Συνέχεια από: Δευτέρα 7 Νοεμβρίου 2016
Προλεγόμενα σε μία φιλοσοφική Χριστολογία
του Xavier Tilliette.
5. Σέλλινγκ.
Ο ίδιος ο Σέλλινγκ όμως, δέν έδειξε κανέναν σεβασμό πρός τον Φίχτε στα μαθήματα 27 και 28 της δικής του Ειδικής φιλοσοφίας τής Αποκαλύψεως, στα οποία σχολιάζει με την σειρά του την εισαγωγή τού κατά Ιωάννην. Και πράγματι η λόγια εξήγησή του, η οποία απαιτεί να είναι συνεπής και γραμματική, επιτίθεται αποφασιστικά στο φιλοσοφικό-θρησκευτικό αμάλγαμα του Φίχτε. Προσπαθεί με όλες του τις δυνάμεις να ελευθερωθεί απο το γράμμα των Γραφών, απο την λαμπρότητα τού κειμένου, με την ταιριαστή και σύμμορφη σημασία. Και σαν συνέπεια αυτή η σημασία, ελευθερωμένη με την βοήθεια τής φιλολογίας, συμφωνεί σχεδόν μαζικά με ένα "σύστημα δυνάμεων" το οποίο μοιάζει εντυπωσιακά στην μεταφυσική του Σέλλινγκ. Οι δύο αντίπαλες μεταφυσικές καταλήγουν σε ένα ανάλογο αποτέλεσμα, δηλαδή στην αλληλοδιείσδυση της φιλοσοφίας και της Αποκαλύψεως. Παρ'όλα αυτά ο Σέλλινγκ είναι υπερήφανος για την υποταγή τής φιλοσοφικής μεταφράσεως στις συμβουλές που προέρχονται απο το κείμενο. Γενικώς αφήνει την πρωτοβουλία στις λέξεις.
Και είναι ακριβώς αυτή η έλλειψη
ευκαμψίας, η άγνοια του ιστορικού στοιχείου (αυτό που ονομάζει θετικό ιστορικό
στοιχείο ο Σέλλινγκ έχει πολύ λίγη σχέση με την συνήθη ιστορία) που αποτελεί το
λάθος του Φίχτε! Ο Λόγος του, συνώνυμος τής νοήσεως, τής σοφίας, τού κόσμου,
είναι η γνώση η οποία εξισώθηκε με την θεία ύπαρξη, η οποία δέν χωρίζεται απο
το Θείο Είναι. Ο Λόγος λοιπόν είναι η εξωτερικότης ή η ύπαρξη του Θεού. Εδώ δέν
υπάρχει τίποτε που να επιτρέπει το πλησίασμα στον Χριστό. Μάλιστα δέ μπορούμε
και χωρίς Αυτόν. Απολύτως, ο καθένας θα μπορούσε να είναι ο ενσαρκωμένος Λόγος.
Αλλά εφόσον δόθηκε μία φορά ο Ιησούς τής Ναζαρέτ, αυτός είναι η "τέλεια
αισθητή αναπαράσταση τής αιωνίου Γνώσεως" και απέκτησε πρώτος την συναίσθηση. Μετά απο αυτόν αυτή χάθηκε τουλάχιστον μέχρι την εμφάνιση της
φιλοσοφίας του Φίχτε. Γι'αυτό αυτός είναι ο μονογενής και ο πρωτογενής Υιός, ο
Μεσάζων. Είναι αλήθεια ότι ο φιλόσοφος φτάνει στο αποτέλεσμα ανεξάρτητα και με
τα δικά του μέσα, με αυστηρότητα. Αλλά επειδή μεγάλωσε στο Χριστιανικό έδαφος,
ούτε αυτός μπορεί να αποκλείσει την διαμεσολάβηση του Χριστου. Εξάλλου, όπως
αναφέραμε ο Σέλλινγκ δέν κατόρθωσε να αποφύγει να φορτώσει τον "εγελιανό
ορθολογισμό" πάνω στο ίδιο όχημα.
Η πολεμική εισάγεται και στον
σχολιασμό, ο οποίος χρησιμοποιεί σαν μοντέλο τις θέσεις τής θετικής φιλοσοφίας.
Θα πρέπει να υποθέσουμε την συμφωνία μας ότι αυτή, στο μέρος που είναι
αφιερωμένο στην Χριστιανική Αποκάλυψη, είναι απο την κορυφή μέχρι τον πάτο μία
Χριστολογία η οποία διαπραγματεύεται τις συνεχόμενες "καταστάσεις"
του Χριστού. Ο σκοπός τής εισαγωγής τού κατά Ιωάννην είναι να εισάγει σ'αυτή,
σαν μία πύλη, και να συλλάβει σε μία ρωγμή της προοπτικής την Χριστολογική
πρόοδο. Έτσι, καθώς οι έννοιες είναι σε γίγνεσθαι, σε ανάπτυξη, δέν πρέπει να
προκαταλάβουμε την σημασία του Λόγου. Ο Σέλλινγκ απορρίπτει το δάνειο τού Φίλωνος σαν την επανάκτηση της Σοφίας της Π.Δ. Το πρόβλημα τής προϋπάρξεως του
Λόγου (δέν υπάρχει αιώνια γένεση) δέν λύνεται απο την τολμηρή αναπαράσταση μίας
προκοσμικής δημιουργικής δυνάμεως. Αυτή η αρχή είναι "όλη δογματική", η καλή μέθοδος συνίσταται στο να ακολουθήσουμε την πρόθεση του Ιωάννη η οποία
παραμένει στην αφαίρεση και αποφεύγει τις συνηθισμένες ονοματολογίες. Και
πράγματι θέλει να κατανοήσει το πρόσωπο τού Χριστού "αρχίζοντας απο το
ξεκίνημα", απο την Αρχή. Ο Λόγος τότε είναι το υποκείμενο εν λόγω, το
αόριστο υποκείμενο, όπως στα εβραϊκά dabar (λέξη), ο όρος και
το πράγμα ή ha-shen, το όνομα για να προσδιορίσει τον Ιεχωβά.
Η συνέχεια, πολύ πιό λεπτομερής,
φαίνεται να δείχνει την αρχή ενός νέου μαθήματος το οποίο προαναγγέλθηκε απο τα
προηγούμενα. Αυτό το αόριστο υποκείμενο, όπως και τα ομώνυμά του, η ζωή και το
φώς, θα ολοκληρωθεί βαθμιαίως στην διάρκεια αυτής της εκθέσεως των επόμενων
αποκαλύψεων ή των επινοήσεων τού προσώπου του Χριστού. Η αρχή είναι μία
υπερβατική Θεογονία. Στην αξεδιάλυτη ζωή τής Τριάδος οι Δυνάμεια τού είναι και
τού γίγνεσθαι-οι οποίες θα είναι τα Θεία πρόσωπα στην εποχή τής δημιουργικής
πράξης-είναι ακόμη αδιάκριτες, χωρίς ανάπτυξη, εσωστρεφείς. Ο Σέλλινγκ είναι
μονταλιστής (τροπιστής). Η δημιουργία είναι το κατόρθωμα τής εξωτερικεύσεως των
Τριαδικών Δυνάμεων. Ο Λόγος ή ο Υιός στην πρωτογενή κατάσταση ανήκει λοιπόν στο
περιάναμα των Δυνάμεων που είναι η αστραπή τού actus Purissimus, της καθαρής ενέργειας! Αυτός είναι συγχρόνως η υπόσταση ή ο πρώτος της
Θεότητος, η καθαρή ύπαρξη, το ξεκίνημα της καταγωγικής υπάρξεως του Θεού.
Εν αρχή ήν: Ο παρατατικός παραπέμπει
σε ένα απόλυτο ξεκίνημα το οποίο αντιφάσκει τον αρειανισμό για τον οποίο υπήρξε
ένας χρόνος κατά τον οποίο ο Υιός δέν ήταν. Επιβεβαιώνει την προΰπαρξη. Αλλά
αυτός ήταν καθαρότατη ενέργεια, καθαρό αμνήμων είναι και δέν ήταν προσωπικότης.
Και ο Λόγος ήν πρός τον Θεόν: υποθέτει
μία πρόοδο. Και πράγματι ο Λόγος είναι σαν να λύνεται απο καθαρή ενέργεια, να
υποστατικοποιείται, να δυναμοποιείται. Η στιγμή αναλύεται σε δύο κινήσεις : το
Υποκείμενο, δίπλα στον Θεό στην θεϊκή αναπαράσταση, ακόμη ιδεατά, και το
Υποκείμενο πραγματικώς αποσπασμένο στην Δημιουργία, σαν Δημιουργική δύναμις.
Και Θεός ήν ο Λόγος : Το στοίχημα να
πάρουμε κάθε μέλος της φράσεως λογικά και λέξη πρός λέξη, να προσδιορίσουμε
λοιπόν έναν προορισμό σε κάθε μία απο αυτές, αποκαλύπτοντας κάθε φορά μία
αλυσσίδα ξεχωριστών στιγμών, μάς υποχρεώνει να επαναφέρουμε την πρόταση στο
τέλος τής δημιουργίας όταν ο Λόγος γίνεται κύριος του Είναι όπως ο Πατήρ, Θεός
εκ συμμετοχής, Θεός χωρίς άρθρο, καθώς ο Θεός ανήκει στον Πατέρα. Ο ιδιοφυής
εξηγητής ευθυγραμμίζεται μ'αυτή την εξήγηση αφού έχει ανακαλέσει μία άλλη
υπόθεση η οποία έχει όλον τον αέρα μίας προσωπικής ανανέωσης. Προτείνει δηλαδή
μία στίξη ασυνήθιστη et Deus erat. verbum hoc. Αυτή ξαναπροτάθηκε αργότερα, χωρίς κάποια επήρρεια τού Σέλλινγκ, απο έναν ανώνυμο Άγγλο. Αλλά η πρωτοτυπία τού Σέλλινγκ συνίσταται
ιδιαιτέρως στην μετάφραση. Και ο Θεός ήν με και ο Θεός υπήρχε (namque et Deus existebat), για να αντιπαρατεθεί με κάποιο τρόπο στην υπεροχή τού εν αρχή ήν ο λόγος.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου