Puer aeternus-Τρίτο μέρος (51)

Συνέχεια από:Δευτέρα, 31 Αυγούστου 2015

Puer aeternus
Μέρος τρίτο
«Το βασίλειο άνευ χώρου» (Bruno Goetz)

Η μεγάλη γιορτή γ

Ο von Spät είχε σηκωθεί. Το σώμα του φαινόταν διαφανές, είχε μόνο ένα σπινθηρίζον περίγραμμα και εκτάθηκε σε άμετρο ύψος. Το ταβάνι του δωματίου είχε εξαφανιστεί, «και από το σκοτάδι ενέσκηψε προς αυτόν ένα πρόσωπο, που ήταν σαν αντικατοπτρισμός του δικού του προσώπου, με μια θολή λάμψη. „Ποιος είσαι; Ποιοι είστε;“ φώναξε ο Μελχιόρ τρέμοντας. „Διάλεξε Μελχιόρ“, του είπε ο κύριος von Spät, και η φωνή του ακούστηκε σαν να προέρχεται από μακρυά ευρισκόμενες γυάλινες καμπάνες. „Αν θες να πας στα αγόρια, απλώς φώναξε και αυτά θα σε απαγάγουν στην γλυκιά νύχτα. Θα γίνεις ένας από αυτούς και ξέχνα τι ήσουν και τι είσαι. Αν θες να έρθεις σε εμάς, χτύπα τον τοίχο του δωματίου αυτού... και ένας δρόμος προς την κυριότητα μέσα στο φως θα σου ανοιχθεί.... Ο δρόμος προς εμάς είναι γεμάτος κινδύνους. Περπατάς μέσα από όλα τα φρικιαστικά πράγματα του κόσμου...“» Και ενώ τα έλεγε αυτά, ο von Spät εξαφανίστηκε, το ταβάνι έκλεισε πάλι, και ο Μελχιόρ ήταν μόνος.

Η συνομιλία του Μελχιόρ με την γυναίκα του δείχνει πως ο γάμος τους δεν μπορεί πια διορθωθεί. Μεταξύ τους υπάρχει ένα βαθύ χάσμα, δεν καταλαβαίνει ο ένας τον άλλο, η αγάπη τους έσβησε. Στην Σοφί μαζεύτηκε προφανώς μια τρομακτική πικρία για την απογοήτευση της από τον Μελχιόρ, ο οποίος δεν συμμετέχει πια στον κόσμο της και ο οποίος ποτέ δεν την αγαπούσε. Όπως πολλές γυναίκες, οι οποίες αισθάνονται πως δεν τις αγαπούν, μέσα στην πίκρα της αφέθηκε πλήρως στον άνιμους. Αντί να ξαναπιάσει επαφή με τον Μελχιόρ, προσπαθεί με κόλπα να τον δέσει. Η αγάπη μεταμορφώθηκε σε αγώνα εξουσίας. Ο Έρως εξαφανίστηκε από την σχέση τους. Μισεί τον άνδρα και εξαιτίας της πνευματικής του αναζήτησης, που τον οδηγεί σε μια διαρκή σύγκρουση με τον αστικό κόσμο. Αυτός ψάχνει κάτι που διαταράσσει την ανάγκη της για ειρήνη και ασφάλεια. Αυτή θέλει να είναι η γυναίκα του καθηγητή, με ένα μικρό κύκλο γύρω της, όπου παίζει κάποιο ρόλο. Αυτός όμως καταστρέφει την ασφάλεια του μικρού αυτού κόσμου τον οποίο αυτή οικοδόμησε. Αυτή τον κατηγορεί πως τα διαλύει όλα, ενώ αυτός προσπαθεί να της δείξει, πως η ασφάλεια  αυτού του αστικού κόσμου είναι απατηλή, πως μόνο όσοι μπορούν να αφιερωθούν στην μη λογική περιπέτεια της ζωής, έχουν αληθινή ασφάλεια. Οι νουθεσίες του δεν έχουν αποτέλεσμα, και η εμφάνιση του von Spät ωθεί τον Μελχιόρ να πάει στην παρέα τους.

Προκύπτει πως ο von Spät είναι παιδικός φίλος της Σοφί, του οποίου έχασε κάποια στιγμή τα ίχνη. Ο von Spät είχε περιγράψει προηγουμένως τον εαυτό του ως το πατρικό πνεύμα, που προέρχεται από τον πατρικό κόσμο. Η πατρική εικόνα αντιπροσωπεύει για ένα άνδρα την πολιτισμική παράδοση. Ο von Spät (αργά) ενσαρκώνει επομένως την παράδοση, η οποία έρχεται πάντοτε όταν είναι πια πολύ αργά. Είναι το αντίθετο της ανανέωσης, είναι η γνώση με την δηλητηριώδη πρόταση «τα ξέρουμε όλα αυτά». Κάθε πολιτισμική συνθήκη εμπεριέχει ένα κρυφό δηλητήριο, το οποίο συνίσταται στο ότι παρουσιάζεται σαν να ξέρει όλες τις απαντήσεις. Στο πρωτόγονο επίπεδο μπορείτε να το δείτε στην μύηση νεαρών ανδρών, όταν οι πρεσβύτεροι της φυλής τούς διηγούνται την ιστορία τού σύμπαντος: την δημιουργία τού κόσμου, την πηγή του κακού, την ζωή μετά θάνατον, το νόημα της ζωής κτλ. Στο επίπεδο αυτό οι απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις δίδονται μέσω της μυθολογικής ή θρησκευτικής γνώσης τής φυλής, η οποία μεταδίδεται στους νέους από τους γέρους, και η οποία, με εξαίρεση μερικούς δημιουργικούς ανθρώπους, καταπίνεται ολόκληρη. Από εκείνη την στιγμή, γνωρίζει και ο νεαρός άνδρας τα πάντα: όλα έχουν τελειώσει και αποφασιστεί. Ακόμα και αν έρθει κάποιος ιεραπόστολος που θέλει να μιλήσει με τους ανθρώπους, απλώς θα τον πληροφορήσουν πως έχουν τα πράγματα: «Α ναι, ξέρουμε, ο κόσμος έγινε έτσι και έτσι, το κακό έρχεται από εκεί και το νόημα τής ζωής είναι αυτό και αυτό». Εμείς κάνουμε ακριβώς το ίδιο, μόνο που στην δική μας περίπτωση είναι λίγο πιο πολύπλοκα τα πράγματα, αλλά στην ουσία ίδια.

Ο Ulrich von Spät αντιπροσωπεύει την αρχετυπική αρχή τής παραδιδόμενης παραδοσιακής γνώσης. Η αρχή αυτή βρίσκεται σε διαρκή αγώνα με την αρχή του Puer aeternus-το πνεύμα της διαρκούς νέας δημιουργίας των πάντων. Η Σοφί συνδέεται μυστικά με τον von Spät, ο οποίος προκύπτει πως είναι παιδικός της φίλος. Από την οπτική γωνία του ψυχισμού της, ο von Spät παριστάνει τον δικό της πατέρα-άνιμους. Η απαίτηση πως τα γνωρίζει όλα, είναι ακριβώς η επίδραση του πατέρα-άνιμους πάνω στην γυναίκα: η παραδοχή πως όλα είναι ξεκάθαρα-η ψευδαίσθηση πως γνωρίζει όλες τις απαντήσεις. Ακριβώς σε αυτή την στάση επιτίθεται ο Jung όταν εκφράζεται αρνητικά για τον άνιμους: «Όλοι το κάνουν» και «όλοι το ξέρουν», η απόλυτη πεποίθηση, με την οποία οι γυναίκες μεταδίδουν την «σοφία» τους. Αν το εξετάσουμε όμως καλύτερα αυτό, θα διαπιστώσουμε πως απλώς έχουν προσλάβει αυτό που είπε ο πατέρας (ή κάποιος άλλος), χωρίς να το έχουν χωνέψει. Η κόρη τείνει να αναπαράγει την γνώση του παρελθόντος, με τον τρόπο που την προσέλαβε από τον πατέρα της. Η μετάδοση τής παραδεδομένης γνώσης, χωρίς να την έχει χωνέψει κανείς και χωρίς να την έχει επεξεργαστεί με την ατομική του συνείδηση, είναι επικίνδυνη και μπορεί να καταντήσει δαιμονική.

Σαφές γίνεται επίσης, πως το κύριο χαρακτηριστικό του von Spät είναι ένα τεράστιο σύμπλεγμα εξουσίας. Η Σοφί λέει, πως ήδη από παιδί, έπνιγε κάθε δημιουργικότητα στα άλλα παιδιά. Όλοι έπρεπε να παίζουν όπως ήθελε αυτός. Το θεμέλιο του είναι η εξουσία. Με μια ευρύτερη έννοια, η εξουσία αντιστοιχεί στο ένστικτο της αυτοσυντηρήσεως του ατόμου.

Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, στο ζωικό επίπεδο, υπάρχουν δυο θεμελιώδεις τάσεις, οι οποίες είναι κατά κάποιο τρόπο αντιφατικές: η σεξουαλική ορμή με όλες τις λειτουργίες της, συμπεριλαμβανομένης της γέννησης και του μεγαλώματος των μικρών, από την μία, και από την άλλη η ορμή της αυτοσυντηρήσεως. Οι δυο αυτές ορμές είναι αντίθετες, καθώς η αναπαραγωγή σημαίνει συχνά τον θάνατο της παλιάς γενιάς. Σε πολλά είδη ζώων το αρσενικό πεθαίνει μετά το ζευγάρωμα. Στις αράχνες για παράδειγμα, το θηλυκό τρώει το αρσενικό όταν εκπληρώσει την λειτουργία του. Δεν είναι πια χρήσιμο, εκτός του ότι είναι βοηθητικό για το τάισμα των νεαρών, καθώς το τρώει η μητέρα. Αυτό είναι ένα ακραίο παράδειγμα, αλλά τα μεγαλύτερης ηλικίας ζώα συχνά εξαντλούνται μέχρι θανάτου χάριν των απογόνων τους, μέχρι αυτοκαταστροφής. Όπως ξέρουν οι κυνηγοί, η σεξουαλική ορμή οδηγεί τα ζώα ώστε να ξεχάσουν εντελώς την αυτοπροστασία τους. Γίνονται τυφλά για τους κινδύνους. Ένα ελάφι που ακολουθεί μια ελαφίνα, μπορεί  τρέχοντας να συγκρουστεί με ένα άνθρωπο. Όταν ο κυνηγός δει ένα τέτοιο ελάφι πρέπει να κρυφτεί πίσω από ένα δέντρο, καθώς και το πιο άγριο ζώο θα ξεχάσει την ασφάλεια του, όταν το πιο σημαντικό είναι το σεξ. Το σεξ σημαίνει την διατήρηση του είδους, και για τον λόγο αυτό θυσιάζεται η διατήρηση του ατόμου. Το είδος είναι πιο σημαντικό-η ζωή πρέπει να συνεχιστεί. Κανονικά, όταν η σεξουαλικότητα δεν εκδηλώνεται, προέχει η ορμή τής αυτοσυντηρήσεως (που έχει είτε την μορφή της μάχης ή της φυγής). Το ζώο είναι απασχολημένο με την πρόσληψη τροφής και την απομάκρυνση του από τον κίνδυνο. Διατηρεί δηλαδή εν ζωή το άτομο. 
Συνεχίζεται