιδιαίτερα αν το ερώτημα δεν είναι απλώς διανοητικό αλλά υπαρξιακό, τότε η απάντηση δεν είναι δυνατή χωρίς αναφορά στα προβλήματα, στις προσδοκίες, στις ανάγκες του κόσμου στον οποίο απευθύνεται! [Σε αυτό το σημείο ακριβώς δεν ακούγεται η κραυγή του όχλου: “τον Βαραββά, τον Βαραββά”;!!] Ποιος είναι ο Ιησούς Χριστός για κάθε συγκεκριμένη υπαρξιακή κατάσταση –αυτό είναι το Χριστολογικό ερώτημα– σε κάθε εποχή! Και η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι δυνατόν παρά να δοθεί με τα μέσα –τα νοήματα και τις εικόνες– που διαθέτει ο πνευματικός κόσμος σε κάθε δεδομένη κατάσταση! Με το πνευματικό και υπαρξιακό πλαίσιο των ανθρώπων σε κάθε εποχή».
Αυτό λοιπόν είναι το θεολογικό χάρισμα, το οποίο διαθέτει οπωσδήποτε ο κ. Ζηζιούλας. Ο θεολογικός λόγος δεν αποτελεί απλή αναδρομή στο παρελθόν, αλλά στο παρόν. Ας δούμε όμως, τί λέει επ’ αυτού το Ευαγγέλιο! “Κατά Ματθαίον, 16–18”: «Τίνα με λέγουσιν οι άνθρωποι είναι τον Υιόν του ανθρώπου; οι δε είπον: οι μεν Ιωάννην τον Βαπτιστήν, άλλοι δε Ηλίαν, έτεροι δε Ιερεμίαν ή έναν των προφητών!» Αυτές οι απαντήσεις όντως αποτελούν αναδρομή στο παρελθόν. «υμείς δε τίνα με λέγετε είναι; αποκριθείς δε Σίμων Πέτρος είπεν: συ ει ο Χριστός, ο Υιός του Θεού του ζώντος. Και αποκριθείς ο Ιησούς είπεν αυτώ: Μακάριος ει, Σίμων Βαριωνά, ότι σάρξ και αίμα ουκ απεκάλυψέ σοι, αλλά ο Πατήρ μου ο εν τοις ουρανοίς. συ ει Πέτρος, και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησίαν». Η Εκκλησία δεν απαντά με το παρελθόν και την παράδοση, ούτε με τις ανθρώπινες ανάγκες και τα υπαρξιακά προβλήματα αλλά ούτε και στις προσδοκίες των ανθρώπων. Η Εκκλησία απαντά με την αποκάλυψη του Πατρός! Και μόνον. Και μόνον αυτή η αποκάλυψη είναι Χριστολογική. Όσο για το θεολογικό χάρισμα το οποίο ισχυρίζεται πως διαθέτει ο ίδιος ο κ. Ζηζιούλας, ας ακούσουμε τα κριτήρια της παραδόσεώς μας, όπως τα εκθέτει ο ίδιος ο Συμεών ο Νέος θεολόγος. “Θεολογικός ΙΙ, 2–3”: «Μεταβήναι δει πρώτον ημάς εκ του θανάτου εις την ζωήν, ειθ’ ούτω δέξασθαι σπέρμα εν εαυτοίς άνωθεν του ζώντος Θεού και γεννηθήναι υπ’ αυτού ως χρηματίσαι τέκνα αυτού, και ελκύσαι Πνεύμα εν τοις εγκάτοις και ούτως ελλαμπομένους τα περί Θεού φθέγγεσθαι, καθόσον οίον τε και από Θεού ελλαμπόμεθα!» Αυτή είναι η εμπειρία και η θεολογία που διατρέχουν την Ιστορία της Εκκλησίας διαχρονικά με πλήρη πιστότητα στην παράδοση. Δεν αφορούν την Εκκλησία το παρελθόν και οι ανάγκες της σαρκός και του αίματος.
Στην ίδια ομιλία του, εις την μνήμη του Γέροντα Σωφρονίου, ο κ. Ζηζιούλας αναφέρεται και στο μεγάλο θέμα της κενώσεως. Επισημαίνει πως ο άνθρωπος θεούται μόνο δια της οδού της κενώσεως και τούτο διότι και ο Θεός αυτόν τον δρόμο επέλεξε. «Για να πραγματοποιηθεί ως απόλυτη κατηγορία το πρόσωπο, ο άνθρωπος πρέπει να κενώσει εαυτόν όπως ο Χριστός.» Ερωτούμε λοιπόν! Πώς κατορθώνετε κ. Ζηζιούλα και συνδυάζετε την κένωση με την απάντηση η οποία συστήνει την Εκκλησία κάθε εποχή, και η οποία είναι συνυφασμένη με τον κόσμο της σκέψεως και τα υπαρξιακά προβλήματα κάθε εποχής; Μόνον εσείς το γνωρίζετε αυτό!
Ας δούμε όμως τώρα τί ψάρια ψάρεψε από την εποχή μας αυτό το θεολογικό χάρισμα, καθώς και ποιες υπαρξιακές ανάγκες συμμετείχαν στην απάντηση που συστήνει σήμερα την χριστολογική οντολογία, άρα και την Εκκλησία! Ερχόμαστε ξανά στο τελευταίο βιβλίο του κ. Ζηζιούλα, “Κοινωνία και Ετερότης”, το οποίο κυκλοφόρησε στην αγγλική γλώσσα και χαιρετίστηκε ήδη με ενθουσιασμό!
Μαθαίνουμε λοιπόν αμέσως πως ο Φόβος, ιδίως δε ο Φόβος του άλλου, είναι αυτό τούτο το προπατορικό, η πτώση μας. Είναι δε το μεγαλύτερο εμπόδιο στη Σχέση πάνω στην οποία βασίζεται το πρόσωπο και η Σύναξη των πιστών, καθότι εικονίζουν την Αγία Τριάδα, με τον Επίσκοπο στο κέντρο, Μονάρχη της Ευχαριστίας, ο οποίος εικονίζει τον Πατέρα πλέον και δεν είναι εις τύπον και τόπον Χριστού πια, γιατί η Εκκλησία εξελίχθη από την πατερική εποχή, μέσω των απαντήσεων που έδωσαν οι διάφορες εποχές του πνεύματος στο χριστολογικό ερώτημα. Έτσι, η Ετερότης πρέπει να αποτελεί μέρος της Ταυτότητος, και η σχέση δίνει τα κατάλληλα όπλα, καθώς στηρίζεται αποκλειστικά στην παρουσία του Άλλου: Το υποκείμενο γεννιέται στη θέση του άλλου.
Λέει ο κ. Ζηζιούλας: «Δεν μπορούμε να πούμε τί είναι κάθε πρόσωπο, μπορούμε να πούμε μόνο πώς είναι. Κάθε πρόσωπο στην Αγία Τριάδα είναι διαφορετικό, όχι λόγω διαφοράς των φυσικών ποιοτήτων [που δεν υπάρχουν, είναι οι άκτιστες ενέργειες, κοινές της Αγίας Τριάδος] αλλά λόγω του τρόπου της απλής καταφάσεως του ότι είναι αυτό που είναι! [Έτσι κάπως ορίζεται και η σύγχρονη σχέση: εγώ είμαι αυτός που είμαι, αν σ’ αρέσει]. Σαν αποτέλεσμα τελικώς η Ετερότης δεν μπορεί να εξαιρεθεί από τη Σχέση. Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα είναι ονόματα που δείχνουν Σχέση. Κανένα πρόσωπο δεν μπορεί να είναι διαφορετικό μέχρις ότου σχετιστεί. Η κοινωνία δεν αποκλείει την Ετερότητα, την γεννά.»
Υπήρχε δηλαδή κάποια στιγμή που τα πρόσωπα δεν είχαν γίνει ακόμη πρόσωπα; Το θεολογικό χάρισμα, πρωτότυπο και Ιστορικό και αυτό, δεν ψαρεύει πια ανθρώπους. Οι άλλοι το ψαρεύουν, εφόσον το πρόσωπο γεννιέται στη θέση του άλλου… Και ο νοών νοείτω.
Ας συνεχίσουμε όμως τα σύντομα σχόλια μας, αναγνωρίζοντας τον επαναστατικό χαρακτήρα του προσώπου! Σήμερα η επιστημονική επανάσταση περιγράφεται ως εξής: «Το πεδίο ερεύνης της επιστήμης δεν είναι πλέον “τί πράγμα” αλλά το “πώς”, δεν είναι πλέον η “ουσία” αλλά η “λειτουργικότης”». Αυτή η επιστημονική επανάσταση η οποία φτάνει σήμερα να δημιουργεί τον νέο άνθρωπο, όπως διδάσκει και ο κ. Ζηζιούλας, ξεκίνησε από τον διάσημο Γαλιλαίο!
Δεν πρέπει να ξεχάσουμε ποτέ μας πως ένας άλλος Γαλιλαίος παρεμβάλλεται στην Ιστορία και γεννά τον σύγχρονο πολιτισμό και τις σύγχρονες πεποιθήσεις μας. Ένας νέος Γαλιλαίος παίρνει τη θέση του παλιού Γαλιλαίου, ο οποίος ήταν καλός άνθρωπος αλλά μας εμπόδισε στην εξέλιξή μας.
Πρέπει να αρχίσουμε επιτέλους να υποπτευόμαστε πως η ανθρωπότης ανακάλυψε ξανά το δέντρο του καλού και του κακού μέσα πλέον στην Εκκλησία, τον Σταυρό του Κυρίου, πως έφαγε ξανά από τον απαγορευμένο καρπό και βύθισε ξανά την Εκκλησία στον θάνατο! Γιατί, τί είναι παρά η έσχατη πτώση να λαμβάνουμε τον Σταυρό του Κυρίου σαν το δέντρο της ζωής και η άρνησή μας να κατανοήσουμε το γεγονός πως όταν φάγαμε τον καρπό της γνώσεως και ανακηρύξαμε τον εαυτό μας θεό, στην ουσία σταυρώσαμε τον αληθινό Θεό. Να κατανοήσουμε πως ο Σταυρός του Κυρίου μπορεί να είναι ξανά το ίδιο το δέντρο του καλού και του κακού που μας οδηγεί έξω από την Εκκλησία, ίσως για πάντα.
Το πρωτείο του Πέτρου, το αλάθητο, η ανταρσία εναντίον των Ελλήνων εκ μέρους των Γερμανών, το Filioque, η άμωμος σύλληψη, συνθέτουν την εξέλιξη του θανάτου της Εκκλησίας πλέον, συνθέτουν το νέο πρόσωπο του θανάτου, του οριστικού, του πνευματικού. Και οι άνθρωποι προτίμησαν ξανά να είναι σαν θεοί παρά να μετέχουν στην ζωή του Θεού, προτίμησαν το άπειρο και όχι το κατά Χάριν ατελεύτητο! Αλήθεια, πώς είναι δυνατόν η Θ. Ευχαριστία να είναι πρόγευση των εσχάτων όταν με το Βάπτισμα ο άνθρωπος ενδύεται το κατά Χάριν ατελεύτητο; Και αυτή η πρόγευση των εσχάτων γίγνεται και απογίγνεται κάθε Κυριακή; Τότε ας μας εξηγήσει κάποιος το τέλος του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, γιατί φαίνεται οι σύγχρονοι “θεολόγοι” να έχουν ολοκληρώσει ήδη την θεολογία τους μόνο με την αρχή του Ευαγγελίου: εάν αυτόν θέλω μένειν έως έρχομαι, τί προς σέ;
«Στις αποκαλύψεις του ο Θεός απευθύνθηκε προς συγκεκριμένα πρόσωπα. Δεν έχασαν ούτε προς στιγμήν την προσωπική τους αυτοτέλεια και την προσωπική τους ταυτότητα», λέει ο κ. Ζηζιούλας. Εδώ φαίνεται ξεκάθαρα πως το θεολογικό χάρισμα του θεολόγου μας αφορά στην Παλαιά Διαθήκη. Όπως και η φιλοσοφία του προσώπου και της Σχέσεως. Είναι προ–εκκλησιαστικά φαινόμενα. Η σχέση της Παλαιάς με την Καινή είναι πως ο Κύριος μας προειδοποίησε! «Ιδού καινά ποιώ πάντα», ακόμη και τα πρόσωπα. Ποια ταυτότητα κράτησε ο Πέτρος στη σχέση του με τον Κύριο, όταν ήταν ο τελευταίος που τον πρόδωσε!; Πράγματι, ο θεολόγος μας φωτίζει αυτό το μέγα Μυστήριο της προδοσίας του Πέτρου: Πρόδωσε τον Κύριο γιατί δεν είχε χάσει ακόμη την προσωπική του αυτοτέλεια και ταυτότητα! Είναι γεγονός. Πράγματι, ο μεγάλος μας θεολόγος με δεινότητα και έμπνευση προσπαθώντας να μας περιγράψει την θέωση κατορθώνει να φωτίσει το υπόβαθρο της προδοσίας. Ας τον δοξάσουμε!
Πριν ρίξουμε μια σύντομη ματιά στην άποψή του περί Αγίας Τριάδος, πρέπει να επισημάνουμε κάτι σημαντικό. Ακόμη και το άκτιστο φως, ή η εμπειρία του ακτίστου φωτός ή η μεταμόρφωσις και η εμπειρία της Δόξης στο όρος Θαβώρ, είναι προ–εκκλησιαστικά φαινόμενα. Εάν εορτάζουμε την Πεντηκοστή τα γενέθλια της Εκκλησίας, αν Εκκλησία είναι οι πράξεις των Αποστόλων και όχι οι πράξεις του Κυρίου, πρέπει να μας είναι εύκολο να καταλάβουμε πως ακόμη και ο Μυστικός Δείπνος, τον οποίον έχουμε αναγάγει, όπως σαφώς λέει και ο Yves Gongar, στη σύνθεση όλης της πραγματικότητας και ζωής της Εκκλησίας, είναι προ–εκκλησιαστικό φαινόμενο.
Βαφτίζοντας την Θ. Ευχαριστία, τον Μυστικό Δείπνο, ευχαριστιακή εκκλησιολογία, πρόγευση των εσχάτων και τη Σύναξη τύπον και τόπον της Βασιλείας, αγκαλιάζουμε με αγάπη και ευγένεια την Εβραϊκή θρησκεία και με αγιότητα περιμένουμε και εμείς μαζί τους την έλευση του Μεσσία. Πάνω σ’ αυτό το εξαίσιο παράδειγμα αγάπης πρέπει να αγκαλιάσουμε τώρα και τους αδελφούς Μουσουλμάνους. Για την ειρήνη του κόσμου. Για την αγάπη ρε γαμώτο! Ας δούμε όμως τί λέει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο οποίος δεν είναι παλαιός αλλά αρχή της θεολογίας: «Λίαν αισχρόν, και ουκ αισχρόν μόνον, αλλά και μάταιον επιεικώς, εκ των κάτω των άνω την εικασίαν λαμβάνειν, και των ακινήτων εκ της ρευστής φύσεως.»
Και συνεχίζει: «Διότι δεν πρέπει, επειδή κατά τινα σχέσιν υψηλοτέραν Υιός ο Υιός, και επειδή δεν ημπορέσαμε δι’ άλλου τρόπου παρά έτσι να δείξουμε το εκ του Θεού και ομοούσιον, να νομίζωμεν ότι πρέπει να μεταφέρουμε στον Θεό και όλες τις ανθρώπινες και της δικής μας συγγενείας ονομασίες. Καθώς η διαφορά εις την αποκάλυψιν και όχι της προς άλληλα σχέσεως διάφορον, έκαμε διαφορετικήν και την ονομασία: Πατήρ – Υιός – Άγιον Πνεύμα.»
Και ο Ιωάννης Δαμασκηνός ματαίως προειδοποιεί, καθώς φαίνεται: «Δεν υπάρχει εν τη κτίσει εικόνα απαραλλάκτως εν εαυτή τον τρόπον της Αγίας Τριάδος παραδεικνύουσα. Σχέση σημαίνει: Τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος είναι πάντα μαζί και στην ενέργεια, εφόσον και η ενέργεια, όπως και η ουσία, είναι άκτιστες.» Όσον αφορά στην αρχή του Ευαγγελίου του Ιωάννη «εν αρχή ην ο Λόγος και ο Λόγος ην προς τον Θεόν» και την ερμηνεία αυτού του «προς» από τους Ρώσους θεολόγους και από τον κ. Ζηζιούλα σαν υποψία σχέσεως, η θεολογία λέει το εξής: “Χρησιμοποιείται το ίδιο ρήμα «ην» επειδή ο Υιός δεν μπορεί να υπάρξει χωριστά από την Αρχή, ούτε μπορεί να αποκοπεί από τον Πατέρα.” Αυτή η θεολογία στην οποία και αναφερόμαστε θεολογούσε με τα ρήματα επηρεασμένη από την ελληνική γλώσσα, ενώ σήμερα όλες οι αποτυχημένες προσπάθειες θεολογίας προσπαθούν να θεολογήσουν με τα επίθετα επηρεασμένες από τη γερμανική γλώσσα!
Και προχωρούμε τελειώνοντας ξανά με τον Άγιο Γρηγόριο: «Πώς είναι δυνατόν να συνυπάρχουν στην Αγία Τριάδα Μοναρχία και Πατρότης;!» Και απαντά, “Λόγος ΚΘ, 2, 8”: «Ημείς όμως τιμώμεν την μοναρχίαν, και μάλιστα την μοναρχίαν η οποία δεν περιορίζεται εις ένα πρόσωπον, αλλά μοναρχίαν την οποίαν πραγματοποιεί η ισοτιμία της φύσεως, η σύμπνοια της γνώμης, η ταυτότης της κινήσεως και η συμφωνία με το ένα πρόσωπον, πράγμα που δεν επιτυγχάνεται εις την κτιστήν φύσιν, δια τούτο μονάς απ’ αρχής, εις δυάδα κινηθείσα, μέχρι Τριάδος έστη».
Φτάνουμε τώρα στο σημαντικότερο κείμενο, το οποίο απαντά και στο κατεξοχήν επιχείρημά τους, “Λόγος ΚΘ, 16, 9”: «Η ονομασία Πατήρ δεν είναι χαρακτηρισμός ούτε της ουσίας, ούτε της ενεργείας, αλλά σημαίνει την σχέσιν του Πατρός προς τον Υιόν ή του Υιού προς τον Πατέρα. Όπως δηλ. εις ημάς τους ανθρώπους αι ονομασίαι αύται φανερώνουν την γνησιότητα και την ομοιότητα φύσεως μεταξύ γεννήτορος και γεννηθέντος».
Βλέπουμε ξεκάθαρα και εδώ πως είναι αδύνατο να βρεθούν όροι και καταστάσεις στη ζωή μας που να μπορούν να περιγράψουν την Αγία Τριάδα. Ακόμη και η Σχέση, το πώς έχει, σημαίνει ομοφυίαν, ισοτιμίαν. Δεν σημαίνουν πώς είναι, όπως ψευδώς προσπαθούν να μας πείσουν οι θεολόγοι μας. Το πρόσωπον δεν σημαίνει πώς είναι, αλλά πώς έχει το ένα προς το άλλο!
Στην Αγία Τριάδα είναι τα ίδια και ονόματα και πράγματα! Ας τελειώνουμε όμως με τον χαρισματικό μας θεολόγο. Αιώνες τώρα βλέπουμε τις λυσσώδεις προσπάθειες της Ρωμαϊκής Εκκλησίας να πείσει εαυτόν και αλλήλους πως η εκκλησιαστική Ιεραρχία διαθέτει Αποστολική διαδοχή! Πως ο τύπος δηλαδή έχει στη διάθεση του το πνεύμα! Το αποτέλεσμα ήταν να διαλυθεί η ίδια σαν Εκκλησία και να αφήσει στο πόδι της τη μεγαλύτερη θρησκεία που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότης, την εκκοσμίκευση! Μέσα στα πλαίσια αυτής της εκκοσμικεύσεως παλεύει και ο θεολόγος μας να στήσει μια θεολογία του προσώπου.
Ας ακούσει όμως και ο ίδιος τί λέει ο μέχρι σήμερα μεγαλύτερος ερευνητής της εκκοσμικεύσεως Hans Blumenberg: «Η έκφραση “πρόσωπο” αντιστέκεται σε μία κατασκευή που θέλει να ενώσει δύο φύσεις σε ένα πρόσωπο.» Η θεολογία που ερευνούμε προσφέρει και την Ορθόδοξη στήριξη υποτίθεται στην δυτική απαίτηση για μία μόνον Φύση! Αυτή η αδιανόητη ύβρις εναντίον του Αγίου Πνεύματος που ξεκίνησε με το Filioque και θέλει να ολοκληρωθεί σήμερα με την προσάρτηση και της Ορθοδοξίας στο πρωτείο του πάπα συνεχίζει τον παραλογισμό της: Νά τί πιστεύουν οι σύγχρονοι Καθολικοί. Ας το χαρούμε: «Η ΙΙα Βατικάνειος σύνοδος ήταν αιτία να δοκιμάσει όλη η Εκκλησία την δημιουργική και πάντα ανανεωτική πνοή του Αγίου Πνεύματος. Ακόμη και η θρησκευτική ζωή παρεσύρθη απ’ αυτόν τον ορμητικό και λεπτό άνεμο. Και αισθάνθηκε απελευθερωμένη από παληές αγκυλώσεις, που απειλούσαν να την παραλύσουν στον ευαγγελικό της δρόμο και στην προφητική της ορμή».
Μεγάλη Εκκλησιαστική παράδοση! Να τη χαιρόμαστε! Μας άνοιξε την αγκαλιά της και τρέχουμε όλοι μας κοντά της, προδίδοντας το μεγαλείο της αληθινής Εκκλησίας. Για να εξηγούμεθα, ούτε η σύγχρονη Ορθοδοξία έχει κάποια συγγένεια με την αληθινή Εκκλησία, αλλά κρατούσε την ανάμνηση. Σήμερα όμως; Αυτό ακριβώς υποσχόταν και η οικουμενική κίνηση, την επιστροφή δηλαδή όλων των ομολογιών στην αλήθεια τους, τουλάχιστον επί εποχής Φλωρόφσκι. Μπρος στην αδιαλλαξία όμως του αλάθητου επινοήθηκε αυτή η δυστυχής ευχαριστιακή εκκλησιολογία, η οποία θα γράψει το οριστικό τέλος στην Αλήθεια. Όσο για τον κεντρικό ρόλο του επισκόπου, για το σύνθημα ότι: «εκεί όπου ο επίσκοπος εκεί και η Εκκλησία», δεν πιστεύω να υπάρχει ούτε ένας Χριστιανός που να μην γνωρίζει πως ο μόνος λόγος για τον οποίο ο επίσκοπος διατηρεί σήμερα την εξουσία του είναι το μισθολόγιο. Αυτός ο τρελός θίασος του οικουμενικού διαλόγου υπέγραψε ήδη το ιστορικό πρωτείο του πάπα και ετοιμάζει να μας παρουσιάσει το θεατρικό έργο: Η ενότης της Εκκλησίας όπως την εξασφάλιζε ο πάπας κατά τη διάρκεια της πρώτης χιλιετίας!
Ας διαβάσουμε και επ’ αυτού κάτι από έναν σοβαρό και έμπειρο σύγχρονο ερευνητή! Τον Henry Chadwick: «Ο πάπας Βιγίλιος, στη Σύνοδο του 553, συμπεριφέρθηκε ανάρμοστα ακόμη και απέναντι στον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Μολονότι διέμενε στην Κωνσταντινούπολη δεν είχε καταδεχτεί να παρακαθήσει με τους Επισκόπους στη Σύνοδο αλλά απέφυγε τις συναντήσεις και αργότερα επικύρωσε εγγράφως τη συνοδική καταδίκη των τριών κεφαλαίων. Με δύο λόγια: ενεργεί ωσάν να μην ήταν Επίσκοπος.»
Ο μικρός πρίγκιπας λοιπόν. Μας αποκάλυψε επιτέλους και το όνομα του μυστηριώδους μικρού πλανήτη της αγάπης απ’ όπου καταγόταν. Βατικανό το όνομα αυτού. Το Puer aeternus που γράφει την ιστορία των ουρανών πλέον. Θα χαθεί κάποια στιγμή στους ουρανούς. Η Γη δεν τον χωρούσε, γι’ αυτό και η ενσάρκωση του Θεού τού μοιάζει ανεξήγητη ακόμη!
Σε λίγο δεν θα έχουμε ούτε ναούς να κοινωνήσουμε, ούτε κολυμπήθρες να βαπτιστούμε. Θα παρακολουθούμε απλώς από μακρυά τη ζωή του Αλάθητου! Τον μυστικό σκοπό της οικονομίας της Σωτηρίας!
Πιο ανόητη εποχή από τη δική μας υπήρξε ποτέ;
Αμέθυστος
Κατά Ζηζιούλα
Μέ τήν ευκαιρία τής ενώσεως τών κακοδοξιών Ανατολής καί Δύσεως. Διότι δέν ενώνονται δύο εκκλησίες, αλλά δύο αιρέσεις. Δύο διαφορετικές Ιεραρχίες, δύο κληρικαλισμοί. Δύο τρόποι εξουσίας τής Θ. Κοινωνίας.
Ο επίσκοπος του Πατριαρχείου κ. Ζηζιούλας λοιπόν! Ο μικρός πρίγκιπας της Ορθοδοξίας. Κοσμοπολίτης, διδάκτωρ, κάτοικος και του Βατικανού, ο μεγαλύτερος θεολόγος της Εκκλησίας, θα ολοκληρώσει μόνος το πάθος του δασκάλου του, Φλωρόφσκι, για την ένωση των Εκκλησιών. Λάτρης της Ιστορίας, της Ιστορικής Εκκλησίας, του πρωτείου του Πάπα, ορθολογιστής, κέρδισε την αναγνώριση των Ευρωπαίων θεολόγων και τη λατρεία των Ελλήνων Ορθοδόξων θεολόγων, οι οποίοι οραματίζονται με τη σειρά τους μιαν ευρωπαϊκή και παγκόσμια δόξα. Μελέτησε για πολλά χρόνια την πατερική μας παράδοση αλλά, όπως θα δούμε, με ισχνά αποτελέσματα! Κανείς δεν κατόρθωσε μέχρι σήμερα να ερευνήσει τις Γραφές γιατί αυτός θα αποτελούσε εξαίρεση; Κατασκεύασε με τη σειρά του το Μυθικό κρεβάτι του Προκρούστη και κόβει και ράβει στα μέτρα του! Προβάλλει τον εαυτό του και μας επιβάλλει τον λόγο του σαν πατέρας της συγχρόνου εξελίξεως, σαν ο παληός καλός θεός, που’ χει στην κατοχή του τα κλειδιά του Παραδείσου, τη Γνώση του καλού και του κακού για μας, ένας απίστευτος “Πετροκλής” με ορθόδοξο ένδυμα, ο οποίος εκμεταλλεύεται με μυθικό τρόπο την δόξα του Πέτρου, που συγκροτεί τους αιώνες της συγχρόνου πνευματικής Ιστορίας της Δύσεως. Εμβάθυνε το Filioque και το τοποθέτησε για πάντα στην κορυφή της πυραμίδος του κοσμοκράτορος, επινοώντας το Bishopoque!
Ας δούμε όμως για τί πράγμα μιλάμε! Ορίζει τον Φόβο, και επομένως τον Φόβο του άλλου, σαν την ουσία του προπατορικού αμαρτήματος, της πτώσεώς μας! Τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος σαν Σχέσεις και τη Σωτηρία του ανθρώπου, το έργο της Οικονομίας της Σωτηρίας, σαν το κατόρθωμα του προσώπου! Άρα τη Σύναξη της Εκκλησίας σαν κοινωνία προσώπων. Η ουσία της συγχρόνου Ορθοδόξου Ιδεολογίας: Ευχαριστιακή Εκκλησιολογία. Το πνευματικό κατόρθωμα των Ρώσων θεολόγων της διασποράς και ιδιαιτέρως του Αλεξάνδρου Σμέμαν.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία αρνήθηκε να προδώσει την πίστη της και να ενωθεί με τον πάπα, κάτω από το πρωτείο του, ακόμη και όταν οι πολιτικές συνθήκες ήταν απελπιστικές, προτίμησε το Μαρτύριο της Τουρκοκρατίας.
Σήμερα όμως, η Ρωσική Εκκλησία φαίνεται να υποκύπτει στις πολιτικές σκοπιμότητες με δική της πρωτοβουλία. Αυτό δε είναι Ιστορία! Είναι εξέλιξη. Νά τί γράφει για την ένωση των Εκκλησιών ο προφήτης της οικουμενικής κινήσεως Σολόβιεφ γύρω στα 1890: «Ο σκοπός της Χριστιανικής πολιτικής είναι η ελεύθερη ένωση της ανθρωπότητος στην Εκκλησία του Χριστού. Μέχρις ότου η Ορατή Εκκλησία, η οποία είναι Αρχέτυπο της καθολικής ενώσεως πάνω στη Γη, μένει χωρισμένη, αυτός ο σκοπός δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί». Δεν υπάρχει τίποτα μέσα στην ήδη υπογραφείσα συμφωνία της Ραβέννας, στο μυαλό του κ. Ζηζιούλα και στα σχέδια του Οικουμενικού διαλόγου που να μην περιέχεται ήδη στα γραπτά του Σολόβιεφ. Γρήγορα τη θέση του πήραν οι μαθητές του. Ο μεγαλύτερος των οποίων, ο γνωστός μας Φλωρόφσκι, παρουσιάζει τις εντολές του Δασκάλου του έναν αιώνα μετά ως εξής: «Κανείς Χριστιανός δεν μπορεί να αγνοεί το γεγονός των χριστιανικών διαιρέσεων. Και κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί την ανάγκη για μία χριστιανική επανένωση». Μέσα σε έναν αιώνα τα οράματα του Σολόβιεφ έγιναν κοινός τόπος. Μόνο που ξαναβρήκαν μπροστά τους την ανάγκη, την οποίαν είχαν πρόθεση να υπερβούν στην αυθυπέρβαση του προσώπου. Δεν θα είναι κοινωνία προσώπων η νέα Οικουμενική Εκκλησία;
Γιατί συμβαίνουν όμως όλα αυτά; Γιατί σήμερα κανείς πλέον δεν μπορεί να βγάλει άκρη; Γιατί οι προειδοποιήσεις των Αποστόλων δεν μας ωφελούν πια; Ούτε τα λόγια του Κυρίου; Γιατί οι πιστοί Χριστιανοί δεν φανερώνονται, όπως συνέβη και στο παρελθόν!; Όλοι γνωρίζουμε και ακούμε την προειδοποίηση του Απ. Παύλου: «Τέκνον Τιμόθεε, πονηροί δε άνθρωποι και γόητες προκόψουσιν επί το χείρον, πλανώντες και πλανόμενοι!» Γιατί δεν καταλαβαίνουμε; Επειδή, όπως λέει και ο Απόστολος, οι πονηροί, από την εποχή του Κυρίου, έχουν προκόψει επί το χείρον, έχουν γίνει πονηρότεροι και δεν φτάνει απλώς το όνομα του Κυρίου για να σβήσει την πλάνη. Όπως είπε και ο Κύριος, αυτοί οι πονηροί χρειάζονται νηστεία και προσευχή για να φανερωθούν. Είναι εξελιγμένοι. Θα παρακολουθήσουμε την εξέλιξή τους στα επόμενα!
Οι πονηροί δεν εμφανίζονται πλέον ένας–ένας. Φτιάχνουν Συνόδους, διαθέτουν Αρχιεπισκόπους και Πατριάρχες. Η πνευματική αντίσταση είναι πολύ δύσκολη και όμως είναι δυνατή. Εμείς θα προσπαθήσουμε να φανερώσουμε σύντομα και λακωνικά πώς από το πονηρό οικοδόμημα των ημερών μας απουσιάζει ξανά ο λίθος ον απέρριψαν οι οικοδομούντες! Μια καλή αρχή μπορεί να γίνει με τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας στο κείμενο – ομιλία του “Οι Χριστιανοί στην πολυθρησκευτική ενωμένη Ευρώπη”, όπου και λέει: «Όπως η ζωή του Χριστού – του νέου Αδάμ – έχει παγκόσμιες συνέπειες, το ίδιο και η ζωή του μυστικού Σώματός του, της Εκκλησίας, έχει παγκόσμια εμβέλεια και ενέργεια! Η Εκκλησία προσφέρει τη Θ. Ευχαριστία και τη δοξολογία της υπέρ των πάντων. Ενεργεί υπέρ του κόσμου ολοκλήρου. Ακτινοβολεί τη δόξα του ζώντος Κυρίου σε όλη την κτίση». Αναλόγως λοιπόν με τον Χριστό είναι και η Εκκλησία. Όμως τώρα είναι ίδια και ομοούσια της Κεφαλής της, και δεν είναι πλέον η Εκκλησία του Σταυρωμένου Χριστού, είναι του δοξασμένου που κάθεται στα δεξιά του Πατρός. Η Εκκλησία είναι πρόγευση της Δόξης του Κυρίου, των εσχάτων. Γι’ αυτό αυτή η ένδοξη Εκκλησία καταργεί το Βάπτισμα εις τον θάνατον του Κυρίου και καταργεί τον Μυστικό Δείπνο εις την ανάμνηση της θυσίας Του. Η Εκκλησία λοιπόν αγιάζει, είναι η παρακαταθήκη όλης της Χάριτος που κερδήθηκε με τη θυσία του Κυρίου, την οποία μοιράζει απλόχωρα και αλάθητα σε όλη την κτίση. Ο αγιασμός δε αυτός προσφέρεται σύμφωνα με την αυθεντία των κληρικών της Γης! Πάντως, αυτό το πράγμα μόνο Ορθοδοξία δεν είναι. Είναι η παγκοσμιοποίηση της αυτονομίας. Και ένα ερώτημα για τον πολύτιμο Αρχιεπίσκοπο!: Γιατί γράφετε για Μυστικό Σώμα, εφόσον ακτινοβολεί τόσο δυνατά!;
Το ίδιο μοτίβο υπάρχει στην εισαγωγή του καινούργιου βιβλίου του κ. Ζηζιούλα. Είναι η γνώμη του διασήμου θεολόγου Yves Congar που λέει πως: «Ο κ. Ζηζιούλας είναι ένας από τους πλέον πρωτότυπους και βαθείς θεολόγους της εποχής μας! Η διεισδυτική ανάγνωσή του της παραδόσεως των Ελλήνων Πατέρων κορυφώνεται στη συγκέντρωση όλης της πραγματικότητος και ζωής της Εκκλησίας στο μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας». Οι Δυτικοί θεολόγοι ξέρουν καλά τί σημαίνει συγκέντρωση όλης της πραγματικότητος.
Μπορούμε τώρα πια να δούμε και το αποκορύφωμα της αυτονομημένης Εκκλησίας, όπως παρουσιάστηκε στον λόγο του κ. Ζηζιούλα, στη διάρκεια της γιορτής που οργανώθηκε στο Πολεμικό Μουσείο της Αθήνας στη μνήμη του Γέροντα Σωφρονίου. Στην ομιλία αυτή γίνεται πολύς λόγος για το χάρισμα της θεολογίας και γίνεται και μια “χαριτωμένη” προσπάθεια να ελευθερωθεί η θεολογία από την εμπειρία. Για να παραδοθεί στον υπαρξισμό, του οποίου τη φιλοσοφία καλλιεργεί ο κ. Ζηζιούλας. Λέει λοιπόν εκεί τα εξής “αξιοθαύμαστα”: «Ο θεολογικός Λόγος, όπως και η πνευματική εμπειρία, δεν αποτελούν απλή αναδρομή στο παρελθόν και την παράδοση. Κινούνται και αναπνέουν στην ατμόσφαιρα κάθε εποχής.» Αυτή τη “διάκριση” θα προσπαθήσουμε καταρχάς να δούμε καλύτερα και θα επανέλθουμε στην ομιλία.
Γράφει λοιπόν σε ένα από τα πλέον διάσημα πρώιμα κείμενά του, “Ελληνισμός και Χριστιανισμός”, όπου και ξεκαθαρίζει τις προθέσεις του: «Το πρόσωπο του Ιησού Χριστού δημιούργησε στους συγχρόνους του και άφησε στους μεταγενέστερους το ερώτημα της ταυτότητός του: “Ποιος είναι;”. Από αυτό το ερώτημα θα γεννηθεί ο Χριστιανισμός. Το ίδιο ερώτημα είναι η πηγή της Χριστολογίας και η απάντηση του είναι η γέννηση του Χριστιανισμού – της Εκκλησίας και της θεολογίας της. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό –όπως κάθε απάντηση σε κάθε ερώτηση– είναι συνυφασμένη με τον κόσμο της σκέψεως εκείνων που θα δώσουν την απάντηση! Ιδιαίτερα αν το ερώτημα δεν είναι απλώς διανοητικό αλλά υπαρξιακό, τότε η απάντηση δεν είναι δυνατή χωρίς αναφορά στα προβλήματα, στις προσδοκίες, στις ανάγκες του κόσμου στον οποίο απευθύνεται! [Σε αυτό το σημείο ακριβώς δεν ακούγεται η κραυγή του όχλου: “τον Βαραββά, τον Βαραββά”;!!] Ποιος είναι ο Ιησούς Χριστός για κάθε συγκεκριμένη υπαρξιακή κατάσταση –αυτό είναι το Χριστολογικό ερώτημα– σε κάθε εποχή! Και η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι δυνατόν παρά να δοθεί με τα μέσα –τα νοήματα και τις εικόνες– που διαθέτει ο πνευματικός κόσμος σε κάθε δεδομένη κατάσταση! Με το πνευματικό και υπαρξιακό πλαίσιο των ανθρώπων σε κάθε εποχή».
Αυτό λοιπόν είναι το θεολογικό χάρισμα, το οποίο διαθέτει οπωσδήποτε ο κ. Ζηζιούλας. Ο θεολογικός λόγος δεν αποτελεί απλή αναδρομή στο παρελθόν, αλλά στο παρόν. Ας δούμε όμως, τί λέει επ’ αυτού το Ευαγγέλιο! “Κατά Ματθαίον, 16–18”: «Τίνα με λέγουσιν οι άνθρωποι είναι τον Υιόν του ανθρώπου; οι δε είπον: οι μεν Ιωάννην τον Βαπτιστήν, άλλοι δε Ηλίαν, έτεροι δε Ιερεμίαν ή έναν των προφητών!» Αυτές οι απαντήσεις όντως αποτελούν αναδρομή στο παρελθόν. «υμείς δε τίνα με λέγετε είναι; αποκριθείς δε Σίμων Πέτρος είπεν: συ ει ο Χριστός, ο Υιός του Θεού του ζώντος. Και αποκριθείς ο Ιησούς είπεν αυτώ: Μακάριος ει, Σίμων Βαριωνά, ότι σάρξ και αίμα ουκ απεκάλυψέ σοι, αλλά ο Πατήρ μου ο εν τοις ουρανοίς. συ ει Πέτρος, και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησίαν». Η Εκκλησία δεν απαντά με το παρελθόν και την παράδοση, ούτε με τις ανθρώπινες ανάγκες και τα υπαρξιακά προβλήματα αλλά ούτε και στις προσδοκίες των ανθρώπων. Η Εκκλησία απαντά με την αποκάλυψη του Πατρός! Και μόνον. Και μόνον αυτή η αποκάλυψη είναι Χριστολογική. Όσο για το θεολογικό χάρισμα το οποίο ισχυρίζεται πως διαθέτει ο ίδιος ο κ. Ζηζιούλας, ας ακούσουμε τα κριτήρια της παραδόσεώς μας, όπως τα εκθέτει ο ίδιος ο Συμεών ο Νέος θεολόγος. “Θεολογικός ΙΙ, 2–3”: «Μεταβήναι δει πρώτον ημάς εκ του θανάτου εις την ζωήν, ειθ’ ούτω δέξασθαι σπέρμα εν εαυτοίς άνωθεν του ζώντος Θεού και γεννηθήναι υπ’ αυτού ως χρηματίσαι τέκνα αυτού, και ελκύσαι Πνεύμα εν τοις εγκάτοις και ούτως ελλαμπομένους τα περί Θεού φθέγγεσθαι, καθόσον οίον τε και από Θεού ελλαμπόμεθα!» Αυτή είναι η εμπειρία και η θεολογία που διατρέχουν την Ιστορία της Εκκλησίας διαχρονικά με πλήρη πιστότητα στην παράδοση. Δεν αφορούν την Εκκλησία το παρελθόν και οι ανάγκες της σαρκός και του αίματος.
Στην ίδια ομιλία του, εις την μνήμη του Γέροντα Σωφρονίου, ο κ. Ζηζιούλας αναφέρεται και στο μεγάλο θέμα της κενώσεως. Επισημαίνει πως ο άνθρωπος θεούται μόνο δια της οδού της κενώσεως και τούτο διότι και ο Θεός αυτόν τον δρόμο επέλεξε. «Για να πραγματοποιηθεί ως απόλυτη κατηγορία το πρόσωπο, ο άνθρωπος πρέπει να κενώσει εαυτόν όπως ο Χριστός.» Ερωτούμε λοιπόν! Πώς κατορθώνετε κ. Ζηζιούλα και συνδυάζετε την κένωση με την απάντηση η οποία συστήνει την Εκκλησία κάθε εποχή, και η οποία είναι συνυφασμένη με τον κόσμο της σκέψεως και τα υπαρξιακά προβλήματα κάθε εποχής; Μόνον εσείς το γνωρίζετε αυτό!
Ας δούμε όμως τώρα τί ψάρια ψάρεψε από την εποχή μας αυτό το θεολογικό χάρισμα, καθώς και ποιες υπαρξιακές ανάγκες συμμετείχαν στην απάντηση που συστήνει σήμερα την χριστολογική οντολογία, άρα και την Εκκλησία! Ερχόμαστε ξανά στο τελευταίο βιβλίο του κ. Ζηζιούλα, “Κοινωνία και Ετερότης”, το οποίο κυκλοφόρησε στην αγγλική γλώσσα και χαιρετίστηκε ήδη με ενθουσιασμό!
Μαθαίνουμε λοιπόν αμέσως πως ο Φόβος, ιδίως δε ο Φόβος του άλλου, είναι αυτό τούτο το προπατορικό, η πτώση μας. Είναι δε το μεγαλύτερο εμπόδιο στη Σχέση πάνω στην οποία βασίζεται το πρόσωπο και η Σύναξη των πιστών, καθότι εικονίζουν την Αγία Τριάδα, με τον Επίσκοπο στο κέντρο, Μονάρχη της Ευχαριστίας, ο οποίος εικονίζει τον Πατέρα πλέον και δεν είναι εις τύπον και τόπον Χριστού πια, γιατί η Εκκλησία εξελίχθη από την πατερική εποχή, μέσω των απαντήσεων που έδωσαν οι διάφορες εποχές του πνεύματος στο χριστολογικό ερώτημα. Έτσι, η Ετερότης πρέπει να αποτελεί μέρος της Ταυτότητος, και η σχέση δίνει τα κατάλληλα όπλα, καθώς στηρίζεται αποκλειστικά στην παρουσία του Άλλου: Το υποκείμενο γεννιέται στη θέση του άλλου.
Λέει ο κ. Ζηζιούλας: «Δεν μπορούμε να πούμε τί είναι κάθε πρόσωπο, μπορούμε να πούμε μόνο πώς είναι. Κάθε πρόσωπο στην Αγία Τριάδα είναι διαφορετικό, όχι λόγω διαφοράς των φυσικών ποιοτήτων [που δεν υπάρχουν, είναι οι άκτιστες ενέργειες, κοινές της Αγίας Τριάδος] αλλά λόγω του τρόπου της απλής καταφάσεως του ότι είναι αυτό που είναι! [Έτσι κάπως ορίζεται και η σύγχρονη σχέση: εγώ είμαι αυτός που είμαι, αν σ’ αρέσει]. Σαν αποτέλεσμα τελικώς η Ετερότης δεν μπορεί να εξαιρεθεί από τη Σχέση. Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα είναι ονόματα που δείχνουν Σχέση. Κανένα πρόσωπο δεν μπορεί να είναι διαφορετικό μέχρις ότου σχετιστεί. Η κοινωνία δεν αποκλείει την Ετερότητα, την γεννά.»
Υπήρχε δηλαδή κάποια στιγμή που τα πρόσωπα δεν είχαν γίνει ακόμη πρόσωπα; Το θεολογικό χάρισμα, πρωτότυπο και Ιστορικό και αυτό, δεν ψαρεύει πια ανθρώπους. Οι άλλοι το ψαρεύουν, εφόσον το πρόσωπο γεννιέται στη θέση του άλλου… Και ο νοών νοείτω.
Ας συνεχίσουμε όμως τα σύντομα σχόλια μας, αναγνωρίζοντας τον επαναστατικό χαρακτήρα του προσώπου! Σήμερα η επιστημονική επανάσταση περιγράφεται ως εξής: «Το πεδίο ερεύνης της επιστήμης δεν είναι πλέον “τί πράγμα” αλλά το “πώς”, δεν είναι πλέον η “ουσία” αλλά η “λειτουργικότης”». Αυτή η επιστημονική επανάσταση η οποία φτάνει σήμερα να δημιουργεί τον νέο άνθρωπο, όπως διδάσκει και ο κ. Ζηζιούλας, ξεκίνησε από τον διάσημο Γαλιλαίο!
Δεν πρέπει να ξεχάσουμε ποτέ μας πως ένας άλλος Γαλιλαίος παρεμβάλλεται στην Ιστορία και γεννά τον σύγχρονο πολιτισμό και τις σύγχρονες πεποιθήσεις μας. Ένας νέος Γαλιλαίος παίρνει τη θέση του παλιού Γαλιλαίου, ο οποίος ήταν καλός άνθρωπος αλλά μας εμπόδισε στην εξέλιξή μας.
Πρέπει να αρχίσουμε επιτέλους να υποπτευόμαστε πως η ανθρωπότης ανακάλυψε ξανά το δέντρο του καλού και του κακού μέσα πλέον στην Εκκλησία, τον Σταυρό του Κυρίου, πως έφαγε ξανά από τον απαγορευμένο καρπό και βύθισε ξανά την Εκκλησία στον θάνατο! Γιατί, τί είναι παρά η έσχατη πτώση να λαμβάνουμε τον Σταυρό του Κυρίου σαν το δέντρο της ζωής και η άρνησή μας να κατανοήσουμε το γεγονός πως όταν φάγαμε τον καρπό της γνώσεως και ανακηρύξαμε τον εαυτό μας θεό, στην ουσία σταυρώσαμε τον αληθινό Θεό. Να κατανοήσουμε πως ο Σταυρός του Κυρίου μπορεί να είναι ξανά το ίδιο το δέντρο του καλού και του κακού που μας οδηγεί έξω από την Εκκλησία, ίσως για πάντα.
Το πρωτείο του Πέτρου, το αλάθητο, η ανταρσία εναντίον των Ελλήνων εκ μέρους των Γερμανών, το Filioque, η άμωμος σύλληψη, συνθέτουν την εξέλιξη του θανάτου της Εκκλησίας πλέον, συνθέτουν το νέο πρόσωπο του θανάτου, του οριστικού, του πνευματικού. Και οι άνθρωποι προτίμησαν ξανά να είναι σαν θεοί παρά να μετέχουν στην ζωή του Θεού, προτίμησαν το άπειρο και όχι το κατά Χάριν ατελεύτητο! Αλήθεια, πώς είναι δυνατόν η Θ. Ευχαριστία να είναι πρόγευση των εσχάτων όταν με το Βάπτισμα ο άνθρωπος ενδύεται το κατά Χάριν ατελεύτητο; Και αυτή η πρόγευση των εσχάτων γίγνεται και απογίγνεται κάθε Κυριακή; Τότε ας μας εξηγήσει κάποιος το τέλος του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, γιατί φαίνεται οι σύγχρονοι “θεολόγοι” να έχουν ολοκληρώσει ήδη την θεολογία τους μόνο με την αρχή του Ευαγγελίου: εάν αυτόν θέλω μένειν έως έρχομαι, τί προς σέ;
«Στις αποκαλύψεις του ο Θεός απευθύνθηκε προς συγκεκριμένα πρόσωπα. Δεν έχασαν ούτε προς στιγμήν την προσωπική τους αυτοτέλεια και την προσωπική τους ταυτότητα», λέει ο κ. Ζηζιούλας. Εδώ φαίνεται ξεκάθαρα πως το θεολογικό χάρισμα του θεολόγου μας αφορά στην Παλαιά Διαθήκη. Όπως και η φιλοσοφία του προσώπου και της Σχέσεως. Είναι προ–εκκλησιαστικά φαινόμενα. Η σχέση της Παλαιάς με την Καινή είναι πως ο Κύριος μας προειδοποίησε! «Ιδού καινά ποιώ πάντα», ακόμη και τα πρόσωπα. Ποια ταυτότητα κράτησε ο Πέτρος στη σχέση του με τον Κύριο, όταν ήταν ο τελευταίος που τον πρόδωσε!; Πράγματι, ο θεολόγος μας φωτίζει αυτό το μέγα Μυστήριο της προδοσίας του Πέτρου: Πρόδωσε τον Κύριο γιατί δεν είχε χάσει ακόμη την προσωπική του αυτοτέλεια και ταυτότητα! Είναι γεγονός. Πράγματι, ο μεγάλος μας θεολόγος με δεινότητα και έμπνευση προσπαθώντας να μας περιγράψει την θέωση κατορθώνει να φωτίσει το υπόβαθρο της προδοσίας. Ας τον δοξάσουμε!
Πριν ρίξουμε μια σύντομη ματιά στην άποψή του περί Αγίας Τριάδος, πρέπει να επισημάνουμε κάτι σημαντικό. Ακόμη και το άκτιστο φως, ή η εμπειρία του ακτίστου φωτός ή η μεταμόρφωσις και η εμπειρία της Δόξης στο όρος Θαβώρ, είναι προ–εκκλησιαστικά φαινόμενα. Εάν εορτάζουμε την Πεντηκοστή τα γενέθλια της Εκκλησίας, αν Εκκλησία είναι οι πράξεις των Αποστόλων και όχι οι πράξεις του Κυρίου, πρέπει να μας είναι εύκολο να καταλάβουμε πως ακόμη και ο Μυστικός Δείπνος, τον οποίον έχουμε αναγάγει, όπως σαφώς λέει και ο Yves Gongar, στη σύνθεση όλης της πραγματικότητας και ζωής της Εκκλησίας, είναι προ–εκκλησιαστικό φαινόμενο.
Βαφτίζοντας την Θ. Ευχαριστία, τον Μυστικό Δείπνο, ευχαριστιακή εκκλησιολογία, πρόγευση των εσχάτων και τη Σύναξη τύπον και τόπον της Βασιλείας, αγκαλιάζουμε με αγάπη και ευγένεια την Εβραϊκή θρησκεία και με αγιότητα περιμένουμε και εμείς μαζί τους την έλευση του Μεσσία. Πάνω σ’ αυτό το εξαίσιο παράδειγμα αγάπης πρέπει να αγκαλιάσουμε τώρα και τους αδελφούς Μουσουλμάνους. Για την ειρήνη του κόσμου. Για την αγάπη ρε γαμώτο! Ας δούμε όμως τί λέει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο οποίος δεν είναι παλαιός αλλά αρχή της θεολογίας: «Λίαν αισχρόν, και ουκ αισχρόν μόνον, αλλά και μάταιον επιεικώς, εκ των κάτω των άνω την εικασίαν λαμβάνειν, και των ακινήτων εκ της ρευστής φύσεως.»
Και συνεχίζει: «Διότι δεν πρέπει, επειδή κατά τινα σχέσιν υψηλοτέραν Υιός ο Υιός, και επειδή δεν ημπορέσαμε δι’ άλλου τρόπου παρά έτσι να δείξουμε το εκ του Θεού και ομοούσιον, να νομίζωμεν ότι πρέπει να μεταφέρουμε στον Θεό και όλες τις ανθρώπινες και της δικής μας συγγενείας ονομασίες. Καθώς η διαφορά εις την αποκάλυψιν και όχι της προς άλληλα σχέσεως διάφορον, έκαμε διαφορετικήν και την ονομασία: Πατήρ – Υιός – Άγιον Πνεύμα.»
Και ο Ιωάννης Δαμασκηνός ματαίως προειδοποιεί, καθώς φαίνεται: «Δεν υπάρχει εν τη κτίσει εικόνα απαραλλάκτως εν εαυτή τον τρόπον της Αγίας Τριάδος παραδεικνύουσα. Σχέση σημαίνει: Τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος είναι πάντα μαζί και στην ενέργεια, εφόσον και η ενέργεια, όπως και η ουσία, είναι άκτιστες.» Όσον αφορά στην αρχή του Ευαγγελίου του Ιωάννη «εν αρχή ην ο Λόγος και ο Λόγος ην προς τον Θεόν» και την ερμηνεία αυτού του «προς» από τους Ρώσους θεολόγους και από τον κ. Ζηζιούλα σαν υποψία σχέσεως, η θεολογία λέει το εξής: “Χρησιμοποιείται το ίδιο ρήμα «ην» επειδή ο Υιός δεν μπορεί να υπάρξει χωριστά από την Αρχή, ούτε μπορεί να αποκοπεί από τον Πατέρα.” Αυτή η θεολογία στην οποία και αναφερόμαστε θεολογούσε με τα ρήματα επηρεασμένη από την ελληνική γλώσσα, ενώ σήμερα όλες οι αποτυχημένες προσπάθειες θεολογίας προσπαθούν να θεολογήσουν με τα επίθετα επηρεασμένες από τη γερμανική γλώσσα!
Και προχωρούμε τελειώνοντας ξανά με τον Άγιο Γρηγόριο: «Πώς είναι δυνατόν να συνυπάρχουν στην Αγία Τριάδα Μοναρχία και Πατρότης;!» Και απαντά, “Λόγος ΚΘ, 2, 8”: «Ημείς όμως τιμώμεν την μοναρχίαν, και μάλιστα την μοναρχίαν η οποία δεν περιορίζεται εις ένα πρόσωπον, αλλά μοναρχίαν την οποίαν πραγματοποιεί η ισοτιμία της φύσεως, η σύμπνοια της γνώμης, η ταυτότης της κινήσεως και η συμφωνία με το ένα πρόσωπον, πράγμα που δεν επιτυγχάνεται εις την κτιστήν φύσιν, δια τούτο μονάς απ’ αρχής, εις δυάδα κινηθείσα, μέχρι Τριάδος έστη».
Φτάνουμε τώρα στο σημαντικότερο κείμενο, το οποίο απαντά και στο κατεξοχήν επιχείρημά τους, “Λόγος ΚΘ, 16, 9”: «Η ονομασία Πατήρ δεν είναι χαρακτηρισμός ούτε της ουσίας, ούτε της ενεργείας, αλλά σημαίνει την σχέσιν του Πατρός προς τον Υιόν ή του Υιού προς τον Πατέρα. Όπως δηλ. εις ημάς τους ανθρώπους αι ονομασίαι αύται φανερώνουν την γνησιότητα και την ομοιότητα φύσεως μεταξύ γεννήτορος και γεννηθέντος».
Βλέπουμε ξεκάθαρα και εδώ πως είναι αδύνατο να βρεθούν όροι και καταστάσεις στη ζωή μας που να μπορούν να περιγράψουν την Αγία Τριάδα. Ακόμη και η Σχέση, το πώς έχει, σημαίνει ομοφυίαν, ισοτιμίαν. Δεν σημαίνουν πώς είναι, όπως ψευδώς προσπαθούν να μας πείσουν οι θεολόγοι μας. Το πρόσωπον δεν σημαίνει πώς είναι, αλλά πώς έχει το ένα προς το άλλο!
Στην Αγία Τριάδα είναι τα ίδια και ονόματα και πράγματα! Ας τελειώνουμε όμως με τον χαρισματικό μας θεολόγο. Αιώνες τώρα βλέπουμε τις λυσσώδεις προσπάθειες της Ρωμαϊκής Εκκλησίας να πείσει εαυτόν και αλλήλους πως η εκκλησιαστική Ιεραρχία διαθέτει Αποστολική διαδοχή! Πως ο τύπος δηλαδή έχει στη διάθεση του το πνεύμα! Το αποτέλεσμα ήταν να διαλυθεί η ίδια σαν Εκκλησία και να αφήσει στο πόδι της τη μεγαλύτερη θρησκεία που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότης, την εκκοσμίκευση! Μέσα στα πλαίσια αυτής της εκκοσμικεύσεως παλεύει και ο θεολόγος μας να στήσει μια θεολογία του προσώπου.
Ας ακούσει όμως και ο ίδιος τί λέει ο μέχρι σήμερα μεγαλύτερος ερευνητής της εκκοσμικεύσεως Hans Blumenberg: «Η έκφραση “πρόσωπο” αντιστέκεται σε μία κατασκευή που θέλει να ενώσει δύο φύσεις σε ένα πρόσωπο.» Η θεολογία που ερευνούμε προσφέρει και την Ορθόδοξη στήριξη υποτίθεται στην δυτική απαίτηση για μία μόνον Φύση! Αυτή η αδιανόητη ύβρις εναντίον του Αγίου Πνεύματος που ξεκίνησε με το Filioque και θέλει να ολοκληρωθεί σήμερα με την προσάρτηση και της Ορθοδοξίας στο πρωτείο του πάπα συνεχίζει τον παραλογισμό της: Νά τί πιστεύουν οι σύγχρονοι Καθολικοί. Ας το χαρούμε: «Η ΙΙα Βατικάνειος σύνοδος ήταν αιτία να δοκιμάσει όλη η Εκκλησία την δημιουργική και πάντα ανανεωτική πνοή του Αγίου Πνεύματος. Ακόμη και η θρησκευτική ζωή παρεσύρθη απ’ αυτόν τον ορμητικό και λεπτό άνεμο. Και αισθάνθηκε απελευθερωμένη από παληές αγκυλώσεις, που απειλούσαν να την παραλύσουν στον ευαγγελικό της δρόμο και στην προφητική της ορμή».
Μεγάλη Εκκλησιαστική παράδοση! Να τη χαιρόμαστε! Μας άνοιξε την αγκαλιά της και τρέχουμε όλοι μας κοντά της, προδίδοντας το μεγαλείο της αληθινής Εκκλησίας. Για να εξηγούμεθα, ούτε η σύγχρονη Ορθοδοξία έχει κάποια συγγένεια με την αληθινή Εκκλησία, αλλά κρατούσε την ανάμνηση. Σήμερα όμως; Αυτό ακριβώς υποσχόταν και η οικουμενική κίνηση, την επιστροφή δηλαδή όλων των ομολογιών στην αλήθεια τους, τουλάχιστον επί εποχής Φλωρόφσκι. Μπρος στην αδιαλλαξία όμως του αλάθητου επινοήθηκε αυτή η δυστυχής ευχαριστιακή εκκλησιολογία, η οποία θα γράψει το οριστικό τέλος στην Αλήθεια. Όσο για τον κεντρικό ρόλο του επισκόπου, για το σύνθημα ότι: «εκεί όπου ο επίσκοπος εκεί και η Εκκλησία», δεν πιστεύω να υπάρχει ούτε ένας Χριστιανός που να μην γνωρίζει πως ο μόνος λόγος για τον οποίο ο επίσκοπος διατηρεί σήμερα την εξουσία του είναι το μισθολόγιο. Αυτός ο τρελός θίασος του οικουμενικού διαλόγου υπέγραψε ήδη το ιστορικό πρωτείο του πάπα και ετοιμάζει να μας παρουσιάσει το θεατρικό έργο: Η ενότης της Εκκλησίας όπως την εξασφάλιζε ο πάπας κατά τη διάρκεια της πρώτης χιλιετίας!
Ας διαβάσουμε και επ’ αυτού κάτι από έναν σοβαρό και έμπειρο σύγχρονο ερευνητή! Τον Henry Chadwick: «Ο πάπας Βιγίλιος, στη Σύνοδο του 553, συμπεριφέρθηκε ανάρμοστα ακόμη και απέναντι στον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Μολονότι διέμενε στην Κωνσταντινούπολη δεν είχε καταδεχτεί να παρακαθήσει με τους Επισκόπους στη Σύνοδο αλλά απέφυγε τις συναντήσεις και αργότερα επικύρωσε εγγράφως τη συνοδική καταδίκη των τριών κεφαλαίων. Με δύο λόγια: ενεργεί ωσάν να μην ήταν Επίσκοπος.»
Ο μικρός πρίγκιπας λοιπόν. Μας αποκάλυψε επιτέλους και το όνομα του μυστηριώδους μικρού πλανήτη της αγάπης απ’ όπου καταγόταν. Βατικανό το όνομα αυτού. Το Puer aeternus που γράφει την ιστορία των ουρανών πλέον. Θα χαθεί κάποια στιγμή στους ουρανούς. Η Γη δεν τον χωρούσε, γι’ αυτό και η ενσάρκωση του Θεού τού μοιάζει ανεξήγητη ακόμη!
Σε λίγο δεν θα έχουμε ούτε ναούς να κοινωνήσουμε, ούτε κολυμπήθρες να βαπτιστούμε. Θα παρακολουθούμε απλώς από μακρυά τη ζωή του Αλάθητου! Τον μυστικό σκοπό της οικονομίας της Σωτηρίας!
Πιο ανόητη εποχή από τη δική μας υπήρξε ποτέ;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου