Hans Urs Von Balthasar - ΤΟ ΟΛΟΝ ΣΤΟ ΜΕΡΟΣ (11)

Συνέχεια από : Τρίτη, 20 Σεπτεμβρίου 2011
ΤΟ ΟΛΟΝ
ΣΤΟ ΘΡΑΥΣΜΑ, ΣΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
Όψεις τής θεολογίας τής ιστορίας
2. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΤΟ ΞΕΔΙΠΛΩΜΑ, ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΧΡΟΝΟΥ.
1. ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Μεταστροφή και δημιουργία.

2. Η καθολική διάσταση.

Η προσωπική διαλεκτική του χρόνου που παρουσιάζεται στις εξομολογήσεις θα μεταφερθεί με έναν εκπληκτικό τρόπο και παρ’όλα αυτά μάλλον λογικό στην κοινωνική και καθολική δομή του χρόνου. Η «μνήμη» δέν περιέχει την θύμηση μίας υπάρξεως ουρανίου προηγουμένης της γεννήσεως (παρότι η καταγωγή της ψυχής παρέμεινε τελικώς ένα άλυτο πρόβλημα γιά τον Αυγουστίνο) αλλά μάλλον τής ουρανίου πολιτείας του Θεού. Εκεί βρίσκεται το αποκορύφωμα της ατομικής υπάρξεως. Και η γνώση αυτής της ουρανίου Μητέρας σημαίνει και αληθινή γνώση του εαυτού. Αυτή είναι η πνευματική ενότης των ανθρώπων με τον Θεό. Εκείνη η ενότης η οποία για λίγο επαλήθευτηκε στον Αδάμ, πρίν την διαλύσει με την αμαρτία του. Ο Αυγουστίνος δέν δίστασε να επαναπροτείνει τον μύθο του «προγεννητόρος» ο οποίος διελύθη και ξανασυστάθηκε, για να δείξη τις κοσμικές διαστάσεις του προπατορικού αμαρτήματος και της Σωτηρίας.

«Αυτός θα επαναφέρει ολόκληρη την επιφάνεια της γής στην δικαιούνη. Όχι μόνον ένα μέρος, γιατί αυτός δέν απέκτησε μόνον ένα μέρος, πρέπει λοιπόν να επαναφέρει το πάν, διότι για τα πάντα πλήρωσε την τιμή της ελευθερίας. Εσείς έχετε ακούσει το Ευαγγέλιο όπου λέει πώς στην επιστροφή του θα συγκεντρώσει τους εκλεκτούς του απο τους τέσσερις ανέμους, δηλ, απο όλα τα μέρη του κόσμου. Διότι, σύμφωνα με τους Έλληνες, Αδάμ σημαίνει, όπως σαν έχω ήδη πεί πολλές φορές, όλη την γή, το όνομα του αποτελείται απο τέσσερα γράμματα: Α Δ Α και Μ, δηλαδή Ανατολή, Δύσις, η Άρκτος είναι ο Βορράς και η Μεσημβρία είναι η Δύση. Έτσι ο Αδάμ μοιράστηκε σ’όλη τη γή. Κάτ’αρχάς βρέθηκε σ’ένα μοναχικό μέρος, κατόπιν πέφτει, και θρυμματίζεται γεμίζοντας τη γή. Αλλά η χάρις του Θεού συγκέντρωσε απο όλα τα μέρη τα αποσπάσματα και τα ένωσε στην φωτιά της αγάπης, έτσι ώστε να επανενώσει απ’την αρχή αυτό που είχε καταστραφεί. Σάν ένας καλλιτέχνης τελειοποίησε αυτό το έργο χωρίς να κουραστεί. Οπωσδήποτε το έργο είναι μεγάλο, αλλά σκέψου πόσο μεγάλος θα πρέπει αν είναι ο ίδιος ο καλλιτέχνης. Αυτός που ήδη μια φορά έφτιαξε τον άνθρωπο, τον ξανακατασκευάζει εκείνος που του έδωσε φόρμα  τον διαπλάθει ξανά» (στους ψαλμούς 95,15).

Απο τις εξομολογήσεις ήδη, είχαμε αναφορές στην πτώση του Αδάμ, απο όπου ξεπήδησε η πικρή θάλασσα μίας ανθρωπότητος χωρίς ειρήνη (ΧΙΙΙ, 28), με μία κατεστραμμένη ύπαρξη που μόνον ένας άλλος Αδάμ θα μπορούσε να ξανασυνθέσει και μάλιστα μόνον μέσω μίας άλλης κατεστραμμένης υπάρξεως η οποία όμως έχει την δύναμη της θεραπείας. Μέχρι τότε ο χρόνος του κόσμου βούτηκε προς τον θάνατο λόγω μίας ασθένειας του Είναι, η οποία δέν αποτελεί μέρος του χρόνου της δημιουργίας. Η εμπειρία εκείνου του ουσιώδους «γηραιού των ημερών» δηλ, εκείνο το χαρακτηριστικό του παρελθόντος που τυραννά μόνιμα όλους γίνεται κοινή εμπειρία όλης της ανθρωπότητος. (Ψαλμοι 38,6).

Σ’αυτό το σημείο θα έπρεπε ίσως να ανατρέξουμε στην έννοια της πρωτογενούς καταστάσεως του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης και του νεαρού Αυγουστίνου, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος του παραδείσου της γής δέν θα είχε αναπαραχθεί ή οπωσδήποτε θα το είχε κάνει μ’έναν ασεξουαλικό τρόπο άγνωστο σε μάς σήμερα. Είναι πολύ επιφανειακό να καταγγείλουμε αυτές τις προσπάθειες στοχασμού σαν γνωστικισμό και μανιχαϊσμό, δηλ, σαν έναν πουριτανικό φόβο της σάρκας, διότι αυτός ο στοχασμός προέρχεται απο συλλογισμούς που χαρακτηρίζονται απο μεγάλο βάθος και αρμοδιότητα. Σ’αυτή την προοπτική όποιος λέει σέξ, λεει θάνατος όπως αποδεικνύει στο σύνολο της ολόκληρη η Φυσική τάξη, και στην παραδεισιακή της κατάσταση, όπως επίσης και έξω απο αυτή. Να αρνηθούμε στον παραδείσειο άνθρωπο τον θάνατο αλλά να αφήσουμε την σεξουαλική δραστηριότητα είναι ένας αταίριαστος διαλογισμός, τουλάχιστον όσο και εκείνος που προσπαθούμε να αποφύγουμε.

Στην υπερχρονική «πολιτεία του Θεού», η οποία ζεί με τον Θεό και απο τον Θεό, ο έρωτας δέν εμπλέκει τον γάμο και δέν εξαρτάται απο αυτόν. (Λουκ 20,35), διότι η σφαίρα του γάμου ανήκει απολύτως στην χρονική διάσταση. Μ’αυτή την σημασία οι ερωτευμένοι του Ασματος των Ασμάτων σχηματίζουν μία ενότητα που επαρκεί στον εαυτό της η οποία δέν εμπλέκει επουδενί την ένταση της αναπαραγωγής. Εάν τεθεί το ερώτημα, γιατί ο γάμος δέν ανήκει στην τάξη της αθώας φύσεως, δέν πρέπει να αναρωτηθούμε  εξίσου εάν και με ποιόν τρόπο ο θάνατος ανήκει σ’αυτή την τάξη, απο την στιγμή που κατα τον Απ.Παύλο, ο θάνατος εισήλθε στην ύπαρξη μέσω της αμαρτίας. Στην πραγματικότητα δέν είναι καθόλου εύκολο να σχεδιάσουμε τις χωριστικές γραμμές αυτής της τάξεως της φύσεως, κάτι που γίνεται ακόμη πιό δυσάρεστο, καθώς η εσώτερη δομή του είναι μας παρεμένει ακόμη μυστηριώδης και ανερμήνευτη.

Σ’αυτό το σημείο πρέπει να θυμηθούμε πώς ο Αυγουστίνος δέν παρουσιάζει μία επεξεργασμένη θεωρία της πρώτης πολιτείας του Θεού, παρά μόνον έχει αφήσει ας πούμε συγκλίνοντα σημεία πάνω στο θέμα και γραμμές σκέψης, ιδιαιτέρως τονισμένες. Η κατανόησή της (της πολιτείας) σαν ένα σημείο το οποίο παραμένει αναλλοίωτο υπεράνω του χρόνου αναπτύσσεται στην προς Εβρ. 12,22-24: «Αντίθετα, εσείς προσήλθατε στο όρος Σιών, στην πόλη του αληθινού Θεού, στην επουράνια Ιερουσαλήμ, σε μυριάδες αγγέλους σε πανηγύρι και σε σύναξη των πρωτοτόκων υιών του Θεού, που τα ονόματά τους έχουν καταγράψει στους Ουρανούς. Προσήλθατε στο Θεό, που είναι κριτής των πάντων, και σε πνεύματα δικαίων ανθρώπων, που έχουν φτάσει στην τελείωση. Και στον Ιησού, μεσίτη νέας διαθήκης και σε αίμα εξαγνισμού, που ο Θεός το εισακούει καλύτερα απο το αίμα του Άβελ».

Αυτή η πολιτεία του Θεού λοιπόν είναι πάνω απ’όλα η «Άνω Ιερουσαλήμ» την οποία ο Παύλος ονομάζει Μητέρα μας (Γαλ. 4,26) την νύμφη του Αρνιού (Απ.21,9) καθώς είναι χωρίς κηλίδες και θαυμαστή (Εφ.5,27) και η οποία έχει στην Θεοτόκο το πραγματικό της σύμβολο . Είναι όμως επίσης και η κοινότης των πρωτοτόκων, δηλ. οι άπειρες σειρές των αγγέλων (ένα μέρος των οποίων παρόλα αυτά έπεσε) απο μία διάρκεια απερίγραπτη  με όρους χρονικούς σε μία άλλη εξίσου δύσκολη να καθοριστεί. Αλλ’όμως απο τη στιγμή που στον Παύλο αυτά τα πνεύματα έχουν κατονομαστεί άρχοντες του κόσμου και των στοιχείων του, η τάξη της υλικής χρονικότητος μπορεί πολύ εύκολα να έχει διαλυθεί και μεταλλαχθεί απο αυτά, πολύ πρίν την πτώση του ανθρώπου του γήινου παραδείσου. Έτσι ώστε το πρώτο ζευγάρι ανθρώπων, προστατευμένο στον παράδεισο απο την αθωότητα του, να αναγκάστηκε όμως πολύ γρήγορα να έλθει σε επαφή με μια τέτοια διάλυση, μέ το αναποδογύρισμα της τάξεως στο σύμβολο του όφεως. Στην κατάσταση της αθωότητος τους οι πρώτοι άνθρωποι (όπως ο ουράνιος Αδάμ) ήταν της ίδιας τάξεως με την κοινότητα των πρωτοτόκων και όλοι τους προορισμένοι, καθότι «αυτοί των οποίων τα ονόματα είχαν γραφτεί στον Ουρανό» και καθότι «ψυχές των τελείων και δικαίων». Αυτοί θα υπολογισθούν (όπως στην Εφ 1,3-14) σαν προικισμένοι με μία υπερβατική κλήση. Αυτοί έχουν επιλέγει «ακόμη πρίν την θεμελίωση του κοσμου για να είναι μπρός σ’αυτόν άγιοι και ακηλίδωτοι» αυτό το είναι στον ενεστώτα είναι ένας ενεστώς της αιωνιότητος, συνοδευόμενης απο τις κατηγορίες «υπάρχω ήδη» «δέν υπάρχω ακόμη» αλλά ταυτοχρόνως και μία ύπαρξη-επιλεγμένη, η οποία βρίσκεται στο κέντρο  του Εκλεκτού και Αγαπημένου απολύτως. «Του Ιησού του μεσάζοντος της Νέας Διαθήκης» του οποίου το αίμα είναι πιό εύγλωττο απο εκείνο του Αβελ.

Η Εκκλησία, οι Άγγελοι, ο Αδάμ, οι προορισμένοι: είναι όλοι στον ουρανό (εν επουρανίοις) καθότι επιλεγμένοι απο Αυτόν, αποκτημένοι μέσω Αυτού, νυμφευμένοι μ’αυτόν. Τόσο που ο Παύλος (1 Κορ, 15,44...) τοποθετεί τον πρώτο Αδάμ λόγω Αρχής  πάνω στη Γή, μέ την αποστολή να δώσει στον «τελευταίο Αδάμ» στον «ουράνιο άνθρωπο» το απαφασιστικό και υπερχρονικό έργο της επανενώσεως. Αλλά αυτός ο τελευταίος Αδάμ είναι ήδη εκείνος ο οποίος απο πάντοτε έχυσε το αίμα του, «το Αρνιό που απο την θεμελίωση του κόσμου εσφάγη». (Απ.14,8)σε μία «αιώνια λύτρωση» (εβρ 9,2) και ο οποίος με την θυσία του είναι πιό εύγλωττος απο όλο το αίμα που θυσιάστηκε και εξαπλώθηκε σε όλους τους χρόνους (το αίμα του Αβελ), όπως κρίνονται απο τον Θεό, τον «κριτή όλων».

Συνεχίζεται

Αμέθυστος