ΤΟ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ (8)

Συνέχεια από: Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου 2017

Η ιεραρχική δομή του κόσμου σύμφωνα με τον ψευδο-Διονύσιο Αρεοπαγίτη.

του Rene Roques.

β) Τα παράγωγα του μέτρου και του λόγου!

          

Η τάξις και η διακόσμηση δέν είναι εφικτά παρά μόνον μέσω του μέτρου. Αλλά ποιόν τύπο μέτρου υιοθετεί ο Διονύσιος; Ένα υλικό μέτρο; Μία ενότητα μαθηματική, όπως είχαν κάνει οι Πυθαγόριοι; Ή θα προτιμήσει, με τον Πρωταγόρα να καταστήσει τον άνθρωπο το μέτρο όλων των πραγμάτων; Αλλά ας μήν χανόμαστε! Ο Διονύσιος δέν κουράζεται να επαναλαμβάνει ότι ο Θεός μόνον είναι το μέτρο όλων των όντων: και μέτρον εστί των όντων, λέει στο κεφάλαιο ΙΙ των Θείων ονομάτων. Και επαναλαμβάνει το ίδιο θέμα στο IV κεφάλαιο: και μέτρον εστί των όντων...και αριθμός και τάξις. Κάποιες σειρές πιό κάτω, και μέτρον εστί και αριθμός ωρών και ημερών και παντός του καθ'ημάς χρόνου. Απο τον Θεό και μέσω του Θεού, φτάνουν στα όντα όλα τα μέτρα: και γάρ εξ'αυτού και δι'αυτού... τα μέτρα πάντα. Όλα έρχονται απο Αυτόν και μέσω Αυτού: τα όντα και αυτό που μετρά τα όντα και αυτό που μετράται: και τα όντα και τα μέτρα των όντων και τα μετρούμενα δι'αυτού και απ'αυτού. Όλες αυτές οι διατυπώσεις, θαυμαστής διαύγειας, υπογραμμίζουν ήδη σε ποιό ύψος πρέπει να τοποθετηθεί η τάξις του Διονυσίου. Ο Θεός θα είναι το υπερβατικό μέτρο κάθε πράγματος, με τον ίδιο τρόπο όπως είναι η οργανωτική αρχή (ταξιαρχία).

          Μέσα στο φώς αυτής της κεντρικής αλήθειας πρέπει να μελετηθεί η έννοια του μέτρου στους κτιστούς νόες. Πρέπει πρώτα απ'όλα να παρατηρήσουμε ότι ο Διονύσιος δέν χρησιμοποιεί ποτέ τον όρο μέτρον για να τον αποδώσει σε ένα οποιοδήποτε όν. Σ'αυτά εφαρμόζει μία σύνθετη λέξη: συμμετρία, η οποία συνεπάγεται μείωση σε ένα κοινό μέτρο. Πρέπει να κατανοήσουμε όμως ότι κάθε μέτρο στα όντα πρέπει να αναφέρεται στο Μέτρο καθαυτό, που είναι ο Θεός. Ο φωτισμός των νόων γίνεται με τον σεβασμό της τάξεως την οποία έχει ορίσει ο Θεός, σύμφωνα με την ένταση του ιερού για την οποία είναι ικανός ο καθένας: εν ευκοσμία και τάξει και αναλογία της εκάστου πρός τα ιερά συμμετρίας (Εκκλ. Ιερ. 400Β). Οι άγγελοι φέρονται απο τα φτερά τους στην θέα του Θεού στο μέτρο που τους ωφελεί (μέσοις πτεροίς εν συμμετρία πρός Θεοπτίαν ανάγεται). Οι πρωτες τάξεις της Εκκλησιαστικής ιεραρχίας αποκαλύπτουν το αντικείμενο της θεωρίας τους στις δεύτερες, αναλόγως με την Θεία ικανότητα αυτών των τελευταίων (εν συμμετρία). Με τον ίδιο τρόπο οι νόες τείνουν στην γνώση και την απόκτηση του Θεού σύμφωνα με το μέτρο της Θείας αγάπης που τους δώρισε απο ψηλά ο φωτισμός (συμμέτρω των θεμι τών ελλάμψεων έρωτι. Περί Θ. ονομάτων 589 Α). Η ίδια η Βάπτιση, η οποία είναι η πρώτη πρόσληψη της ψυχής εκ μέρους του Θείου μετρά την χάριν της αναγωγής όπως τις συμφέρει (συμμετρούσα ταις ανιέροις τάξεσι την εναρμόνιον αναγωγήν). Τα αισθητά σύμβολα μας ενώνουν και μας θεώνουν σύμφωνα με το μέτρο που έχει ορίσει ο Θεός (εν συμμετρία τή καθ'ημάς). Σε όλα αυτά τα χωρία, ένα πράγμα, παραμένει σταθερό: είναι η αναφορά η συνεχής των νόων, αγγελικών ή ανθρωπίνων, στον υπερβατικό Θεό ο οποίος συστήνει το κοινό τους μέτρο. Η Θεαρχία μετρά τα δώρα της (εν συμμετρία θεαρχική διαδίδοται). Αλλά αυτά τα δώρα διαφέρουν ώς πρός τους νόες. Και πράγματι απο τον έναν νού στον άλλον, η συμμετρία μπορεί να είναι πολύ διαφορετική. Απο τί εξαρτάται αυτή η διαφορά; Φαίνεται να έχει δύο αιτίες στενά συνδεμένες μεταξύ τους αλλά διακριτές. Η πρώτη είναι ο ίδιος ο Θεός. Είναι σίγουρο ότι εάν δημιούργησε μία ή περισσότερες ιεραρχίες οι οποίες αποτελούνται απο ανόμοια επίπεδα, αυτή η αρχική ανομοιότης στην τάξη του Είναι φέρει μία συσχετιζόμενη ανομοιότητα στην τάξη της Θείας επάρκειας.

          Αλλά υπάρχει μία δεύτερη αιτία της ανομοιότητος των συμμετριών τους νόες. Και αυτή η αιτία βρίσκεται μέσα σ'αυτούς. Εάν λοιπόν η συμμετρία είναι κατ'αρχάς ένα δώρο του Θεού, είναι επίσης αλήθεια ότι, για ένα μέρος πολύ πραγματικό, αυτό πρέπει να κερδηθεί. Ο δημιουργημένος νούς, στα ίδια τα όρια στα οποία του χάραξε ο Θεός και πέραν των οποίων δέν θα μπορούσε να πάει, είναι πραγματικά υπεύθυνος των διαστάσεων του, οι οποίες είναι ακριβώς εκείνες της Θείας του ικανότητος. Αυτό μας διδάσκει το ΙΙΙ κεφάλαιο της Εκκλησιαστικής ιεραρχιας: "Η θεόμορφη ιεραρχία είναι πλήρης μίας Θείας δικαιοσύνης (δικαιοσύνης ιεράς ανάπλεως). Και σύμφωνα με την αξία του (το κατ'αξίαν) μοιράζει στον καθένα, χάριν της σωτηρίας του, την μετοχή στα Θεία πράγματα που τον συμφέρουν (την εναρμόνιον εκάστου των Θείων μέθεξιν), εναρμονίζοντας τα δώρα του σε συγκεκριμένο χρόνο και στην αγιότητα (κατά καιρόν ιερώς δωρουμένη), σύμφωνα με το μέτρο και την Θεία δεκτικότητα του καθενός (εν συμμετρία και αναλογία)" .

          Φαίνεται λοιπόν να επηρεάζουν τρείς παράγοντες, εκ μέρους, τον νού, και οι οποίοι προσδιορίζουν, τον βαθμό της μετοχής του στο Θείο: η αξία, η συμμετρία, η αναλογία. Ποιές είναι οι αμοιβαίες σχέσεις και το αληθινό νόημα αυτών των όρων οι οποίοι επανέρχονται τόσο συχνά στην διαπραγμάτευση του Αρεοπαγίτη;

          Η αξία δείχνει την αρετή του νού ο οποίος προσπαθεί στην οδό της θεώσεως. Αυτή δέν αποκλείει οπωσδήποτε το δώρο του Θεού. Και δέν είναι καν δυνατή χωρίς αυτό το δώρο. Αλλά επιφέρει επίσης και μία αυθεντική πρακτική της θελήσεως, μία πραγματική πρωτοβουλία του νού και γι'αυτό αποτελεί μία αληθινή αρετή: Η συμμετρία και η αναλογία αποτελούν δύο πλευρές μιας έννοιας αρκετά σύνθετης. Οι δύο λέξεις, με παρόμοιες μεταφορές [εκείνη του μέτρον και εκείνη του λόγου, που δείχνει την σχέση, την αναλογία. Ο Αριστοτέλης αφομοίωνε ήδη την τάξη σαν μία σχέση: τάξις δέ πάσα λόγος (Φυσική VII, 1, 252 α)], δείχνουν ουσιαστικά την σχέση του νού με τον Θεό. Αλλά αυτή η σχέση μπορεί να κατανοηθεί με δύο τρόπους: αναλόγως του βάρους και της προσοχής στον έναν ή στον άλλον απο τους δύο όρους!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.