Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής (45)-επανάληψη

Συνέχεια από Πέμπτη 16 Μαίου 2019

Η μεταμόρφωση της ψυχής α

Η ζωή ως αποτυχημένο πείραμα

«Κανείς δεν ξεφεύγει από την μεταμορφωτική φωτιά της μηχανής». Αυτή είναι η πρώτη πρόταση στο βιβλίο του KevinKelly «Νέοι κανόνες για την νέα οικονομία», που εκδόθηκε το 1998, και αποτελεί μια πραγματεία επιρροής, που υπαινίχθηκε τόσο στο επίπεδο της γλώσσας όσο και του στοχασμού, όλα αυτά που η Silicon Valley και η Wall Street σχεδιάζουν για τον νέο κόσμο.

Η θεμελιώδης πραγματεία της νέας οικονομικής πραγματικότητας έχει μια μαγική επιχειρηματολογία. Ο Kellyαρχίζει το έργο του με μια πρόταση η οποία θα μπορούσε να βρίσκεται στην αρχή κάποιας αλχημιστικής πραγματείας. Οι αλχημιστές πίστευαν πως η ψυχή μεταστοιχειώνεται μέσα στην «φωτιά που μεταμορφώνει». Ο Kelly και οι ομοϊδεάτες του από την Wall Street επιχειρηματολόγησαν μυστικιστικά, στην πραγματικότητα όμως απαίτησαν, τίποτα λιγότερο, την αλχημιστική μεταμόρφωση του ανθρώπου μέσω της τεχνολογίας των ψηφιακών αγορών.

Η νέα μαγεία του κώδικα είχε από την αρχή δικτυώσει τον ψηφιακό εργασιακό χώρο με τα τέσσερα στοιχεία: την γη (την άμμο από την οποία κατασκευάζονται τα μικροτσίπ), την φωτιά (ο ηλεκτρισμός, τα Firewall, το κάψιμο(burn) των cd, τα μεταλλουργεία λογισμικού), τον αέρα (ασύρματη μεταφορά δεδομένων) και το νερό (η πλημμύρα των πληροφοριών, στη οποία πνίγεται κανείς εάν δεν πλοηγεί).

Η μαγεία ήταν απαραίτητη γιατί οι αντιφάσεις της «νέας οικονομίας» ήταν τόσο προφανείς, και η συγγένεια της με τους νεοφιλελεύθερους αρνητές του κράτους ήταν τόσο στενή, ώστε χωρίς μαγεία δεν ήταν δυνατόν να πεισθούν οι άνθρωποι, να οργανώσουν την ζωή τους βάσει θεμελιωδών αρχών της αγοράς.

Έπρεπε λοιπόν να τους υποσχεθούν την μεγάλη «μεταμόρφωση», που στα αλχημιστικά εργαστήρια σημαίνει: την μεταμόρφωση ανθρώπινης σάρκας σε ένα υλικό εκπληκτικής τελειότητας, μια πράξη «πνευματικής αναγέννησης και σωματικής αθανασίας».

Οι κυβερνο-προφήτες δεν υπόσχονταν τίποτα λιγότερο από την πραγματοποίηση του παλαιότερου ονείρου της ανθρωπότητας. Με ένα μικρό περιορισμό όμως: το όνειρο αυτό πραγματοποιείται μόνο μέσω του ψηφιακού σωσία, τουλάχιστον για όσο οι άνθρωποι στην πραγματικότητα είναι αναγκασμένοι να αναπνέουν, να τρώνε και να πεθαίνουν.

Ήταν μια τέλεια κατανομή εργασίας μεταξύ των «οικονόμων του πνεύματος»(ή της κοινωνίας παροχής υπηρεσιών), οι οποίοι ήθελαν να κάνουν νέα αγορά από την κοινωνία όπου καταργείται η βιομηχανία, και μεταξύ των ψηφιακών ευαγγελιστών, που ήθελαν να κάνουν το ίδιο με το χωρίς σώμα και ψυχή εγώ, στο οποίο το «νούμερο 2» είχε αναλάβει τον έλεγχο.

Οι οικονομολόγοι κήρυτταν την μεταμόρφωση του χώρου των αγορών, και συμπαθούντες αυτούς πολιτικοί και δημοσιογράφοι την αντίστοιχη μεταμόρφωση του χώρου εργασίας. Οι μεν κήρυτταν λοιπόν την οικονομική, οι δε την κοινωνική μεταστοιχείωση. Σχεδόν όλες τις πολεμικές έννοιες τις μοιράστηκαν αδελφικά: Outsourcing, Reengineering, Downsizing.

Το κίνητρο ήταν σαφές: εφόσον όλα θα ήταν «άυλα», και απλώς ζήτημα της «οικονομίας της πληροφορίας» και επικοινωνίας, ο πραγματικός κόσμος θα είχε επιτέλους καταστεί συμβολικός χώρος, όπου το «νούμερο 2», ο υπολογιστής και θεωρία παιγνίων θα δρούσαν όπως στον Ψυχρό Πόλεμο.

Ο Kevin Kelly ανήκει αναμφίβολα σε εκείνους τους «προοδευτικούς» στοχαστές, που δεν είναι υπεύθυνοι μόνο για την ανάμειξη τεχνολογικών και βιολογικών μεταφορών, αλλά οι οποίοι γεφύρωσαν την άβυσσο που για δεκαετίες έχασκε, κατά την διάρκεια του πολιτισμικού πολέμου, μεταξύ της αντί-κουλτούρας και της Wall Street. Το ότι τα τεχνικά συστήματα θα γίνονταν «νέες μορφές ζωής», το ότι το δίκτυο γνωρίζει περισσότερα από το άτομο, και το ότι μόνο το σύνολο της ασύλληπτης γνώσης αποκαλύπτει την αλήθεια-όλα αυτά ήταν πράγματι μια «νεοβιολογική» μεταφορά, η οποία «καθιστά το δίκτυο, αυτό που ο Hayek όρισε ως αγορά.»²⁴³

Ο Kelly έκανε πολλά ώστε το «νούμερο 2» να χάσει τον τρομακτικό χαρακτήρα του(ένα παράδειγμα λειτουργικών συστημάτων που του αρέσει, είναι το «sim city»). Περιγράφει ένα κόσμο, στον οποίο τον δαρβινικό αγώνα επιβίωσης δεν διεξάγουν οι άνθρωποι αλλά οι πράκτορες (και μάλιστα σε μια αθάνατη παράγραφο, όπου περιγραφεί τον καθορισμό της τιμής ενός αβγού), ενώ ο homo sapiens αναπαύεται και μέσα στις ευγενείς σκέψεις του επεξεργάζεται τις έννοιες «συνεξέλιξη» και συνεργασία244.

Κανένας δεν ξέφυγε από τις αλχημιστικές τέχνες του Kelly, κανένας δεν φαντάστηκε πόσο θα κόστιζε η νέα ιδεολογία, και κανένας δεν γέλασε, όταν ο Kelly χαρακτήρισε την Benetton ένα «νέο οικονομικό υπεροργανισμό», όταν η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από την δημιουργία προσωπικών πουλόβερ και πουκαμίσσων²⁴⁵.

Αν τώρα, στις αρχές του 21^ου αιώνα, οι δαίμονες, οι νεράιδες, οι νάνοι, οι μάγοι και οι βρικόλακες επιστρέφουν, μετά από μακρά εξορία, στους εγκεφάλους των ανθρώπων, πρέπει να δούμε σε αυτούς τους προδρόμους μιας θεμελιώδους οικολογικής μεταμόρφωσης. Το κλίμα της λογικής, που δεν τους άντεχε, έχει αλλάξει και έχει γίνει ευνοϊκό για αυτούς.

Σε εκατομμύρια οθόνες, πάνω στις οποίες οι σκέψεις μεταφέρονται με το άγγιγμα και το χρήμα μέσω του φωτός, ξυπνούν πλάσματα, τα οποία κυοφορήθηκαν στους δοκιμαστικούς σωλήνες των αλχημιστών.

Και ο τελευταίος μάγος του 17^ου αιώνα, τις υπηρεσίες του οποίου δεν χρειάστηκε κανείς για μερικούς αιώνες, θα περνούσε λαμπρά στον σημερινό κόσμο. Θα ήταν στην πρώτη κλάση, και αυτό όχι μόνο στα ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Είτε πρόκειται για κόπρανα αρουραίου είτε για χολή ταύρου: δε θα είχε την ανάγκη να του εξηγήσει κανείς ένα κόσμο, στον οποίο με την βοήθεια μαθηματικού κώδικα, κάθε πληροφορία περί κάθε μιας ψυχής, μπορεί να μετατραπεί σε χρήμα. Ακόμη και η πληροφορία, πόση ώρα διάβαζε πάνω στον e-reader περί κοπράνων αρουραίου και χολής ταύρου.

Το γεγονός ότι έχει έρθει σε μια εποχή όπου οι «οικονομικοί  αλχημιστές» της Wall Street, στα εργαστήρια τους τύπου Frankenstein, δημιουργούν στις οθόνες τους «τέρατα» με την χρήση «τοξικών» μαθηματικών τύπων, θα σήμαινε για τον μάγο ότι επιτέλους ήρθε σπίτι246.

Αυτό δεν είναι θαυμαστό, αφού και η βιβλιογραφία περί επενδυτικής αγοράς, όταν γράφει περί CPDO, χρησιμοποιεί την ίδια ακαταλαβίστικη μυστική κωδικοποίηση γραμμάτων, όπως παλιά ο αλχημιστής. Στην προκειμένη περίπτωση έχουμε  «την πιο καυτή αλχημιστική μέθοδο για την μεταμόρφωση των μολύβδινων δανείων σε χρυσό ατομικών κερδών» των πελατών²⁴⁷.

Ο αλχημιστής δεν ήξερε για την διαφορά πνεύματος και ύλης. Όποιος ήθελε να κάνει χρυσό από μόλυβδο, χρειαζόταν σύμφωνα με τα μαγικά βιβλία, πέραν των αιθερίων ουσιών και φίλτρων, και οθόνες, «προβολές», οι οποίες διάβαζαν τον μαγικό κώδικα βάσει αυστηρώς καθορισμένων συμβόλων. Μια οθόνη η οποία καθιστούσε ορατή την μεταμόρφωση: την εσωτερική δύναμη φαντασίας, την θρυλική «Imaginatio», με την οποία εκμεταλλευόταν ο αλχημιστής τις δυνάμεις της ψυχής.

Αν ερχόταν σήμερα ο Gabriel Clauder, γιατρός του μονάρχη της Σαξονίας, από τον 17^ο αιώνα και περνούσε την πόρτα του 21^ου, θα διαπίστωνε με ευχαρίστηση ότι η αλχημεία έκανε τεράστιες προόδους. Θα διαπίστωνε πως χρήμα και εξουσία δημιουργούνται εκεί όπου η ανθρώπινη ψυχή βάσει σταθερών κανόνων, με συνταγές, διαμελίζεται και επανασυντίθεται. Στους αλγόριθμους που αποφασίζουν σήμερα για την ύπαρξη μας, θα έβλεπε απλώς μια βελτιωμένη μορφή των αλχημιστικών του συνταγών.

Το έργο του Clauder «Die universelle Tinktur oder der Stein des Weisen», δεν είναι παρά ένας κώδικας, για το πως μπορεί κανείς βήμα προς βήμα από το τίποτα να φτιάξει κάτι. Η «φιλοσοφική λίθος» δεν ήταν καμιά πέτρα, αλλά υγρό, καθαρή ρευστότητα. Για να φτάσει σε αυτήν, ο μάγος χρειάζεται το «πνεύμα του σύμπαντος», το οποίο βρίσκεται στον αέρα, «πτητικό, αιωρούμενο, αόρατο»²⁴⁸.

Συνεχίζεται

ΑΙΤΙΩΔΗΣ ΑΡΧΗ Η ΜΕΤΟΥΣΙΩΣΗ ΤΩΝ ΔΩΡΩΝ ΤΗΣ ΠΑΠΙΚΗΣ ΜΕΤΑΛΗΨΕΩΣ

Αμέθυστος

Σημειώσεις

243. Frank, One Market under God, σ. 57.

244. Kevin Kelly, Out of Control: The New Biology of Machines, Social Systems, and the Economic World, σ. 85.

245. Kevin Kelly, Out of Control: The New Biology of Machines, Social Systems, and the Economic World, σ. 188.

246. Stiglitz, Freefall, σ. 14.

247. Mark Gilbert, Complicit: How Greed and Collusion Made the Credit Crisis Unstoppable, σ. 36.

248. All of the examples are taken from Lynn Thorndike’s encyclopaedia A History of Magic and Experimental Science.