Η ψυχή της σιλικόνης ε

The soul of Silicone
Γιατί δεν είναι καλή η έκφραση: «η απληστία είναι καλή»;

Το πνεύμα του εμπορίου είναι γενναιόδωρο και αισιόδοξο όσον αφορά την φύση του ανθρώπου. «Δώσε και θα σου δοθεί» είναι η θεμελιώδης αρχή. Ο αλτρουισμός-ο προσανατολισμός προς τις ανάγκες των άλλων-είναι η ηθική και οικονομική πυξίδα του εμπορίου. Το επιχείρημα, που χρησιμοποιήθηκε από τον Adam Smith μέχρι τον Gordon Gekko, ότι ο καπιταλισμός είναι πολύτιμο σύστημα επειδή ανιχνεύει και εκμεταλλεύεται την ανθρώπινη απληστία είναι το αντίθετο της αλήθειας.

Η απληστία στην πραγματικότητα αναγκάζει τους ανθρώπους να αναζητήσουν πρώτα την δική τους άνεση και ασφάλεια. Ο άνθρωπος που ενδιαφέρεται πραγματικά μόνο για τον εαυτό του συνήθως ζητά από την κυβέρνηση επιδόματα, αφού δεν είχε την πειθαρχία να τα κερδίσει μόνος του υπηρετώντας τους άλλους. Ακολουθεί τις δικές του επιθυμίες εις βάρος της οικογένειας του και τους αφήνει να ζουν με το επίδομα ανεργίας. Οι απαιτήσεις των καταναλωτών, άπληστες ή δικαιολογημένες, είναι ανίκανες να επιβάλουν ανάπτυξη χωρίς πειθαρχημένους, δημιουργικούς, και ηθικούς παραγωγούς νέων αξιών. Κάθε αποτελεσματική ζήτηση προέρχεται εν τέλει από την παροχή. Το εισόδημα μιας κοινωνίας δεν μπορεί να ξεπεράσει την παραγωγή της. Η παραγωγή αγαθών αξίας δεν βασίζεται στην ηδονή και ακολασία, αλλά στην εξοικονόμηση, θυσία, αλτρουισμό, δημιουργικότητα, εμπιστοσύνη και πίστη.  Μέχρι σήμερα, οι πιο συντηρητικοί επικροτούν μάλλον τις ελεύθερες αγορές παρά τις ιδιωτικές επιχειρήσεις και τους επιχειρηματίες.

Το δόσιμο, ξεκινώντας από την οικογένεια και επεκτεινόμενο προς την κοινωνία, είναι το ηθικό κέντρο του συστήματος. Είναι ο χρυσός κανόνας της οικονομίας, το κλειδί για την ειρήνη και ευημερία, η πηγή των δώρων της προόδου. Η πηγή της δημιουργίας πλούτου είναι απολύτως χριστιανική.

Η αισιοδοξία του επενδυτή είναι πάντα κατά κάποιο τρόπο μη-λογική. Σε μια ελεύθερη κοινωνία, δεν έχει κανένα τρόπο να επιβάλει τα αγαθά του στην αγορά, και οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να τα απορρίψουν ως ευτελή. Οι επενδύσεις του  λοιπόν δεν πρέπει να πηγάζουν μόνο από το πνεύμα του αλτρουισμού ή φιλανθρωπίας, αλλά και από την ελπίδα και την πίστη.

Ο κυβερνητικός προγραμματισμός υποθέτει πως το μέλλον μπορεί να προβλεφθεί και ελεγχθεί. Αλλά όπως γράφει ο Βρετανός οικονομολόγος George Shackle: «Τι σχέση έχει ένας κόσμος όπου η γνώση είναι ήδη ολοκληρωμένη και όλα είναι γνωστά, με ένα κόσμο όπου η επιλογή αφορά το μέλλον, αλλά η γνώση αφορά μόνο στο παρελθόν;»

Από την σκοπιά τής γνώσης τού παρελθόντος, ο επιχειρηματίας φαίνεται ηλίθιος. Δια μέσου της ιστορίας, οι περισσότερες από τις επενδύσεις κλειδιά είχαν περιφρονηθεί από τους ειδικούς του χώρου. Η πλειονότητα των νέων επενδύσεων σε ανεξερεύνητα πεδία ή μη δοκιμασμένα προϊόντα, πάντα αποτυγχάνει. Λιγότερο από 1% όλων των δυνατών νέων εφευρέσεων φτάνουν στο στάδιο της παραγωγής. Από όλα τα βιβλία που γράφτηκαν, μόνο ένα μικρό ποσοστό έχει εκδοθεί, και ίσως μόνο το 10% αποδίδει στον συγγραφέα τον χρόνο και τον κόπο που κατέβαλε. Αυτές όμως οι «παράλογες» επενδύσεις, αυτή η σπατάλη δημιουργικής ενέργειας, είναι το μυστικό της επιτυχίας του καπιταλισμού και πηγή ανθρώπινου θριάμβου, αντίθετα προς την  θεώρηση του Malthus, για αιώνες τώρα.

Ένας ορθολογιστής διανοούμενος, μπορεί να έχει τις επιφυλάξεις του ώστε να εξαρτηθεί από μια άλογη διαδικασία όπως είναι ο καπιταλισμός, που βασίζεται στην αισιοδοξία και την πίστη, που σκοπό έχει την επιβίωση του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο ορθολογιστής αντίθετα θα προτιμήσει να βασιστεί στον σχεδιασμό και τόν έλεγχο και τήν φυσική ασφάλεια.

Πάνω από όλα, ο ορθολογιστής διανοούμενος φοβάται τον πολλαπλασιασμό της ανθρώπινης ζωής πάνω στη γη, γιατί βλέπει τον κόσμο ως ένα περιορισμένο σύστημα, και το κάθε νεογέννητο το βλέπει ένα επιπλέον στόμα, και όχι μια επιπλέον διάνοια. Θα δει τους ανθρώπους ως πρόβλημα που πρέπει να λυθεί και όχι ως ευκαιρία αγάπης και δημιουργικότητας. Θα μετρήσει αριθμούς, θα τους συγκρίνει με τα υλικά αποθέματα και φυσικούς πόρους, και θα προβλέψει την παρακμή της φυλής. Θα υποστηρίξει την συγκέντρωση και ανακατανομή του υλικού πλούτου, αντί να υποστηρίξει την απελευθέρωση των ανθρώπων στα πρόθυρα της νέας δημιουργίας.

Το πρόβλημα είναι πως ο εκκοσμικευμένος διανοούμενος είναι άνθρωπος με πολύ λίγη πίστη. Αυτή η έλλειψη πίστης εκδηλώνεται στην ειδωλολατρική λατρεία των υλικών πραγμάτων. Όπως οι πυγμαίοι στην ζούγκλα λατρεύουν τα δέντρα, ο διανοούμενος τείνει να απορρίψει την ύπαρξη κάθε πράγματος που δεν μπορεί να δει ή να αισθανθεί. Πιστεύει ότι ο πλούτος αποτελείται από πράγματα.

Δια μέσου όλων των αιώνων επαναλαμβάνεται η ίδια αρρωστημένη παρεξήγηση περί της φύσης του πλούτου και του πλούτου που κατέχουν τα έθνη. Ως πλούτος θεωρείται πάντα κάτι το στερεό και υπολογίσιμο, το οποίο μπορείς να πιάσεις και να κρατήσεις, να συγκεντρώσεις, να μετρήσεις και καταμετρήσεις, να μονοπωλήσεις. Στην εποχή του ιμπεριαλισμού θεωρούσαν ότι αποτελείται από γη και στρατό που μπορούν να την κατακτήσουν. Κατά την εποχή του εμπορίου έβλεπαν τον πλούτο στα νομίσματα (κομμένα από ευγενή μέταλλα), τα οποία κέρδιζαν με ισορροπημένο εμπόριο. Σε όλες τις εποχές οι άνθρωποι θαύμαζαν πολύτιμους λίθους. Στην σημερινή εποχή, τα ορυκτά καύσιμα και τα στρατηγικής σημασίας ορυκτά φαίνεται πως είναι το ανοικτό σουσάμι, αλλά οι αναζητητές του πλούτου ακόμα σκαλίζουν να βρουν χρυσάφι και μπιχλιμπίδια, όπως επίσης και ακίνητα.

Όλα αυτά μαρτυρούν την υλιστική δεισιδαιμονία, μια προσκόλληση των αριστερών και και μεγάλου μέρους της ιντελιγκέντσιας του καπιταλισμού: η ιδέα πως ο πλούτος είναι υλικός και πως μπορεί κανείς να τον μαζέψει, πως είναι πεπερασμένος και καθορισμένος, πως μπορεί να υποβληθεί σε μέτρηση και καταμέτρηση, πως υπόκειται στην εντροπία και την εξαφάνιση. Στην εποχή μας όμως, ο πλούτος δεν αποτελείται από πράγματα, αλλά από σκέψεις. Ο επιχειρηματίας δεν βρίσκει την αξία μέσα στο νέο προϊόν ή στην δεξαμενή πετρελαίου ή στο computer design. Ο επιχειρηματίας σήμερα προσδίδει αξία σε κάτι που προηγουμένως θεωρούνταν ευτελές. Και αυτή η αξία πηγάζει από τις δικές του αξίες: το θάρρος του, την αυθεντικότητα του, την εργατικότητα και την πίστη. Τα πιο πολύτιμα προϊόντα σήμερα αποτελούνται από ιδέες υψηλής πολυπλοκότητας οι οποίες έχουν εγγραφεί σε microchip πυριτίου.

Όταν οι επιστήμονες εγγράφουν ολόκληρους νέους κόσμους πάνω σε κόκκους της άμμου, η τιμή συγκεκριμένων περιοχών και πόρων πέφτει. Σε μεγαλύτερο βαθμό από ποτέ άλλοτε στην ιστορία, ο πλούτος είναι μάλλον μεταφυσικός παρά υλικός. Τα «όρια της προόδου», που υποτίθεται επιβάλλουν τον πληθυσμιακό έλεγχο, είναι απλώς νέοι ορίζοντες της προόδου. Από τα απέραντα πλούτη του διαστήματος μέχρι τους μικροηλεκτρονικούς γαλαξίες του εσωτερικού σύμπαντος, από την μικροβιολογία μέχρι την επιστήμη των laser,  ο κόσμος ανοίγει τις πύλες του, απομακρύνει όρια και εμπόδια, υπερβαίνει τους «κλειστούς κύκλους» της οικολογίας με τις όλο και πιο πλατιές σπείρες της δυνατότητας. Παρόλα αυτά οι ειδικοί φοβούνται. Ξέρουν ότι ζουν σε μια εποχή-τολμούν να το πουν-με πρωτοφανείς κινδύνους: έλλειψη αγαθών, μόλυνση περιβάλλοντος, πείνα και λοιμοί. Στην πραγματικότητα οι ούτω λεγόμενες κρίσεις είναι πρωτοφανείς κυρίως όσον αφορά την δυνατότητα υπέρβασης τους μέσω της συνεχόμενης ανάπτυξης του καπιταλισμού.

Συνεχίζεται 

Αμέθυστος