Το Σχίσμα των Ρώσων υπό το φως της ιεροκανονικής Παράδοσης της Εκκλησίας και της σκέψης του οσίου Πορφυρίου

                                                                                                        

Tου Κώστα Νούση, Φιλολόγου - Θεολόγου M.Th. 

Με ιερή αγανάκτηση και μόνο μπορεί κανείς να παρακολουθήσει το τελευταίο διάστημα το καινοφανές ρωσικό σχίσμα στην Εκκλησία, το μεγαλύτερο από την εποχή του μεγάλου Σχίσματος του 1054. Βλέπουμε τραγελαφικά φαινόμενα και ειδικότερα τον αγώνα δρόμου στον οποίο έχει αποδυθεί η Εκκλησία της Μόσχας, προκειμένου να αποτρέψει την αναγνώριση της νέας αυτοκέφαλης Εκκλησίας των Ουκρανών. Είναι κυριολεκτικά να τρελαίνεσαι, βλέποντας πρεσβυγενή Πατριαρχεία και νεότερες Εκκλησίες να συμπεριφέρονται λες και μόλις ανακάλυψαν την πυρίτιδα,[1] εν προκειμένω την (υποτιθέμενη) ελευθερία της γνώμης εν μέσω μιας συνομοσπονδίας ισότιμων Επισκοπών… 

Η παγκοσμιοποίηση και ο εθνικισμός φαίνεται ότι αλλοιώνουν επικίνδυνα την παράδοση της Ορθοδοξίας και συνακόλουθα τη μαρτυρία της προς τον έξω κόσμο, σε σημείο ίσως να παραχαράσσεται έντονα και η ίδια η ταυτότητά της, μετατρεπόμενη σε ένα σύλλογο Εκκλησιών προτεσταντικού τύπου. Η επανάγνωση της Κανονικής παράδοσης μέσα από τα μάτια της μετανεωτερικότητας φαίνεται πως προκαλεί κρίση αυτογνωσίας της σύνολης Ορθοδοξίας, η οποία φαντάζει να διστάζει να αποτρέψει και να καταγγείλει το εσωτερικό σχίσμα των Ρώσων για πολλούς και διάφορους λόγους (γιατί όχι και οικονομικούς; Όλοι εξάπαντος γνωρίζουμε τη διπλωματική και οικονομική επιρροή των Σλάβων αδελφών μας…). 

Και ας πούμε ότι οι Ρώσοι «έχουν ξεφύγει» εδώ και καιρό. Η Ορθοδοξία για αυτούς αποτελούσε ανέκαθεν στοιχείο μάλλον εθνικής παρά πνευματικής ταυτότητας. Στόχος τους, με βάση και τη θεωρία τους περί Τρίτης Ρώμης, ήταν και είναι η κατάληψη του πρώτου θρόνου που κατέχει η Κωνσταντινούπολη. Εκείνο που στέκεται εξοργιστικό έως ακατανόητο είναι το πώς σέρνονται πίσω της τόσα πρεσβυγενή Πατριαρχεία. Αν εξαιρέσουμε την πιθανότητα «οικονομικής υποστήριξης», τότε να φανταστούμε ότι κίνητρό τους είναι η ανατροπή της πρωτοκαθεδρίας του Φαναρίου με απώτερο σκοπό την κατάληψή της υπό των ιδίων; 

Πριν αναφερθώ στον όσιο Πορφύριο, θα ήθελα να κάνω μερικές επισημάνσεις βάσει της αρχέγονης Παράδοσης της Εκκλησίας μας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν είναι ένας σύλλογος σωματειακός στον οποίο ο πρόεδρος της εκάστοτε Συνόδου αποτελεί απλά και μόνον ένα συντονιστικό όργανο. Αυτό, δυστυχώς, ευρέως διαδίδεται σήμερα, αλλά δεν είναι έτσι τα πράγματα. Ο πρόεδρος των Συνόδων είναι πρώτος μεταξύ ίσων μεν, ωστόσο αποτελεί τη χαρισματική κεφαλή, η οποία δεν πράττει τίποτε άνευ των υπολοίπων Επισκόπων , αλλά και οι τελευταίοι τη σέβονται και δεν κάνουν τίποτε χωρίς τον Πρώτο εξ αυτών. Το ίδιο ισχύει και με την Πρωτόθρονη Εκκλησία της Πόλης, η οποία δεν έλαβε αυθαίρετα και από μόνη της αυτήν τη θέση. Την έχει ήδη από την Τέταρτη Οικουμενική Σύνοδο. Και τώρα έρχονται τα πόδια να χτυπήσουν το κεφάλι, αρχής γενομένης από μια Εκκλησία «θυγατέρα» της Εκκλησίας της Νέας Ρώμης! Μια Εκκλησία (των Ρώσων) που «γέννησε» η Κωνσταντινούπολη! Και τη «σιγοντάρουν» και πρεσβυγενή Πατριαρχεία! Αν αυτό δεν λέγεται και δεν είναι ασέβεια προς την Κανονική Παράδοση και την ίδια την Πρωτόθρονη Εκκλησία, τότε πώς θα το χαρακτηρίζαμε; Να υπογραμμίσω εδώ για όσους δεν το έχουν προσέξει, ότι δηλαδή οι Ρώσοι στα κείμενά τους εδώ και καιρό έχουν πάψει να αναφέρονται σε Οικουμενικό Πατριαρχείο και το χαρακτηρίζουν απλά σαν Εκκλησία Κων/πολης. 

Πάμε τώρα και σε κάτι άλλο εξ επόψεως εκκλησιαστικού Δικαίου. Την Αυτοκεφαλία τη χορηγεί η μητέρα Εκκλησία και όχι Οικουμενική Σύνοδος (εξαιρείται η περίπτωση της Εκκλησίας της Κύπρου). Αυτό φάνηκε από τις πρόσφατες χορηγήσεις Αυτοκεφαλίας, αρχής γενομένης από αυτήν στην Εκκλησία της Ρωσίας (16ος αι.) και δώθε (π.χ. στην Ελλαδική Εκκλησία, 19ος αι.) τις οποίες εκχώρησε ως Κανονικό του προνόμιο το Οικουμενικό Πατριαρχείο και αποδέχτηκαν οι άλλες Τοπικές Εκκλησίες ανά τον κόσμο απλά με την ανακοίνωση σε αυτές του εν λόγω γεγονότος, χωρίς φυσικά τη σύγκληση καμιάς Οικουμενικής ή Πανορθόδοξης Συνόδου. Τώρα κάποιοι άρχισαν να το (συ)ζητούν και αυτό, ενώ ταυτόχρονα το θέμα της Ουκρανικής Αυτοκεφαλίας παραπέμπεται στις εσωτερικές Συνόδους των Τοπικών Εκκλησιών (βλ. και την Ελλαδική Εκκλησία, η οποία έκανε και την «αρχή του κακού» αυτού!), προκειμένου να αποφασίσουν για το αυτονόητο δικαίωμα της Κων/πολης να εκχωρεί Αυτοκεφαλία εντός των Κανονικών εδαφών της (όπερ ισχύει με την Ουκρανία)! 

Στην πρόσφατη Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Κρήτης (2016) μάλιστα, συναποφασίστηκε σε περιπτώσεις προβληματικής παραχώρησης καθεστώτος Αυτονομίας από ξεχωριστές Επισκοπές, το θέμα να παραπέμπεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και αυτό να δίνει τη λύση. Πόσο μάλλον, λοιπόν, το αρμόδιο για τη λύση του Ουκρανικού ήταν το Πατριαρχείο της Κων/πολης, εφόσον ιστορικά και ιεροκανονικά η Μητρόπολη Κιέβου ανήκε στα όρια της Κανονικής δικαιοδοσίας του! Και μιας και αναφερθήκαμε στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο του Κολυμπαρίου, αναφύεται ευλόγως το ερώτημα: γιατί δεν παρέστησαν οι Ρώσοι; Δεν είναι άραγε αυτό κίνηση ανταρσίας και σχισματική συμπεριφορά; Και όμως, οι de facto σχισματικοί εγκαλούν τώρα το Πατριαρχείο μας ότι αναγνώρισε τους σχισματικούς εν Ουκρανία! 

Και ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για τους «σχισματικούς» Ουκρανούς. Φαίνεται ότι πολλοί Ορθόδοξοι, ενώ αναγνωρίζουν το δικαίωμα του Πατριαρχείου στην ουκρανική αυτοκεφαλία, καθώς και τις ιστορικές αυθαιρεσίες και ιεροκανονικές παραβάσεις των Ρώσων επί της επαρχίας Κιέβου, την ίδια ώρα «σκανδαλίζονται» και θεωρούν λαθεμένη και αντικανονική ενέργεια της Κων/πολης το γεγονός ότι στη νέα Αυτοκέφαλη Εκκλησία ανεγνώρισε και συμπεριέλαβε «σχισματικούς» (υπό τον Φιλάρετο και όχι μόνο). Και ευλόγως αναρωτιέται κάποιος: ο στόχος της Εκκλησίας είναι θεραπευτικός ή δικαιικός με βάση το δικανικό και κοσμικό πνεύμα (που και αυτό ακόμη εν πολλοίς είναι φιλάνθρωπο); Οι «σχισματικοί» αυτοί δεν είναι ορθόδοξοι χριστιανοί; Και από τη στιγμή που ζητούν την κοινωνία με τη Μητέρα Εκκλησία τους (το Φανάρι), δικαιούμαστε να τους το αρνηθούμε; Δηλαδή, ένα σχίσμα υφίσταται για να καταγγέλλεται αιώνια ή για να θεραπεύεται; Απορία ρητορικού χαρακτήρος… 

Και νομίζω πως είναι η κατάλληλη στιγμή να μπει στη συζήτησή μας ο μέγας Πορφύριος. Πριν από τέσσερα χρόνια, κατά την έκδοση του βιβλίου του υπογράφοντος για τον όσιο (Εκκλησιολογία και Θεολογία οσίου Πορφυρίου, εκδ. Γρηγόρη) αναφέρομαι στο θέμα των Παλαιοημερολογιτών εν Ελλάδι. Κατά την έρευνα αποδείχτηκε η διαλλακτικότητα του Οσίου ως προς τον τρόπο συμπεριφοράς και αποδοχής των σχισματικών αυτών αδερφών μας. Μπορούσαν κατ’ αυτόν να γίνονται δεκτοί εκκλησιαστικώς ακόμη και άνευ του μυστηρίου του Χρίσματος (: ο πιο Κανονικός δρόμος). Πόσο μάλλον εδώ που έχουμε επίσημη ένταξή τους στην Εκκλησία από την Πρωτόθρονη Εκκλησία! Στεκόμαστε συχνά πυκνά, σαν τον μεγάλο αδερφό της παραβολής του Ασώτου, πικραμένοι – αντί χαίροντες! – με την επιστροφή απολωλότων προβάτων στη Μάνδρα του Χριστού. Στο αμάρτημα αυτό φαίνεται να έχει υποπέσει εν γνώσει η επίσημη Ιεραρχία της Ρωσικής Εκκλησίας, η οποία όχι μόνο προκάλεσε και συντηρεί το ουκρανικό πρόβλημα, αλλά αφενός αρνήθηκε να συμμετάσχει στην επίλυσή του (παρά τις εκκλήσεις της Κων/πολης) και αφετέρου κήρυξε «ακοινώνητους» άπαντες τους ορθοδόξους πιστούς που δεν συμφωνούν με την εξωτερική εκκλησιαστική πολιτική της! Αλλά τι να περιμένει κανείς από μια Εκκλησία που έχει υπουργό – επίσκοπο εξωτερικών! Και ας στοχαστούμε, επιπροσθέτως, ότι οι Ρώσοι, μοναδικοί φταίχτες της ουκρανικής εκκρεμότητας ιστορικά, ζητούν και τα ρέστα από πάνω, επικυρούντες τη λαϊκή ρήση: «κει που μας χρώσταγαν, μας πήραν και το βόδι»…

 Θα επαναλάβω τα αυτονόητα. Το γεγονός και μόνο ότι οι Ουκρανοί ζήτησαν την Αυτοκεφαλία τους από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αυτομάτως και προδήλως δείχνει το ποια είναι η Μητέρα Εκκλησία τους και ιστορικά και νομοκανονικά. Το Φανάρι έβγαλε αρκετές επίσημες ανακοινώσεις και μελέτες, στις οποίες αποδεικνύεται περίτρανα πως ποτέ δεν εκχωρήθηκε το Κίεβο στη διοίκηση της Εκκλησίας της Μόσχας. Ακόμη και η γεωγραφική θέση της Ουκρανίας μαρτυρεί για την επ’ αυτής δικαιοδοσία της Βυζαντινής Εκκλησίας. Ωστόσο, τα ψειρίσματα, τα σκαλίσματα και οι λεκτικές διηθήσεις και ακροβασίες, επί των οποίων προσπαθούν ρώσοι θεολόγοι και ιεράρχες να στηρίξουν την αυθαίρετη κατάληψη (εκ μέρους της Μόσχας) της εκκλησιαστικής επαρχίας του Κιέβου, πείθουν τον καλοπροαίρετο και αντικειμενικό αναγνώστη μάλλον για το αντίθετο: ότι θέλουν με το στανιό να μεταβάλουν το άδικό τους σε δίκαιο. Αλλά με αλχημείες δεν γράφεται ιστορία, πολλώ δε μάλλον εκκλησιαστική… 

Αν, τώρα, από την άλλη κάποιοι κωλύονται βλέποντες την «οικονομία» της Κων/πολης έναντι πρώην σχισματικών αδερφών Ορθοδόξων, τότε ας θυμηθούν το πνεύμα της αγάπης του Ευαγγελίου και ας πάψουν να σκέφτονται και να φέρονται με υποκρισία. Ας αναλογιστούν την αυθαίρετη απουσία Ρώσων (και ενίων φίλων τους) από την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Κρήτης και τότε θα αντιληφθούν ποιος είναι το πρόβλημα και το σχίσμα στη σύγχρονη Ορθοδοξία και ποιος πρέπει να απολογηθεί σχετικώς. 

Η μετανεωτερικότητα, με τη δυνατότητα πρόσβασης μέσω τεχνολογίας σε όλους και σε όλα, οδηγεί με ταχύτατους ρυθμούς σε μια μετατροπή της απανταχού Ορθόδοξης Εκκλησίας σε σύλλογο – σωματείο ξέχωρων Επισκοπών, τις οποίες θα συνδέει μονάχα ένας αδιόρατος εξωτερικός δεσμός, ξέχωρα, δυστυχώς, από την ενιαία και μυστική εν αυταίς πνοή του ενοποιούντος Πνεύματος. Οι αυθαιρεσίες στις ερμηνείες και τις ενέργειες ενός εκάστου θα είναι το άμεσα και αναπόφευκτα ανακύπτον πρόβλημα, που θα οδηγεί σε αντάρτικα και σχίσματα κατά το δοκούν, όχι όπως παλαιότερα για σοβαρά δογματικά θέματα (βλ. Filioque), αλλά για διοικητικά ζητούμενα, ακόμα και για ψύλλου πήδημα… 

Αυτά τα τελευταία με θλίψη φαίνεται να προείδε και να υπαγόρευσε στον μαθητή του μοναχό Α. ο όσιος Πορφύριος λίγο προτού κοιμηθεί. «Ο καθένας σηκώνει τη δική του παντιέρα», έλεγε. Το κάνουν εν προκειμένω οι Ρώσοι, οι Βούλγαροι, οι Σέρβοι, η Αντιόχεια και δεν ξέρουμε πόσους ακόμη θα περιλάβει ο μέλας αυτός κατάλογος. Όμως ο Άγιος τόνισε ότι «μονάχα μέσα στην Άκτιστη Εκκλησία του Χριστού, ενωμένοι με την Αγία Τριάδα, θα σωθούμε». Οι σχίζοντες και οι ακολουθούντες αυτούς απολεσθήσονται… Όποιος σηκώνει σλαβικά ή έτερα μπαϊράκια και τις δικές του παντιέρες, αυτός απλά οδηγείται στην αυτοκαταστροφή και στη διάλυση εκ των έσω της οικουμενικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. 

Πέρα από τα προαναφερθέντα, εκεί που θα έπρεπε κατά το θείο θέλημα να στοχεύουν οι σύγχρονες Ορθόδοξες Εκκλησίες θα ήταν η επιστροφή στην αρχαία ενότητα (με την επάνοδο της Ρώμης στην κανονικότητα) και όχι στην αμφισβήτηση του πρωτείου της Νέας Ρώμης και σε μια μετανεωτερικής έμπνευσης και χαρακτήρος επαναδιάταξη του αρχαίου και εν Πνεύματι καθιερωμένου Συνοδικού συστήματος. Η Κων/πολη απέδειξε ότι και το οικουμενικό πνεύμα διατηρεί και τον εθνικισμό καταπολεμά με νηφαλιότητα και όχι με ιστορικές εμμονές – αλλιώς δεν θα εκχωρούσε σε καμιά Εκκλησία καθεστώς Αυτοκεφαλίας. Οι Ρώσοι καθίστανται απλά αστείοι, όταν επιστρέφουν στο Φανάρι τα δικά τους αμαρτήματα περί εθνοφυλετισμού – γιατί άραγε δεν χαίρονται που οι Ουκρανοί αδερφοί τους απέκτησαν κρατική αυτονομία και θέλουν ντε και καλά να τους έχουν υπό την εκκλησιαστική τους ηγεσία (την αυθαίρετη, ως προαπεδείχθη); Τελικά, ποιος είναι αυτός που έχει εθνοφυλετικά κίνητρα και κριτήρια στη δρομολόγηση και ταύτιση της εκκλησιαστικής με την κοσμική πολιτική; Η απάντηση – για τον γράφοντα τουλάχιστον – είναι προφανής… 

Θα κλείσω με μια ρήση εν Πνεύματι που δόθηκε άνωθεν, ως καταγράφεται από τον μαθητή του π. Εφραίμ της Αριζόνας, στον μακαριστό γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή (+1959): «η Εκκλησία μου είναι στην Κων/πολη». Την «πληροφορία» αυτήν πήρε ο όσιος γέροντας τότε που δεν ήξερε αν θα έπρεπε να ακολουθήσει εκκλησιαστικά τους εν Αγίω Όρει ζηλωτές ή τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Θεωρώ ότι το ίδιο θα λάμβανε και σήμερα ως «πληροφορία» όποιος ρωτούσε, ευρισκόμενος στο δίλημμα Φανάρι ή Μόσχα. Είναι κρίμα που και «ρωμηοί» Ορθόδοξοι (και δη και Επίσκοποι) βάλλουν κατά της Μητρός Εκκλησία, συντασσόμενοι με τον πανσλαβισμό των Ρώσων, εκόντες, άκοντες, εν γνώσει ή αγνοία, παίζοντας εντούτοις ουσιαστικά το παιχνίδι των τελευταίων. Διότι και η εκκλησιαστική ιστορία και τα κείμενα και η σύγχρονη εξέλιξη του θέματος προσμαρτυρούν περί των δικαίων και της αποκλειστικής αρμοδιότητας της Κων/πολης στην επίλυση του Ουκρανικού ζητήματος. Τα περισσά εκ του πονηρού εστί. 

Δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να αισθάνεται ενοχές όποιος συντάσσεται με τις ενέργειες του Οικουμενικού Θρόνου. Ενός «θρόνου» τιμής και πρωτιάς διακονίας και όχι καταδυνάστευσης, τον οποίο από καιρό αμφισβητούν και εποφθαλμιούν πολλοί, αλλά χωρίς κανέναν σοβαρό διοικητικό ή δογματικό λόγο. Τουναντίον, αποτελεί στάση υπακοής, γνώσης, ευθύνης, σεβασμού και πίστης απέναντι τόσο στην Παράδοση, όσο και στο μέλλον της παγκόσμιας Ορθοδοξίας. Τέλος, ως προς το ποιος έχει πιότερο δίκιο, αναμνησθώμεν τους Παπικούς που πρώτοι κατέθεσαν τον εις βάρος ημών των Ορθοδόξων αφορισμό τους στην Αγια Σοφιά τον 11ο αι. 

Το Φανάρι τη στιγμή που μιλάμε συνεχίζει να μνημονεύει τους Ρώσους αδελφούς (τους πρωτεργάτες και μονομερώς ασκούντες το σημερινό Σχίσμα) τους οποίους το ίδιο κάποτε «γέννησε» εκκλησιαστικά (15ος αι.), επιδεικνύοντας διαχρονικά μητρική υπομονή, ανοχή και αγάπη. Το να είσαι Ορθόδοξος δεν αποδείχνεται μοναχά από την παραμονή στη λεκτική δογματική ακρίβεια. Πρέπει εξάπαντος να συνοδεύεται από την αγάπη και την ενότητα. Και σε αυτές τις εξετάσεις εμείς οι Ορθόδοξοι του 21ου αι. φαίνεται για την ώρα να αποτυγχάνουμε… [1]
https://orthodoxia.info/news/ 
religiousnet

ΣΧΟΛΙΟ: Ανούσιο καί σκόπιμο, "πληρωμένο" όπως λέγεται, άρθρο. Ανούσια καί πονηρή η χρησιμοποίηση τού Αγίου Πορφυρίου σάν άσσου στό μανίκι μας. Η άκτιστη εκκλησία είναι τό Φανάρι ανούσιε; Διαλύεται η ορθοδοξία προκειμένου νά προσαρμοστεί στήν αλλαγή τού ιστορικού πλαισίου καί στό νέο πολιτισμικό παράδειγμα καί μιλάς ανούσιε γιά αναλλοίωτο φανάρι; Ο,τι γνωρίζει σήμερα η μεταπατερική θεολογία οφείλεται στούς Ρώσους καί φτύνεις αυτούς πού σέ ταίζουν; Φυσικά βρίσκεις πάτημα στούς απερίσκεπτους ζηλωτές αλλά δέν καταλαβαίνεις ότι δέν πατάς πλέον στό θεμέλιο τής Εκκλησίας τού Κυρίου αλλά στόν μετεωρισμό τού ΠΣΕματος; Δυστυχώς περνάει καί η εκκλησιαστική ιστορία από τήν Ρεπούσιο λίθο.

Αμέθυστος