ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΟΥ ΑΘΕΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ (8) –Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Συνέχεια από Δευτέρα 4 Μαρτίου 2019

HENRI DE LUBAC
Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ 

Μπορεί να υπάρξει λοιπόν παραδόξως ένας Χριστιανός Προμηθέας. Σε ποιο μέτρο και σε ποιες συνθήκες, θα προσπαθήσουμε να το διευκρινίσουμε όσο είναι δυνατόν. Πριν απ’ όλα όμως πρέπει να αναρωτηθούμε: ο δικός μας μοντέρνος Προμηθέας είναι Χριστιανός; [Εδώ εμπίπτουν όλες οι προσπάθειες εκσυγχρονισμού του Οικουμενισμού]. Δυστυχώς - Συνολικά σκεπτόμαστε πως δεν είναι. Οι στοχασμοί που προηγήθηκαν, εάν έχουν κάποιαν αξία απέναντι σε κάποιες αδόκιμες κριτικές, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τον αληθινό Χριστιανισμό του νέου αυτού Χριστιανού.

Ένας μυστηριώδης νόμος, τον οποίον τείνουμε να κατανοήσουμε σαν μοιραίο, επαληθεύεται για μιαν ακόμη φορά κάτω από τα μάτια μας. Η έρευνα ενός προβλεπόμενου αγαθού δεν έχει ανάγκη από ενθάρρυνση; Και όχι μόνον μέσω της διαπιστώσεως ελλείψεων ή πραγματικών αναγκών, αλλά και μέσω της ενέργειας, κρυμμένης ή φανερής, κάποιας αγανακτήσεως; Όπως συμβαίνει με τις θεωρίες περί φυσικού δικαίου και με τις διάφορες ειδικές επιστήμες, οι οποίες εφαρμοζόμενες στην μελέτη της οικογένειας καταλήγουν να εξαφανίσουν το αντικείμενό τους. [Διότι κάθε θεωρία ή ειδικότητα σήμερα είναι υποκείμενο που κατασκευάζει το αντικείμενό του. Παίρνει αφορμή για να πει τα δικά του. Μια σύγχρονη Βαβέλ που υψώνεται αναζητώντας τον άνθρωπο, ο οποίος χωρίς Θεό απλώς δεν υπάρχει, είναι το Μηδέν]. Η ανακάλυψη νέων αξιών δεν προϋποθέτει την απαξίωση άλλων αξιών, ίσως πιο θεμελιωδών; Δεν γεννά μια νέα έκσταση, ακόμη κι αν αυτή είναι μέτρια και αδύναμη στην αρχή; Και η προσοχή που της παρέχεται, το πάθος με το οποίο παρακολουθείται, δεν υποχρεώνει να ξεχάσουμε όλα τα υπόλοιπα, και πολύ συχνά τα ουσιώδη; [Αυτή την έκσταση δεν προκάλεσαν στην Ορθοδοξία ο Αγουρίδης και η σχολή του με τις Βιβλικές σπουδές; Σε μόνιμη έκσταση δεν βρίσκεται η Ακαδημία Βόλου και ο Ιγνάτιος και ο Ζηζιούλας; Διονυσιακή όμως έκσταση! Μεθυστική, που συνοδεύει την αίσθηση ότι είμαστε υπεράνθρωποι]. Δεν απομένει τότε παρά να απορριφθεί εκείνο ακριβώς το οποίο θά ’πρεπε να εμβαθυνθεί και να ξεκαθαρίσει;

Η νέα δύναμις την οποία αισθάνθηκε ο άνθρωπος να γεννιέται μέσα του δεν τον παρακινεί, ξυπνώντας και δυναμώνοντας την γοητεία αρχαίων επαναστάσεων, σε μια προσπάθεια ψεύτικης δημιουργίας, υποχρεώνοντάς τον να ενδιαφέρεται όχι τόσο για την συνεργασία του στο Θείο έργο όσο για την ανατροπή του και την διακωμώδησή του; Και έτσι ακριβώς ξεφυτρώνουν αμφίβολες καταστάσεις και ετοιμάζονται κρίσεις για τις οποίες δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά πως θα λυθούν.

Αυτή είναι η περίπτωση, χωρίς αμφιβολία, για κείνο το γεγονός ενός νέου ανθρώπου, που περιγράψαμε με συντομία. Σε όλην την έκταση της δημιουργικής της προόδου, η ανθρωπότης βλέπει σήμερα μόνον την προσπάθειά της για μια γήινη οικοδόμηση της ζωής. Οι επιτυχίες και οι υποσχέσεις της τεχνολογίας την έχουν μεθύσει. Την κατέλαβε ένα είδος διονυσιακής ευφορίας. Από το άλλο μέρος και ταυτοχρόνως, στην επιθυμία του μιας απελευθερώσεως, στην οποία πρέπει οι τεχνολογίες να λειτουργήσουν ως όργανά της, ο άνθρωπος φτάνει να απαρνείται οτιδήποτε συστήνει την συνθήκη της εξαρτήσεώς του και θα ήθελε, ας πούμε, να μην είχε γεννηθεί· παρότι δηλ. υπάρχει, να μην είχε αναγκαστεί ακόμη και να γεννηθεί. Η απόρριψη της θείας πρόνοιας σκληραίνει ή παραμορφώνεται σε μιαν απόρριψη της θείας πατρότητος. Και αναποδογυρίζοντας στο τέλος την κίνηση η οποία υπήρξε για χιλιετίες η αυθόρμητη κίνηση της νοήσεώς του, αντί να δει στις ορατές και αισθητές πραγματικότητες άλλα τόσα σημεία τής αοράτου βασιλείας για την οποίαν πίστεψε πως είναι προορισμένος, δεν θέλει πια να αναγνωρίσει σε όλες αυτές τις πραγματικότητες τις σημασίες μιας πνευματικής τάξεως, παρά μόνον σύμβολα χωρίς υπόσταση, ξεπερασμένα ολοκληρωτικά σήμερα, από την μοναδική πραγματικότητα αυτού του κόσμου, που του παραδίδει επιτέλους η επιστήμη.

Ισχυρίζεται πως, ύστερα από τόσον καιρό που πρόβαλε σ’ έναν μυστικιστικό ουρανό την κοινωνική πραγματικότητα που ζούσε ή φανταζόταν, πρέπει να επιβεβαιώσει την πρόσβασή του στην ώριμη εποχή, μειώνοντας τα πάντα στο γήινο επίπεδο και εξηγώντας τα πάντα μέσω του εαυτού του.

Έτσι λοιπόν η ουσιαστική κατηγορία την οποίαν απευθύνει στο Χριστιανικό μυστήριο είναι ανάλογη με εκείνην που απηύθυνε κάποτε, στο όνομα αυτού του μυστηρίου, ο Ωριγένης στην Ιουδαϊκή θρησκεία: κατηγορούσε το σχίσμα, ότι δεν ήθελε να χαθεί μπρός στην αλήθεια που είναι η ολοκλήρωση. Κάθε θεολογία ανάγεται γι αυτόν σε μιαν ανθρωπολογία.

Επιστημολογικός ενθουσιασμός, οντολογική επανάσταση, νοητική μείωση: αυτά είναι σε σύνθεση, οι τρείς πειρασμοί οι οποίοι συνοδεύουν την πρόοδο της εποχής μας, πειρασμοί στους οποίους έπεσε ο άνθρωπος στην πλειονότητά του και στους οποίους οφείλεται η πνευματική κρίση για την οποία συζητούμε! Αυτά είναι τα τρία στοιχεία τα οποία συνδυαζόμενα μεταξύ τους για να αντηχήσουν σ’ ολόκληρη την ζωή, συνιστούν εκείνο που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε: ο οργανωτικός επιστημονισμός.

Ήδη από το 1937, ο Teilhard de Chardin το σημείωνε σχετικά με τον μαρξισμό. Έγραφε: «Αυτό που συνιστά, για μιαν ελίτ, τον πειρασμό του νέο-μαρξισμού, δεν είναι τόσο το ανθρωπιστικό της ευαγγέλιο, όσο το όραμά της για έναν ολοκληρωτικό πολιτισμό, δεμένο στις κοσμικές δυνάμεις της ύλης. Το αληθινό δόγμα του μαρξισμού θά ’πρεπε να είναι ο γηισμός» (Η παρούσα κρίση, Etudes, 20 Οκτ. 1937).

Αυτή η διάγνωση είναι αληθινή και για πολλά άλλα πράγματα. Οι πλευρές τις οποίες σημειώσαμε μέχρι στιγμής ανακαλύπτονται εξίσου στα δόγματα που δέχονται την παρέμβαση σκοτεινών δυνάμεων και περικυκλώνονται από μύθους, όπως επίσης και σε εκείνα που το χαρακτηριστικό τους είναι πιο θετικιστικό και θέλουν να οδηγήσουν τα πάντα σε μια νοητική καθαρότητα. Όλα δε αυτά τα δόγματα έχουν συμπυκνωθεί στην κραυγή του Νίτσε, η οποία και υιοθετήθηκε από τους περισσότερους συγχρόνους μας: «Τίποτε πέραν της γης»! «Σας εκλιπαρώ φίλοι μου, παραμείνετε πιστοί στην γη και μην πιστεύετε εκείνους που σας μιλούν για υπεργήινες ελπίδες. Είτε το γνωρίζουν είτε όχι, όλοι αυτοί μας δηλητηριάζουν» (Ζαρατούστρας, πρόλογος 3, σ. 6).

Συνεχίζεται

Αν όλοι οι άνθρωποι μετανοούσαν και τηρούσαν τις εντολές του Θεού, ο παράδεισος θα ήταν στη γη, γιατί «η Βασιλεία του Θεού εντός ημών εστίν». Η Βασιλεία του Θεού είναι το ´Aγιο Πνεύμα και το ´Aγιο Πνεύμα είναι το ίδιο στον ουρανό και στη γη.

Αμέθυστος