Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ -Ο ΝΕΟΘΩΜΙΣΜΟΣ (2)

Συνέχεια από: Δευτέρα 22 Οκτωβρίου 2018

Προλεγόμενα σε μία φιλοσοφική Χριστολογία.

Του Xavier Tilliette.

[Ενα πανόραμα του δρόμου που διήνυσε η αίρεση, από τόν νεοθωμισμό, μέχρι την ολοκλήρωσή της στα χέρια του Ζηζιούλα].

         

 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ.         

 ΕΡΙΣΤΙΚΗ-Ο ΝΕΟΘΩΜΙΣΜΟΣ.

          [Τί έγινε ο Χριστός στην Δυτική Χριστιανοσύνη, αφήνοντας τήν θέση του στο Άγιο Πνεύμα;].         

 2. Η "καταγγελία" τής Χριστιανικής φιλοσοφίας.

         

 Η συζήτηση του 1930 είχε σαν αποτέλεσμα να επαναφέρει στην κυκλοφορία την ξεθωριασμένη ιδέα της Χριστιανικής φιλοσοφίας. Παίρνοντας αφορμή απο μία πρόκληση, προχώρησε εν μέσω παρεξηγήσεων, παλινωδιών και ανταπαντήσεων. Αλλά εν τέλει συσκότισε το κεντρικό θέμα, εκείνο δηλαδή τής σχέσεως τού Χριστιανισμού με την φιλοσοφία, την ικανότητα του Χριστιανισμού να εμπνεύσει την φιλοσοφία, να την εξελίξει. Και να μήν είναι μόνον το ξεκίνημα και η καταγωγή μιάς φιλοσοφίας-του Αυγουστίνου και του σχολαστικισμού που γέννησε-αλλά να διεισδύσει και να ανανεώσει την φιλοσοφική εργασία σαν νά είναι η ραχοκοκκαλιά της σκέψης. Αυτό το πρόβλημα ή αυτή η πλευρά τού προβλήματος έμεινε στην σκιά. Οι πόλοι της συζητήσεως γύρισαν γύρω απο μία άλλη πλευρά:σε ποιό μέτρο η φιλοσοφία μπορεί να ανεχθεί το δόγμα και το Χριστιανικό μήνυμα παραμένοντας η ίδια, διατηρώντας την καθαρότητά της απο κάθε ομολογιακό δεσμό; Αυτές οι ανησυχίες τιμούσαν τους συγγραφείς αλλά διέτρεχαν τον κίνδυνο να μεταφράσουν έναν "αγνωσίας έλεγχο" (ignoratio elench;) εάν η Χριστιανική φιλοσοφία δέν ήταν παρά μόνον ένα είδος τού φιλοσοφικού γένους. Η αμηχανία του Ζιλσόν, οι δισταγμοί του ιδίου του Μπλοντέλ, πρόδιδαν μία αδιαθεσία που προερχόταν μάλλον απο ένα κακώς τοποθετημένο πρόβλημα.

          Είχε τοποθετηθεί λάθος, διότι, εκτός τής περιπτώσεως του Μπλοντέλ, δέν το ζητούσε η νόηση και η φιλοσοφία ζούσε ήδη σε καθεστώς αυτάρκειας. Επομένως η αυθεντική Χριστιανική φιλοσοφία προήλθε απο τον Χριστιανισμό ή υπάρχει φιλοσοφία εκτός του Χριστιανισμού, όπως ισχυρίσθηκαν ο Χάιντεγκερ και ο Γιάσπερς; Φιλόσοφοι όμως όπως οGabriel Marcel δέχθηκαν την βοήθεια της Θεολογίας για να δημιουργήσουν τις έννοιες κλειδιά του συστήματος τους: η αγιότης, η χάρις, η πίστη, η παρουσία, η ελπίδα κ.τ.λ.

          Καθαροί φιλόσοφοι όπως ο Λάιμπνιτς άρχιζαν σαν φιλόσοφοι και τελείωναν σαν Θεολόγοι. Ο Τεγιαρ ντε Σαρντέν έφτασε να πεί ότι ο Χριστός των Θεολόγων είναι ο Θεός των φιλοσόφων.

          Σ'αυτή την κατάσταση ο Λυμπά (Lubac) ανακαλύπτει σε μία μοναστική Μεσαιωνική αλληλογραφία την παράξενη έκφραση Philosophia Christus, η οποία δέν αναφέρεται ακριβώς στην Χριστιανική φιλοσοφία. Το νόημα τής εκφράσεως βρίσκεται αναμφίβολα στον Χριστό. Η δική μας φιλοσοφία είναι ο Χριστός, δέν έχουμε άλλη φιλοσοφία απο τον Χριστό. Σχεδόν ακούγεται στο βάθος το κήρυγμα του Σταυρού του Απ. Παύλου. Αυτή ακριβώς η έκφραση επανέφερε, στις συνειδήσεις του Μεσαίωνος, στην Χριστιανική τους φιλοσοφία, την ριζικότητα των αρχών τού Χριστιανισμού. Στο γράμμα της λοιπόν σ'έναν θρησκευόμενο, η Σιμόν Βέϊλ, προϋποθέτει ότι η "δική μας φιλοσοφία", σχεδιάζει άμεσα  τον Χριστό. Μας επαναφέρει στην ανακαίνιση των χρόνων, όταν για την νέα πίστη ο Χριστός κατείχε την θέση της φιλοσοφίας.

         
 Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ.

          
 Ομως σ'αυτή την πρώτη πίστη το ρήγμα ξεσπάει αμέσως απο τις επιστολές ακόμη του Απ. Παύλου, και εδραιώνει μία παράδοση, παράλληλη με την ιδιοποίηση της ελληνικής σκέψης (που γέννησε την Δύση), εκείνη των αποκλειστικά θρησκευτικών στοχαστών, οι οποίοι συμβολικά αναφέρονται απο τόν Lev  Chestov στο δίλημμα "Αθήνα ή Ιερουσαλήμ;". Ο Λόγος του Παύλου εν προκειμένω θα αντηχεί μέχρι το τέλος των αιώνων:

          "Ο Λόγος γάρ ο του σταυρού τοις μέν απολλυμένοις μωρία εστί, τοίς δέ σωζομένοις ημίν δύναμις Θεού, έστι, γέγραπται γάρ: απολώ την σοφίαν των σοφών, και την σύνεσιν των συνετών αθετήσω, που σοφός; που γραμματεύς; που συζητητής του αιώνος τούτου; ουχί εμώρανεν ο Θεός την σοφίαν του κόσμου τούτου; Επειδή γάρ εν τη σοφία του Θεού, ούκ έγνω ο κόσμος διά της σοφίας τον Θεόν, ευδόκησεν ο Θεός διά της μωρίας τού κηρύγματος σώσαι τους πιστεύοντας επειδή και Ιουδαίοι σημείον αιτούσι και Έλληνες σοφίαν ζητούσιν, ημείς δέ κηρύττομεν Χριστόν εσταυρωμένον. (1 Κορ 18-23).

          Είναι το πιό εύγλωττο κείμενο, αλλά δέν είναι απομονωμένο. Οι συμβουλές στον Τιμόθεο, στον Τίτο....προσβάλλουν τα περιττά παραμύθια και τις ψευδείς συζητήσεις της φιλοσοφίας. Στους μαθητές διδάσκει την αμφιβολία στους λόγους της ψευδούς επιστήμης. Η φιλοσοφία, η οποία είναι ο Χριστός λοιπόν, σημαίνει πρώτα απ'όλα πώς ο Χριστός δέν είναι η φιλοσοφία.Η διεκδίκηση τους Χριστού σαν "η φιλοσοφία μας", ή η βάρβαρος φιλοσοφία, μοιάζει να είναι μία πρόκληση απέναντι στην ειδωλολατρία. Απο την στιγμή που στον Χριστό συμπεριλαμβάνονται όλοι οι θησαυροί της σοφίας και της επιστήμης, γιατί να τους ψάξουμε αλλού; Η προσευχή, η θεωρία, έχουν την θέση της φιλοσοφίας ή ακόμη καί της Θεολογίας. Είναι μία σταθερή γραμμή αυτή στην Χριστιανική σκέψη η οποία κορυφώνεται στο παράδοξο του Ντοστογιέφσκι. Εάν υπάρχει διαμάχη ανάμεσα στον Χριστό και στην αλήθεια, τότε προτιμώ να είμαι με το μέρος του Χριστού και όχι της αλήθειας. Μία απίθανη υπόθεση, που θα μπορούσε να γκρεμίσει κάθε ιδέα τής Χριστιανικής φιλοσοφίας, εάν ο Ντοστογιέφσκι δέν εννούσε σαν αλήθεια, το "κρυστάλλινο παλάτι" της οργανωτικής διάνοιας.

          Κανένας δέν εξώθησε τόσο μακρυά αυτό το παράδοξο, όσο ο Lev Chestov, προφήτης του παραλόγου, ο οποίος διασώζει μόνον τον Πασκάλ, διότι αντιστάθηκε στην δόξα της διάνοιας και μας έδωσε τις "Σκέψεις" του.

Συνεχίζεται.

Αμέθυστος.