Μαζική παράνοια α
Αφθονία, πλούτος για όλους και η κοινωνία της γνώσηςΣυνεχίζεται από: Τετάρτη 25 Νοεμβρίου 2020
Το αύταρκες μίνι οικονομικό σύστημα τού Ροβινσώνα Κρούσου, χρησίμευσε για πολύ και στους οικονομολόγους ως μοντέλο για τό πώς ο άνθρωπος «κάνει και πράττει», σύμφωνα με τον Walter Kempowski.
Διάρκεσε 100 χρόνια, μέχρι που ένας αναγνώστης ανακάλυψε το σήμερα πλέον διάσημο σφάλμα στο βιβλίο «Ροβινσών Κρούσος»: ο Ροβινσώνας κολυμπά γυμνός για να πάει στο πλοίο, όπου είναι τα εργαλεία τα οποία χρειάζεται για να επιβιώσει, και τα οποία βάζει στις τσέπες των ενδυμάτων, τα οποία όμως δεν φοράει αφού είναι γυμνός.
Κανείς δεν γνωρίζει γιατί ο Daniel Dafoe υπέπεσε σε αυτό το σφάλμα. Ίσως να ήταν αφηρημένος. Ίσως να ήταν σαδιστής. Σε μια σπηλιά γεμάτη θησαυρούς, δεν είναι τίποτα χειρότερο από την πρόταση «πάρε όσα μπορείς», την στιγμή που δεν μπορείς να πάρεις τίποτα.
Ίσως να ήθελε με λεπτότητα να υποδείξει, πως ολόκληρη η ιστορία, την οποία δεν διηγείται ο ίδιος, αλλά κάποιος Ροβινσώνας Κρούσος, λειτουργεί μόνο στην φαντασία.
Είναι το λάθος το οποίο έχει εισχωρήσει κρυφά στις βιογραφίες των ανθρώπων. Την ιστορία αυτή δεν διηγούνται σήμερα λέξεις, αλλά τύποι και αριθμοί. Ο καθένας είναι ένα είδος στατιστικού, μέσος όρος, Ροβινσώνα. Ένας ως προς τις έννοιες καχύποπτος και ληθαργικός ναυαγός, που έχει ξεβράσει στον ύφαλο τής κοινωνίας τής πληροφορίας και τής παγκοσμιοποίησης.
«Κανένας άνθρωπος δεν είναι ένα νησί»296, «Ο κόσμος δεν μας περιμένει πια», «Ο καιρός των φοινίκων και των κρεμαστών κρεβατιών τελείωσε», είναι τα μηνύματα του υπέρ-συγγραφέα, η φωνή τού οποίου συνίσταται από κάθε άρθρο εφημερίδας, κάθε talkshow, κάθε πολιτικό-οικονομική προειδοποιητική ομιλία.
Και ο Ροβινσώνας είχε ακολουθήσει την οικονομία τής πληροφορίας τής εποχής του. Μέσω τής Βίβλου που έφερε από το πλοίο, ο μέχρι τότε άπιστος είχε δικτυωθεί με τον Θεό, και αυτό που σήμερα ονομάζουμε «γνώση», ήταν γι’ αυτόν «πρόνοια» (ίσως είναι τραβηγμένο, αλλά η Βίβλος την οποία ο Ροβινσώνας ανοίγει κατά τύχη για να βρει απαντήσεις, παίζει τον ρόλο ενός παντογνώστη αλγόριθμου).
Με το κεφάλι, το χέρι και την πληροφορία ως τα σημαντικότερα εργαλεία του πολιτισμού, είναι ο κυρίαρχος ισχυρισμός σήμερα, ο κάθε ένας νικά μέσα στην ζούγκλα τού καπιταλισμού. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι διαθέσιμο σε αφθονία, πρέπει απλώς να κοπιάσουμε με το κεφάλι μας, να πηδήξουμε στη θάλασσα, και να προμηθευτούμε εργαλεία και πληροφορίες από την κιβωτό τού Νώε τής κοινωνίας τής γνώσης. Ο Ροβινσώνας τα κατάφερε σε ένα έρημο νησί, και σήμερα, ακόμα και ένας Μασάι πολεμιστής, «με ένα κινητό, έχει στη διάθεση του περισσότερες πληροφορίες από αυτές που πριν 15 χρόνια είχε ο πρόεδρος των ΗΠΑ»297, λέει ένας σύγχρονος Dafoe.
Και διερωτάται κανείς: «γιατί λοιπόν, δεν είναι ένα είδος προέδρου ο Μασάι;»
Το πρόβλημα είναι το εξής: στον δρόμο από τον ύφαλο στην κιβωτό τού Νώε τής κοινωνίας τής γνώσης, οι συντάκτες τών νέων βιογραφιών κάτι ξέχασαν.
Το κρίσιμο σημείο για τους ανθρώπους, που στον καπιταλισμό τής πληροφορίας κερδίζουν ή χάνουν, είναι μεταξύ ακτής και πλοίου. Είναι αντιμέτωποι με τον ισχυρισμό, πως όποιος θέλει, μπορεί να καταφέρει τα πάντα. Έχουμε να κάνουμε με τον συνδετικό κρίκο που λείπει. Τον συνδετικό κρίκο μεταξύ τής μεταμόρφωσης τού γυμνού ανθρώπου, που είναι η πρώτη ύλη, και εκείνου, που σαν τον Ροβινσώνα μαζεύει επιμελώς πληροφορίες (Βίβλος, τέσσερις πυξίδες, χάρτες και βιβλία πλοήγησης), αρχίζει από την αρχή (reboot) και δημιουργεί ένα παράδεισο.
Αυτή η μεταμόρφωση ονομάζεται σήμερα «γνώση», «δημιουργικότητα» και «ταλέντο». Παλιά την έλεγαν μόρφωση ή ιστορία, αλλά σήμερα σημαίνει πολύ περισσότερα από ποτέ. «Κοινωνία τής γνώσης» σημαίνει: κολύμπα γυμνός και πάρε ότι μπορείς.
Ο Ροβινσώνας είχε φέρει στη στεριά ακριβώς τα σωστά πράγματα: όλα εξαρτώνται από τα σύνεργα πλοήγησης και την Βίβλο, δηλαδή δυο τεχνολογίες. Η πρώτη έχει για το κάθε τι μια σύνδεση, η δεύτερη ξέρει για το κάθε τι μια απάντηση.
Η «κοινωνία τής γνώσης» αγαπά τα άυλα αγαθά και το εικονικό κεφάλαιο, και όπως αναφέρθηκε γδύνει (dismantle) άτομα και ολόκληρες επιχειρήσεις, και το δαρβινιστικό τους Evergreen (μάντρα) είναι: «δια βίου μάθηση». Η «δια βίου μάθηση» είναι μια θαυμάσια, αν και κοινότοπη, σύλληψη.
Ίσως η πιο λυπηρή παράπλευρη απώλεια τής κρίσης, η οποία (απώλεια) συνοδεύει την μεταμόρφωση, είναι η απάτη τών εννοιών. Τόσος ιδεαλισμός λοιπόν εξαπάτησε και χρησιμοποίησε τις καλύτερες πλευρές τού ίντερνετ για ίδιους σκοπούς. Διότι πίσω από την υποχρέωση για «δια βίου μάθηση» τού ατόμου, που στην πραγματικότητα ήταν η υποχρέωση διαρκούς ετοιμότητας για προσαρμογή, κρύφτηκε η γνώση περί της δυσκινησίας τών θεσμών.
Το οκτάωρο του παραδοσιακού κόσμου τής εργασίας διαμόρφωνε όχι μόνο την ημέρα, αλλά και το έτος, και την ζωή. Σήμερα δεν είναι δυνατόν να ζει κανείς στην εποχή όπου όλα συμβαίνουν ταυτόχρονα, και να πιστεύει πως η οικονομία τού χρόνου της ζωής του δεν επηρεάζεται.
Η εξαφάνιση των αλληλουχιών τού χρόνου που όλο προχωρά, σε ένα κόσμο υψηλής συχνότητας εμπορίου και επικοινωνίας σε πραγματικό χρόνο, και (η εξαφάνιση) προχωρά από το μικρο-επίπεδο στο μακρο-επίπεδο, όπου εξαλείφεται η διάκριση εργασιακού και ελεύθερου χρόνου.
Η «Δια βίου μάθηση» έχει ως λειτουργία, να δημιουργήσει και στο κεφάλι αυτή την κατάσταση, όπου όλα συμβαίνουν ταυτόχρονα. Και έτσι, η «δια βίου μάθηση», που ακούγεται ως κάτι ήρεμο και ειδυλλιακό, είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που φαντάζεται κανείς: είναι η ικανότητα να εξαλείφεις διαρκώς την γνώση στην οποία μέχρι χθες πίστευες, ακόμα και την ίδια σου την ταυτότητα. Γιατί αυτό που ήταν, αυτό που έπρεπε να μάθεις, ήταν ακόμα και για τις εκπαιδευτικές υπηρεσίες αινιγματικό, οι οποίες μέσα σε λίγα χρόνια γράφουν εντελώς νέα σχολικά προγράμματα, που αντιφάσκουν στα παλιά.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Σημειώσεις
296. ΣτΜ: Τα ανθρώπινα όντα κάνουν άσχημα όταν απομονώνονται από τους άλλους και πρέπει να είναι μέρος μιας κοινότητας, προκειμένου να ευδοκιμήσουν.
297. Peter H. Diamandis and Steven Kotler, Abundance: The Future Is Better Than You Think (Αφθονία: Το μέλλον είναι καλύτερο από ό, τι νομίζετε), σ. 9.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου