ΑΝ ΕΞΕΡΑΘΗ ΤΟ ΚΛΑΔΙ, ΠΑΝΤΑ ΧΛΩΡΗ ΕΙΝ’ Η ΡΙΖΑ (Δ. Νατσιός)

«Ἂν ἐξεράθη τὸ κλαδί, πάντα χλωρὴ εἶν’ ἡ ρίζα»

Γράφει ὁ Δημ. Νατσιός
Δάσκαλος-Κιλκίς

.                 Γενάρης τοῦ 1952, πέρα ἀπὸ τὸν Ἅγιο Νικόλαο καὶ πάνω στοὺς πρόποδες τοῦ Πάικου βρέθηκε μισοφαγωμένη ἀπὸ ἄγρια θηρία τοῦ βουνοῦ ἡ ἐνενηντάχρονη γριούλα Παλάσα Παχατουρίδου. Κανένας συγχωριανός της δὲν παραξενεύτηκε. Γνώριζαν καλὰ τὸ δράμα τῆς μεγαλοκυρᾶς ἀπὸ τὴν Χαμενία τοῦ Κὰρς πάνω στὸν Καύκασο. Ἡ δύστυχη ἔχασε δέκα γιοὺς λεβέντες καὶ τὸν ἄνδρα της στὴν Μικρασιατικὴ Καταστροφή. Τελευταία εἶχε χάσει καὶ τὸ μυαλό της. Ἀναζητοῦσε κάθε μέρα νὰ βρεῖ τὸ δρόμο γιὰ τὴν μεγάλη ἐπιστροφὴ στὴν “πατρίδα”. Ἐκεῖνο τὸ βράδυ ἔψαχνε τὸ δρόμο γιὰ τὴν γῆ ποὺ ἦταν σπαρμένη μὲ τὰ κόκαλα τῶν παιδιῶν της…
.                 8 Ἀπριλίου 1921, ὁ βουλευτὴς Κ. Φίλανδρος μιλώντας στὴν ἑλληνικὴ Βουλὴ γιὰ τὴν Γενοκτονία ἀναφέρει μεταξὺ ἄλλων τὰ ἑξῆς: “Αἱ γραῖαι καὶ οἱ γέροντες διεσκορπίζοντο τότε εἰς τὰς ἐρήμους, ὅπου γυμνοί, ἄστεγοι καὶ νήστεις σωρηδὸν ἀπέθνησκον. Ἀλλὰ καὶ ὁσάκις τὴν μακρὰν πεζοπορίαν διεδέχετο ἡ διὰ τοῦ σιδηροδρόμου μεταβίβασις τῶν εἱλώτων, ἐξετυλίσσοντο σκηναὶ φρικτοτέρας τραγωδίας. Ἐσταμάτα τὸ τραῖνον μέσα εἰς τὴν ἔρημον, διὰ νὰ ριφθῶσιν ἀπροστάτευτα τὰ δυστυχῆ ἐκεῖνα πλάσματα εἰς τὴν διάκρισιν τῶν ἀγρίων θηρίων καὶ τῶν ἀνθρωπομόρφων θηρίων. Δυστυχὴς μητέρα, ἐστoιβαγμένη μετ’ ἄλλων γυναικῶν ἐντὸς σκευοφόρου βαγονίου, βλέπουσα κινδυνεῦον τὸ τέκνο της ἀπὸ ἀσφυξίαν, ἐτόλμησε νὰ ζητήσει βοήθεια. Παρευθὺς Τοῦρκος χωροφύλαξ ἁρπάσας ἀπὸ τὴν ἀγκάλην τῆς μητρὸς τὸ τέκνον της τὸ ἐξεσφενδόνισεν ἐκ τοῦ παραθύρου εἰς τὸ κενόν, ἐνῶ τὸ τραῖνο ἐξηκολούθει τρέχον εἰς τὴν ἀπέραντην ἔρημον! Ἄλλαι μητέρες εὑρέθησαν παγωμέναι εἰς τὰ χιονισμένα ὅρη μὲ τὰ δυστυχῆ μικρά των κρεμασμένα ἀπὸ ξηροὺς μαστούς!…”.
.                 Ὁ θάνατος τῆς ἄμοιρης γριούλας, στὸ χιονισμένο Πάικο καὶ οἱ θάνατοι ἑκατοντάδων χιλιάδων Ἑλλήνων καὶ Ἑλληνίδων τοῦ Πόντου ἔχουν ἕνα κοινὸ στοιχεῖο. Ἦταν ἀπόρροια τοῦ “λευκοῦ θανάτου”. Τραγικὴ μοίρα ἐπεφύλαξε στὴν χαροκαμένη κυρὰ-Παλάσα θάνατο σὰν αὐτὸν ποὺ γνώρισαν τὰ παιδιά της. Ὁ θάνατος φέρνει μία καὶ μόνη ὀνομασία. Οἱ Τοῦρκοι ὅμως τοῦ ἔβαλαν ἐπίθετο, τὸν ἔφεραν στὰ μέτρα τους, ἐπινόησαν ἕνα νέο εἶδος θανάτου. “λευκὸς θάνατος”. Τί εἶναι ὁ “λευκὸς θάνατος;”. “Εἶναι ἡ γενοκτονία ἀλὰ τούρκα, εἶναι βουβή, πονηρή, ἀνατολίτικη” γράφει στὸ βιβλίο του “Γενοκτονία στὸν Εὔξεινο Πόντο” ὁ καθηγητὴς Π. Ἐνεπεκίδης. “Οἱ καλούμενες ἐκτοπίσεις, ἐξορίες τῶν κατοίκων ὁλόκληρων χωριῶν, οἱ ἐξοντωτικὲς ἐκεῖνες ὁδοιπορίες μέσα στὸ χιόνι τῶν γυναικοπαίδων καὶ τῶν γερόντων -οἱ ἄνδρες βρίσκονται ἤδη στὰ τάγματα ἐργασίας ἢ στὸ στρατὸ- δὲν ὁδηγοῦν φυσικὰ σὲ κανένα Ἄουσβιτς μὲ τοὺς διαβολικὰ ὀργανωμένους μηχανισμοὺς τῆς φυσικῆς ἐξόντωσης τοῦ ἀνθρώπου- ὄχι! Ἦταν ὅμως ἕνα Ἄουσβιτς ἐν ροῇ, οἱ ἄνθρωποι πέθαιναν καθ’ ὁδόν, δὲν περπατοῦσαν γιὰ νὰ φτάσουν κάπου· ὄχι, περπατοῦσαν γιὰ νὰ πεθάνουν ἀπὸ τὶς κακουχίες, τὴν παγωνιά, τὴν πείνα, τὸν ἐξευτελισμὸ τοῦ ἀνθρώπινου. Αὐτὸ ἦταν τὸ διαβολικὸ σύστημα, πονηρὰ ὀργανωμένο. Δὲν ὑπῆρχε στὸ τέρμα κανένα Ἄουσβιτς, γιατί γιὰ τοὺς περισσότερους δὲν ὑπῆρχε τέρμα. Τὸ ταξίδι πρὸς τὸν θάνατο ἦταν ὁ θάνατος, ὄχι τὸ τέρμα τοῦ ταξιδιοῦ”.
.                 Ἡμέρα Μνήμης τῆς Γενοκτονίας τῶν Ποντίων, ἡ 19η Μαΐου κάθε ἔτους. Στὶς 24 Φεβρουαρίου τοῦ 1994 ἔληξε ἡ ντροπή, τὸ ὄνειδος τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους ποὺ ἀρνοῦνταν γιὰ δεκαετίες ὁλόκληρες νὰ ἐπιτελέσει τὸ ἐλάχιστο καθῆκον του ἀπέναντι στὰ ἑκατομμύρια τῶν νεκρῶν. Ἀναγνωρίζεται ὁμόφωνα ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ Βουλὴ ἡ Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου.
.                 Ἡ Γενοκτονία τῶν Ποντίων καὶ τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας δὲν ἄρχισε τὸ 1916 ἢ τὸ 1913. Τὸ ἀπάνθρωπο φαινόμενο τῆς Γενοκτονίας αἰῶνες τώρα, χαρακτηρίζει τὴν πολιτικὴ τῶν ἑκάστοτε τουρκικῶν ἢ ὀθωμανικῶν κυβερνήσεων. Ἀπὸ τὴν ἥττα στὸ Ματζικὲρτ (1071) ὣς τὴν πτώση τῆς Αὐτοκρατορίας τῶν Μεγάλων Κομνηνῶν τῆς Τραπεζούντας (1461), ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Α´ Παγκοσμίου Πολέμου (1915) ὣς τὴν Συνθήκη τῆς Λωζάνης (1923) καὶ ἀπὸ τοὺς βανδαλισμοὺς τοῦ 1955 στὴν Πόλη ὣς τὴν εἰσβολὴ στὴν Κύπρο (1974) ἕνας ἦταν καὶ εἶναι ὁ στρατηγικὸς στόχος τῆς Τουρκίας: ἡ ἐξόντωση τοῦ Ἑλληνισμοῦ.
.                 Ἤδη ἀπὸ τὸ 1908 οἱ λεγόμενοι Νεότουρκοι, οἱ αἱμοσταγεῖς Ἐμβὲρ πασάς, ὁ Ταλαάτ, ὁ δρ. Σακίρ, ὁ δρ. Ναζί, ὁ Νουρεντίν, ὁ σφαγέας τῆς Σμύρνης καὶ τοῦ ἐθνομάρτυρα Μητροπολίτη της Χρυσοστόμου εἶχαν πάρει τὴν ἀπόφαση νὰ ἐξοντώσουν τὸν Ἑλληνισμὸ τῆς Μ. Ἀσίας.
.                 “Θὰ σᾶς κόψουμε τὰ κεφάλια, θὰ σᾶς ἐξαφανίσουμε. Ἢ ἐμεῖς θὰ ἐπιζήσουμε ἢ ἐσεῖς”, δήλωνε ὁ Τοῦρκος πρωθυπουργὸς Σεφκὲτ πασάς, τὸν Ἰούλιο τοῦ 1909, στὸν μεγάλο πατριάρχη τοῦ Γένους, Ἰωακεὶμ τὸν Γ´. Οἱ Γερμανοί, ποὺ πολλοὶ ὑποστηρίζουν πὼς ἦταν οἱ ἠθικοὶ αὐτουργοὶ τῶν ἐγκλημάτων, ἔβλεπαν τοὺς Ἕλληνες καὶ τοὺς Ἀρμενίους ὡς φραγμό, ἐμπόδιο στὰ σχέδιά τους γιὰ οἰκονομικὴ διείσδυση στὴν Ἀνατολή. Ὁ καθοδηγητὴς τῶν Τούρκων στρατηγὸς Λίμαν Φὸν Σάντερς ὑποστήριζε τὰ ἑξῆς: “ἡ Τουρκία δὲν ἔχει οὐδεμίαν ἀσφάλειαν οὔτε δύναται νὰ ὀργανωθεῖ ἐλευθέρως εἰς τὸ μέλλον, λόγῳ τῆς παρουσίας τῶν Ἑλλήνων”. (“Πῶς ἡ Γερμανία κατέστρεψε τὸν Ἑλληνισμὸ τῆς Μ. Ἀσίας”, Μ. Ροδά, ἔκδ. “Παρουσία”. Τὸ βιβλίο γράφτηκε τὸ 1916 καὶ ἐπανατυπώθηκε). Γιὰ νὰ μὴν προκληθεῖ ἀντίδραση στὸν “πολιτισμένο” κόσμο προτείνει, ὡς “τελικὴ λύση”, τὸν λευκὸ θάνατο, τὶς ἀτέλειωτες ὁδοιπορίες. “Σᾶς διαβεβαιώνω ὅτι οἱ παγωνιὲς καὶ τὸ κρύο τοῦ χειμώνα, οἱ βροχὲς καὶ ἡ μεγάλη ὑγρασία, ὁ ἥλιος καὶ ἡ τρομερὴ ζέστη τοῦ καλοκαιριοῦ, οἱ ἀρρώστιες τοῦ ἐξανθηματικοῦ τύφου καὶ τῆς χολέρας, οἱ κακουχίες καὶ ἡ ἀσιτία, θὰ φέρουν τὸ ἴδιο ἀποτέλεσμα, μὲ τὶς σφαγὲς ποὺ λογαριάζετε νὰ κάνετε ἐσεῖς”, δήλωνε στοὺς Τούρκους ὁ Σάντερς. Ἀπὸ τὴν στιγμὴ ἐκείνη (1914) ὁ Ἑλληνισμὸς δὲν ὑπῆρχε. Ἐκμεταλλευόμενοι καὶ τὸν ρωσοτουρκικὸ πόλεμο οἱ Τοῦρκοι διατάζουν γιὰ δῆθεν λόγους ἀσφαλείας τὴν μεταφορὰ τῶν χριστιανῶν τοῦ Πόντου στὰ ἐνδότερα. Ἀρχίζει πλέον ἀπροκάλυπτα ἡ ἐξόντωση. Οἱ ἄνδρες δολοφονοῦνται στὰ διαβόητα “Ἀμελὲ Ταμπουρού”, στὰ τάγματα θανάτου καὶ τὰ γυναικόπαιδα μὲ τὴν διαδικασία τοῦ “λευκοῦ θανάτου”. 353.000 Πόντιοι πεθαίνουν ἀπὸ φρικτὸ θάνατο. Ἑκατοντάδες χιλιάδες οἱ μάρτυρες τῶν μαρτυρίων τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἀδυνατεῖ ὁ ἀνθρώπινος νοῦς νὰ συλλάβει τὴν φρίκη.

.            Ἐλάχιστα μόνο μποροῦν νὰ ἀναφερθοῦν στὸ παρὸν ἀφιέρωμα. Θὰ περιοριστοῦμε σ’ ἕνα ἀποτρόπαιο συμβὰν στὸν Πόντο, χαρακτηριστικὸ τῆς τουρκικῆς θηριωδίας. Δέκα ἀποστολὲς νεῶν παληκαριῶν ἔγιναν ἀπὸ τὴν Ἀμισὸ στὰ νότια, τὸ καλοκαίρι τοῦ 1919. Κάθε ἀποστολὴ ἀκολουθοῦσε τὸ ρεῦμα ἑνὸς φαραγγιοῦ, ποὺ μέχρι σήμερα λέγεται ΣΕΫΤΑΝ ΝΤΕΡΕΣΙ, δηλ. τὸ φαράγγι τοῦ διαβόλου. Ἦταν τὰ χρόνια ἐκεῖνα, ὁ δρόμος ποὺ ὁδηγοῦσε νότια πρὸς τὴν Σεβάστεια. Εἴκοσι χιλιόμετρα νοτιότερα ἀπὸ τὴν Ἀμισό, ἐκεῖ στὸ Σεϋτὰν Ντερεσὶ κρυμμένοι καραδοκοῦσαν οἱ Τσέτες. Μόλις ἔφτανε ἡ ἀποστολή, ἔπεφταν σὰν λυσασμένοι λύκοι πάνω στοὺς ἀνύποπτους καὶ ταλαιπωρημένους ἐξορίστους, γιὰ νὰ τοὺς κατασφάξουν. Οἱ συνοδοὶ χωροφύλακες πρόσεχαν μήπως ξεφύγει κανείς. Μέσα στὸν πανικὸ καὶ τοὺς ἀλαλαγμούς, ἐλάχιστοι κατόρθωσαν νὰ γλιτώσουν, τρέχοντας πρὸς τὰ βουνά. Αὐτοὶ διέσχισαν, σὰν ζητιάνοι, ὅλη τὴν Ἀνατολὴ καὶ ἔφτασαν στὴν Μερσίνα, στὰ νότια τῆς Τουρκίας, ἀπ’ ὅπου ἔφυγαν στὴν Ἑλλάδα, γιὰ νὰ εἶναι μάρτυρες, τοῦ τί ἔγινε τὴ χρονιὰ ἐκείνη, στὸ φαράγγι τοῦ διαβόλου.
.            Ὁ Τοπὰλ Ὀσμάν, ὁ πρώην ἀρχιχαμάλης τοῦ λιμανιοῦ τῆς Κερασούντας, ἀνέλαβε μὲ τοὺς Τσέτες του, ν’ ἀλλάξει δημογραφικὰ τὸν Πόντο, δηλαδὴ νὰ ἐξαφανίσει τὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο. Λήστευε, λεηλατοῦσε, σκότωνε καὶ ἔκαιγε χωριὰ ὁλάκερα, μὲ σκοπὸ νὰ ἀναγκάσει τοὺς ὑπολοίπους νὰ φύγουν.
.            Στὸ Παρίσι οἱ Μεγάλες Δυνάμεις ἀποφάσιζαν τὴν κατάργηση καὶ τὴν διάλυση τοῦ πιὸ βάρβαρου κράτους τῆς Εὐρώπης καὶ τὴν δημιουργία ἀνεξαρτήτων κρατῶν, ἀπὸ τοὺς γηγενεῖς, ἐκ τῆς ἀρχαιότητος, κατοίκους τῆς περιοχῆς. Ἕνα ἀπὸ τὰ προβλεπόμενα κράτη ἦταν καὶ ἡ Δημοκρατία τοῦ Ἀνεξαρτήτου Πόντου. (Πρωτοτάστησε σ’ αὐτὸ ὁ ἡρωικὸς Μητροπολίτης Τραπεζούντας καὶ μετέπειτα ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Χρύσανθος). Ὁ Τοπὰλ Ὀσμὰν καὶ τὰ σχέδια τῆς λευκῆς σφαγῆς, σκοπὸ καὶ στόχο εἶχαν, νὰ μειώσουν τὸν ἑλληνικὸ πληθυσμὸ τῆς περιοχῆς. Ἐὰν γινόταν εἰρήνη καὶ ἔρχονταν ἐπιτροπὲς γιὰ τὴν καταμέτρηση τοῦ πληθυσμοῦ, νὰ μὴν βρεθοῦν Ἕλληνες.
.            Καὶ σὰν νὰ μὴ ἔφταναν αὐτά, τὸ ἐγκληματικὸ κεμαλικὸ καθεστώς, ποὺ δῆθεν ἀνέλαβε νὰ μεταρρυθμίσει τὴν χώρα καὶ νὰ ἐπιφέρει τὴν εἰρήνη στοὺς λαοὺς τῆς περιοχῆς, ὀργάνωσε τὰ ἔκτακτα στρατοδικεῖα στὴν Ἀμάσεια, τὸ 1921, γιὰ νὰ προσδώσει νομιμοφάνεια στὸ ἔγκλημα, ποὺ εἶχε ἤδη συντελεσθεῖ. Μάζεψε ἐκεῖ στὴν Ἀμάσεια καὶ στοίβαξε στὸ κτίριο τοῦ Τιμαρχανέ, δηλαδὴ μέσα στὸ τρελλοκομεῖο τῆς Ἀμάσειας, ὅλο τὸ ἄνθος τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ, προκειμένου δῆθεν νὰ τὸ δικάσει.
.            Ἡ Ἀμάσεια, μία ἀπὸ τὶς ὡραιότερες πόλεις τοῦ κόσμου, μὲ μοναδικὸ στὸν κόσμο προνόμιο φυσικῆς ὀχύρωσης, ἡ πατρίδα τοῦ μεγαλύτερου γεωγράφου τῆς ἀρχαιότητας, τοῦ Στράβωνος, εἶχε ἐπιλεγεῖ γιὰ τὸν ἐπίλογο τοῦ ἐγκλήματος.
.            Ἡ κατηγορία, γιὰ ὅλους τοὺς παρόντες καὶ ἐρήμην ἀπόντες κατηγορουμένους, ἦταν ὅτι: “Ὅλοι μαζὶ καὶ ὁ καθεὶς χωριστά, προσπάθησαν νὰ ἱδρύσουν ἀνεξάρτητο κράτος, ἀποσπώντας μέγα μέρος ἀπὸ τὴν Αὐτοκρατορία καὶ συγκεκριμένα, ἀπὸ τὰ ρωσικὰ σύνορα μέχρι τὴν Σινώπη”. Ἡ δίκη γινόταν στὸ κτίριο τῆς Γαλλικῆς Σχολῆς τῆς Ἀμάσειας. Δικαστὴς τοῦ λεγόμενου Δικαστηρίου Ἀνεξαρτησίας (ΙΣΤΙΚΛΑΡ ΜΟΥΧΑΚΕΜΕΣΙ), ὁρίστηκε ὁ δικηγόρος ἀπὸ τὴν Μπάφρα, Καβατζὲ Ζατὲ Ἐμὶν Μπέης, ποὺ ἦταν πρὶν βουλευτὴς Ἀμισοῦ. Ἦταν ἕνας ἄνθρωπος σαράντα χρόνων, μετρίου ἀναστήματος, αἱμοχαρής, μοχθηρός, ἀνθρωπόμορφο τέρας. Παραβίασε κάθε ἔννοια δικαιοσύνης. Ξεφώνιζε ὀνόματα, ἔβριζε, ἀπολογοῦνταν ὁ ἴδιος ἀπὸ μόνος του γιὰ λογαριασμὸ τῶν κατηγορουμένων καὶ σημείωνε δίπλα στὸ κάθε ὄνομα τὴν ποινή, ποὺ ἦταν ὁ θάνατος. Ἡ δίκη ἔγινε τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1921. Τέτοιο μίσος εἶχε, ποὺ κατὰ λάθος δίκασε εἰς θάνατον καὶ τὸν ἐπίσκοπο Πάφρας-Ζήλων Εὐθύμιο Ἀγριτέλλη, ὁ ὁποῖος ὅμως εἶχε ἤδη πεθάνει τὸν Μάιο στὶς φυλακὲς Ἀμασείας. Δηλαδὴ δίκασε καὶ νεκροὺς ἀκόμη. Πολλοὶ δικάστηκαν ἐρήμην, γιατί εἶχαν προλάβει καὶ ἦσαν ἐκτὸς Τουρκίας. 69 ὅμως ἄτομα κρεμάστηκαν στὴν κεντρικὴ πλατεία τῆς Ἀμασείας. Οἱ βαρυποινίτες ἦρθαν στὴν Ἑλλάδα, μετὰ τὸ 1924 μὲ τὴν Ἀνταλλαγὴ καὶ αὐτοὶ εἶναι οἱ μάρτυρες, γιὰ ὅσα ἔγιναν στὴν φυλακὴ καὶ στὸ δικαστήριο τὴν χρονιὰ ἐκείνη. Στὶς 5 Σεπτεμβρίου 1921, Κυριακὴ πρωί, οἱ μελλοθάνατοι ἔκαμαν τὴν Θεία Λειτουργία καὶ τὴ δική τους νεκρώσιμη ἀκολουθία. Ἤξεραν ὅτι θὰ τοὺς ἔθαβαν σὰν τὰ ζῶα.
.               Ἡ ἀπόφαση βγῆκε στὶς 7 Σεπτεμβρίου 1921, ὥρα 4 τὸ ἀπόγευμα. Ὅλοι οἱ κατάδικοι φώναζαν ΑΣ ΚΟΛΣΟΥΝ ΑΤΑΛΕΤΙΝΙΖΕ, δηλ. συγχαρητήρια στὴ δικαιοσύνη σας. Ὁ μόνος ποὺ μπόρεσε νὰ μιλήσει ἦταν ὁ νεαρὸς δημοσιογράφος ἀπὸ τὴν Τραπεζούντα, ὁ Νίκος Καπετανίδης. Ὁ Ἐμὶν Μπέης τὸν ἄφησε νὰ μιλήσει, γιατί νόμισε ὅτι μετάνιωσε καὶ ἤθελε νὰ τὸν ξεφτιλίσει. “Ἐγώ κύριε Προεδρε”, εἶπε μὲ φωνὴ σταθερή, “δὲν ἀγωνίστηκα ποτὲ γιὰ Ἀνεξάρτητο Πόντο. Ἐγὼ μιὰ ζωὴ ἀγωνίστηκα γιὰ τὴν Ἕνωση τοῦ Πόντου μὲ τὴν Ἑλλάδα”. Μὲ κραυγὲς τοῦ στημένου ἀκροατηρίου, βγῆκε κατακόκκινος ἀπὸ θυμὸ ὁ πρόεδρος Ἐμὶν Μπέης ἀπὸ τὸ δικαστήριο. Ὅταν τὸ πρωὶ ὁδηγοῦσαν τοὺς καταδικασθέντες στὴν πλατεία τῆς Ἀμάσειας γιὰ κρέμασμα, ἔβαλαν ἐπικεφαλῆς πρῶτο στὴν πομπὴ τὸν ἀρχιμανδρίτη, γέροντα 70 ἐτῶν, Πλάτωνα Ἀϊβαζίδη (“ἂν ὑπάρχει κάποιος ἔνοχος, αὐτὸς εἶμαι ἐγώ”, δήλωσε στοὺς Τούρκους, προσπαθώντας νὰ σώσει τοὺς συγκαταδίκους του), καὶ πάνω στὸ στῆθος του, στὸ ράσο, καρφίτσωσαν τὴν ἀπόφαση.
.               Μία ὁμάδα ἀπὸ χαμάληδες, ἀλῆτες καὶ ἀνθρώπους τοῦ ὑποκόσμου ἀφέθηκαν ἐλεύθεροι νὰ περιφέρονται κάτω ἀπὸ τὰ αἰωρούμενα σώματα. Τὰ περιέπαιζαν, τὰ σκύλευαν, ἀφαιροῦσαν παπούτσια καὶ ροῦχα. Τόσο ἀπαίσιο ἦταν τὸ θέμα, ποὺ καὶ Τοῦρκος ἀξιωματικὸς δὲν ἄντεξε καὶ τοὺς ἔδιωξε μὲ κλωτσιὲς λέγοντας: “Δὲν τοὺς φτάνει τὸ κακὸ ποὺ ἔπαθαν”;
.             Θὰ πρέπει νὰ ἀναφέρουμε καὶ τὸ γεγονός, ὅτι τὴν ἄγρια ἐκείνη ἐποχή, τρεῖς γυναῖκες ἀπὸ τὴν Ἀμισό, πῆραν τὴν ἀπόφαση νὰ πᾶνε μόνες τους στὴν Ἀμάσεια, γιατί τὶς ἔτρωγε ἡ ἀγωνία, γιὰ τὴν τύχη τῶν φυλακισμένων ἀνδρῶν τους. Αὐτὲς ἦσαν: Ἡ γυναίκα τοῦ γιατροῦ Α. Χρυσαφίδη, τοῦ φαρμακοποιοῦ Θεολ. Δημητριάδη καὶ τοῦ μουσικοδιδασκάλου Διογένους. Ὅταν οἱ ἄμοιρες γυναῖκες ἔφτασαν, μὲ τὴ ναυλωμένη ἅμαξα, στὴν γέφυρα τοῦ Ἴρη ποταμοῦ, ἦταν πιὰ ἀργά. Ἀπὸ τὴ γέφυρα εἶδαν, ἀπέναντι στὴν πλατεία, τὰ κρεμασμένα σώματα τῶν ἀνδρῶν τους. Τραβοῦσαν τὰ μαλλιά τους, χτυπιόντουσαν καὶ ἔκλαιγαν στὸ θέαμα τοῦ φριχτοῦ θανάτου ποὺ βρῆκε τοὺς συζύγους τους. Δὲν εἶχαν δικαίωμα νὰ πάρουν τὰ πτώματα γιὰ ταφά, ἀλλὰ καὶ οὔτε νὰ πλησιάσουν. Τὴν ὥρα ποὺ ἀλιτήριοι περιέπαιζαν τοὺς νεκρούς, οἱ γυναῖκες τους δὲν εἶχαν δικαίωμα οὔτε νὰ τοὺς ἀγγίξουν.Τοὺς ἔθαψαν, ὅλους σωρηδόν, σὲ λάκο ἔξω ἀπὸ τὴν Ἀμάσεια, χωρὶς παπὰ καὶ χωρὶς λιβάνι.
.               Παρενθέτω στὸ σημεῖο αὐτὸ μία συγκλονιστικὴ ἐπιστολὴ τοῦ Ἁλ.Ἀκριτίδη, ἔμπορου ἀπὸ τὴν Τραπεζούντα, ἑνὸς ἀπὸ τὰ θύματα τοῦ Ἐμὶν Μπέη. Εἶναι ἀποκαλυπτικὴ τοῦ ἤθους, τῆς ἀρχοντιᾶς, τοῦ πολιτισμοῦ ποὺ κόμιζαν οἱ ἄνθρωποι ποὺ κατοικοῦσαν στὰ «κεῖθε τοῦ Αἰγαίου», στὴν καλλίγονο Ἰωνία, στὸν ἀνδρειωμένο Πόντο. Ἐνώπιον τοῦ φρικτοῦ καὶ ἄδικου θανάτου ὁ Ρωμιὸς τοῦ Πόντου, δείχνει θαυμαστὴ καρτερία, φανερώνει μεγαλοψυχία, πίστη, φιλοπατρία, ἀγάπη μεγαλοπρεπῆ πρὸς τοὺς οἰκείους του. Ὅλη ἡ ἐπιστολὴ ἀποπνέει τὸ ἄρωμα τῆς πονεμένης Ρωμιοσύνης, ποὺ διατήρησε ἐν αἰχμαλωσίᾳ, ἐν σκιᾷ θανάτου, τὴν πολιτισμική του αὐτεπίγνωση, ὄχι ὡς κωμικὴ προγονολαγνεία, ἀλλὰ ὡς βίωμα, ὡς τρόπο ζωῆς.

 «1921 7βρ. 5 Κυριακή.
Γλυκυτάτη μου Κλειώ,
.       Γλυκυτάτη μου Κλειώ,
.       Σήμερον ἐτελέσθη ἐν τῇ φυλακῇ λειτουργία καὶ ἐκοινωνήσαμε ὅλοι, περὶ τοὺς 100 ἀπὸ διάφορα μέρη. Ἔχει ἀποφασισθεῖ ὁ διὰ τῆς κρεμάλας θάνατος. Αὔριον θὰ πηγαίνουν οἱ 60, μεταξὺ αὐτῶν οἱ 5 Τραπεζούντιοι καὶ θὰ γίνει ὁ δι᾽ ἀγχόνης θάνατος.
.       Τὴν Τρίτην δὲν θὰ εἴμεθα ἐν ζωῇ, ὁ Θεὸς νὰ μᾶς ἀξιώση τοὺς οὐρανοὺς καὶ σὲ σᾶς νὰ δώσει εὐλογίαν καὶ ὑπομονὴν καὶ ἄλλο κακὸν νὰ μὴ δοκιμάσητε.
.       Ὅταν θὰ μάθετε τὸ λυπηρὸν γεγονὸς νὰ μὴ χαλάσετε τὸν κόσμον, νὰ ἔχετε ὑπομονή.
.       Τὰ παιδιὰ ἂς παίξουν καὶ ἂς χορέψουν. Ἂς σὲ βλέπω νὰ κανονίσης ὅλα ὅπως ξέρεις ἐσύ.
.       Ὁ ἀγαπητός μου Θεόδωρος ἂς ἀναλαμβάνει πατρικὰ καθήκοντα καὶ νὰ μὴν ἀδικήση κανένα ἀπὸ τὰ παιδιά. Τὸν Γέργον νὰ φροντίση νὰ τελειώση τὸ σχολεῖον καὶ νὰ γίνη καλὸς πολίτης. Τὸν Γιάννην ἂς τὸν ἔχη μαζί του στὴν δουλειά. Ἀπὸ τὰ μικρά, τὸν Παναγιώτη νὰ στείλης στὸ σχολεῖο, τὴν Βαλεντίνην νὰ τὴν μάθης ραπτικήν. Τὴν Φωφὼν νὰ μὴ χωρίζεσαι ἐν ὅσῳ ζῆς. Εἰς τὸν Στάθιον τὰς εὐχάς μου καὶ τὴν ὑποχρέωσιν, ὅπως χωρὶς ἀμοιβὴν διεκπεραιώση ὅλας τὰ οἰκογενειακάς μου ὑποθέσεις ποὺ θὰ τοῦ ἀναθέσητε.
.       Ὁ πάπα Συμεὼν ἂς μὲ μνημονεύη ἐν ὅσῳ ζῆ. Νὰ δώσης 5 λίρες στὴν Φιλόπτωχον, 5 λίρες στὴν Μέριμναν, 5 λίρες στοῦ Λυκαστῆ τὸ σχολεῖον. Καὶ ἂς μὲ συγχωρέσουν ὅλοι οἱ ἀδελφοί μου, οἱ νυφάδες καὶ ὅλοι οἱ συγγενεῖς καὶ φίλοι.
.       Ἀντίο, βαίνω πρὸς τὸν Πατέρα καὶ συγχωρήσατέ μου
ὁ ὑμέτερος
Ἀλ. Γ. Ἀκριτίδης».

(βλ. σχετ.: 19η ΜΑΪΟΥ: ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΕΙΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΜΕΛΛΟΘΑΝΑΤΩΝ ΤΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ 1 «Γλυκυτάτη μου Κλειὼ, σήμερον ἐτελέσθη ἐν τῇ φυλακῇ λειτουργία καὶ ἐκοινωνήσαμε ὅλοι»)

.           Τὸν σφαγέα 80.000 Ἑλλήνων τοῦ Πόντου, κατὰ διαταγὴ τοῦ Κεμάλ, τὸν Τοπὰλ Ὀσμὰν τὸν τιμοῦν οἱ Τοῦρκοι ὡς ἐθνικό τους ἥρωα καὶ ἀνήγειραν καὶ ἀνδριάντα στὴν Κερασούντα, τὴν πατρίδα του. Νὰ ἀναφέρουμε στὸ σημεῖο αὐτὸ πὼς ὁ Πόντος δὲν ἔπεσε ἀμαχητί. Εἶναι ἄγνωστο, ἀποσιωπᾶται ἐπιμελῶς τὸ ἔπος τοῦ “ἀντάρτικου τοῦ Πόντου”. Ὁ Γερμανὸς Καραβαγγέλης (ἰδοὺ ὁ ποιμὴν ὁ καλός), μητροπολίτης Ἀμασείας-Ἀμισοῦ, ὑπολογίζει τοὺς ἀντάρτες σὲ 20.000. Οἱ τουρκικὲς πηγὲς μιλοῦν γιὰ 25.000. Ὀνόματα ὅπως καπετὰν Εὐκλείδης, ἡγέτης τῶν ἀνταρτῶν τῆς Σάντας, ὁ ξακουστὸς καπετάνιος Ἰστὺλ ἀγὰς (Στυλιανὸς Κοσμίδης) στὴν Σαμψούντα, οἱ ὁπλαρχηγοὶ Ἰορδάνης Παπούλας, Βασίλης Ἀνθόπουλος (Βασὶλ ἀγάς), Κώστας Ἐπεσλής, Ἰορδάνης Χασερής, ὁ περιλάλητος ὁπλαρχηγὸς Ἀντῶν πασὰς ποὺ εἶχε τὸ βασίλειό του στὰ βουνὰ τῆς Πάφρας, ὅπου ἔδρασε μαζὶ μὲ τὴν σύζυγό του Πελαγία, εἶναι λίγα μόνο ὀνόματα ἀπ’ αὐτὰ ποὺ κοσμοῦν τὸ Συναξάρι τῶν ἡρώων τοῦ Πόντου. (Ἀποκαλυπτικὸ γιὰ τὸ θέμα αὐτὸ τὸ βιβλίο τοῦ Α. Ἀνθεμίδη “Τὰ ἀπελευθερωτικὰ στρατεύματα τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμού”, Θὲσ/νίκη 1998). Ὁ ἀρχιτσέτης, Τοπὰλ Ὀσμάν, τὸ μεγαλύτερο δολοφονικὸ ἐργαλεῖο τοῦ Κεμὰλ στὸν Πόντο, ποτὲ δὲν τόλμησε νὰ συγκρουστεῖ μὲ Πόντιους ἀντάρτες. Ἔβγαζε τὸ μένος του στὰ γυναικόπαιδα καὶ τοὺς γέρους…
.             Δὲν θὰ ἀναφερθοῦμε στὸ παρὸν ἀφιέρωμα στὰ αἴτια καὶ στοὺς αἴτιους τοῦ ξεριζωμοῦ καὶ τῆς Γενοκτονίας. Εἶναι ἀφιέρωμα μνήμης, πενθοῦμε τοὺς νεκρούς τοῦ Πόντου. “Η γνώση τοῦ ἱστορικοῦ παρελθόντος ἀποτελεῖ τὴν βασικότερη προϋπόθεση γιὰ τὴ διατήρηση τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητας”, λέγει ὁ καθηγ. Βακαλόπουλος.

Αἰωνία ἡ μνήμη τῶν μαρτύρων τῆς ποντιακῆς γῆς…

 christianvivliografia.