Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής (42)

Μέρος β’

Η βελτίωση του ανθρώπου

Επιτυχία

Ο Θεός θέλει να είσαι πλούσιος, εσύ γιατί δεν είσαι;

Από το 1968, από την εποχή δηλαδή των αναταραχών και διαδηλώσεων των φοιτητών μιας δυτικής αντί-κουλτούρας, την εποχή των προβλέψεων περί «τέλους της ανάπτυξης» και μιας οικολογικής κίνησης που γινόταν πολιτικά όλο και πιο επιτυχημένη, ο μεταπολεμικός καπιταλισμός είχε καταλήξει σε μεγάλες αντιφάσεις.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, οι συντηρητικοί είχαν αρχίσει να αναθεματίζουν τον υλισμό, στο όνομα του α-υλισμού χρησιμοποιώντας πολλαπλές αναφορές στην κβαντική φυσική και την θεωρία της πληροφορίας. Ο σκοπός τους όμως ήταν εντελώς διαφορετικός από αυτόν της αριστεράς.

Το κατεστημένο είχε τρομοκρατηθεί από το γεγονός ότι το κίνημα διαμαρτυρίας της δεκαετίας του ’60 είχε καταφέρει να διεισδύσει στα συστήματα εξουσίας. Είκοσι χρόνια αργότερα, πολλοί από αυτούς άλλαξαν πλευρά και βρήκαν στο «Wired» μια νέα πλατφόρμα. Από εκείνη την στιγμή, οι νέες ιδεολογίες των τεχνολογιών της πληροφορίας μόλυναν σαν ιός υπολογιστών, τους κωδικούς της αντικαθεστωτικής διάθεσης. Από τις νέες ιδεολογίες προέκυψαν μέσα σε λίγα χρόνια η «New Economy» και ο «νεοφιλελευθερισμός».

Ο πολύ συντηρητικός Αμερικανός επιχειρηματίας George Gilder, ένας από τους συμβούλους τού Αμερικανού προέδρου, και ο οποίος του υπέδειξε και το βιβλίο «Οικονομία του πνεύματος» (για το οποίο είχε γράψει τον πρόλογο), έκανε μια ομιλία στο Βατικανό, ακριβώς δέκα χρόνια μετά την ομιλία του Reagan  στην καρδιά του κομμουνισμού.

Η ψηφιακή επανάσταση είχε στο μεταξύ προχωρήσει με ιλιγγιώδη ρυθμό, και όχι μόνο αυτό: το ίντερνετ είχε μετατρέψει τα τείχη σε δίκτυα. Ο Gilder είχε ονομάσει την ομιλία του «η ψυχή του πυριτίου», και ήταν ένα κήρυγμα για μιά νέα οικονομία του πνεύματος. «Δεν υπάρχει πια τίποτα σκληρό ή φυσικά προσδιορισμένο στην σημερινή θεωρία περί του ατόμου», αναφώνησε. «Η ρίζα κάθε οικονομικής αλλαγής στην εποχή μας, είναι η υπέρβαση της υλικής ουσίας.²³²»

Ο Gilder επιτέθηκε ειρωνικά κατά των «φόβων» των νέων κοινωνικών κινημάτων, «περί μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, πεπερασμένων πόρων και τέλους της ανάπτυξης». Όποιος μιλά έτσι ιεροποιεί την σάρκα και την ύλη, και παραγνωρίζει το νέο μήνυμα της επιστήμης και το παλιό τής θρησκείας: «ο κόσμος δεν είναι σκλαβωμένος, ο άνθρωπος δεν έχει τέλος και το ανθρώπινο πνεύμα δεν είναι εγκλωβισμένο στο κεφάλι.»233

Ότι ίσχυε για την παγκοσμιοποίηση, ίσχυε τώρα για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά.

Το κοινό στο οποίο απευθυνόταν, προφανώς δεν είχε αντιληφθεί, πως το άυλο, η ίδια η ψυχή, θα μετατρεπόταν σε αγορά. Ο Gilder, τότε πρωτοπόρος τής νέας οικονομίας με μεγάλη επιρροή, και συχνός αρθρογράφος στο «Wired», δεν άφησε καμιά αμφιβολία, πως η «μοίρα» σε αυτόν τον νέο, χωρίς σύνορα κόσμο, είναι αυτό που ο άνθρωπος κάνει από την ζωή του. Ούτε τα υλικά σύνορα, ούτε τα απρόβλεπτα γεγονότα μπορούν να τον αναχαιτίσουν, ή να τον αθωώσουν αν κάτι δεν πάει καλά.

Αυτό που ακολούθησε ήταν ένα πείραμα σε πραγματικό χρόνο, συγκρίσιμο μόνο με το κατεστραμμένο σοσιαλιστικό εργαστήριο: η επιστροφή τής μαγικής σκέψης στον κόσμο του 21^ου αιώνα, με την βοήθεια της επιστήμης.

Ο Reagan δεν είχε μιλήσει για ψυγεία τα οποία μπορούσε να παραγγείλει κανείς από το διάστημα, και τα οποία δια μέσου της φαντασίας μας και μόνο θα βρίσκονταν στις κουζίνες μας (όπως κατά την κρίση ακινήτων, όταν είχαν κτιστεί ολόκληρα σπίτια μόνο με την καθαρή φαντασία), αλλά ήταν σαφές ποιος φταίει εάν δεν βρίσκονται στην κουζίνα: εγώ ο ίδιος.

Το 1998, την Πέμπτη επέτειο του αμερικάνικου περιοδικού Wired, που σαν κανένα άλλο, συνδέει την αύρα τής αντί-κουλτούρας με την New Economy, o Gilder είχε κηρύξει το τέλος της «τυραννίας της ύλης». Η συντακτική επιτροπή τον σιγόνταρε με τον τίτλο «Η κατάσταση του πλανήτη», ένα σαφές υπονοούμενο στις απαισιόδοξες αναφορές του «Club of Rome»:

«Σε αυτό το σύστημα οικονομίας, η ικανότητα μας για παραγωγή πλούτου, δεν περιορίζεται πια από φυσικά όρια, αλλά μόνο από την ικανότητα μας για ανάπτυξη νέων ιδεών, με άλλα λόγια: είναι απεριόριστη.²³⁴»

Ο δημοσιογράφος Kevin Kelly, που αρχικά ήταν χίππυ, και προήλθε από το κίνημα «Whole Earth» πριν γίνει αρχισυντάκτης του Wired, προφήτευε την ίδια εποχή, πως «ο κατασκευασμένος κόσμος» θα διαποτιστεί από την δύναμη του «παγκόσμιου πνεύματος».

Η κυριαρχία του πνεύματος πάνω στην ύλη δεν είναι βεβαίως νέα. Είναι το δόγμα της βιομηχανίας της διαφήμισης, η οποία έχει τελειοποιήσει την χειραγώγηση της ψυχής κατά την διάρκεια ενός ολόκληρου αιώνα. Η μέθοδος αυτή τώρα έχει γίνει επιχειρηματικό μοντέλο, όχι μόνο για τους cyber προφήτες, αλλά και για τον πωλητή μεταχειρισμένων αυτοκινήτων στη γειτονιά μας.

Στο ύψιστης επιρροής βιβλίο τής εποχής αυτής «Νέοι κανόνες για την New Economy», ο Kelly έγραψε, πως οι αρχές που κυριαρχούν στον κόσμο τού λογισμικού, των μέσων και υπηρεσιών, «θα κυριαρχήσουν σύντομα και στον κόσμο του Hardware, - στον κόσμο της πραγματικότητας, των ατόμων, των αντικειμένων, του ατσαλιού και πετρελαίου, και της σκληρής δουλειάς με τον ιδρώτα του προσώπου.²³⁵»

Μια ηθική, η οποία καθιστά το άτομο υπεύθυνο για την επιτυχία ή αποτυχία του, υπήρχε ανέκαθεν. Όποιος έχει επιτυχία, την έχει γιατί, όπως λέει το «The Secret», έχει προσελκύσει την επιτυχία αυτή. Όπως ακριβώς γίνεται με ένα φίλο ή φίλη στα κοινωνικά δίκτυα.

Ο Ronald Reagan είχε πει πως, «ένα άτομο μόνο του, με ένα υπολογιστή, έχει στη διάθεση του περισσότερους πόρους απ’ ότι πριν μερικά χρόνια ολόκληρες κυβερνήσεις.» Το «The Secret» και παρόμοια κείμενα το πήραν κυριολεκτικά. Μπορείς να τα έχεις όλα σημαίνει: το ποδήλατό σου, το ψυγείο σου, η τηλεόρασή σου, η εργασία σου και η ψυχή σου έχουν διαλυθεί, και εσύ περιμένεις να σε καλέσουν στην τηλεόραση, επειδή είσαι διαλυμένος και πρέπει να ανανεωθείς.

Το 2006, δυο χρόνια πριν την πτώχευση της Lehman, το «Time Magazine» είχε αποδώσει με ένα τίτλο την αίσθηση της μεγάλης προσμονής: «Θέλει ο Θεός να είσαι πλούσιος;» Η απάντηση ήταν: Θέλει.

Το τι σημαίνει να αμφιβάλλεις για το θέλημα του Θεού, το έμαθε το ίδιο έτος ένας άνδρας ονόματι Mike Gelband, υπεύθυνος του τμήματος ακινήτων της Lehman. Κατά την ετήσια αναφορά του είχε πει πως «πρέπει να ξανασκεφτούμε το επιχειρηματικό μας μοντέλο»- και τον απέλυσαν.

Συνεχίζεται 
Αμέθυστος

Σημειώσεις

232. George Gilder, ‘The Soul of Silicon’.

233. George Gilder, ‘The Soul of Silicon’.

234. George Gilder, ‘Happy Birthday Wired’.

235. Kevin Kelly, New Rules for the New Economy: 10 Radical Strategies for a Connected World, σ. 2.